Trójca Święta w Ef 1,3-14 Michał Wilk

Transkrypt

1 Trójca Święta w Ef 1,3-14 Michał Wilk

2 Hymn Ef 1,3-14

3 Ef 1,3-14 Niech będzie błogosławiony Bóg, Ojciec naszego Pana Jezusa Chrystusa, który nas w Chrystusie pobłogosławił wszelkim duchowym błogosławieństwem nieba. IDEA BŁOGOSŁAWIEŃSTWA EULOGIA BERAKAH

4 STARA FORMA, NOWA TREŚĆ

5 Ef 1, Niech będzie błogosławiony Bóg, Ojciec naszego Pana Jezusa Chrystusa, który nas w Chrystusie pobłogosławił wszelkim duchowym błogosławieństwem nieba. Tłum. Nowe Przymierze 3 (w 1,3 wprowadzone modyfikacje) 4 On wybrał nas w Nim przed założeniem świata, abyśmy wobec Niego byli święci, nienaganni i żyli w miłości. 5 Przeznaczył nas, abyśmy przez Jezusa Chrystusa stali się Jego dziećmi zgodnie z życzeniem Jego woli, 6 dla tym większej chwały Jego łaski, którą obdarzył nas w Umiłowanym. Bóg, Ojciec 7 W Nim mamy odkupienie przez Jego krew, przebaczenie upadków według ogromu Jego łaski. 8 Tej łaski hojnie nam udzielił we wszelkiej mądrości i zrozumieniu, 9 gdy nam oznajmił tajemnicę swojej woli zgodnie ze swym życzeniem, które w Nim wyraził. 10 Uczynił to ze względu na plan obejmujący pełnię czasów, a zmierzający do połączenia w Chrystusie wszystkiego tego, co w niebie, i tego, co na ziemi. 11 W Nim też otrzymaliśmy dziedzictwo, jako przeznaczeni do tego zgodnie z zamiarem Boga, który czyni wszystko według postanowienia swojej woli, 12 abyśmy żyli dla jeszcze większej Jego chwały my, którzy już wcześniej złożyliśmy nadzieję w Chrystusie. Jezus Chrystus 13 W Nim i wy, gdy usłyszeliście Słowo prawdy, dobrą nowinę o waszym zbawieniu i dzięki któremu uwierzyliście zostaliście opieczętowani obiecanym Duchem Świętym. 14 Ten Duch jest zadatkiem naszego dziedzictwa do czasu otrzymania własności dla jeszcze większej Jego chwały. Duch Święty Funkcja refrenu

6

7 Dwa modele Trójcy Świętej

8

9

10

11 Gramatyka: hypotaksa Teologia: model pionowy

12

13 Niech będzie błogosławiony Bóg, Ojciec naszego Pana Jezusa Chrystusa, który nas pobłogosławił duchowym błogosławieństwem nieba (= błogosławieństwem Ducha). Gramatyka: parataksa Teologia: model poziomy

14

15

16 Pierwsza summa teologii?

17

18 On wybrał nas w Nim przed założeniem świata ἐξελέξατο Pwt 4,37 ponieważ umiłował (ἀγαπῆσαι) ojców twoich, wybrał (ἐξελέξατο) was jako ich potomstwo po nich i wywiódł cię sam swoją wielką mocą z Egiptu Pwt 10,15 jednak tylko ojców waszych wziął sobie Pan, by ich miłować (προείλατο κύριος ἀγαπᾶν) i wybrał (ἐξελέξατο) was jako ich potomstwo po nich nad wszelkie narody aż do po dziś dzień WYBRANIE (inicjatywa Boga) WYDZIELENIE (ze sfery profanum) ŚWIĘTOŚĆ (przeniesienie do sfery sacrum)

19 abyśmy wobec Niego byli święci i nieskalani

20 Skąd przychodzimy? Dokąd idziemy?

21 abyśmy wobec Niego byli święci i nieskalani i żyli w miłości ἐν ἀγάπῃ z poprzedniego wersetu może się łączyć z poprzedzającym lub następującym po nim tekstem: wybrał nas w miłości byśmy byli święci i bez skazy w miłości w miłości przeznaczył nas MIŁOŚĆ = jakość nowego kultu

22 Izaak Syryjczyk, Traktaty ascetyczne XXIV

23 Wybrani przez tego, który wszystkie rzeczy działa według wcześniejszego postanowienia Działanie Boga (gr. energia)

24 Bazyli Wielki, List 234 Cyryl Aleksandryjski, De Sancta Trinitate VI

25 Przeznaczył nas, abyśmy przez Jezusa Chrystusa stali się Jego dziećmi Teologia usynowienia Maksym Wyznawca, Capita de Caritate 3

26 W Nim mamy odkupienie przez Jego krew, przebaczenie upadków według ogromu Jego łaski Eks-agoradzo (kategoria ekonomiczna) Akt prawny: podmiot nabywający, podmiot sprzedający, umowa wykupu i cena wykupu Krew jako cena. Funkcja: wskazuje na wartość wykupionego. Symbolika krwi. Teologia wykupu w kontekście świata greckiego i hebrajskiego.

27 Gdy nam oznajmił (γνωρίσας ἡμῖν) tajemnicę swojej woli (τὸ μυστήριον τοῦ θελήματος αὐτοῦ) Dialektyka Bożego objawienia: odsłonięcie + tajemnica μυστήριον, ου, τό tajemnica, misterium, ryty inicjacyjne w religiach misteryjnych (ποιεῖν τὰ μυστήρια / odprawiać misteria; Izokrates, De bigis 6; Tukidydes ; ἀπιέναι πρὸ τῶν μυστηρίων / odejść zanim zostanie się wtajemniczonym w misteria; Platon, Meno 76e); przedmiot kultu; prawda religijna (Mt 13,11); jako wydarzenie sakrament lub inicjacja sakramentalna (Justyn, Dialogi 68,8); sakrament chrześcijański (gr. μυστήριον tłumaczone na łacinie jako: sacramentum; Euzebiusz z Cezarei, Demonstratio evangelica , ) Oznajmił nie w sposób intelektualny, ale: wprowadził nas w uczestnictwo w tajemnicy

28 Św. Augustyn, Państwo Boże XXII, 30

29 Uczynił to ze względu na plan obejmujący pełnię czasów (εἰς οἰκονομίαν τοῦ πληρώματος τῶν καιρῶν) Historia jako dzieje zbawienia i sakrament obecności Boga Czas objawienia: czas pełni (gr. pleroma) / czas szczególny (kairos) Metoda objawienia: ekonomia οἰκονομία, ας, ἡ dosł. zarządzanie domem [ekonomia]; zarządzanie, administrowanie domem, miastem, państwem; dystrybucja dóbr; układ, schemat, porządek całości (ἡ καθόλου καὶ συλλήβδην οἰ. τῶν γεγονότων / całościowy i generalny układ wydarzeń; Polibiusz, In Cynaegirum 1.4.3); relig.: plan Boży ukryty przed wiekami, a objawiony w Jezusie Chrystusie; opatrzność Boża

30 Plan zmierzający do połączenia w Chrystusie wszystkiego tego, co w niebie, i tego, co na ziemi / ἀνακεφαλαιώσασθαι τὰ πάντα ἐν τῷ Χριστῷ, τὰ ἐπὶ τοῖς οὐρανοῖς καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς ἐν αὐτω Kefale głowa, zawias Ta panta + meryzm idea skupienia / zsyntetyzowania / streszczenia wszystkiego w Chrystusie jak w soczewce Od teologii rekapitulacji do filozofii Pierre Teilharda de Chardina (Chrystus jako punkt omega) Idea główna Na początku było słowo (en arche en ho Logos) / wszystko przez nie się stało, a bez niego nic się nie stało, co się stało Arche w sensie czasowym (moment stwarzania) i przestrzennym (wzór / idea) Aluzja do Rdz 1,1. Bereszit (na początku) / rosz (głowa) Sens idei: skupić / zsyntetyzować wszystko w tym, co jest pierwotnym wzorem / wszystkiego Idea wiecznego powrotu, ostatecznego scalenia, odzyskania pierwotnej jedności

31 Maksym Wyznawca, Questiones ad Tjalassium LIX

32 Zostaliście opieczętowani obiecanym Duchem Świętym W Kontekście wykupu niewolników: pieczęć fugitivus zostaje zastąpiona pieczęcią Ducha Idea pieczęci jako weryfikacji wzoru z oryginałem: jesteśmy kompatybilni z Bogiem. Początek antropologii Nowego Testamentu

33 Ten Duch jest zadatkiem naszego dziedzictwa do czasu otrzymania własności Zadatek, przedpłata Idea kompatybilna z pojęciem ekonomii

34 Ef 1, Niech będzie błogosławiony Bóg, Ojciec naszego Pana Jezusa Chrystusa, który nas w Chrystusie pobłogosławił wszelkim duchowym błogosławieństwem nieba. 4 On wybrał nas w Nim przed założeniem świata, abyśmy wobec Niego byli święci, nienaganni i żyli w miłości. 5 Przeznaczył nas, abyśmy przez Jezusa Chrystusa stali się Jego dziećmi zgodnie z życzeniem Jego woli, 6 dla tym większej chwały Jego łaski, którą obdarzył nas w Umiłowanym. Bóg, Ojciec 7 W Nim mamy odkupienie przez Jego krew, przebaczenie upadków według ogromu Jego łaski. 8 Tej łaski hojnie nam udzielił we wszelkiej mądrości i zrozumieniu, 9 gdy nam oznajmił tajemnicę swojej woli zgodnie ze swym życzeniem, które w Nim wyraził. 10 Uczynił to ze względu na plan obejmujący pełnię czasów, a zmierzający do połączenia w Chrystusie wszystkiego tego, co w niebie, i tego, co na ziemi. 11 W Nim też otrzymaliśmy dziedzictwo, jako przeznaczeni do tego zgodnie z zamiarem Boga, który czyni wszystko według postanowienia swojej woli, 12 abyśmy żyli dla jeszcze większej Jego chwały my, którzy już wcześniej złożyliśmy nadzieję w Chrystusie. Jezus Chrystus 13 W Nim i wy, gdy usłyszeliście Słowo prawdy, dobrą nowinę o waszym zbawieniu i dzięki któremu uwierzyliście zostaliście opieczętowani obiecanym Duchem Świętym. 14 Ten Duch jest zadatkiem naszego dziedzictwa do czasu otrzymania własności dla jeszcze większej Jego chwały. Duch Święty Funkcja refrenu

35

36 Trójca Święta a Kościół

37 List do Efezjan temat główny ekklesia nie jako konkretna wspólnota, ale Kościół w wymiarze kosmicznym, wyprowadzony z Trójcy Świętej Struktura literacka Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium odzwierciedla eklezjologię Listu do Efezjan. Kościół pochodzi z wieczności i zmierza ku wieczności. Jest w objęciach Trójcy Świętej.

38 Kontekst historyczny: Efez

39 Tradycja wczesnego chrześcijaństwa zidentyfikuje je jako kobiece piersi i postrzega jako symbol płodności bogini karmicielka zdolna wyżywić licznych mieszkańców miasta.

40 Dz 19, Ale i niektórzy wędrowni egzorcyści żydowscy próbowali wzywać imienia Pana Jezusa nad opętanymi przez złego ducha. «Zaklinam was przez Pana Jezusa, którego głosi Paweł» - mówili. 14 Czyniło to siedmiu synów niejakiego Skewasa, arcykapłana żydowskiego. 15 Zły duch odpowiedział im: «Znam Jezusa i wiem o Pawle, a wy coście za jedni?» 16 I rzucił się na nich człowiek, w którym był zły duch, powalił wszystkich i pobił tak, że nadzy i poranieni uciekli z owego domu. 17 Dowiedzieli się o tym wszyscy Żydzi i Grecy, mieszkający w Efezie, i strach padł na wszystkich, i wysławiano imię Pana Jezusa. 18 Przychodziło też wielu wierzących, wyznając i ujawniając swoje uczynki. 19 I wielu też z tych, co uprawiali magię, poznosiło księgi i paliło je wobec wszystkich. Wartość ich obliczono na pięćdziesiąt tysięcy denarów w srebrze.

41 Rozdźwięk między religijną oficjalną, a domową. Kult świątyni = oficjalna religia. Wierzenia ludowe = domowe sposoby radzenia sobie z problemami za pomocą amuletów, zaklęć, inwokacji i tradycyjnych sposobów zdobywania duchowej mocy.

42 Mieszkańcy Efezu nosili piękne wdzięczności w małych szytych woreczkach (Anaxilias, cytat w: Atenajos, Deipnosophistae c. / Uczty mędrców) chodzi o Ephesia Grammata. Te były wypisywane także na wizerunkach kultycznych Artemidy. Morris uważa, że te magiczne zaklęcia wywodzą się z wierzeń Hetytów i były znane i powtarzane w starożytnej magii przez stulecia. Według Anaxilas (Frag 18), Ephesia Grammata schowane były w w małych woreczkach (ἐν Σκυταρίοις ῥαπτοῖσι), które Morris identyfikuje z kurša.

43 Plutarch w kontekście mieszkańców Efezu twierdzi, że magowie poinstruowali tych, którzy posiedli tajemną wiedzę o duchach, jak powtarzać magiczne formuły, by skutecznie wypędzać dręczące demony (Plutarch, Quaest. conv. 7,5).

44 Mamy opowieści o zapaśnikach z Efezu, którzy rywalizowali w igrzyskach w Olimpii, a na kostkach umieszczali amulety z fragmentami Listów Efeskich. Jeden z nich po wygranej walce zdjął amulet, w efekcie trzy kolejne walki przegrał (Eustathius, Comm. ad. Hom ).

45 W kontekście magii przywoływano także Artemidę (PGM LXXVIII.1-14) zazwyczaj wraz z boginią Księżyca, Selene i boginią podziemi, zwaną Hekate, znaną jako bogini czarów i magii. W jednym tekście zostaje wezwana wraz z Hekate i Selene, aby zaradzić chorobom albo doprowadzić do śmierci chorej kobiety - by jej ulżyć w cierpieniach. Tekst zawiera prośbę niejakiego Artemisa: Odetnij oddech, pani (κύρια), z jej nozdrzy (PGM IV , zwłaszcza linia 2499).

46 Nasza wiedza na temat magii została znacznie wzbogacona dzięki odkryciu prawie 250 magicznych papirusów w piaskach w Egipcie. Ilustrują one różne rodzaje rytuałów, zaklęć, formuł, receptur na amulety, przekleństw... Oprócz tych tekstów jest wiele innych świadków magii: literackie odniesienia do magii, tabliczki ołowiane z przekleństwami, amulety i różne inne przedmioty magiczne.

47 Inne dowody archeologiczne poświadczające magię w Efezie: 1. Trzy napisy z przekleństwami. W jednym przywołuje się Artemidę z prośbą, by przeklęła wrogą osobę. 2. Fragment mówiący o magu (gr. μάγος), a dwie linie dalej łączy się maga z Artemidą. 3. Inskrypcje odnoszące się do praktyk wróżbiarstwa, w tym takie, które odnoszą się do głównego wróżbiarza (μαντιάρχη). 4. Przedmioty astrologiczne, kości magiczne używane we wróżbiarstwie i w wyroczni. 5. Złota lamela (magiczny amulet), która zawiera listę kosmicznych mocy dwudziestu sześciu aniołów Starego Testamentu (co prawdopodobnie odzwierciedla żydowską magię[16]

48

49

50 ἐν τοῖς ἐπουρανίοις (Ef 1,3) w ponad-niebiosach słowo pojawia się tylko w Ef

51

52 I wy byliście umarłymi na skutek waszych występków i grzechów, w których żyliście niegdyś według doczesnego sposobu tego świata, według sposobu Władcy mocarstwa powietrza, to jest ducha, który działa teraz w synach buntu. A Bóg, będąc bogaty w miłosierdzie, przez wielką swą miłość, jaką nas umiłował, i to nas, umarłych na skutek występków, razem z Chrystusem przywrócił do życia. Łaską bowiem jesteście zbawieni. On nas wraz z Chrystusem przywrócił do życia i wraz z Nim umieścił na wysokościach nieba. Uczynił to w Chrystusie Jezusie (Ef 2,6) ἐν τοῖς ἐπουρανίοις = ἐν Χριστῷ (Ef 1,3) gdyż przez Niego (Chrystusa) mamy dostęp do Ojca, jedni i drudzy, w jednym Duchu. (Ef 2,18)

53

54 Lektura Listu do Efezjan

55