22. DLACZEGO WYSTĘPUJĄ SPRZECZNOŚCI W POMIARACH WITAMINY B12
|
|
- Przybysław Jarosz
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 22. DLACZEGO WYSTĘPUJĄ SPRZECZNOŚCI W POMIARACH WITAMINY B12 Streszczenie: Nieaktywne analogi witaminy B12, w roślinach stawiają pod znakiem zapytania, dokładność metod używanych do określenia, ilości i aktywno ści witaminy B12, w pożywieniu. Zanieczyszczenie bakteryjne w żywności, powoduje mylny obraz o tego rodzaju żywność, o tym, że zawiera nieczynne analogi witaminy B12. Jedynym solidnym sposobem na określenie, czy dany rodzaj żywności jest źródłem metabolicznie aktywnej witaminy B12, to test op arty na dużej liczbie próbek, test stwierdzający zachodzenie obniżania poziomów metylomalonylu w ustroju człowieka (tj. złoty test na B12). Witamina B12: ilość versus aktywność Najważniejszą rzeczą jest to, aby odróżnić dwa aspekty: ilość witaminy B12 w żywności oraz jej aktywność metaboliczną w ustroju człowieka. Istnieje wiele sposobów, tradycyjnie używanych do pomiaru ilości witaminy B12: Testy mikrobiologiczne Test na R-proteinę Test na przenośnik IF (Intrinsic Factor inna nazwa to czynnik Castle?a) 1 / 17
2 Chromatografia bibułowa Istnieje wiele sposobów pomiaru aktywności witaminy B12: Poprawa dotycząca anemii makrocytowej Obniżenie poziomu homocysteiny Obniżenie poziomu metylomalonylu Metody pomiaru ilości witaminy B12 Testy mikrobiologiczne Testy mikrobiologiczne opierają się na szybkości wzrostu kolonii bakterii, dla których witamina B12 jest niezbędna. Używa się do tego celu, różnorodne mikroorganizmy. W tabelce 1-21 zamieszczono listę testowanych mikroorganizmów: 2 / 17
3 Tabela 1-21 Organizmy wskaźnikowe dla pomiaru witaminy B12 używane w te stach mikrobio Organizm Organizm Uwagi Escherichia coli mutant [1] bakteria Nie zalecany z powodu utylizowania wielu nieczynnych analogów witaminy B12. [1] Lactobacillus leichmannii linia 326 [1] 3 / 17
4 bakteria Może utylizować niektó re nieaktywne analogi witaminy B12 B12 Korrinoids.[1 Lactobacillus delbrueckii ATCC bakteria Nowa nazwa dla: Lactobacillus leichmannii [2] Euglena gracilis Z-glon [1] pierwotniak Może utylizować niektó re nieaktywne analogi witaminy B12 B12 Korrinoids [1 Ochromonas malhamensis [1] 4 / 17
5 pierwotniak Bardziej specificzna dla kobalamin. [1] Arthrobacter Lochhead 38 bakteria Badania z 1959 wskazują, że jest podobna do O. malhamensis. [3] Niektóre lub wszystkie powyższe szczepy bakterii, są w stanie przeżyć na różnorodnych, metabolicznie nieaktywnych w organizmie człowieka, analogach witaminy B12, co powoduje, że test nie jest pewny dla pomiarów zawartości witaminy B12 w materiale roślinnym, często zawierającym całą gamę nieaktywnych analogów B12. Pomimo tego, nadal stosuje się tego rodzaju testy, w wielu laboratoriach, szczególnie w prywatnych firmach, chcących wprowadzić na rynek produkty roślinne z etykietką: zawiera witaminę B12; takimi produktami są przede wszystkim różnorodne glony morskie i s ł odkowodne. 5 / 17
6 Test na R-proteinę Test na R-proteinę, określa analogi witaminy B12 w pokarmie za pośrednictwem przenośnika B12 tj. R-proteiny wiążącej się z B12; R-proteinę stwierdzono w jamie ustnej oraz w innych miejscach w organizmie. Stwierdzono również, że R-proteina wiąże się z nieaktywnymi analogami B12 (po prostu nie jest specyficzna). Test na przenośnik IF (Intrinsic Factor, czynnik Castle'a) Test na przenośnik IF określa ile analogów witaminy B12, będzie wiązało się z przenośnikiem IF; ten przenośnik jest wydzielany w żołądku. Przez dobrych kilka lat uważano, że przenośnik IF łączy się jedynie z aktywną formą witaminy B12. Poprzednio uważano, że różnica pomiędzy ilością związaną przez R-proteinę a przenośnik IF wskaże, ile nieaktywnych analogów witaminy B12, znajduje się w pożywieniu, co okazało się również nieprawdą. Test na przenośnik IF wskazuje, że nie jest pewnym testem na witaminę B12 u człowieka. Dagnelie i inni. [4] (1991, Holandia) szybko zmienili swoje zdanie, co do testu opartego na przenośniku IF, pozwalającego na określenie zawartości ak tywnej formy witaminy B12 w pokarmach. Niemowlętom makrobiotycznym (14-26 miesięcy) z objawami anemii (zawartość B12 w osoczu poniżej 184 pg/ml) podawano pokarm zawierający niektóre, nieczynne analogi witaminy B12, określono na podstawie testów opartych na przenośniku IF. Wg. Dagnelie, tak małe ilości jak 0,1?g/dziennie witaminy B12, powinny doprowadzić do pozytywnych zmian terapeutycznych w ciągu miesiąca [4]. Po 4-6 miesiącach karmienia niemowląt tym pokarmem, 6 / 17
7 poziom witaminy B12 wzrósł, ale anemia pogłębiła się u tych dzieci. W tabeli 2-21 podano wyniki tych bada ń. Tabela 2-21 Dane wg. Dagnelie i inni. [4] (1991) Osoba?g/dziennie dawka analog ó w B12 Źródło analog ó w B12 Anemia (przeciętna pojemność makrocytów) weganie 7 / 17
8 1 2,7 spirulina, nori pogorszenie 2 2,1 spirulina, nori pogorszenie 3 1,5 8 / 17
9 nori pogorszenie 4 0,3 nori pogorszenie 5 0,1 chleb (na zaczynie), kombu, jęczmienny syrop słodowy pogorszenie nie-weganie 9 / 17
10 6 1,5 / 0,5 algae / ryby, mleko polepszenie 7 0,3 ryby polepszenie 10 / 17
11 8 0,2 ryby polepszenie 9 0,2 ryby, mleko polepszenie 10 0,15 ryby, nori 11 / 17
12 polepszenie 11 0,2 suplement, ryby, nori polepszenie Najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem słabego oddziaływania diety, opartej na nori, spirulinie, kombu jest to, że: (i) albo zawierają jedynie nieaktywne analogi witaminy B12, (ii) albo te analogi B12, dominują nad aktywnymi formami B12, prowadząc do ogólnego negatywnego skutku. Dagnelie i inni. (1991) stwierdzili:?wydaje się niesprawiedliwie, aby orędować glony oraz inne pokarmy roślinne, jako bezpieczne źródła witaminy B12, ponieważ ich pozytywny wpływ stoi pod znakiem zapytania.?dla podkreślenia opartego na nowszych badaniach: wchłanianie witaminy B1 2 w dawkach rz ę 12 / 17
13 du 0,3?g/dziennie przez noworodki (6-16 miesięcy) jest najprawdopodobniej niewystarczające, aby zapobiec niedoborowi witaminy B12 (w oparciu o poziomy MMA [5]). Zatem niektó rzy z pacjentów badań Dagnelie i inni.(1991), mogli potrzebować więcej witaminy B12, aby uzyskać polepszenie. Te badania wskazują, że pomiar aktywności witaminy B12 powinien opierać się raczej na pomiarze aktywności witaminy B12 w ustroju ludzkim, a nie na testach opartych na pomiarze aktywności B12 w pokarmie. Po prostu, nie ma pewności, co do pomiarów opartych na zawartości B12 pożywieniu. Dla większego zamieszania, niektóre pożywki mogą zawierać B12, pochodzącą z bakteryjnego zanieczyszczenia, podczas gdy inne pożywki nie. Przykładem jest tempeh. Ochromonas malhamensis Fares lepszy niż test na przenośnik IF Baker i inni. [6] porównywali Ochromonas malhamensis do testu opartego na przenośniku IF. Autorzy sugerują: O. malhamensis może być najbardziej efektywnym testem spośród szeregu innych testów, dla pomiarów metabolicznie czynnej witaminy B12. Niefortunnie, tylko jedno badanie przeprowadzono testem opartym o O. malhamensis z użyciem materiału roślinnego. Nadal nie wiadomo, czy test opartym o O. malhamensis jest dokładnym pomiarem aktywnej w ustroju człowieka, witaminy B12. Chromatografia bibułowa W celu uproszczenia: chromatografia bibułowa jest terminem użytym tutaj, jako szereg metod, 13 / 17
14 które w połączeniu mogą dostarczyć zupełnie precyzyjnego określenia dokładnej struktury danego związku. Te metody są pewniejsze w porównaniu do poprzednio wspomnianych, ale trudne do wykonywania. Ponad to, metody te nie stwierdzają aktualnej aktywności witaminy B12 danego materiału roślinnego, jako całości, umożliwiają jedynie fragmentaryczny wgląd. Metody pomiarowe aktywności B12 w pokarmie. Poprawa w anemii makrocytowej Niedobory witaminy B12 mogą powodować anemię makrocytową (duże czerwone ciałka krwi). Jakkolwiek niedobory kwasu foliowego, mogą powodować to samo. Jeżeli dana osoba z anemią makrocytową, ma odpowiednie ilości kwasu foliowego oraz odpowiedni pobór dietetyczny witaminy B12, wtedy objawy anemii zmniejszają się, jest prawie pewne, aby zrobić oto zakład, że pokarm posiada pewną ilość aktywnej witaminy B12, potrzebnej dla funkcjonowania czerwonych ciałek krwi. Niefortunnie, nadal nie jest pewne, czy aktywność witaminy B12 w krwinkach czerwonych, gwarantuje odpowiednią aktywność dla układ u nerwowego. Zobacz: [ 7. Analogi witaminy B12? nieaktywne analogi B12 gorsze niż bezużyteczne]. Obniżenie poziomów homocysteiny 14 / 17
15 Niedobory witaminy B12, mogą powodować podwyższone poziomy homocysteiny we krwi. Jakkolwiek niedobory kwasu foliowego oraz witaminy B6 mogą powodować to samo. Obniżając poziomy homocysteiny, może to dawać dobre pojęcie o zawartości aktywnych form witaminy B12, w danym pożywieniu; ale kwas foliowy oraz witamina B6 mogą wpływać mylnie na wyniki pomiarów; to nie jest najbardziej bezpieczny test na określenie aktywności witaminy B12. Obniżenie poziomów metylomalonylu (MMA): Złoty test na B12 Jest to jedyna ścieżka metaboliczna, zmniejszająca poziomy metylomalonylu, uzależniona w pełni i jedynie, od aktywnej witaminy B12. Chociaż nie ma absolutnej pewności, czy ta ścieżka metaboliczna, jest integralną częścią aktywności witaminy B12 również w tkance nerwowej. Zatem gdy po spo życiu badanego artykułu spożywczego, nastąpi obniżenie poziom ów metylomalonylu, można wtedy zało ż y ć, że dostarcza on w pełni aktywnej witaminy B12. Zanieczyszczenie bakteryjne Ponieważ niektóre bakterie wytwarzają witaminę B12, i mogą rosnąć w danej pożywce, lub/i zanieczyszczać dany materiał pobierany do analizy [zobacz: rozdział 22], nie wystarczy w pełni test na zawartoś ć B12 w pożywieni u i to tylko jeden raz, aby stwierdzić, że powoduje obniżenie poziomów metylomalonylu. Liczne próbki jednego rodzaju żywności, z 15 / 17
16 różnych regionów, używanie różnych metod, podczas przygotowywania, powinny być testowane, aby upewnić się o tym, że witamina B12 za każdym razem, występuje w odpowiednich ilościach, w danym rodzaj u pożywienia. Teksty źródłowe: Sprzeczno 1. Schneider Z, Stroinski A. Comprehensive B12. New York: W ś 2. Watanabe 3. Goldberg MK, Hutner SH, Ford JE. Nutrition of a cobalamin-requiring soil bacterium. Can J Microb 4. Dagnelie PC, van Staveren WA, van den Berg H. Vitamin B-12 from algae appears not to be bioav 5. Food and Nutrition Board, Institute of Medicine. Dietary 6. Baker H, Frank O, Khalil F, DeAngelis B, Hutner SH. Determination of metabolically active B12 an 16 / 17
17 17 / 17
18. MAKROBIOTYCY. Dieta makrobiotyczna
18. MAKROBIOTYCY Streszczenie: Wielu makrobiotyków, którzy nie suplementują diety witaminą B12, cierpi na jej niedobory. W takich przypadkach, u makrobiotycznych dzieci, występują zahamowania wzrostu i
11. POZIOMY WITAMINY B12 WE KRWI: NIEPEWNYM WSKAŹNIKIEM NIEDOBORÓW WITAMINY B12
11. POZIOMY WITAMINY B12 WE KRWI: NIEPEWNYM WSKAŹNIKIEM NIEDOBORÓW WITAMINY B12 Poziomy witaminy B12 w osoczu, poniżej normy, wskazują na uszczuplanie zasobów witaminy B12. Jakkolwiek, poziomy w normalnym
17. WEGANO-WITARIANIE
17. WEGANO-WITARIANIE Streszczenie: U wegano-witarian statut witaminy B12, nie różni się od innych wegan. Istnieje pewna przesłanka, że niektóre probiotyki (dodatki z bakterii jelitowych), mogą w niewielkim
Ś Ó Ł
Ę Ę Ę Ę Ę Ń Ż ć ż ć Ś Ó Ł Ń Ó Ś Ó Ę ć ż Ó Ź ż Ó Ś ż Ó Ó Ś Ó Ó ż ż ć ć Ó ć ż Ż Ś Ś Ż Ó Ś ż Ó ź Ó Ś ż Ś Ś Ś Ę ż ć Ś Ś Ś ż Ż Ś ć ż Ó ć Ć ż Ó ć Ś Ś ż Ż ć ż Ś ż ż ż Ę Ę ż ż Ś ż ć Ż Ś ż Ż ż ć Ó Ę Ś Ł Ś Ś Ś
ś ó ó ż
ź ś ó ó ż ó ó ó ć ż ó ó ś ś ś ć ó ó ć ż ś ó ś ć ó Ć ó ż ć ć ś ś ć ż ż Ć ć ż Ć ś ó ó ś ż ż ż ż ż ć ć ś ś ż ść ó ż ż ż ó ó ć ż ż ó ż ż ó ó ż ż ć ó ó ś ó ó Ż ó ć ć ó ć ś ż ó ń ć ń ś ś ż ń ó ź ń ź ż ż ó ó
25. WITAMINA B12 U INNYCH ZWIERZĄT
25. WITAMINA B12 U INNYCH ZWIERZĄT Niektórzy sugerują, że weganie nie mają potrzeby wzbogacać diety witaminą B12, ponieważ inne gatunki roślinożerne tego nie robią. Z tego właśnie powodu dołączyłem następującą
Ść ć Ż ć Ż Ś ć ż ń ż Ż ć Ś Ż ń
ć Ę ć Ę Ę Ż Ść ć Ż ć Ż Ś ć ż ń ż Ż ć Ś Ż ń ń Ż ż Ń ć ń Ó ć Ę Ż ć ć Ś Ż Ż ż Ż Ż Ż ń ż ż Ż Ż ż Ż Ż ć ć Ż ń ń ć ć ć ż Ś Ł ż Ę Ż ć ć ć ń Ż ń Ł ń ż ć ć Ż ż Ó ć ć ń ć Ż Ż ń ń ń ż Ż ć Ż ż Ż Ó ż Ż ć ż ż Ę Ż Ż
ń ń ć ń Ź ć ń ć Ź ń Ź ź ć Ę ć Ź ć ź ń ń ź
ń ń Ę Ó Ń Ł ń Ł Ó Ł Ść ń ć Ś Ó ń ń ń ń Ź ć ć ń ń ć ń Ź ć ń ć Ź ń Ź ź ć Ę ć Ź ć ź ń ń ź ć ć ń ń ń ń ń ć ć ń Ź ń Ź ń ń ź ń Ł ć ź ź ź ź ń ć Ź ć ń ń ń ń ź ń ć ń ń ń ń ń ć ń ń ń ć ź ń ć ź Ź ń ń Ę ź Ć ź ć ć
Ó ń ń ń ń ń ź Ł ć ć ź ć ź ć ć ź ź ć Ó ń ć ń ć Ą ź ć ć ź ń ń ń Ę Ś Ł ć ń ń ń Ó Ó Ó Ó Ą Ó ź ć Ó ź ń ć ź ź Ę Ś ć Ę Ż Ś ź Ć ć ź ć ć ń ź ć Ł Ł Ó Ś ć ć ź ć Ś ń Ł Ó Ś ć Ś Ś ć Ó Ś ź ń ź ź ń Ę Ę ń Ó ń ń ź ź ń
ń ż ś
Ł ń ń ś ś ń ń ń ś ż Ń ż ż ć Ą ń ż ż ń ż ś ś Ł ń ń ść Ł ż Ł Ń ź ść ń ż ż ż ś ś ś ż ś ż ż ś ń ń ż ź ż ż ż ń ź ń ś ń ń Ą ć Ę Ł ń Ń ż ść Ń ż Ę ż ż ż ż ż ż ż ść ż ś ń ż ż ż ż ś ś ś ś ż ś ż ś ć ś ż ż ć ś ż ć
ź ź ó ó ś ó ó ś ż ź ź ż ż ó ż ó ó ó ż ż
Ł Ł ż ó ż Ż ź Ę ż ś ś ś Ę ś Ź ź ź ó ó ś ó ó ś ż ź ź ż ż ó ż ó ó ó ż ż ł ż ó ŚĆ ż ż ź ż ż ż ź Ź ś ś ó ś ń ł ś ś ó ż ć ó ść ś ść ś Ę ś ś ć ś ś ł ś ś ó ś ś ś ż ć ż ó ść ć łó ść Ść Ź ó ł ś ś ć ó ł ń ń ć ł
ż ć Ń Ł Ż Ść Ść ć Ż Ść Ż ć ć Ż ź Ś ć ć Ó ć ć Ść
ć Ż ż Ę ż ć Ń Ł Ż Ść Ść ć Ż Ść Ż ć ć Ż ź Ś ć ć Ó ć ć Ść Ż Ść Ż ć Ż Ż Ż ż Ż ć Ł Ś Ż Ś ć Ż ć Ż ż ź Ż Ś ć ć ć ć Ó ć Ż Ść Ż ć ć Ż ż Ł Ż Ę ć ć ć Ż ć ć Ż ż ż ć Ż Ż ć Ł ć Ż Ć Ż Ż Ś Ż Ż Ż ć Ż ć ż ć Ż Ś Ż ć Ł ć
Ą Ś Ó
Ó ź ź Ó Ą ć Ą Ś Ó Ś Ę Ś Ł Ź ć Ś ć Ź Ę Ś Ą Ó Ó ź ć ć Ź Ź Ę ć ź ź Ń Ł Ź Ź ź Ń Ź ć Ś Ę Ą Ś Ź Ń Ń ć Ó Ś Ś ź Ź Ź Ą Ń Ą ź Ń Ł Ń Ń Ń ź Ń ć ć ć ź ć Ś Ń ć ć Ę ć Ę ć Ę Ź Ś Ó Ź Ę Ś Ę Ź Ó Ź Ę Ń ć ź Ź Ó Ę ć Ś Ź Ń ć
ń ń ń ż ć Ł ż ż ń ż Ą ń Ż ż
Ł ż ż Ż ć Ź ź ż ń ń Ż ń ń ń ż ć Ł ż ż ń ż Ą ń Ż ż ń ń ż ć ć ń Ó ż Ł Ł ż ż Ł ć Ó ć ć ż ż ć ć ć ż ć ć Ó ż Ź Ż ć ź ż Ó ć ć ń Ł ń ń ń ć Ś ż Ź Ź Ł ż ż ć ź Ź ć ć Ż Ó ń ć ć ń Ż ż ż Ą Ż ż Ź Ż ć ż Ó Ź ź Ą Ż Ł ż
Ż Ń Ś Ł Ó Ś ń Ż ń ć Ż ć ń ź Ż ć ć ć ń ń ć Ż Ż ć
ń Ż Ę Ń ń ń ć Ę ź ń ń ń ć Ż Ś Ż Ż Ń Ś Ł Ó Ś ń Ż ń ć Ż ć ń ź Ż ć ć ć ń ń ć Ż Ż ć Ż ć ń ń ń ć Ż ń ć ń ń Ó Ń ź ń ń Ś Ś Ż ć ć ć ć Ż ć ć ń ć ń Ż ć Ó Ż Ż Ż ć Ą ć Ó Ł Ą Ą Ó Ń ń ń ć ć ć ć ń ń ć Ń Ś ć Ś Ż ć ń Ż
ś ś Ż ś Ń Ń Ę Ł ć ś Ł
Ń Ń ś Ń ś ś Ż ś Ń Ń Ę Ł ć ś Ł Ń ś ś Ą ś Ł ś Ń Ą ść ś ś ść ć ś ź ść ść Ą Ń ść ś ść Ń ś ś ć Ń ś ć ć ć Ń Ł Ń ć Ń Ł Ę ś Ł Ł ć ś ź ć ś ś ć ść ś Ł ś Ł Ł Ń Ń Ś ść ś ś ś ść ć Ń ść ść ś ś ść ś ś ś ś ć Ń ść Ł ś
Ę ć ń ć ć ń ć Ź Ś ń ń ń ń ń ń Ł Ż Ł Ę Ó ń Ż
Ę Ż Ł Ó Ż Ż Ż Ó ń ć Ó ń ć Ó Ę Ń ć ń ć Ż Ż ĘŻ Ł Ó ć ń Ż ć Ł Ó Ż ć ń Ę ć ń ć ć ń ć Ź Ś ń ń ń ń ń ń Ł Ż Ł Ę Ó ń Ż ń ń ń ć Ż ć ń ń Ż Ż ć Ę ć ć Ż Ż Ż ć ń ń ń ź ź Ł Ś ć Ł Ó Ę Ż ć ń ń Ż Ż Ż ń ć Ź Ź ć ń Ż ń Ę
ć ć Ę Ó Ś ż ż Ś ż ż ż Ęć ż ć ć ż ż
Ń ć Ś ż ź ź ź ć ć Ę Ó Ś ż ż Ś ż ż ż Ęć ż ć ć ż ż Ę Ę ć ć ż Ł ż ź ż ż ż ć ż ż Ś ć ż ż ż Ś Ę ż Ó ć Ą ż ż ż ż ż ć ż ć ż ć Ą Ą ć Ę Ś Ś Ł ć ż ż ż Ł Ś Ś Ł ż Ę Ę ż ć Ę Ę ż ż ż Ł Ś ż ć ż ż ż ż Ś ż ż ć Ę ż ż ż
Ł Ę Ż Ą Ęć Ń Ń Ł Ę
Ł Ł Ł Ń Ń Ł Ę Ż Ą Ęć Ń Ń Ł Ę Ł ć ć ć ź ć ć ź ć ć ć ć Ś Ś Ł ć ć ć Ę Ą ć ć Ź ć ć Ó ć ć ź Ł Ń ć Ś ć ć ć ć ć ć ć Ń Ę ć ć ć Ś Ś ć Ę ź Ń Ę ć Ń ć ź ć Ń ć ć ć ć ć ć ć Ę ź ć ć ć ć ć ć ć ŚĆ ć ź ć ć Ł ć ź Ą ć ć Ą
ń ż ń ń Ą ń ż ż ń ż ż ż Ż ń Ą ń
Ł Ą Ę ż ż ż ż Ó ż Ż Ż Ę Ż Ą Ż Ż ż Ś Ż Ś ń ż ń ń Ą ń ż ż ń ż ż ż Ż ń Ą ń Ę Ó Ł Ś ż ż Ę Ę ż Ó ż Ś Ę ń ń ń ż ń ń Ę Ę ń ż Ą ń Ś Ś Ę ń Ż Ę Ę ż ń ń ń ń ż Ę ń ń ń ń Ł Ę ń ń ń ń ż Ę ż ż ż Ź ż Ż ż Ż ż ż Ę ń Ę ż
ć ć
Ł Ź Ź Ś ć ć ć Ś ź Ę Ł ć ć ź ć Ś Ź Ź ź ź Ź ź ź Ś ć ć ć ć ź ć Ę Ś Ą Ń Ś Ł ź Ś Ś Ź Ś ź Ł Ź Ź ź Ś ć Ń Ś Ł ć Ś Ł Ę Ś ź Ź Ś Ą Ę Ś Ę ć ć Ś Ź Ł Ź Ś Ć Ść ć Ś Ś ź Ź ć Ź ć Ł ź ć Ś Ą ć Ść ć ć Ś Ś Ś Ą Ś Ś ć Ś Ś ć ć
Ż Ż Ł
Ż Ż Ł ć Ż Ł Ń Ń Ż Ś ć Ę ć ć ź ć ć Ź Ę ź Ń Ł ć ć Ę ć Ć Ę ć ć ć Ą Ń ć Ą Ą Ś Ę Ć Ę ć ź Ę Ł Ś ć Ą ź Ą Ń ć Ż Ę ć Ó ć ć ć Ę ć ć Ń ć ć ć ć ć Ę ć Ą ć Ę Ż Ć ć Ć ź Ą ź Ś Ę ź Ę Ą ć Ę Ę Ś Ń ź ć ć ć ź Ż ć ŚĆ Ę Ń Ń
Ś ź Ś Ś
Ś ź Ś Ś Ę Ż Ę ź Ł Ą ź ź Ę ź Ą Ą Ę Ó Ś Ś Ś Ę Ś ź Ś Ś ź ź ź ź Ę Ą Ż Ą ź ź ź Ę ź Ę Ś ź ź ŚĆ Ś Ś ź ź Ą Ą Ą Ą ź ź ź Ż Ś Ą Ś Ą Ś Ń Ś Ą Ż Ś Ń Ś Ą Ą Ę Ś Ą ź ź ź Ą ź ź ź Ą Ż Ą Ą Ę ź Ę Ź ź ź Ą Ś Ą ź ź Ę ź Ą ź Ć
ć ę ę ć ę Ś ę Ń ę ź ę ę ę Ś ę ę ę Ó Ł Ł Ę Ą ę
ć ę ę Ł Ą Ś Ś ę Ś ę ę ć ć ę ę ę ę ć Ś ć ę ę ć ę Ś ę Ń ę ź ę ę ę Ś ę ę ę Ó Ł Ł Ę Ą ę Ą ę Ą ę ć ę ć Ą ć ę ć ć ę Ę ę Ś Ą Ł Ó ę ć ę ę ę ę Ą ć ęć ę ć ę ę ę ę ę ę ę ę ę ę ę ę ę ę ę ę ę ę ę ę Ą ę ę ę ę Ń ę Ó
ć ć Ść ć Ść ć ć ć ć
Ź Ść ć ć ć ć Ść ć ć ć ć Ść ć ć Ść ć Ść ć ć ć ć Ź Ź ć ć Ść ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć Ść ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć ć Ś ć ć ć Ł ć ć Ł Ść ć ć ć ć ć Ź ć Ść ć ć Ść ć ć Ś ć Ł ć ć ć ć
ź Ż Ż Ś ć ć Ł ż Ż Ż Ż Ż Ł Ż Ł Ż Ż Ż ż ż ż ż ż ż Ż ć Ż Ś Ś Ń Ść
Ż Ż ć Ę Ę Ę ż ć ż Ś Ż Ż Ś Ż Ó ź Ż Ż Ś ć ć Ł ż Ż Ż Ż Ż Ł Ż Ł Ż Ż Ż ż ż ż ż ż ż Ż ć Ż Ś Ś Ń Ść Ś Ś Ż ż Ż Ż Ł Ż ć ż Ś Ś Ż Ż Ś Ś Ż Ż ż Ż Ż Ść Ż Ż ż Ż Ż Ś Ą ć Ż ż Ł Ą ż Ś ż ż Ę Ż Ż Ś Ż Ę ć ż ż Ę ć ż ż Ż Ś Ż
Ł Ł Ę Ż ź
Ł Ł Ł Ę Ż ź Ż Ę Ź ć Ź ć ć ć ć ć Ż ć ź Ę Ź Ź Ę Ź Ą Ź Ą Ą Ż Ż Ę Ń Ź Ź ć Ę ć Ę Ę Ę Ę Ę Ą Ę ź ć Ą Ą Ę Ź Ł Ę Ż Ż Ą Ź Ą Ź Ź Ę Ń Ź Ś Ż Ą Ź ź ć ć Ą Ą Ł Ś Ź Ę Ę Ź Ę Ę Ą Ł Ę Ą Ę Ż Ą Ł Ł Ę Ę Ę Ę ź ź ć Ź ź Ś ć Ó
ć Ś
Ą Ą Ń Ą ć Ś Ą ć Ś Ś Ś Ś Ś Ś Ś Ś Ś Ś ź Ś ć Ś Ś ć Ś Ś ź Ż ć ź Ż ć Ą Ś ź ź ć Ę ć Ś ć Ś Ś Ś ź Ś Ś Ś Ś Ś Ś Ś Ś Ą ć ć ć ć Ę ć ć Ś Ś Ś ć ć ć Ś Ś Ś Ś ć Ą ć ź ć ć Ę Ą Ś Ę ć ć ź Ę ć ć Ś Ę ź ć ć Ą Ę Ę Ą Ś Ś ź ć ć
Ę ż Ó Ł Ść ą ą ą Ą ć ż ą ż ń ą ć ż ć Ę ą ż ą ą ż ą ź ą ń ą ń ą ą ż ć
ż Ś Ą ć ą ą ą ż ż ą ą ć ą ż Ę ą ć ż ć Ó ą ą ń ą ż ń ą Ń ą ą ą Ą ą ż ż Ą ż ą ź ą ą ż ż Ę ź ą ż ą ą ą ż Ź ą ń Ę ż Ó Ł Ść ą ą ą Ą ć ż ą ż ń ą ć ż ć Ę ą ż ą ą ż ą ź ą ń ą ń ą ą ż ć ć ą ż ą ą ą ą ć ć ć ą ą
3. REKOMENDACJE DLA WEGAN ORAZ PRAWIE-WEGAN. Punkt 1.
3. REKOMENDACJE DLA WEGAN ORAZ PRAWIE-WEGAN Punkt 1. Jeżeli nie brał(a,e)-ś witaminy B12 z solidnych źródeł, przez pewien okres, proszę zakupić buteleczkę (ciemne szkło) z tabletkami zawierającymi 1000?g
ć ć Ś Ę ć Ż ć ć ć Ż Ż Ż Ć ć Ź Ś ć ć ć ć ć Ż
Ś Ś Ś Ż ć ć Ś Ę ć Ż ć ć ć Ż Ż Ż Ć ć Ź Ś ć ć ć ć ć Ż Ż Ź ć Ź ć Ż Ś Ż ć ć Ż ć ć ć Ź Ż Ż ć Ź Ż ć ć Ź Ż ć ć Ż Ź ć Ś ć Ó Ż ć ć Ź Ż Ż ć ć Ź Ź Ż Ć Ź Ź ź ź Ź Ś Ś Ś ć Ś ć Ź ć Ź Ż Ż Ż Ż Ź ć Ś Ż ć Ż Ż Ż Ź Ź Ż Ż Ż
ć ć Ż ź Ś Ó Ś ć Ś
Ł Ł Ł Ń ć ć Ż ź Ś Ó Ś ć Ś ź ź Ó Ó Ó ź Ś ć ź ź ź ź ź Ś ź ć ź ź ź ź ć ź ć ź ć ź ć ź Ń ź Ó Ó ź Ś Ś Ś Ó Ł ć Ś Ś ź ź ź Ł Ł Ś ć Ó ć ć ć Ł Ł ć Ł ć ź Ó Ń Ł Ł Ł Ń ć ć Ł ć ź ć ć ć ć ć Ś Ś ć ć ć ć ć ź Ó ź ź Ź ć
ż ż Ł ż ć ż ż ć ć ż ż ć ż ć ż ć ć ż ć ż ć ż ż ć ż ć ć ż ć ż ż
Ś ć ć Ó ż ć ż ć ż ż ć ż ć Ń ż Ś ż ć ż ć ć ż ż ż Ł ż ć ż ż ć ć ż ż ć ż ć ż ć ć ż ć ż ć ż ż ć ż ć ć ż ć ż ż Ł ź ź ć Ń ż ź ć ż ż ż ć Ń ż ć ż ż ź ć Ń ż ż ć ż ż ć ż ż ć ż ź ż Ń Ć ż ć Ń ż ż ż ż ż Ó ż Ń ż Ł ć
Ż Ł ć ć ź Ź Ź ć Ż
ć ć ć ć ć Ź ć ć Ż ć ź ć ć Ń Ż ć ć Ż ć Ż Ł ć ć ź Ź Ź ć Ż ć ć ć Ż Ź ć Ź Ż ć ć ć Ż Ż ć ć Ł Ó Ł ć Ż ć Ż Ż Ż Ż Ź ć ć ć Ź Ó ć ć ć ć ć ć ć ć Ę ź ź ć ć Ż ć Ż ć ć ć ć ć ć ć ć Ż ć ć ć ć ć Ż ć ć Ż ć Ż ć Ź ź ź Ż Ż
ż Ł ż ż ż ż ż ż ż ż Ę ż ż Ó ż ż ż ż ż ż ź
Ę ź ż ż ż ź ż ż ż ż ź ź ź ż ż ż Ł ż ż ż ż ż ż ż ż Ę ż ż Ó ż ż ż ż ż ż ź ż ż ż ż Ł ż ż ż ż Ę Ł ż ż ż ż ż Ę ż ż ż ż ż Ę Ć Ę ż ź Ź ż Ź ź ź ż ż Ł Ć Ć ź ż Ó Ń Ź ź Ć ź ż Ź ż ż ż Ź ż ż ź ż ż ż ź ż Ó Ó Ć Ć Ć ż
Ż Ż Ł ĘĆ Ó Ń Ń Ó Ń Ł Ę ć ż ć ć ż Ć ż ć ż ź ż ż ż ż ć Ż ż ń ż ż ż ż ć ń ź ć ź ż ć ż ć ć ż Ż ż Ż Ć ć ż ż ż ć ć ż ń ń ć ż ż ż ń Ż ż ć ń Ż ń ń Ć ż ń ż ń ż ń ń ż ć ź ż ż ń ń ż ń ż ć ć ń ż ć Ó Ń ń ń Ż ż ż ń
Ż ń ń ź ć Ż Ł ć ż ć ż ć Ś Ć ć ż ń ż ń ń ż Ć ż ć ż ń
Ż ż ż ń Ł Ż ż ń ń ż ń Ę ń ń ż Ż ż Ż ń ń ź ć Ż Ł ć ż ć ż ć Ś Ć ć ż ń ż ń ń ż Ć ż ć ż ń Ę ń ń Ź Ż ć ń ń ń ń ż ż ć Ź ń ń Ź Ś Ś ń ć Ź ń Ę Ę ń ć ż ć Ś Ę Ź ż ń ż Ż Ż Ś ż Ć ż ń Ć ż ż ń ć Ż ż ż ć Ć Ż ż Ś ż ć Ź
ż ń ż ć ń ż ść ś ż ć ś ś Ż ść ść ś ść ść ść ść ć ń ć ń ć ń ś ś ś ż ć ź ś ś ś ń ż ś ż ż ż ś ś ż ć
ż ń ż ć ń ż ść ś ż ć ś ś Ż ść ść ś ść ść ść ść ć ń ć ń ć ń ś ś ś ż ć ź ś ś ś ń ż ś ż ż ż ś ś ż ć ż ż ż ś ś ść ż ść ś ść ś ż ś ś ś ś ś ż ś ś ś ś ż ś ś ś ś ż ś Ź ś ś ś ś ż ń ś ż ż ż ć ż ź ż ż ć ż Ż ś ć ś
Ą Ł Ę Ń Ą Ó ŚĆ Ś ć Ó ń ć ŚĆ ć ć
ń Ą Ą Ł Ę Ń Ą Ó ŚĆ Ś ć Ó ń ć ŚĆ ć ć Ś Ó ć ć ć ć Ż Ę Ż Ś Ć ń ć ń ć ć ć Ż Ż Ć ć Ż ć ć ć ć ć Ż Ż Ś Ć ń Ć Ó ć Ś Ś Ź ć ć ń ć ć Ż ć ć Ć Ż ń ć ć Ś Ć ć ŚĆ ć ć Ś ć Ż ć ć Ż ŚĆ Ś ń Ś Ż Ś ń Ż ń Ś ŹĆ Ś Ś Ś ń Ś ć Ó
Ż Ź Ź ź Ż Ż Ź Ą Ą Ż ź Ś Ż Ż Ś Ź Ś Ą
Ś Ą Ó Ś Ś Ą Ś Ó Ż ć Ś Ż Ę ć Ż ź Ż Ź Ź ź Ż Ż Ź Ą Ą Ż ź Ś Ż Ż Ś Ź Ś Ą Ą Ż Ź Ś Ą Ń Ś Ą Ż ć Ż Ż Ż ć Ż Ż Ś Ź Ź Ż Ą Ń ź ź Ł Ę ć ć ć Ń ź ć Ż ź Ż źó ć Ż Ż Ó Ń Ż Ó Ź Ó Ż Ź Ż Ż Ż Ż Ę Ż Ż ć ć Ż ć Ó Ż Ż Ż Ą Ź Ż Ż
Ą Ź ć Ń Ą ć Ź Ź
Ó Ó Ż Ę ć Ą Ź ć Ń Ą ć Ź Ź Ń Ą Ą Ź Ź Ń ć Ś Ł ć ć ć ź ć ć ć ć ć ć ć Ź ź ć ć Ł ć Ź ć ć ź ć ć Ą ć ć ć ć ź ć Ą Ż Ż ć ć ć ć ć ć ć ć Ź Ź ć ć Ń ć ć ć ć Ą ć ć ć ć ć ć Ź ć ć ć Ć Ń Ż Ź ć ć Ń ć ć ć ć Ą Ń ć ć ć Ą ć
Ó Ż ż Ć ż ż ż Ó Ę Ę Ó Ó ż Ó Ł ż Ł
ż Ó Ż Ż ż ź ż ż Ź Ż ż Ę Ą Ó Ż ż Ć ż ż ż Ó Ę Ę Ó Ó ż Ó Ł ż Ł Ń Ę ż ż Ź ż Ę Ż Ż ż ż ż ż ż ż ż ż ż ż ż Ź ż ż ż Ź Ó Ś Ó ż Ś Ą Ą ż ż Ł Ą Ń Ą Ą Ł ż Ź ż ż ż ż ż ż ŁĄ Ł Ś ż Ż ż Ś ż ż ż Ż ż Ż Ż ż Ż Ż Ż ż ż Ń ź
Ę Ę Ę Ś Ł Ł Ł Ś
Ł Ł Ś Ś Ś Ę ĘĄ Ę Ę Ę Ś Ł Ł Ł Ś Ł Ł Ł Ś Ś Ł Ś Ę ź Ź Ż Ę Ś ć Ł Ę Ł Ś Ł Ł ź Ś Ś Ń Ł Ś Ą Ś Ł Ł Ż ć ć Ż Ś Ś Ł Ś Ś Ż Ż Ż Ż Ł Ż Ś ć ć Ż Ż Ż Ż ć Ś Ż ć Ż Ż Ł Ą Ł Ń ź Ń Ń Ę Ń Ą Ń Ż Ż Ó Ż Ż ź ź Ź Ż Ż Ż Ś Ś Ż Ż ź