Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach. z dnia 3 listopada 2016 r. I SA/Gl 672/16 UZASADNIENIE

Transkrypt

1 I SA/Gl 672/16 - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach Skład orzekający z dnia 3 listopada 2016 r. I SA/Gl 672/16 UZASADNIENIE Przewodniczący: Sędzia NSA Ewa Madej. Sędziowie WSA: Teresa Randak (spr.), Bożena Suleja-Klimczyk. Sentencja Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 listopada 2016 r. sprawy ze skargi E. K. na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia (...) nr (...) w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania 1) uchyla zaskarżoną decyzję, 2) zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz strony skarżącej kwotę 480 (czterysta osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania. Uzasadnienie faktyczne Decyzją z dnia (...) r., nr (...) Dyrektor Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w C. działając na podstawie art pkt 1 w związku z art ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267 z późn. zm. - dalej określanej też "k.p.a.") w związku z art. 83 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm. - dalej określanej zamiennie "u.s.u.s.") po rozpatrzeniu wniosku E. K. o ponowne rozpatrzenie sprawy o umorzenie składek utrzymał w mocy decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. z dnia (...) r. nr (...) w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania. Uzasadniając rozstrzygnięcie, organ podniósł, że zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 u.s.u.s. składki na ubezpieczenia społeczne i rentowe za zatrudnionych pracowników finansują z własnych środków, w równych częściach ubezpieczeni i płatnicy składek. Z art. 17 u.s.u.s. wynika natomiast obowiązek obliczenia i potrącenia, a także przekazania do

2 Zakładu m.in. części składek finansowanych przez ubezpieczonych. Natomiast składka na ubezpieczenie zdrowotne w całości finansowana jest przez osoby ubezpieczone, przy czym to pracodawca (płatnik) ma obowiązek tę składkę obliczyć, pobrać z dochodu ubezpieczonego i odprowadzić do ZUS - art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze świadczeń publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581). Jak stanowi z kolei art. 30 u.s.u.s., do składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek nie stosuje się art. 28 ustawy. Oznacza to, że te należności nie mogą być przedmiotem postępowania z wniosku o ich umorzenie w oparciu o przesłanki przewidziane ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych wymienionych w art. 28 u.s.u.s. Zgodnie z art. 61a 1 k.p.a., jeżeli żądanie wniesione zostało przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn nie może być wszczęte organ administracji publicznej postanawia o odmowie wszczęcia postępowania. W powołanym przepisie ustawodawca zawarł dwie odrębne przesłanki odmowy wszczęcia postępowania. Jedną z nich jest istnienie innych uzasadnionych przyczyn uniemożliwiających wszczęcie postępowania. Okoliczności te nie zostały skonkretyzowane w Kodeksie. Należy przyjąć, że są to okoliczności, które w oczywisty sposób stanowią przeszkodę do wszczęcia postępowania. Fakt, że wniosek dotyczył umorzenia składek wyłączonych z mocy ustawy z procedowania w tym zakresie, stanowi niewątpliwie okoliczność uzasadniająca zastosowanie art. 61a 1 k.p.a. Dalej, organ wskazał, że zobowiązany wniósł także o umorzenie należności z tytułu składek nieopłaconych za zatrudnionych pracowników w części finansowanej przez płatnika. Jak podniósł organ, podstawę prawną rozpoznania takiego wniosku stanowi art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zgodnie, z którym ZUS może umorzyć należności z tytułu składek, pomimo braku ich całkowitej nieściągalności, płatnikom składek będących jednocześnie ubezpieczonymi. Oznacza to, że umorzeniem na tej podstawie objąć można jedynie składki za osobę prowadzącą działalność gospodarczą. Zastosowanie zatem art. 28 ust. 3a u.s.u.s. nie jest możliwe do należności nieopłaconych za zatrudnionych pracowników, co stanowi okoliczność uzasadniającą odmowę wszczęcia postępowania w oparciu o art. 61a 1 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego. Zobowiązany na ww. decyzję wniósł odwołanie do Sądu Rejonowego w C. (...), który postanowieniem z dnia (...) r., sygn. akt (...) przekazał sprawę do rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach. W odwołaniu skarżący opisał dotychczasowy przebieg postępowania przed organem rentowym, wskazując w tym zakresie, że spółka - za zobowiązania, której ponosi odpowiedzialność - przekazała ZUS przysługujące jej należności wraz z tytułami prawnymi. W sumie skarżący wymienił (...) należności przysługujące spółce głównie na podstawie nakazów zapłaty oraz wyroków sądowych. Należności te obejmowały łącznie kwotę ,12 zł. Kwota ta przekraczała o ,20 zł należności przysługujące od spółki ZUS. Jak stwierdził skarżący, przyjęcie wierzytelności przez ZUS uniemożliwiało spółce dochodzenia należności w drodze egzekucji. Skarżący wskazał, że ZUS nigdy tych wierzytelności nie zwrócił, a to uzasadniało umorzenie zobowiązań mu należnych, gdyż

3 zawinione działanie organu doprowadziło do zadłużenia spółki. Zwrócił także uwagę, że ZUS w swoich pismach informował go, że nie jest w stanie stwierdzić, gdzie te wierzytelności się znajdują. Końcowo, zarzucił Dyrektorowi ZUS uchylanie się od merytorycznego rozpoznania sprawy oraz jak to nazwał "uporczywe unikanie jednoznacznego określenia, co stało się z wierzytelnościami przekazanymi ZUS". W ocenie skarżącego takie działanie organu stanowi próbę uwolnienia się od odpowiedzialności za utratę przekazanych przez spółkę wierzytelności. Dyrektor ZUS, w odpowiedzi na skargę wniósł o jej odrzucenie, a w sytuacji nie uwzględnienia wniosku o jej oddalenie. Wniosek o odrzucenie skargi uzasadniony został złożeniem skargi z uchybieniem procedury do jej wniesienia oraz po upływie terminu do jej wniesienia. Wnioskując z kolei o oddalenie skargi, Dyrektor ZUS, podtrzymał argumentację zawartą w uzasadnieniu objętej skargą decyzji. Uzasadnienie prawne Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje: Na wstępie przyjdzie wskazać, że Sąd nie uwzględnił wniosku Dyrektora ZUS o odrzucenie skargi, z uwagi na treść art ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r. poz. 718 z późn. zm.), zgodnie z którym Sąd nie może odrzucić skargi, z powodu o którym mowa w 1 pkt 1, jeżeli w tej sprawie sąd powszechny uznał się za niewłaściwy. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że złożenie skargi w ustawowym terminie do sądu powszechnego - następnie przekazanej sądowi administracyjnemu - stwarza stan sprawy w toku i odnosi ten skutek, że nie można w takiej sprawie wszcząć nowego postępowania sądowoadministracyjnego między tymi samymi stronami (por. wyrok tut. Sądu z dnia 20 stycznia 2005 r. IV SAB/Gl 23/04 - pub. http.orzczeniansa.gov.pl; glosa B. Adamiak OSP z 2006 r., z. 8-7, poz. 84). Opisany stan rzeczy przesądza o tym, że zachowanie 30-dniowego terminu przy wniesieniu pisma procesowego do sądu powszechnego - przy przekazaniu tego pisma sądowi administracyjnemu - czyni zadość zachowaniu terminu do wniesienia skargi, a to oznacza, że w sprawie brak było podstaw do zastosowania art pkt 2 p.p.s.a. Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone przepisami art. 1 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2016 r. poz z późn. zm.) oraz art. 3 1 p.p.s.a., sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem. W tym zakresie mieści się ocena, czy zaskarżona decyzja odpowiada prawu i czy postępowanie prowadzące do jej wydania nie jest obciążone wadami uzasadniającymi uchylenie rozstrzygnięcia. Mając na względzie powyższe tj. dokonując kontroli legalności zaskarżonej decyzji z dnia (...) r. wydanej przez Dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w granicach kompetencji przysługujących sądowi administracyjnemu na podstawie ww. ustaw, a więc badając zaskarżone rozstrzygnięcie pod względem jego zgodności tak z przepisami ustawy z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267 z późn. zm.) jak i z normami prawa materialnego zawartymi w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.) oraz w oparciu

4 o akta sprawy zgodnie z art p.p.s.a., Sąd dopatrzył się naruszenia prawa materialnego oraz przepisów postępowania, które skutkowało koniecznością wyeliminowania z obrotu prawnego zaskarżonej decyzji. Wymaga zaakcentowania, że Dyrektor ZUS utrzymał w mocy decyzję organu I instancji, która to decyzja odmawiała wszczęcia postępowania zarówno w odniesieniu do składek finansowanych przez osoby ubezpieczone nie będące płatnikami składek, jak i z tytułu składek za zatrudnionych pracowników w części finansowanej przez płatnika. W ocenie organów, postępowanie nie mogło być prowadzone z uwagi na treść art. 30 u.s.u.s., zgodnie z którym przepis art. 28 nie ma zastosowania do składek finansowanych przez osoby ubezpieczone nie będące płatnikami składek. Ponadto, zdaniem organów przepis art. 28 ust. 3a u.s.u.s. ma zastosowanie wyłącznie do należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na ubezpieczenia. Nie negując zasadności tych wywodów, przyjdzie jednak zaakcentować, że w odniesieniu do tych ostatnich składek zastosowanie ma art. 28 ust. 2 i 3 u.s.u.s., a więc możliwość umorzenia składek w przypadku ich całkowitej nieściągalności a to oznacza, że organ był zobowiązany do oceny wniosku w tym zakresie. Zgodnie bowiem z tym przepisem należności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części przez Zakład, z uwzględnieniem ust Należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, z zastrzeżeniem ust. 3a. 3. Całkowita nieściągalność, o której mowa w ust. 2, zachodzi, gdy: 1) dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie; 2) sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 233, 978, 1166, 1259 i 1844 oraz z 2016 r. poz. 615); 3) nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa; 4) nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym; 4a) wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym; 4b) nie nastąpiło zaspokojenie należności w umorzonym postępowaniu upadłościowym;

5 5) naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję; 6) jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne. 3a. Należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Analiza treści zacytowanego przepisu prowadzi do wniosku, że o ile umarzenie składek na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek mogą może obejmować także przypadki całkowitej ich nieściągalności o tyle składki pozostałe - poza wymienionymi w art. 30 ustawy - mogą być umarzane wyłącznie w sytuacji ich całkowitej nieściągalności. Powyższe oznacza, że organ naruszył prawo odmawiając wszczęcia postępowania w odniesieniu do należności z tytułu składek za zatrudnionych pracowników w części finansowanej przez płatnika. Zdaniem orzekającego w sprawie składu Sądu nie jest to jedyne uchybienie, które przesądziło o podjętym przez Sąd rozstrzygnięciu. Przyjdzie bowiem podkreślić, że należności przysługujące ZUS dotyczą lat W aktach administracyjnych przekazanych Sądowi brakuje podstawowych dokumentów potwierdzających dane zawarte w karcie nr (...) pn. Informacja o prowadzonym postępowaniu egzekucyjnym, w tym decyzji o przeniesieniu na skarżącego odpowiedzialności za zobowiązania "A" s.c., wyroku Sądu Okręgowego Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w C. z dnia (...) r., sygn. akt (...), tytułów wykonawczych oraz dat pierwszych zajęć egzekucyjnych. W badanej sprawie dokumenty te przede wszystkim pozwoliłyby Sądowi dokonać oceny w przedmiocie biegu terminu przedawnienia tychże należności, co wobec ich braku było niemożliwe. Dodatkowo, Sąd zwraca uwagę na kserokopie dokumentów przedłożonych przez skarżącego, w tym na trzy szczególnie istotne a to: 1) pismo ZUS Oddziału w C. z dnia (...) r., potwierdzające przyjęcie od "A" s.c. wierzytelności na poczet zobowiązań z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne; 2) zaświadczenie wystawione przez ZUS Oddział w C. w dniu (...) r. informujące, że poprzez przejęcie przez organ wierzytelności "A" następuje rozliczenie zobowiązań z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne; 3) zaświadczenie z dnia (...) r., wystawione przez ZUS Oddział w C. stwierdzające, że wierzytelności przejęte na poczet zobowiązań z tytułu składek od "A" przekraczają kwotę zaległości z tytułu tych zobowiązań. W świetle tych dokumentów zasadne jest twierdzenie skarżącego, że organy uchylają się od zajęcia stanowiska w kwestii wpływu przejętych wierzytelności na istnienie zaległości z tytułu należnych ZUS składek. Zarzut ten jest tym bardziej zasadny, że organ I instancji, wydający rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie jest jednocześnie autorem wydanych

6 wcześniej zaświadczeń. Kwestia ta - w ocenie Sądu - wymaga prawidłowego zbadania i wyjaśnienia. Niezrozumiałe jest bowiem twierdzenie, że przejęcie wierzytelności - w okresie, kiedy były one wymagalne - nie doprowadziło do zaspokojenia wierzyciela. Niezrozumiałe też jest, że dokumenty przedłożone przez skarżącego nie mają swoich odpowiedników w aktach administracyjnych przekazanych Sądowi. Końcowo, przyjdzie wskazać na fakt wydania przez organy rentowe decyzji z dnia (...) r., nr (...) i utrzymującej ją w mocy decyzji z dnia (...) r., odmawiającej skarżącemu umorzenia należności z tytułu składek w łącznej kwocie ,10 zł. Decyzja ta obejmuje ten sam okres i te same wartości, co decyzja o odmowie wszczęcia postępowania, a to oznacza, że organ - w odniesieniu do składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez płatnika - orzekł dwukrotnie poprzez odmowę wszczęcia postępowania oraz odmowę umorzenia należności. Taka przynajmniej konkluzja wynika z uzasadnienia tej decyzji. W ocenie jednak Sądu kwota ,10 zł obejmuje całość należnych ZUS kwot, co wynika z rachunkowego porównania danych z obu decyzji. Decyzja o odmowie wszczęcia postępowania obejmuje kwotę ,75 zł i kwotę ,35 co daje łącznie kwotę ,10, a więc kwotę objętą decyzją o odmowie umorzenia należnych ZUS składek. Wbrew zatem wywodom zawartym na stronie 2 tej decyzji organ rozstrzygnął o całości zaległości, w tym także o tej, która nie podlega umorzeniu z uwagi na treść art. 30 u.s.u.s. W kontekście dotychczasowych rozważań nie ulega wątpliwości, że zaskarżona decyzja nie powinna ostać się w obrocie prawnym, ponieważ podstawowe w sprawie zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania są zasadne. Rozpatrując ponownie wniosek skarżącego Dyrektor ZUS powinien - zgodnie z tym, co wywiedziono już wcześniej - dokonać wszechstronnej analizy wszystkich okoliczności sprawy, łącznie z tymi, na które zwracał uwagę skarżący. Ocena powinna być dokonana z pełnym respektowaniem prawideł logiki, w kierunku ewentualnego wskazania tych okoliczności, które wykluczają możliwość procedowania w sprawie. Przede wszystkim zaś organ właściwie określi wysokość składek objętych art. 30 u.s.u.s., bo tylko w tym zakresie nie jest możliwe rozpoznawanie wniosku o umorzenie składek. Mając powyższe na uwadze Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach na podstawie art pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r. poz. 718 z późn. zm.) orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach postępowania sądowego orzeczono na podstawie art. 200 i 205 tej ustawy.