Zmiany liczebności lęgowych gatunków ptaków w obszarze Natura 2000 Dolina Środkowej Odry

Transkrypt

1 ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 70 (3): , 2014 Zmiany liczebności lęgowych gatunków ptaków w obszarze Natura 2000 Dolina Środkowej Odry Changes in the number of breeding birds in the Natura 2000 Special Protec on Area Dolina Środkowej Odry (the Middle Oder River Valley) PAWEŁ CZECHOWSKI 1, MARCIN BOCHEŃSKI 2, GRZEGORZ JĘDRO 3, SŁAWOMIR RUBACHA 4, ANDRZEJ WĄSICKI 5 1 Instytut Turystyki i Rekreacji PWSZ w Sulechowie Sulechów, ul. Armii Krajowej 51 paczech@wp.pl 2 Katedra Ochrony Przyrody Wydział Nauk Biologicznych Uniwersytet Zielonogórski Zielona Góra, ul. prof. Z. Szafrana 1 m.bochenski@wnb.uz.zgora.pl 3 Słowiński Park Narodowy Smołdzino, ul. Bohaterów Warszawy 1a rufinus@o2.pl Czerwieńsk, Laski 17 sowy@onet.eu Dychów, Stary Zagór 2 andrewas@poczta.fm Słowa kluczowe: Dolina Środkowej Odry, Natura 2000, ptaki, zmiany liczebności. W pracy przedstawiono zmiany liczebności wybranych gatunków ptaków gniazdujących w Obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Dolina Środkowej Odry. Szczególną uwagę zwrócono na taksony z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Porównano liczebność 31 gatunków policzonych na tej samej powierzchni w latach i W ciągu ostatnich 10 lat przestały gniazdować lub obecnie gniazdują tylko sporadycznie takie gatunki, jak: kulik wielki Numenius arquata, krwawodziób Tringa totanus i brodziec piskliwy Actitis hypoleucos. Nie wykryto lęgów dzięcioła zielonosiwego Picus canus. Zanotowano spadek liczebności czapli siwej Ardea cinerea (z par w latach do 54 w latach ) i cyranki Anas querquedula (z 4 7 do 0 4 par). Do lęgowej awifauny Doliny Środkowej Odry doszły dwa gatunki rybitwa białoskrzydła Chlidonias leucopterus (15 par) i rybitwa białowąsa Ch. hybrida (30 par). Stabilny stan lub tylko niewielkie wahania liczebności zanotowano dla takich gatunków, jak: bocian biały Ciconia ciconia (w latach do 45 par), trzmielojad Pernis apivorus (15 19 par), zimorodek Alcedo atthis (22 28 par) oraz dzięcioł średni Dendrocopos medius ( par), dzięcioł czarny Dryocopos martius (48 53 par) i jarzębatka Sylvia nisoria ( par). Wzrost liczebności odnotowano natomiast u niektórych ptaków szponiastych: kani czarnej Milvus migrans (z par w latach do par w latach ), kanii rudej M. milvus (odpowiednio z do par), bielika Haliaeetus albicilla (z 1 do 2 4 par), błotniaka stawowego Circus aeruginosus (z do par) i błotniaka łąkowego C. pygargus (z 0 do 1 2 par). Wykryto także więcej gniazdujących derkaczy Crex crex (z 86 do odzywających się samców), żurawii Grus grus (z 28 do par) i lelków Caprimulgus europaeus (z 3 do 7 10 rewirów). 218

2 P. Czechowski i in. Lęgowe gatunki ptaków w Dolinie Środkowej Odry Wstęp Dolina Środkowej Odry, zgodnie z kryteriami BirdLife International, jest ostoją ptaków o znaczeniu międzynarodowym (kod IBA: PL071; Czechowski, Jędro 2010) oraz obszarem specjalnej ochrony ptaków sieci Natura 2000 (PLB080004). Stanowi jedną z najważniejszych ostoi lęgowych populacji kani rudej Milvus milvus, kani czarnej M. migrans i dzięcioła średniego Dendrocopos medius w Polsce. W latach po raz pierwszy przeprowadzono szczegółową inwentaryzację ornitologiczną na obszarze zalewowym Odry od Czernej do ujścia Nysy Łużyckiej (Czechowski i in. 2002). Stały monitoring wybranych gatunków ptaków na tym terenie prowadzony jest od połowy pierwszej dekady XXI wieku. W latach na całej powierzchni obszaru Natura 2000 wykonano szczegółową inwentaryzację ornitologiczną na potrzeby planu ochrony tego obszaru oraz uaktualnienia Standardowego Formularza Danych (SDF) obszaru Natura 2000 PLB Dolina Środkowej Odry. Zebranie aktualnych danych pozwoliło na porównanie obecnego stanu liczebności wybranych gatunków ptaków (głównie z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej) z danymi zebranymi pod koniec XX wieku (Czechowski i in. 2002). Celem niniejszej pracy jest przedstawienie zmian liczebności najważniejszych gatunków ptaków lęgowych, które wystąpiły w ciągu ostatniej dekady na obszarze Natura 2000 PLB Dolina Środkowej Odry. można znaleźć w dwóch pracach (Czechowski i in. 2002; Czechowski, Jędro 2010). Materiał i metody Materiały przedstawione w niniejszej pracy pochodzą z trzech źródeł: a) opublikowanych wyników inwentaryzacji ptaków z lat (Czechowski i in. 2002); b) danych terenowych zebranych przez autorów dla całego odcinka doliny Odry, w granicach obszaru Natura 2000 z lat ; c) nowych niepublikowanych wyników inwentaryzacji awifauny całego odcinka doliny Odry w granicach obszaru Natura 2000 z lat W latach przeprowadzono cenzusy ptaków na odcinku doliny Odry obejmujące obszar zalewowy rzeki (o powierzchni ok. 500 km 2 ) od miejscowości Czerna do ujścia Nysy Łużyckiej (Czechowski i in. 2002, ryc. 1). Prace te dotyczyły tylko części doliny Odry sta- Teren badań Obszar Natura 2000 PLB Dolina Środkowej Odry, o powierzchni około 337 km 2, obejmuje fragment doliny Odry o długości niemal 170 km, od miejscowości Czerna powyżej Bytomia Odrzańskiego do wsi Nowy Lubusz poniżej Słubic (ryc. 1 i 2). Odcinek ten stanowi środkowy bieg rzeki i wchodzi w skład trzech makroregionów: Obniżenia Głogowsko- -Milickiego, Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej i Pojezierza Lubuskiego. Szczegółowy opis ostoi Ryc. 1. Mapa terenu badań: a obszar Natura 2000 inwentaryzowany w latach , b obszar zalewowy rzeki, cenzusy ptaków wykonano w latach , c miejscowości, d drogi Fig. 1. Map of the study area: a Natura 2000 Special Protec on Area inves gated in the years , b the flood plain area inves gated in the years , c locali es, d roads 219

3 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 3, 2014 Ryc. 2. Dolina Odry koło Krosna Odrzańskiego ( r.; fot. Grzegorz Jędro) Fig. 2. The Odra river valley near Krosno Odrzańskie (7 July, 2009; photo by Grzegorz Jędro) nowiącej obecnie obszar Natura 2000 Dolina Środkowej Odry. Inwentaryzację ptaków wykonano wtedy na obszarze doliny w ujęciu fizjograficznym (znacznie rozleglejsza powierzchnia obszaru zalewowego), uwzględniając także miejscowości tam się znajdujące. Na potrzeby niniejszego opracowania transponowano wyniki ze wspomnianej wyżej pracy tak, aby można było jednoznacznie wnioskować o zmianach liczebności poszczególnych populacji ptaków na obszarze Natura 2000 PLB Dolina Środkowej Odry. Cenzusy ptaków wykonane w latach (uzupełnione danymi z roku 2008) nastawione były na określenie liczebności i rozmieszczenia gatunków nielicznych i średnio licznych, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Obserwacje w terenie prowadzono od marca do lipca. Kontrolowano znane zajęte rewiry i stanowiska z lat wcześniejszych oraz wyszukiwano w terenie nowe miejsca rozrodu. W roku 2010 szczególną uwagę zwrócono na takie gatunki jak: kania czarna i kania ruda, żuraw Grus grus, derkacz Crex crex i dzięcioł średni. Dla żurawia i dzięcioła średniego wyznaczono 5 powierzchni próbnych, na których prowadzono liczenia według zaleceń zawartych w Poradniku metodycznym dotyczącym gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią (por. Kosiński 2009; Sikora, Konieczny 2009). Liczebność pozostałych gatunków ustalono metodami opisanymi w pracy Czechowskiego i innych (2002). W rozdziale Wyniki poza gatunkami z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej przedstawiono także zmiany liczebności 6 gatunków, dla których udało się zebrać reprezentatywne dane (brodziec piskliwy Actitis hypoleucos, cyranka Anas querquedula, czapla siwa Ardea cinerea, rybitwa białoskrzydła Chlidonias leucopterus, kulik wielki Numenius arquata, krwawodziób Tringa totanus). 220

4 P. Czechowski i in. Lęgowe gatunki ptaków w Dolinie Środkowej Odry Tab. 1. Liczebność wybranych lęgowych gatunków ptaków na obszarze Natura 2000 PLB Dolina Środkowej Odry Table 1. The number of some breeding bird species in the Natura 2000 Special Protec on Area PLB Dolina Środkowej Odry Gatunek Species Liczba par lęgowych (odcinek Czerna Nysa Łużycka) Number of breeding pairs (Czerna Nysa Łużycka sec on) Liczebność całkowita (OSO Natura 2000) Total number of breeding pairs (Natura 2000 Special Protec on Area) Brodziec piskliwy Ac s hypoleucos Zimorodek Alcedo a his Cyranka Anas querquedula Czapla siwa Ardea cinerea Świergotek polny Anthus campestris Bąk Botaurus stellaris Lelek Caprimulgus europaeus Rybitwa białowąsa Chlidonias hybrida Rybitwa białoskrzydła Chlidonias leucopterus Rybitwa czarna Chlidonias niger Bocian biały Ciconia ciconia Bocian czarny Ciconia nigra Błotniak stawowy Circus aeruginosus Błotniak łąkowy Circus pygargus Derkacz Crex crex Dzięcioł średni Dendrocopos medius Dzięcioł czarny Dryocopus mar us bd Ortolan Emberiza hortulana ? Muchołówka mała Ficedula parva Żuraw Grus grus Bielik Haliaeetus albicilla Bączek Ixobrychus minutus 0 0 1? Lerka Lullula arborea bd 11 26? Kania czarna Milvus migrans Kania ruda Milvus milvus Kulik wielki Numenius arquata Trzmielojad Pernis apivorus Dzięcioł zielonosiwy Picus canus Kropiatka Porzana porzana Jarzębatka Sylvia nisoria Krwawodziób Tringa totanus Objaśnienia symboli i skrótów: spadek liczebności, wzrost liczebności, liczebność stabilna,? trend niejasny, bd brak danych Explana on of symbols and abbrevia ons: a decrease, an increase, a stable number,? unclear trend, bd lack of data Trend 221

5 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 3, 2014 Wyniki Ryc. 3. Kulik wielki Numenius arquata (Kłopot, powiat słubicki, r.; fot. G. Jędro) Fig. 3. Eurasian Curlew Numenius arquata (Kłopot, the district of Słubice, 12 August, 2013; photo by G. Jędro) Liczebność inwentaryzowanych gatunków ptaków w poszczególnych okresach przedstawiono w tabeli 1. W ciągu ostatnich 10 lat na dzisiejszym obszarze Natura 2000 Dolina Środkowej Odry przestały gniazdować lub gniazdują tylko sporadycznie i nie corocznie, pojedyncze pary następujących gatunków: kulik wielki (ryc. 3), krwawodziób i brodziec piskliwy. W ostatnim dziesięcioleciu nie udało się też potwierdzić gniazdowania dzięcioła zielonosiwego Picus canus. Spadek liczebności zanotowano dla takich gatunków jak czapla siwa, cyranka (ryc. 4) i pustułka Falco tinnunculus. W tym samym czasie lęgowa awifauna doliny środkowej Odry wzbogaciła się o dwa gatunki rybitwę białoskrzydłą i rybitwę białowąsą Chlidonias hybrida. Nie odnotowano większych zmian lub stwierdzono tylko niewielkie wahania liczebności takich gatunków jak: bocian biały Ciconia ciconia, trzmielojad Pernis Ryc. 4. Samiec cyranki Anas querquedula (Słubice, powiat słubicki, r.; fot. G. Jędro) Fig. 4. Garganey Anas querquedula male (Słubice, the dictrict of Słubice, 2 May, 2009; photo by G. Jędro) 222

6 P. Czechowski i in. Lęgowe gatunki ptaków w Dolinie Środkowej Odry apivorus, zimorodek Alcedo atthis, dzięcioł średni (ryc. 5 6), dzięcioł czarny Dryocopos martius i jarzębatka Sylvia nisoria. Natomiast wzrost liczebności populacji odnotowano u kilku gatunków ptaków szponiastych: kani czarnej, kania rudej, bielika Haliaeetus albicilla, błotniaka stawowego Circus aeruginosus i błotniaka łąkowego C. pygargus. W ostatnich latach wykryto także więcej rewirów i stanowisk lęgowych derkaczy, żurawii i lelków Caprimulgus europaeus. Dyskusja Porównanie wyników inwentaryzacji prowadzonych na obecnym obszarze Natura 2000 PLB Dolina Środkowej Odry w latach pozwoliły wykazać zmiany w liczebności dla niektórych gatunków ptaków. Spośród 31 taksonów poddanych analizie na przestrzeni lat jeden (brodziec piskliwy) przestał gniazdować, a dwa kolejne (kulik wielki i dzięcioł zielonosiwy) jeśli gniazdują, to jedynie sporadycznie. Odnotowany spadek liczebności dotyczył głównie ptaków wodnych. W przypadku ptaków siewkowych (kulik wielki i krwawodziób) podobną sytuację odnotowywano w wielu innych miejscach w kraju (Dyrcz i in. 2007; Wylegała 2007a). Zanik stanowisk lęgowych kulika wielkiego został stwierdzony w całej zachodniej części Polski (Ławicki, Wylegała 2011). Brodziec piskliwy do tej pory był gatunkiem nielicznym na środkowej Odrze, a jego występowanie zależne jest od dostępności odpowiednich miejsc do gniazdowania. Niższa liczebność cyranki może być efektem wahań liczebności wynikającym ze zmiennych warunków wodnych panujących w poszczególnych latach w dolinach rzecznych (Wylegała 2007b). Trudne do wyjaśnienia wydają się przyczyny spadku liczebności i zaniku koloni czapli siwej nad Odrą. Znamienne jest to, że liczebność populacji czapli siwej zwykle ulega niewielkim fluktuacjom lub wzrasta w wielu regionach kraju (Wieloch 2007; Żołkoś i in. 2010; Wylegała Ryc. 5. Dzięcioł średni Dendrocopos medius najchętniej zasiedla stare grądy, dąbrowy i łęgi. Preferuje zwłaszcza lasy z martwymi drzewami (Brynek, r.; fot. Henryk Kościelny) Fig. 5. The Middle Spo ed Woodpecker Dendrocopos medius occurs mostly in old oak-hornbeam, oak and riparian forests. The species prefers especially forests with dead trees (Brynek, 6 February, 2010; photo by Henryk Kościelny) 223

7 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 3, 2014 Ryc. 6. W Dolinie Środkowej Odry zarejestrowano par i rewirów dzięcioła średniego Dendrocopos medius (Brynek, r.; fot. Henryk Kościelny) Fig. 6. In the middle Oder valley, pairs and hun ng grounds of the Middle Spo ed Woodpecker Dendrocopos medius were found (Brynek, 27 January, 2011; photo by Henryk Kościelny) i in. 2011). W województwie lubuskim jednak notowany jest w ostatnich latach zanik niektórych kolonii (dane npbl.). Obserwacje z ostatnich lat wskazują także na wycofanie się populacji lęgowej dzięcioła zielonosiwego. Nie ma nowszych danych dokumentujących gniazdowanie, widywano jedynie pojedyncze ptaki. Stanowiska tego dzięcioła w województwie lubuskim znajdują się na granicy jego geograficznego zasięgu (Tomiałojć, Stawarczyk 2003; Stajszczyk, Sikora 2007) i to prawdopodobnie może być przyczyną niestabilności populacji w dolinie Odry. Gatunkami, których liczebność wzrosła w ostatnich latach, są ptaki szponiaste. Więcej par w porównaniu z danymi zebranymi w końcu lat 90. XX wieku odnotowano dla kani czarnej i rudej, błotniaka stawowego i łąkowego oraz dla bielika. W przypadku kani rudej, obu błotniaków i bielika sytuacja taka jest zbieżna ze wzrostem liczebności tych gatunków rejestrowanym w całym kraju (Adamski, Kalisiński 2007; Buczek 2007; Mizera i in. 2007; Zieliński 2007). Odmienna natomiast jest sytuacja kani czarnej, dla której w wielu regionach kraju notuje się spadek liczebności (Adamski 2007). Być może zanikają niektóre populacje lokalne bardziej oddalone od centrum występowania. W województwie lubuskim kanię czarną w ostatnich latach notowano na nowych stanowiskach nieistniejących w latach wcześniejszych (dane npbl.). Wyraźny wzrost liczebności dotyczy także populacji żurawia. Ochrona tego gatunku, wy- 224

8 P. Czechowski i in. Lęgowe gatunki ptaków w Dolinie Środkowej Odry soka przeżywalność oraz zmiany behawioralne polegające na zmniejszeniu płochliwości ptaków spowodowały wzrost liczebności jego populacji lęgowej w całym kraju (Bobrowicz i in. 2007) również w Dolinie Środkowej Odry. Nowymi gatunkami ptaków dla całej doliny Odry w granicach województwa lubuskiego są rybitwy białoskrzydła i białowąsa (Czechowski i in. 2007; Czechowski, Bocheński 2008). Gniazdowanie obu gatunków wydaje się efemeryczne, a kolonie tych ptaków istnieją najczęściej tylko przez 2 3 sezony. Niewątpliwie jednak ich pojawy związane są z ekspansją terytorialną obu tych rybitw na obszarze kraju i zasiedlaniem nowych miejsc (Betleja, Stawarczyk 2007; Górski 2007). Lęgi rybitwy białoskrzydłej wyraźnie korelują m.in. z intensywnością wiosennego przelotu. Co kilka lat zdarzały się bowiem ostatnio inwazyjne naloty, obejmujące również województwo lubuskie (Jędro, Czechowski 2007), po których wzrastała liczba par przystępujących do gniazdowania (Ławicki i in. 2011). U pozostałych gatunków nie odnotowano większych zmian liczebności. Odmienna liczba par w latach i rejestrowana przykładowo u derkacza czy kropiatki może się wiązać z naturalnymi wahaniami liczebności oraz pojawianiem się efemerycznych stanowisk (kropiatka) na dogodnych siedliskach. Podsumowując, wydaje się, że sytuacja ptaków lęgowych doliny Odry nie zmieniła się znacząco w ciągu ostatniego dziesięciolecia. Odnotowany spadek liczebności populacji niektórych gatunków wydaje się mieć charakter ogólnokrajowy i dotyczy gatunków, które nie były liczne w latach wcześniejszych. Funkcjonująca obecnie ochrona ptaków i ich siedlisk w dolinie środkowej Odry w postaci Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 zdecydowanie spełnia swoje zadanie. Populacje gatunków kluczowych w ostoi: kani czarnej, kani rudej i dzięcioła średniego nie uległy zmniejszeniu, a w przypadku dwóch pierwszych odnotowano wzrost liczebności. Do najważniejszych, aktualnych zagrożeń dla ostoi należy nadmierna wycinka cennych fragmentów lasów (dąbrów i grądów) będących miejscem gniazdowania dzięcioła średniego. Zagrożeniem jest także nadmierny ruch turystyczny w dolinie Odry (rekreacja weekendowa, wędkarstwo), który w sezonie lęgowym może negatywnie wpływać na populacje obu gatunków kań, zakładających gniazda w miejscach dobrze widocznych, bezpośrednio przy wałach lub blisko starorzeczy (miejsca najczęściej penetrowane przez ludzi). Pewne niebezpieczeństwo, ze względu na zmiany ekonomiczno-społeczne, może także stanowić zaprzestanie użytkowania łąk i pastwisk oraz melioracja obszarów wilgotnych. Funkcjonujące ostatnio programy rolnośrodowiskowe wspierają jednak prowadzenie działalności korzystnie wpływającej na tego typu siedliska znajdujące się na obszarze doliny. PIŚMIENNICTWO Adamski A Kania czarna Milvus migrans. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Adamski A., Kalisiński M Kania ruda Milvus milvus. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Betleja J., Stawarczyk T. Rybitwa białowąsa Chlidonias hybrida. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Bobrowicz G., Konieczny K., Sikora A Żuraw Grus grus. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań:

9 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 3, 2014 Buczek T Błotniak stawowy Circus aeruginosus. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Czechowski P., Bocheński M Awifauna użytku ekologicznego Łąki zalewowe koło Słubic na Ziemi Lubuskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz. 64 (6): Czechowski P., Jędro G Dolina Środkowej Odry. W: Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red.). Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki: Czechowski P., Sidelnik M., Jędro G Gniazdowanie rybitwy białowąsej Chlidonias hybrida i rybitwy białoskrzydłej Chlidonias leucopterus w Dolinie Odry pod Słubicami. Przegl. Przyr. 18 (3 4): Czechowski P., Rubacha S., Wąsicki A., Bocheński M., Jędro G., Kajzer Z., Sidelnik M Awifauna lęgowa środkowego odcinka doliny Odry. Not. Orn. 43: Dyrcz A., Jermaczek A., Wójciak J Kulik wielki Numenius arquata. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Górski A Rybitwa białoskrzydła Chlidonias leucopterus. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Jędro G., Czechowski P Intensywny przelot rybitwy białoskrzydłej Chlidonias leucopterus wiosną 2007 roku na Ziemi Lubuskiej. Przegl. Przyr. 18 (3 4): Kosiński Z Dzięcioł średni Dendrocopos medius. W: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.). Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa: Ławicki Ł., Wylegała P Spadek liczebności kulika wielkiego Numenis arquata w zachodniej Polsce w latach Ornis Polonica 52: Ławicki Ł., Niedźwiecki S., Sawicki W., Świętochowski P., Goławski A., Kasprzykowski Z., Urban M., Wylegała P., Czechowski P., Prange M., Janiszewski T., Menderski S., Lenkiewicz W., Jantarski M Liczne gniazdowanie rybitwy białoskrzydłej Chlidonias leucopterus w Polsce w roku Ornis Polonica 52: Mizera T., Rodziewicz M., Kalisiński M., Cenian Z Bielik Haliaeetus albicilla. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Sikora A., Konieczny K Żuraw Grus grus. W: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.). Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa: Stajszczyk M., Sikora A Dzięcioł zielonosiwy Picus canus. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Tomiałojć L., Stawarczyk T Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP pro Natura, Wrocław. Wieloch M Czapla siwa Ardea cinerea. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Wylegała P. 2007a. Krwawodziób Tringa totanus. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Wylegała P. 2007b. Cyranka Anas querquedula. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Wylegała P., Batycki A., Mizera T Liczebność i rozmieszczenie stanowisk lęgowych czapli siwej Ardea cinerea w Wielkopolsce w latach Ornis Polonica 52: Zieliński P Błotniak łąkowy Circus pygargus. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: Żołkoś K., Meissner W., Kalisiński M., Górska E., Mellin M., Ibron I., Wysocki D Liczebność i rozmieszczenie kolonii czapli siwej Ardea cinerea w północnej Polsce. Ornis Polonica 51:

10 P. Czechowski i in. Lęgowe gatunki ptaków w Dolinie Środkowej Odry SUMMARY Chrońmy Przyrodę Ojczystą 70 (3): , 2014 Czechowski P., Bocheński M., Jędro G., Rubacha S., Wąsicki A. Changes in the number of breeding birds in the Natura 2000 Special Protec on Area Dolina Środkowej Odry (the Middle Oder River Valley) The paper presents changes in the number of selected bird species (with particular consideration given to the Birds Directive, Annex I) nesting in the Special Bird Protection Area Natura 2000 Middle Odra Valley (the Middle Oder River Valley). The species population data were compared with the results gathered in the years and Species like Eurasian Curlew Numenius arquata, Common Redshank Tringa totanus and Common Sandpiper Actitis hypoleucos ceased to nest or nested only occasionally in the last 10 years. Breeding grounds of the Grey- -headed Woodpecker Picus canus were not found. A decrease in the number of the Grey Heron Ardea cinerea and Garganey Anas querquedula was observed. Two species may be added to the breeding avifauna of the middle Oder i.e. White-winged Tern Chlidonias leucopterus and Whiskered Tern Chlidonias hybrida. Stable condition or only small changes in the number of the following species have been recorded: White Stork Ciconia ciconia, European Honey Buzzard Pernis apivorus, Common Kingfisher Alcedo atthis and Middle Spotted Woodpecker Dendrocopos medius, Black Woodpecker Dryocopus martius and Barred Warbler Sylvia nisoria. On the other hand, an increase in the number of the Accipitriformes has been observed: Black Kite Milvus migrans, Red Kite M. milvus, White-tailed Eagle Haliaeetus albicilla, Western Marsh-harrier Circus aeruginosus and Montagu s Harrier C. pygargus. A larger number of breeding pairs of Corn Crake Crex crex, Common Crane Grus grus and European Nightjar Caprimulgus europaeus has been recorded. 227