Fryderyk Zoll. I.Zagadnienia wstępne podstawa roszczenia i prezentacja jego przesłanek. II.Świadczenie bez podstawy prawnej

Transkrypt

1 Fryderyk Zoll Anna postanowiła sprzedać swój prywatny samochód. Zawarła więc umowę z przedsiębiorcą Józefem, który w jej imieniu zobowiązał się do podjęcia prób sprzedaży samochodu, działając w imieniu Anny. Anna udzieliła Józefowi stosownego pełnomocnictwa, obejmującego wszystkie czynności związane ze sprzedażą. Józef prowadził punkt sprzedaży samochodów używanych. Anna w rzeczywistości oddała pojazd Józefowi w rozliczeniu, kupując od przedsiębiorcy inny pojazd. Piotr kupił samochód Anny w celu prywatnym od działającego w jej imieniu Józefa. Pojazd został wydany a cena została zapłacona. Po kilku dniach okazało się w trzyletnim samochodzie konieczna wymiana sprzęgła na nowe, ponieważ uległo ono nadmiernemu zużyciu, o czym Piotr po dwóch dniach od stwierdzenia tego problemu zawiadomił sprzedawcę. Piotr jednak, zanim zdążył zająć się pojazdem umarł. Pozostawił trójkę dzieci. Jedno z nich, Robert ma syna Kazimierza. Piotr pozostawił testament w formie aktu notarialnego. Jego jedynym postanowieniem było wyłączenie Roberta od dziedziczenia z ustawy. Syn Roberta Kazimierz przed złożeniem oświadczenia o przyjęciu spadku oświadczył przedsiębiorcy Józefowi, że obniża cenę pojazdu. Ponieważ wadliwe sprzęgło obniżyło wartość pojazdu o 10%, o 10 % zdaniem Kazimierza należy obniżyć cenę. Kazimierz domaga się zwrotu nadpłaconej ceny. Józef nadwyżkę tę zwrócił. Uważa teraz jednak, że Kazimierz został bezpodstawnie wzbogacony. Domaga się (działając w imieniu Anny) zwrotu świadczenia. Czy zasadnie? Uwaga: stwierdzenie, że któraś z przesłanek, od której zależy roszczenie nie jest spełniona, nie zwalnia z obowiązku sprawdzenia zaistnienia dalszych przesłanek Czas na rozwiązanie kazusu: 5 h. Szkic rozwiązania wskazówki dla korektorów I.Zagadnienia wstępne podstawa roszczenia i prezentacja jego przesłanek Józef domaga się zwrotu świadczenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Podstawą roszczenia jest art. 405 w zw. z art. 410 k.c. Aby roszczenie Józefa było zasadne, zwrot nadpłaconej ceny musiałby nie mieć podstawy prawnej, roszczenie o zwrot powinno być wymagalne i zaskarżalne, a podmiot wzbogacony nie powinien móc powołać się na brak wzbogacenia lub jego wyzbycie (art. 409). Nie powinny także zachodzić przesłanki wyłączające roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia wynikające z art. 411 k.c. Roszczenie o zwrot nie powinno wygasnąć (np. wskutek wykonania). II.Świadczenie bez podstawy prawnej W omawianym stanie faktycznym może zachodzić condictio indebiti w rozumieniu art. 410 k.c. Dług wynikający z obniżenia ceny i następnie zwrotu nadwyżki mógł nie powstać. Stałoby się tak, gdyby obniżenie ceny okazało się nieskuteczne i Kazimierz nie był uprawniony do otrzymania zwrotu uiszczonej ceny. Należy zatem ustalić czy istniały podstawy do obniżenia ceny i czy Kazimierz był uprawniony do obniżenia ceny. W tym celu konieczne jest zbadanie następujących przesłanek: 1

2 1.Czy pomiędzy Anną, w której imieniu działał Piotr a Józefem (dziadkiem Kazimierza) została zawarta ważna umowa sprzedaży? 2.Dla ustalenia kolejnych przesłanek konieczne jest ustalenie, czy do sprzedaży tej należy stosować przepisy kodeksu cywilnego regulującego rękojmię, czy należy zastosować przepisy o ustawy sprzedaży konsumenckiej. Odpowiedź na to pytanie zależy od tego, czy w świetle art ustawy o sprzedaży konsumenckiej umowa została zawarta przez przedsiębiorcę w ramach jego przedsiębiorstwa jako sprzedawcą a kupującym, będącym osobą fizyczną, który zwarł umowę w celu nie związanym z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. 3.W przypadku przyjęcia, że między stronami doszło do zawarcia konsumenckiej umowy sprzedaży należy zbadać, czy w chwili jego wydania kupującemu (art 4.1. ustawy), towar był niezgodny z umową w rozumieniu art i 4.3. ustawy o sprzedaży konsumenckiej. Należy sprawdzić, czy uprawnienia z tytułu braku zgodności towaru konsumpcyjnego z umową nie wygasły wskutek upływu terminu do zawiadomienia o niezgodności oraz terminu nazwanego w ustawie o sprzedaży konsumenckiej terminem przedawnienia. Konsument może obniżyć cenę towaru, jeżeli wcześniej wezwał sprzedawcę do naprawy towaru lub wymiany towaru na niewadliwy, chyba że zachodzą okoliczności wyłączające konieczność domagania się jednego z tych uprawnień (nadmierna uciążliwość dla konsumenta lub bezskuteczny upływ rozsądnego terminu do naprawienia świadczenia, względnie ostateczna odmowa usunięcia niezgodności) lub jeżeli przedsiębiorca powołał się na niemożliwość lub na względną nadmierność kosztów. Odpowiedzialność z tytułu niezgodności towaru z umową nie może być wyłączona 4.W przypadku gdyby sprzedaży tej nie dało się zakwalifikować jako sprzedaży konsumenckiej, zastosowanie znajdą zawarte w art. 556 i nast. K.c. przepisy o rękojmi. W tym wypadku, gdy rzecz będzie miała wadę fizyczną w rozumieniu art. 556 k.c., która istniała w chwili przejścia ryzyka, a nie upłynął termin miesięczny do zawiadomienia o wadzie (art k.c.), ani nie upłynął termin roczny w rozumieniu art k.c. a nie zachodzą okoliczności pozwalające na nieuwzględnianie upływu tego terminu) kupujący może od umowy odstąpić na podstawie art k.c. W tym wypadku nie musi ani wcześniej wzywać sprzedawcy do usunięcia wady ani sprzedawca nie może zablokować uprawnienia kupującego przez to, że wadę usunie. Gdyby między Józefem a Anną doszło do zawarcia umowy komisu, sprzedawca nie ponosiłby odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady ukryte rzeczy, gdyby zwrócił kupującemu uwagę na fakt, że działa jako komisant (art. 770). W przypadku zakwalifikowania umowy sprzedaży jako umowy konsumenckiej, kwalifikacja umowy jako komis nie miałaby znaczenia. Konieczne byłoby zbadanie, czy nie doszło do umownego wyłączenia lub ograniczenia odpowiedzialności z tytułu rękojmi. 5.Konieczne jest także ustalenie, czy Kazimierz jest uprawniony do złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny. W tym celu należy ustalić, czy Kazimierz doszedł do spadku po zmarłym Piotrze, skoro Piotr pozostawił trzech synów, a jednego z nich, Roberta, wyłączył od dziedziczenia z ustawy (testament negatywny). Gdyby na to 2

3 pytanie odpowiedziano pozytywnie, powstaje problem, czy jeden współspadkobierca może złożyć oświadczenie o obniżenie ceny w stosunku do przedmiotu, który wszedł w skład spadku. Należy także odpowiedzieć na pytanie, czy spadkobierca który nie złożył oświadczenia o przyjęciu spadku i nie uzyskał stwierdzenia lub poświadczenia nabycia spadku, może tego rodzaju oświadczenie złożyć. Konieczne jest także ustalenie, czy wierzytelność kupującego wynikająca ze sprzedaży wchodzi w skład spadku po Piotrze. Ad. 1. Zawarcie ważnej umowy sprzedaży. Ze sformułowania stanu faktycznego wynika że strony zawarły umowę sprzedaży. Józef działał w imieniu Anny, a ze stanu faktycznego wynika także, że był do tego umocowany. Stronami umowy jest więc Anna jako sprzedawca i Józef jako kupujący. Fakt, że Józef działa w imieniu Anny wyłącza przyjęcie, że między Józefem a Anną doszło do zawarcia umowy komisu (także kwestia ad. 5 zdanie ostatnie). 6.Należy także ocenić, jakie znaczenie ma to, że zwrotu nadpłaconej ceny dokonuje pełnomocnik Ad. 2. Kwalifikacja umowy jako sprzedaży konsumenckiej. Powstaje problem czy jest możliwe zakwalifikowanie umowy sprzedaży jako umowy konsumenckiej. Przedsiębiorca jest definiowany w art k.c. jako osoba, która zawarła umowę w celu związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową. Konsument został zdefiniowany w art k.c. jako osoba fizyczna, która zawarła umowę w celu nie związanym bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową. Jednak ustawa o sprzedaży konsumenckiej w art samodzielnie określa swój zakres, nie odwołując się bezpośrednio do definicji konsumenta. Umowa musi być zawarta między przedsiębiorcą a osobą fizyczną, która zawarła tę umowę w celu nie związanym z działalnością gospodarczą lub zawodową. Formalnie te przesłanki tu nie zachodzą. Nie ma w stanie faktycznym danych, aby Anna mogła być zakwalifikowana jako przedsiębiorca. Przedsiębiorcą jest działający w jej imieniu Józef. Fakt, że Piotr kupił pojazd w celu prywatnym miałby w świetle art. 2 ustawy o sprzedaży konsumenckiej tylko wtedy znaczenie gdyby, zawarł umowę z przedsiębiorcą. Tutaj umowa jest zawarta między osobami, które nie działają w celu związanym z działalnością gospodarczą lub zawodową. Należy jednak odpowiedzieć na pytanie, czy fakt, że Józef działa jako profesjonalista nie stanowi okoliczności, która powinna wpłynąć na kwalifikację tej umowy jako sprzedaż konsumencka. Ustawa o sprzedaży konsumenckiej stanowi implementację do polskiego porządku prawnego dyrektywy o sprzedaży konsumenckiej. Wykładnia pojęcia przedsiębiorcy i konsumenta musi być zatem przeprowadzona zgodnie z treścią prawa unijnego. Jednak w tej sprawie brak jest także orzecznictwa sądów unijnych (ewentualnie kwestia powinna stać się przedmiotem zapytania wstępnego). 3

4 Kwestia, czy w takim wypadku w przedmiotowej sprawie można przyjąć kwalifikację sprzedaży konsumenckiej jest kontrowersyjna. Istnieją także rację aby przyjąć taką kwalifikację. Podstawą stosowania prawa konsumenckiego są istniejące asymetrie między typowym konsumentem a typowym przedsiębiorcą. W tym stanie faktycznym taka asymetria rzeczywiście istnieje. Prawdziwym kontrahentem Piotra jest profesjonalista Józef, który dokonuje sprzedaży w swoim interesie ekonomicznym samochód został przyjęty do rozliczenia w ramach umowy zawartej między Anną a Piotrem. Istnieje taki sam stan asymetrii, który by istniał, gdyby Piotr działał we własnym imieniu. Działanie przez Piotra w imieniu Anny może być nawet zakwalifikowane jako zabieg służący do obejścia przepisów o ochronie konsumenta. Z tych względów, mając na uwadze istniejące kontrowersje, można przyjąć kwalifikację tej umowy jako konsumenckiej. Jednak nie można zdyskwalifikować tych odpowiedzi na pytanie, w których odrzucono z odpowiednim uzasadnieniem kwalifikację tej umowy jako konsumenckiej. Autor pracy musi się jednak zmierzyć się ze wskazanymi wyżej argumentami. Ad. 3. Niezgodność towaru z umową i uprawnienia konsumenta. W przypadku zakwalifikowania umowy sprzedaży jako umowy konsumenckiej konieczne jest ustalenie, czy towar sprzedany jest niezgodny z umową. Z treści umowy nie wynika, aby strony uzgodniły tego rodzaju cechy towaru, ani uzgodniły szczególne przeznaczenie rzeczy. Domniemywa się zatem, że towar jest zgodny z umową jeżeli spełnia wymogi, jakich należało oczekiwać od rzeczy tego rodzaju. Ze stanu faktycznego wynika, że pojazd miał starte ponadprzeciętnie sprzęgło. Oznacza to, że kryterium niezgodności z usprawiedliwionymi oczekiwaniami konsumenta jest spełniona. W związku z brakiem dalszych danych należy zatem przyjąć niezgodność towaru z umową. Powstaje pytanie, czy niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową istniała już w chwili przejścia ryzyka. Stosownie do art. ustawy o sprzedaży konsumenckiej domniemywa się, że niezgodność istniała w chwili przejścia ryzyka, jeżeli została wykryta w terminie sześciu miesięcy od przejścia ryzyka. Chwilą przejścia ryzyka w razie braku odmiennego ustalenia między stronami jest chwila wydania rzeczy konsumentowi (w przypadku implementacji dyrektywy o prawa konsumenta, reguła ta będzie musiała mieć charakter imperatywny). W omawianym stanie faktycznym niezgodność pojawiła się w terminie krótszym niż sześć miesięcy od wydania rzeczy. Także z charakteru tej niezgodności nie wynika, aby nie dało się jej pogodzić z wynikającym z ustawy o sprzedaży konsumenckiej domniemaniem. Ze stanu faktycznego wynika, że Piotr dochował terminu do zawiadomienia o niezgodności towaru, skoro zrobił to kilka dni po wykryciu niezgodności, a termin ten wynosi dwa miesiące. Ze stanu faktycznego nie wynika, aby miał upłynąć termin przedawnienia uprawnienia do obniżenia ceny. Powstaje jedynie zagadnienie, czy Józef był umocowany jako adresat zawiadomienia o 4

5 niezgodności. Ze stanu faktycznego wynika, że umocowanie obejmowało wszelkie czynności związane ze sprzedażą. Należy zatem przyjąć, że obejmowało ono także przyjmowanie oświadczeń związanych z realizacją przez kupującego uprawnień związanych z tą umową Co do zasady kupujący nie może odstąpić od umowy bez domagania się usunięcia niezgodności lub dostarczenia rzeczy wolnej od wad (art. 8 ust. 4 ustawy o sprzedaży konsumenckiej). Kupujący nie domagał się takiego przywrócenia zgodności świadczenia z umową. Brakuje w stanie faktycznym wszelkich okoliczności, które pozwalałyby na ominięcie konieczności dostosowania się do przewidzianej ustawą o sprzedaży konsumenckiej sekwencji uprawnień. Stąd też oświadczenie o obniżeniu ceny byłoby nawet wtedy przedwczesne, gdyby nie było wiadomości, odnoście tego, czy składający stosowne oświadczenie Kazimierz był do tego uprawniony. Ad. 4. Konsekwencje odrzucenia kwalifikacji umowy jako sprzedaży konsumenckiej. Gdyby odrzucić zaakceptowaną tu tezę, że nie jest to sprzedaż konsumencka, to do określenia odpowiedzialności sprzedawcy znalazłyby zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego. Także tutaj w świetle art k.c. należałoby przyjąć, że rzecz ma wadę fizyczną, skoro nie ma cechy, której należałoby oczekiwać od rzeczy tego rodzaju. Wada ta powinna istnieć w chwili przejścia ryzyka. W sytuacji, gdy nie stosuje się przepisów o sprzedaży konsumenckiej, kupujący musi wykazać, że wada istniała w chwili przejścia ryzyka i nie korzysta z ułatwiającego ten dowód domniemania. Wprawdzie z dosłownej wykładni art. 559 k.c. można wyprowadzić inny wniosek o istnieniu takiego domniemania przez cały czas istnienia odpowiedzialności wynikającej z tytułu rękojmi, ale wykładnia art. 559 k.c. powinna uwzględniać także fakt szczególnego uregulowania w ustawie o sprzedaży konsumenckiej w obrocie niekonsumenckim reżym nie powinien być przychylniejszy dla kupującego, niż ma to miejsce w stosunkach profesjonalnych. W stanie faktycznym sprzęgło już kilka dni po wydaniu pojazdu (czyli po przejściu ryzyka) było zużyte ponadprzeciętnie. Na podstawie domniemań faktycznych można dojść do wniosku, że wada ta istniała już w chwili przejścia ryzyka. Ze stanu faktycznego wynika, że miesięczny termin do zawiadomienia o wadzie został dochowany, skoro Piotr poinformował Józefa o wadzie kilka dni po przejściu ryzyka. Kwestia umocowania Józefa do bycia adresatem tego uprawnienia została już wyjaśniona w poprzednim punkcie. Nie ma w kazusie danych, aby przyjąć, że minął roczny termin do wykonania uprawnień wynikających z rękojmi. Dlatego kupujący może wykonać uprawnienia wynikające z tytułu rękojmi. Obniżenie ceny, stosowanie do art k.c. jest zatem możliwe, bez konieczności domagania się usunięcia wady lub wymiany rzeczy na wolną od wad. Oznacza to, że na podstawie kodeksu cywilnego oświadczenie o obniżeniu ceny byłoby skuteczne, o ile Kazimierz był uprawniony, do złożenia takiego oświadczenia. 5

6 Ad. 5. Problem uprawnienia do złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny z punktu widzenia prawa spadkowego. 6.1.Przynależność wierzytelności do spadku. Wierzytelność wynikająca z umowy sprzedaży jest prawem majątkowym i nie jest ściśle związana z osobą spadkodawcy a także nie podlega szczególnemu reżymowi sukcesji. Dlatego w świetle art. 922 k.c. wchodzi w skład spadku. Z chwilą śmierci spadkodawcy przechodzą na spadkobierców jego prawa i obowiązki. Uprawnienie do złożenia oświadczenia o obniżenie ceny składa się na wiązkę uprawnień wynikającą z wierzytelności i tym samym także podlega dziedziczeniu. 6.2.Skutki testamentu negatywnego. Konieczne jest zatem ustalenie czy Kazimierz stał się spadkobiercą Piotra. Piotr sporządził testament, którego jedynym postanowieniem jest wyłączenie od dziedziczenia spadkobiercy ustawowego Roberta. Jest to testament negatywny. Testament może zawierać tego rodzaju rozrządzenie. Testament został sporządzony w odpowiedniej formie aktu notarialnego. Na podstawie stanu faktycznego nie ma podstaw do kwestionowania jego ważności. Robert nie doszedł więc do spadku. Powstaje zatem pytanie, czy Kazimierz jako bezpośredni zstępny Roberta dojdzie do spadku na podstawie art , tj. czy należy Roberta traktować tak, jak gdyby nie dożył otwarcia spadku. Kodeks cywilny nie zawiera przepisu, który określa skutki testamentu negatywnego. Brakuje w szczególności normy, która wprost przyjmuje fikcję prawną, w myśl której danego spadkobiercę uważa się za osobę, która nie dożyła otwarcia spadku, tak jak to jest uregulowane dla przypadków odrzucenia spadku, zrzeczenia się dziedziczenia, czy uznania za niegodnego. Nie jest wykluczone zastosowanie analogii, ale w pierwszej kolejności należy dokonać wykładni testamentu na podstawie art i 2 k.c. Jeżeli brakuje dodatkowych wskazówek, należy raczej dojść do wniosku, że celem testatora było ograniczenie kręgu spadkobierców ustawowych, a nie jedynie powołanie spadkobierców z kolejnego kręgu. W przeciwnym razie bowiem spadkodawca powołałby pozytywnie zstępnych wyłączonego spadkobiercy ustawowego. W takim wypadku Kazimierz nie doszedłby do spadku i nie mógłby wykonywać żadnych uprawnień wynikających z nienależytego spełnienia świadczenia. Wniosek odmienny nie jest jednak wykluczony. Można argumentować, że w razie braku dyspozycji spadkodawcy istnieje luka, która powinna być zapełniona przy założeniu, że ustawodawca podobne sytuacje faktyczne powinien także uregulować w podobny sposób. W takim wypadku należałoby zatem uznać, że w miejsce Roberta doszedł do spadku Kazimierz (art ). Oznaczałoby, że do spadku doszło z ustawy trzech spadkobierców. 6.3.Sytuacja spadkobiercy przed złożeniem oświadczenia o przyjęciu spadku 6

7 Stosownie do art. 924 k.c. spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. W myśl art. 925 spadkodawca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy. Spadkodawca nabywa całość praw i obowiązków już z chwilą otwarcia spadku i na ogólnych zasadach może dokonywać czynności. Jedynie gdyby odrzucił spadek, do relacji miedzy pozostałymi spadkobiercami stosuje się przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia (art. 1021). 6.4.Zarząd majątkiem spadkowym. Do zarządu majątkiem spadkowym stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035). Oznacza, że należy dokonać oceny, czy złożenie oświadczenia o obniżeniu ceny jest czynnością zarządu majątkiem wspólnym. Jeżeli przyjmie się kwalifikacje tej czynności jako czynności zarządu należy stwierdzić, czy możliwe jest podjęcie tej czynności bez zgody pozostałych spadkobierców. Rozróżnienie, czy jest to czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu, czy też mieszcząca się w tych granicach jest tu bez znaczenia, ponieważ Kazimierz, jeżeli przyjąć, że dziedziczy, dziedziczy 1/3 spadku (art i 2). Pozostaje jedynie kwalifikacja tej czynności jako czynności zachowawczej w rozumieniu art. 209 k.c. w zw. z art Domaganie się obniżenia ceny jest czynnością zarządu majątkiem. Prowadzi na bezpośrednio do zmiany substancji majątku. W przypadku obniżenia ceny można traktować tę czynność jako zachowawczą. Służy ona wyłączenie wzrostowi wartości majątku i nie niesie ze sobą żadnych ryzyk dla tego majątku. Czynnością zachowawczą byłoby zawiadomienie o wadzie (niezgodności), które to z uwagi na ryzyko utraty uprawnienia należy dokonać możliwie szybko. Oznacza to, że Kazimierz, o ile byłby spadkobiercą, mógłby złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny. 6.5.Kwestia braku stwierdzenia nabycia spadku lub poświadczenia dziedziczenia Zgodnie z art względem osoby, która nie rości sobie praw do spadku swoje prawa do spadku można udowodnić jedynie stwierdzeniem nabycia spadku lub poświadczeniem dziedziczenia. Jednak w niniejszym stanie faktycznym sprzedawca nie kwestionował uprawnienia Kazimierza do chwili złożenia oświadczenia i zwrotu nadwyżki. Przy realizacji praw z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przez sprzedawcę brak stwierdzenia nabycia spadku lub poświadczenia dziedziczenia może mieć jednak znaczenie, ponieważ Kazimierz, nawet jeżeli byłby spadkobiercą, nie mógłby tej okoliczności wykazać, a zatem byłby traktowany jako osoba, która spadkobiercą nie jest. Nie mógłby zatem wykazać, że zachodzą przesłanki, od których zależy skuteczność oświadczenia o obniżeniu ceny. Ad. 7. Zwrot nadwyżki ceny przez pełnomocnika 7

8 Fakt, że nadwyżkę ceny zwrócił nie sprzedawca, ale jego pełnomocnik nie powinien mieć znaczenia. Z okoliczności należy wyprowadzić wniosek, że Józef działał w imieniu Anny. Nie jest więc tu osobą trzecią, która spełnia świadczenia, ale świadczy bezpośrednio ze skutkami dla Anny. Konkluzja dotycząca bezpodstawności przysporzenia: Zgodnie z przyjętym tu stanowiskiem Kazimierz nie dziedziczył. W takim wypadku oświadczenie przez niego złożone pozostałoby bez skutków prawnych. Także ponieważ przyjęto tu, że jest to sprzedaż konsumencka, Kazimierz nie dochował przepisanej kolejności wykonywania uprawnień, więc obniżenie ceny byłoby bezskuteczne. Brak stwierdzenia nabycia spadku (poświadczenia) powoduje, że nie będzie wobec sprzedawcy mógł wykazać swojej pozycji jako spadkobierca, nawet gdyby uzyskał ten status. W rozwiązaniu kazusu przedstawiono jednak możliwość odmiennej argumentacji, zakładającej że Kazimierz doszedł do spadku, oraz że obniżenie ceny dokonuje się w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego. W takiej sytuacji z punktu widzenia prawa materialnego nie byłoby bezpodstawności przysporzenia. Jednak pozostaje problem niemożności wykazania swojego uprawnienia przez Kazimierza. III.Dalsze przesłanki z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia Ze stanu faktycznego nie wynika aby Kazimierz wyzbył się wzbogacenia w warunkach zwalniających go z obowiązku zwrotu (art. 409). W przypadku wzbogacenia w pieniądzu możliwość wyzbycia się wzbogacenia może mieć miejsce jedynie wyjątkowo. Ze stanu faktycznego nie wynika także, aby Józef wiedział o braku podstawy dla świadczenia. Nie ma też przesłanek, aby sądzić, że wiedziała o tym Anna. Należy zatem przyjąć, że okoliczność wynikająca z art. 411 pkt. 1 nie zachodzi i z tego powodu roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia nie zachodzi. Ze stanu faktycznego nie wynika aby minął termin przedawnienia. Nie podniesiono też stosowanego zarzutu. Roszczenie jest nadal zaskarżalne. Ze stanu faktycznego nie wynika też, aby Kazimierz zaspokoił roszczenie Anny reprezentowanej przez Józefa. Dlatego roszczenie nie wygasło. Odp. Annie przysługuje roszczenie do Kazimierza z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia 8

9 9