Przewodnik po wystawie

Transkrypt

1 Przewodnik po wystawie Izba Regionalna w Krężnicy Jarej

2 Czas płynie szybciej i szybciej, bezpowrotnie zmienia nasze otoczenie. Na zawsze odchodzą ludzie, znikają związane z nimi przedmioty. Ocalmy od zapomnienia to, co jeszcze pozostało z przeszłości. Inicjatorami utworzenia Izby Regionalnej są Członkowie Stowarzyszenia Społecznego CIS. Do naszego pomysłu życzliwie odniósł się ks. proboszcz Marian Bartnik i użyczył na ten cel sal na piętrze Domu Parafialnego. Napisaliśmy projekt na realizację zadania publicznego i otrzymaliśmy z Gminy dotację w wysokości trzech tysięcy złotych. Pieniądze zostały przeznaczone na zakup niezbędnego wyposażenie do Izby Regionalnej. Wyeksponowaliśmy w niej, zgodnie z projektem, niewielkie dawne narzędzia rolnicze, przedmioty codziennego użytku (talerze, dzbany, niecki, masielnice, dzieże, żelazka, radia sprzed kilkudziesięciu lat itp.), wytwory rękodzieła (makaty, hafty, serwety, palmy, wieńce dożynkowe, korzenioplastyka, itp.), elementy stroju ślubnego panny młodej z około 1900r., strój krzczonowski oraz zdjęcia dotyczące przeszłości Krężnicy Jarej i okolic, a w szczególności pokazujące prace polowe. Eksponaty zgromadziliśmy dzięki uczynności i życzliwości krężniczan i mieszkańców Osmolic. Podstawę udostępnionej wystawy stanowią kolekcję: ks. Mariana Bartnika i rodziny państwa Kazimiery i Piotra Majewskich. Lista osób i wykaz wypożyczonych eksponatów znajduje się w sali Izby Regionalnej oraz w dalszej części Przewodnika. W ramach projektu zostaną przeprowadzone warsztaty rękodzieła, zorganizowane zajęcia dla dzieci i młodzieży z Zespołu Szkół w Krężnicy Jarej oraz Punktu Przedszkolnego w ramach edukacji patriotycznej, regionalnej i kulturowej. Zapraszamy do oglądania wystawy, wspominania i opowiadania o dawnych czasach młodym. Wystawę można oglądać w każdy wtorek od godziny13.00 do godz lub w innym terminie po uprzednim umówieniu się. Telefon kontaktowy:

3 Przy wejściu do sal wystawowych wita nas pani w stroju krzczonowskim. W izbie po prawej stronie większość zgromadzonych eksponatów pochodzi z prywatnych zbiorów państwa Kazimiery i Piotra Majewskich. Na uwagę zasługują m.in. narzędzia do obróbki lnu: międlica, cierlica, grzebień. Ciekawe są przedmioty i pojemniki z drewna, np., ćwierć, safka, beczułka, niecka. Panie zainteresują być może talerze malowane w różnorodne motywy kwiatowe, wyszywane serwety, chustki, dwa tkane na krosnach chodniki szmaciaki czy kołowrotek. Przy schodach po prawej stronie na stole stoi podarowany przez ks. Proboszcza Mariana Bartnika słomiany ul. Na stole leżą wyszywane serwetki dzieło pani Henryki Moskal. Dalej kącik sypialny, którego ciekawymi elementami są: pasiak wełniany wypożyczony przez panią Małgorzatę Kazimierczak, szydełkowe serwetki czy stara dwujęzyczna książeczka do nabożeństwa własność pani Wiesławy Bednarczyk. W sali po lewej stronie uśmiecha się do zwiedzających stojący pod oknem słomiany ul staruszek wykonany przez panią Barbarę Klimek. Podziw zapewne wzbudzą haftowane i wyszywane serwety pani Reginy Wróbel, obrazy igłą malowane przez panią Zofię Szmidt, szydełkowe serwetki (jedna w antyramie, druga leżąca na szafce w sali po prawej stronie) wykonane przez nieżyjącą już panią Bronisławę Drzymała. Cennym eksponatem jest zachowany fragment kobiecego stroju ślubnego z około 1900 roku wypożyczony przez panią Wróbel oraz sztandar Powszechnej Szkoły w Krężnicy Jarej. Starsi z sentymentem będą patrzyli na nieużywane już dziś i nieobecne w gospodarstwach domowych narzędzia czy przedmioty codziennego użytku, tak jak chociażby kijanka, tara, magiel ręczny, żelazka na duszę i węgle, lampy naftowe, stare radioodbiorniki czy piesek jakże pomocny przy zdejmowaniu butów.

4 Jest również wystawionych kilka starych zdjęć pokazujących, jak dawniej pracowano w polu, a także portrety rodzinne i ślubne. Na ścianach wiszą obrazy, a trzy z nich pochodzą z roku Dwa wiszące obok siebie Matka Boża Płacząca i Jezus w koronie cierniowej mają współczesne ramy wykonane na wzór starych, natomiast wiszący samotnie obraz Matki Bożej Płaczącej ma ramy autentyczne z końca XIX wieku. Aby Izba Regionalna na stałe wpisała się w krajobraz Krężnicy, prosimy o wsparcie naszej inicjatywy, jeżeli mają Państwo przedmioty, które leżą gdzieś zapomniane na strychu, prosimy o wypożyczenie, co wzbogaci Izbę o kolejne eksponaty.

5 Serwety: wyszywana i haftowana przez p. Reginę Wróbel. Na dalszym planie wokół obrazu Matki Bożej Ostrobramskiej lniany bieżnik z lat trzydziestych ubiegłego wieku. Bluzka i zapaska (fartuszek) elementy stroju ślubnego pani Michaliny Skrzypczak z domu Toruń z około 1900 roku ( eksponat wypożyczony przez p. Reginę Wróbel).

6 Nazwisko i imię ofiarodawcy / użyczającego eksponaty do Izby Regionalnej Bartoszek Hanna Bednarczyk Wiesława Bednarczyk Halina Przekazane / wypożyczone eksponaty do Izby Regionalnej Świecznik metalowy Smok Kamienna prehistoryczna kaczuszka 3 białe serwetki szydełkowe z nici perła Widelec srebrny 2 obrazy z 1895 roku: Jezus w koronie cierniowej, Matka Boża Płacząca Obraz Matki Bożej Ostrobramskiej Gorset z koralami element stroju krakowskiego dla dziewczynki Kijanka narzędzie używane do prania, zazwyczaj w otwartych wodach (w rzece lub jeziorze). Pranie polegało na wielokrotnym uderzaniu obficie zmoczonej wodą sztuki odzieży kijanką i stałym spłukiwaniu jej wodą. Cząsteczki brudu wybijane były mechanicznie spomiędzy włókien tkaniny, a następnie wypłukiwane. Niekiedy podczas prania dodawano niewielkie ilości mazi otrzymywanej przez prażenie mieszanki popiołu roślinnego i łoju - poprzedników mydła. Piesek drewniany przyrząd do ściągania butów z cholewami tzw. oficerek. Szafeczka nocna z połowy XX w. Książeczka do nabożeństwa z tekstami w języku łacińskim i polskim. Różaniec Zestaw naczyń i bibelotów z fajansu z niebieskim motywem kwiatowym: 3 talerze do zawieszenia na ścianie, talerz głęboki, wazonik ikebana, maselniczka, solniczka, cukiernica okrągła, cukiernica podłużna, pojemniczek na biżuterię z pokrywką, pojemniczek wysoki z pokrywką, serwetnik, klosz z oprawą na wiszącą lampę elektryczną, miseczka ażurowa, pieprzniczka, solniczka, 2 miniaturowe dzbanuszki, figurka flecistki, łyżeczka, krzyżyk, sosjereczka. Miednica blaszana polewana Wiadro blaszane polewane Mały odważnik do wagi z uchwytem w kształcie kółka Zdjęcie wieńca dożynkowego z początku lat

7 osiemdziesiątych XX w. Bocheńczyk Wiesław Żelazko na węgle Boruch Grażyna Zdjęcie rodziny Golanów z 1900 roku młoda para w otoczeniu najbliższych. Brodowska Anna Wieszak drewniany przenośny Dzbanek blaszany polewany z miską i kubkiem 2 klosze z zielonego szkła z 1 poł. XX w. 4 kubki białe z malowanym motywem kwiatowym Chojnacka Anna Strój krzczonowski bluzka, gorset, korale, halka, spódnica, zapaska Hałabis Wincenty 2 narzuty tzw. pasiak łowicki zielony Jaszczewska Helena Chustka i buty sznurowane do stroju krzczonowskiego Kazimierczak Małgorzata Metalowy stojak na miednicę Pasiak narzuta z wełny Klimek Barbara Wieniec dożynkowy ze zbóż i ziół w kształcie ula Flakon wypleciony ze słomy Tara ręczna pralka z ubiegłego stulecia Korzeń z mojego lasu Kowalczyk Leokadia Serweta biała wyszywana, wyszywana makata z szarego płótna Moskal Bożena 6 żółtych serwetek wyszywanych Dywanik i wycieraczka w paski Moskal Henryka 4 białe serwetki wyszywane 3 serwetki białe szydełkowe 2 makatki wyszywane niebieska nicią Poduszeczka z szydełkową powłoczką. Serwetki szydełkowe zostały wykonane przez babcię - panią Bronisławę Drzymała. Niedźwiedź Ewa 3 białe powłoczki na becik, gliniaki dzbanek i flakon, miniaturowa lampa naftowa,mini-gobelin Pelak Danuta Młynek metalowy do kawy / pieprzu Waga szalkowa Poleszak Wiktor Radło drewniane z żelazną radlicą narzędzie rolnicze służące do obredlania, obsypywania ziemniaków. Putowska Helena Wałek do ręcznego magla Szufla do zboża Putowski Józef Waga szalkowa jeden talerz wagi z rączką Odważnik dwukilogramowy Roman Krystyna Serweta szydełkowa zielona Serwetka szydełkowa różowa Poduszeczka z szydełkową powłoczką Kwietnik drewniany stojący

8 Szmidt Zofia Targońska Elżbieta Trepiak Agnieszka Wojtyła Anna i Ryszard Wróbel Regina Zespół Szkół w Krężnicy Jarej Zdeb Kazimierz Magiel na korbkę maszyna służąca do maglowania/prasowania lnianej pościeli, serwet, obrusów. 4 obrazy haftowane (oprawione w ramki): Babie lato (na podst. obrazu Józefa Chełmońskiego), Konie, Wiejska chatka, Dary ogrodu Zdjęcie rodzinne z 1921 roku Obraz Matki Bożej Płaczącej z 1894 roku Aparat telefoniczny z tarczą 2 narzuty pasiak i w kwiaty Bieżnik lniany, haftowany 1 połowa XX w. 2 makaty wyszywana i drukowana Żelazko z duszą Radio Promyk Lampa naftowa przenośna zewnętrzna (zielona) Sierp Cep przyrząd do ręcznego młócenia zboża Zdjęcia rodzinne pp. Trepiaków, Jabłońskich (21 szt.). Na wystawie znajdują się zdjęcia przedstawiające żniwa i wykopki na polu sióstr szarytek, które pracowały wraz z innymi ludźmi. Należy zwrócić uwagę na siostry na głowach mają białe kornety, noszone jeszcze w latach 60 ubiegłego wieku. Śpiewnik z 1887 roku, 3 książeczki do nabożeństwa z połowy XX wieku, 2 broszury: Głos Św. Franciszka, Sami sobie z lat siedemdziesiątych XX w., zestaw zdjęć rodzinnych państwa Wójcików (najstarsze z lat dwudziestych ubiegłego wieku) oraz zdjęć z uroczystości kościelnych; Stępa i pobijak, cep do młócenia zboża, magiel ręczny z wałkiem, wózek dwukołowy. Masielnica z lipowego drewna Bluzka i zapaska (fartuszek) elementy stroju ślubnego pani Michaliny Skrzypczak z domu Toruń z około 1900 roku 2 serwety wyszywane 8 serwet haftowanych (3 małe i 5 większych) Sztandar Szkoły Powszechnej w Krężnicy Jarej (sprzed II wojny światowej) Gipsowy medalion z wizerunkiem Chrystusa Obraz przedstawiający starą szkołę w Krężnicy Jarej

9 Eksponaty z kolekcji ks. Proboszcza Mariana Bartnika Wirówka do miodu Kołowrotek francuski i polski urządzenie mechaniczne do uzyskiwania przędzy z włókna roślinnego (len, konopie) lub zwierzęcego (wełna) Grzebień do czesania lnu Motowidło do odmierzania i nawijania nici na motki Wrzeciono przyrząd do ręcznego przędzenia nici Magiel ręczny urządzenie do ręcznego maglowania (prasowania) lnianych, płóciennych tkanin. Składa się z wałka, na który nawijano płótno i karbowanej deski. Kądzielnica (przęślica) Stępa z ubijakiem inaczej moździerz kaszarski (kaszarka). Urządzenie to używano do obłuskiwania i kruszenia ziarna na kaszę. Składa się z wysokiego, wąskiego naczynia wydrążonego w kamieniu lub drewnie (rodzaj moździerza) i drewnianego ubijaka zwanego stęporem. Zolnik naczynie z drewna służące do prania. Używano do prania bielizny i pościeli z płótna lnianego, często tkanego także w tej samej zagrodzie. Brudną bieliznę i pościel ładowało się do owego zolnika, czyli dużej beczki na trzech nogach o pojemności od kilkudziesięciu do kilkuset litrów, przesypując poszczególne warstwy "prania" popiołem drzewnym, a następnie zalewając wrzącą wodą. Beczkę po zalaniu wodą przykrywało się szczelną pokrywą (deklem) i pozostawiało aż do wystygnięcia, czyli na kilka godzin. Następnie wyjmowane

10 stopniowo z zolnika "pranie", po rozłożeniu na desce, często na specjalnie zamontowanej na brzegu rzeczki lub stawu ławeczce, poddawane było dalszej obróbce przez uderzanie kijanką, po czym "pranie" podlegało płukaniu w strumieniu. Była to bardzo ciężka praca, zwłaszcza gdy pranie przeprowadzano w okresie zimowym lub późnojesiennym albo wczesnowiosennym, wykonywana głównie przez kobiety, choć często z udziałem mężczyzn. Nosidło do noszenia wody służyło do przynoszenia wody z położonych w odległych od domów miejscach studni; składa się z drewnianej, odpowiednio wystruganej beli, zakładanej na kark i ramiona. Do jej końców przytwierdzono metalowe pręty (mogły być też łańcuchy) zakrzywione w haczyk, na których mocowano wiadra na wodę. We wschodnich rejonach Polski nazywano je koromysłem. Cep narzędzie rolnicze do ręcznego młócenia zboża. Zbudowany jest z dwóch kijów, długiego zwanego dzierżakiem i krótkiego bijaka. Kije połączone są rzemiennym przegubem zwanym (w zależności od regionu) ósemką, gązwą, gackiem lub kapicą. Szufla do zboża Dzieża z pokrywą drewniane naczynie, w którym gospodynie rozczyniały (wyrabiały) ciasto chlebowe, w niej ono wyrastało do pieczenia. Łopata do chleba wykonana w całości, ze styliskiem, z jednego kawałka drewna (deski), ma kształt okrągły pasujący do jednego bochenka chleba. Kociuba narzędzie używane przy pieczeniu chleba, służyło do rozgarniania żaru w piecu chlebowym (rodzaj pogrzebacza). Niecka (2 sztuki) wykonana ręcznie z jednego kawałka drewna. Miała różnorodne zastosowanie, często kąpano w niej dzieci. Masielnica (maselnica, maśniczka, maślniczka_ - urządzenie do ręcznego wyrabiania masła. 2 żelazka na węgle Lampa naftowa Jarzmo drewniane

11 Radio lampowe w drewnianej obudowie Koszyczki na chleb 3 plecione z gałązek i 1 słomiany Mały drewniany młynek do pieprzu Drewniany pojemniczek z pokrywką Radio lampowe Jarzmo Niecka

12 Eksponaty z kolekcji państwa Kazimiery i Piotra Majewskich, Chustki w kwiaty 5 sztuk Kubek biały z motywem kwiatowym Dzbanuszki małe 2 sztuki Janiny i Wojciecha Stefańczyków Kamienny garnczek na ogórki z przykrywką Garnek z kamionki Mały saganek garnek żeliwny wpuszczany w fajerki na płycie kuchennej Talerze ręcznie malowane różnej wielkości 7 sztuk Drewniana łyżka z widelcem Drewniana łyżka - uchwyt w kształcie drabinki Dwojaki duże i dwojaki małe Mały młynek do pieprzu Młynek do kawy Moździerz metalowy naczynie z tłuczkiem do ręcznego rozdrabniania i ucierania różnorodnych substancji. 2 malowane dzbanuszki (jeden z przykrywką) Dzbanek biały z niebieskim wzorem Solniczka biała z niebieskim motywem kwiatowym Cukiernica biała z niebieskim motywem kwiatowym Cukiernica żółta w kwiaty z pokrywką

13 Świecznik biały z niebieskim motywem kwiatowym Świecznik biały z motywem kwiatowym w kształcie kapliczki Świecznik metalowy na trzy świeczki Świecznik mały metalowy Gliniany straszek duszek Fartuszek gospodyni szary wyszywany w kwiaty Wyszywane serwety 4 sztuki Firanka kuchenna malowana (drukowana) Firanka lniana biała z szydełkową wstawką Serweta biała szydełkowa z nici Makatka biała Dziewczęcy strój krakowski spódniczka i gorset 2 chodniczki szmaciaki tkane na krosnach przez babcię p. Piotra Ręczna maszyna do szycia Tara (tarka) w drewnianej obudowie narzędzie wykorzystywane do prania odzieży; konstrukcja w postaci blachy falistej (lub innej sfałdowanej powierzchni) zwykle umocowanej w drewnianej lub metalowej ramie. Tara była zazwyczaj umieszczona w balii, osoba piorąca ręcznie przesuwała (tarła) namaczaną bieliznę po powierzchni tary. Tara praktycznie wyszła z użycia po pojawieniu się pralki. Lampa naftowa z kloszem używana do oświetlenia domu Kuferek podróżny drewniany Niecka drewniana Przetak (sito) do zboża

14 Beczka z drewnianych klepek Ćwierć z klepek drewnianych do odmierzania koniom obroku Safka naczynie z drewnianych klepek do przetrzymywania zaczynu chlebowego Łopata do chleba Serownik / serownica przyrząd drewniany do wyciskania sera (praska do sera) Dwa koszyczki plecione z gałązek - witek Kołyska pleciona z gałązek witek w kształcie wydłużonego kosza. Pierwotnie wieszana była na sznurach u powały (podwieszana do sufitu), do niej wkładano dzieci i kołysano. Międlica drewniane urządzenie w postaci gilotyny z jednym nożem do połamania słomy lnianej lub konopnej, ta czynność ułatwiała oddzielanie włókna od paździerzy. Zbudowane z deski o szerokości kilkunastu centymetrów i długości około 1,5 metra z wyciętą szczeliną, w którą wchodziła druga deska. Obie deski połączone były bolcem. Pracowały jak duże nożyce, łamiąc łodygi lnu, konopi. Cierlica drewniane urządzenie do ocierania włókien lnu i konopi z paździerzy. Od międlicy różni się tym, że ma dwie szpary. Grzebień / zgrzebło / szczotka do czesania lnu to krótka deska z pobijanymi w nią gwoździami. Grzebieniem wyczesywało się włókno po obróbce na międlicy i cierlicy, aby usunąć resztki paździerzy i oddzielić pakuły od włókna długiego. Nici lniane gotowe do snowania na warsztacie tkackim. Wystawione nici po uprzędzeniu nawinięto na talkę (motowidło), przeszyto je i zdjęto z talki. Łapka na szczury

15 Bańka na mleko z kranikiem 2 żelazka na węgle Waga apteczna Waga szalkowa z talerzami Odważniki apteczne w drewnianym pudełeczku Odważniki do wagi szalkowej 3 sztuki Butelka typu orenżadówka 4 różne małe buteleczki Syfon szklany do napojów gazowanych Zegar z kukułką Kołowrotek 4 talerze głębokie (miseczki) z malowanym niebieskim wzorem kwiatowym Garnek gliniany wypalany, polewany z uchem Garnek gliniany wypalany, polewany z 2 uchami Makutra duża i makutra mała Sagan (garnek) żeliwny wpuszczany w fajerki kuchni Maszyna do szycia z nożnym napędem typu SINGER z pokrywą na główkę szyjącą Narzuta kolorowa szydełkowa na maszynę do szycia Maszyna (gilotyna) do cięcia słomy na strzechę lub zielonych roślin na karmę dla zwierząt domowych Miotła z brzozowych gałązek.

16 Izba jest efektem realizacji przez Stowarzyszenie Społeczne CIS w Krężnicy Jarej zadania publicznego dofinansowanego przez Urząd Gminy w Niedrzwicy Dużej