RYNEK ROLNY EGZEMPLARZ BEZP ATNY STYCZEŃ

Transkrypt

1 ANALIZY * TENDENCJE RYNEK ROLNY * OCENY EGZEMPLARZ BEZP ATNY STYCZEŃ

2 Spis treœci 1. Koniunktura w rolnictwie Jadwiga Seremak-Bulge 3 2. Rynek zbó Wies³aw Łopaciuk 5 Katarzyna Rola 3. Rynek cukru Piotr Szajner Rynek rzepaku Ewa Rosiak 15 Magdalea Body³ 5. Rynek ziemniaków Wies³aw Dzwonkowski Rynek warzyw Tomasz Smoleński 25 Pawe³ Kraciński 7. Rynek owoców Irena Strojewska Rynek mleka Jadwiga Seremak-Bulge 43 Teresa Zdziarska 9. Rynek wo³owiny Dorota Pasińska Rynek wieprzowiny Danuta Zawadzka Rynek miêsa drobiowego i jaj Grzegorz Dybowski Rynek baraniny Danuta Zawadzka Rynek ryb Krzysztof Hryszko Rynek ywnoœciowy Krystyna Œwietlik Rynek œrodków produkcji dla rolnictwa Aldon Zalewski 77 Arkadiusz Zalewski RYNEK ROLNY Sk³ad redakcji: Jadwiga Seremak-Bulge (redaktor naczelny), Lucyna Mieszkowska (sekretarz redakcji), Jan Ma³kowski, Stanis³aw Mańko, Bo ena Nosecka, Prenumerata: Barbara Walkiewicz - tel.: Adres redakcji: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej Państwowy Instytut Badawczy ul. Œwiêtokrzyska 20, Warszawa tel.: , faks: Druk: EXPOL W³oc³awek Nak³ad: 220 egz. Biuletyn dostêpny jest bezp³atnie na stronie internetowej Instytutu Oce ny i ko men ta rze pre zen to wa ne w biu le ty nie Ry nek Rol ny s¹ opra co wy wa nena pod sta wie naj lep szych i spraw dzo nych Ÿró de³ in for ma cji, i s¹ wy ra zem wie dzyoraz po gl¹ dów au to rów. Nie mo g¹ wiêc byæ pod sta w¹ rosz czeñ pod mio tówza skut ki po dej mo wa nych de cy zji, któ re ka dy po dej mu je na w³a sne ry zy ko i koszt. Wy ko rzy stu j¹c in for ma cje za war te w biu le ty nie pro si my o po da nie Ÿró d³a.

3 1. Wg wstępnych danych rynkowe uwarunkowania produkcji rolniczej wyraźnie poprawiły się w 2016 r. w porównaniu z niekorzystnymi pod tym względem latami Średni ważony wzrost cen skupu podstawowych surowców rolniczych w okresie od grudnia 2015 r. do grudnia 2016 r. wyniósł 4,3% i był znacznie wyższy niż w dwóch poprzednich latach i zbliżony do wzrostu cen w 2013 r. W odróżnieniu od 2013 r. wzrostowi cen skupu towarzyszył jednak spadek cen środków produkcji o 0,4%. W rezultacie skumulowany wskaźnik nożyc cen wyniósł 104,7 punktu, wobec 95,3 punktu w roku poprzednim i 89,7 punktu przed dwoma laty. Środki produkcji taniały czwarty rok z rzędu przede wszystkim pod wpływem spadków cen nawozów mineralnych, a w mniejszym stopniu także maszyn. Ograniczony popyt oraz niższe koszty produkcji, zwłaszcza w pierwszym półroczu, były przyczyną, że ceny nawozów mineralnych spadły o 7,6%, w tym przede wszystkim nawozów azotowych oraz potasowych, podczas gdy nawozy fosforowe i wieloskładnikowe zdrożały. Maszyny po znaczących podwyżkach w poprzednich 4 latach staniały o 0,6%, głównie pod wpływem opóźnienia programów wspierających inwestycje w ramach PROW Bezpośrednie nośniki energii po trzech latach obniżek zdrożały w 2016 r. o 2,7%, pod wpływem wzrostów cen na światowych rynkach, głównie ropy naftowej. W porównaniu z rokiem poprzednim zdrożały także materiały budowlane (o 2,2%) oraz środki ochrony roślin (o 1,1%). W efekcie ceny środków produkcji w latach praktycznie nie zmieniły się, a realnie (po uwzględnieniu inflacji) spadły o 2,8%. Spadek cen środków produkcji w tym okresie był jednak znacznie mniejszy niż cen skupu podstawowych surowców rolniczych, które nominalnie spadły o 9,4%., a realnie o 11,9%. Tab. 1. Skumulowane wskaźniki zmian cen i wynagrodzeń (grudzień roku poprzedniego =100) Wyszczególnienie XII 2011 =100 Indeks cen realnych Wynagrodzenia 105,0 102,7 103,8 102,7 102,5 117,8 114,6 Towary i usługi konsumpc. 100,9 99,3 99,4 100,8 102,4 102,8 100,0 Żywność 101,8 100,0 97,7 101,3 103,8 104,6 101,7 Środki produkcji 99,6 99,5 98,2 99,7 103,0 99,9 97,2 w tym nawozy mineralne 92,4 100,7 93,2 94,6 104,9 86,1 83,7 Pestycydy 101,1 101,6 101,5 102,2 103,0 109,7 106,8 Bezp. nośniki energii 102,7 94,4 95,1 98,6 100,9 91,7 89,2 Maszyny 99,4 103,5 102,2 103,5 105,0 114,3 111,2 Materiały budowlane 102,2 97,7 99,3 99,7 101,3 100,1 97,4 Nożyce cen koszyka skupu 104,7 95,3 89,7 104,8 96,6 90,6 * Koszyk skupu 104,3 94,8 88,1 104,5 99,5 90,6 88,1 w tym pszenica 90,2 100,9 88,4 74,8 133,9 80,6 78,4 Żyto 97,8 105,3 92,1 76,0 93,5 67,4 65,6 Jęczmień 92,4 104,3 79,4 88,8 114,2 77,6 75,5 Kukurydza 74,1 127,2 80,6 79,2 118,4 71,2 69,3 Ziemniaki 80,5 131,0 70,9 125,6 122,3 114,8 111,7 Bydło 97,1 107,2 94,3 92,7 103,6 94,3 91,7 Trzoda chlewna 133,3 92,3 78,8 98,5 96,1 91,8 89,3 Drób 91,9 93,0 100,0 98,3 93,6 78,6 76,5 Cielęta 93,0 100,7 101,0 89,7 108,5 92,1 89,6 Mleko 117,9 91,4 80,2 122,4 97,2 102,8 100,0 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS. Należy więc stwierdzić, że rynkowe uwarunkowania produkcji rolniczej w 5-leciu , przy znacznych wahaniach w kolejnych latach, nie były sprzyjające dla rolnictwa, mimo niskich cen środków produkcji. Skumulowany wskaźnik nożyc cen dla lat wyniósł 90,6 punktu. Wzrost cen skupu podstawowych surowców rolniczych w 2016 r. był znacznie większy (o 4,3%), niż cen detalicznych żywności, które podniosły się w ciągu 12 miesięcy 2016 r. o 1,8% po ich stabilizacji w 2015 r. i spadku w 2014 r. o 2,3%. W tym czasie ogólny wskaźnik zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych wyniósł 0,9%. Zatem żywność realnie zdrożała w relacji r/r o 0,9%. Znaczący wzrost cen detalicznych żywności w latach sprawił, że w całym 5-leciu wzrost cen żywności wyprzedził inflację, a realny wzrost cen detalicznych żywności wyniósł 1,7%, przy inflacji wynoszącej 2,8%. Warto podkreślić, że wzrost cen detalicznych artykułów konsumpcyjnych, w tym żywności zdecydowanie ustępował podwyżkom wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw, które w ciągu 12 miesięcy 2016 r. wzrosły nominalnie o 5,0%, a realnie o 4,1%, a w całym 5-leciu nominalnie o 17,8%, a realnie o 14,6%. Niewielki wzrost cen żywności, przy poprawiającej się sytuacji dochodowej ludności oraz poprawie sytuacji na rynku pracy skutkowały wzrostem sprzedaży detalicznej żywności o 5,3% (w cenach stałych), a jej dynamika w 2016 r. tylko nieznacznie ustępowała dynamice sprzedaży ogółem (5,6%). Wzrost cen żywności w 2016 r. miał swoją przyczynę przede wszystkim w podwyżkach cen surowców rolniczych zarówno na rynku krajowym jak i na rynkach światowych. Na świecie wzrosły ceny większości grup żywnościowych, z wyjątkiem zbóż, których zbiory i zapasy biją kolejne rekordy, przy nieznacznie rosnącym popycie. Na rynku krajowym decydujący dla wzrostu cen skupu był dynamiczny wzrost cen żywca wieprzowego oraz mleka, który po dwóch latach niskich cen nastąpił w drugiej połowie roku. Ceny pozostałych surowców rolniczych w tym czasie spadły. W zależności od kierunku specjalizacji gospodarstw wpływ sytuacji rynkowej na ich kondycję finansową był zróżnicowany. Uwarunkowania rynkowe były `najbardziej korzystne dla gospodarstw specjalizujących się w produkcji mleka oraz żywca wieprzowego. Nie poprawiła się natomiast lub nawet uległa pogorszeniu sytuacja producentów drobiu, zbóż oraz zwierząt trawożernych. W ciągu 12 miesięcy 2016 r. ceny zbóż podstawowych spadły nominalnie o 2,2% (żyto) do 7,6-9,8% (pszenica, jęczmień) i o prawie 26% (kukurydza). O spadku cen zbóż na rynku krajowym zadecydowały relatywnie dobre zbiory oraz niskie ceny światowe przy ograniczonym popycie krajowym oraz importowym. Zapasy światowe zbóż osiągają kolejne rekordy, przy ograniczonym wzroście popytu. Zboża staniały w 5-leciu nominalnie o 19,4% (pszenica) do 32,6% (żyto), a realnie o 21,6 do 34,4%, mimo wzrostu cen zbóż w latach 2012 i 2015 r.. W 2016 r. zboża staniały przede wszystkim w stosunku do żywca wieprzowego i mleka, których ceny w tym czasie podniosły się odpowiednio o 33,3% i 17,9%. Rozszerzenie relacji cen żywiec wieprzowy : żyto w II połowie 2016 r. do 1:9,5-10,8, a w przypadku jęczmienia do 1:8,4-9,5 wskazuje na znaczącą poprawę opłacalności tej produkcji, co skutkować powinno wzrostem pogłowia i produkcji żywca wieprzowego w drugiej połowie 2017 r. W całym 5-leciu spadek cen żyta (o 32,6%) oraz jęczmienia i kukurydzy (o 22,4-28,8%) znacząco wyprzedził spadek cen żywca wieprzowego (o 9,2%). Wyraźnie więc poprawiła się w tym czasie relacja cen żywca wieprzowego do zbóż. Pogłowie świń i produkcja żywca znacząco spadły, mimo poprawy relacji cen, w wyniku wycofywania się najmniejszych gospodarstw z chowu trzody chlewnej. Rośnie natomiast pogłowie i produkcja żywca wieprzowego w spółkach, co może zapowiadać przyspieszenie przemian strukturalnych w sektorze trzodowym. Wskazuje na to także utrzymujący się wysoki import prosiąt i warchlaków. Restrukturyzację produkcji żywca wieprzowego utrudniać jednak będzie wprowadzenie nowych regulacji prawnych tzw. ontyodorowych, utrudniających inwestowanie w budowę dużych, nowoczesnych chlewni. Praktycznie nie pogorszyła się opłacalność produkcji drobiarskiej w ciągu 12 miesięcy 2016 r., mierzona relacjami cen żywca drobiowego do zbóż i pasz. Spadek cen zbóż podstawowych był zbliżony do obniżek cen skupu drobiu, a w przypadku kukurydzy był nawet wyraźnie głębszy. Przy relatywnie niewielkich wzrostach pasz wysokobiałkowych relacje cen skupu drobiu do mieszanki DKA (podstawowej mieszanki pełnoporcjowej stosowanej w żywieniu kurcząt rzeźnych) były zbliżone do roku poprzedniego. Również w całym 5-leciu drób obok zbóż należał do najszybciej taniejących surowców rolniczych. Ceny skupu drobiu w grudniu 2016 r. były o 22,4% niższe niż w grudniu 2011 r., podczas gdy cena skupu pszenicy spadła w tym czasie o 19,4%, a kukurydzy o 28,8%. W tym czasie mieszanka DKA zdrożała o 0,9%. Relacje cen skupu drobiu do tej mieszanki zmalały więc z 1:2,4 do 1:1,9. Tłumaczy to utrzymującą się wysoką dynamikę rozwoju produkcji drobiarskiej, która systematycznie rozwija się (o około 17% w 2016 r. i o prawie 63% w porównaniu z 2011 r. ) i wyniosła w 2016 r. 2,75 mln t wbc. Spadek cen skupu zbóż w 2016 r. znacznie ustępował natomiast dynamice cen ziemniaków, które w grudniu br. były o 19,5% niższe niż przed rokiem pod wpływem znacznie większych zbiorów. Znaczący wzrost ich cen w 2015 r., a także w 2013 i 2012 r. spowodował jednak, że w latach ziemniaki zdrożały nominalnie o 14,8%, podczas gdy zboża staniały w tym czasie o 19,4-32,6%. Mimo to powierzchnia uprawy ziemniaków systematycznie maleje ze względu na ograniczony popyt rynkowy, który wyraźnie ustępuje produkcji. Wahania cen skupu bydła były znacznie mniejsze. W ciągu 12 miesięcy 2016 r. bydło staniało w skupie o 2,9%, a więc w stopniu zbliżonym do spadku cen cieląt (o 3,0%). Przy niższych cenach pasz było to równoznaczne z niewielką poprawą opłacalności produkcji żywca wołowego. Uzasadnia to stopniowy wzrost produkcji żywca wołowego, wspomaganego coraz bardziej licznym importem młodego bydła. Poprawa opłacalności żywca wołowego była zdecydowanie mniejsza niż w przypadku mleka, którego ceny podniosły się w ciągu 12 miesięcy 2016 r. o prawie 18%, po głębokich spadkach w latach Decydująca była poprawa koniunktury na światowym rynku. Pewien wpływ wywarło także zwiększenie spożycia krajowego. Jeśli uwzględnić zmiany cen jakie nastąpiły w latach to bydło staniało w ciągu 5 lat nominalnie o 5,7%, a realnie o 8,3%, podczas gdy ceny cieląt zmalały odpowiednio o 7,9 i 10,4%. Meko w tym czasie zdrożało w skupie nominalnie o 2,8%, a realnie utrzymało się na poziomie grudnia 2011 r. Można więc stwierdzić, że przy silnych wahaniach cen mleka w poszczególnych latach, opłacalność jego produkcji w perspektywie 5-letniej była bardziej stabilna niż pozostałych kierunków produkcji zwierzęcej. Sytuację ekonomiczną gospodarstw mleczarskich w latach pogarsza jednak konieczność zapłacenia kolejnych rat kar za przekroczenie kwot mlecznych w ostatnim roku kwotowym (2014/15). 2. W styczniu 2017 r. rynkowe uwarunkowania produkcji rolniczej nie zmieniły się w porównaniu z poprzednim miesiącem i były znacznie lepsze niż przed rokiem o tej porze. Syntetyczny wskaźnik koniunktury w rolnictwie (SWKR) utrzymał się na poziomie 100,9 punktu i był o 0,5 pkt. proc. wyższy niż w styczniu 2016 r. Zadecydował o tym wzrost wyrównanego wskaźnika potencjalnego popytu, przy spadku o 0,2 pkt. proc. wyrównanego wskaźnika nożyc cen. O niewielkiej poprawie wyrównanego wskaźnika potencjalnego popytu (o 0,2 pkt. proc.) zadecydowała nieznaczna poprawa indeksu obrotów handlowych produktami rolno-spożywczymi z zagranicą w ostatnim kwartale 2015 r. oraz wzrost wyrównanego indeksu zmian wynagrodzeń i cen żywności (o 1,1 pkt. proc.). Skompensowały one sezonowe obniżenie wyrównanego indeksu produkcji przemysłu spożywczego (o 0,5 pkt. proc. do 101 punktu). Wyrównany wskaźnik nożyc cen zmalał w analizowanym miesiącu o 0,2 pkt. proc. do 100,6 punktu. Był on jednocześnie o 1,4 pkt. proc. wyższy od bardzo niskiego poziomu ubiegłorocznego, wynoszącego 99,2 punktu. Złożyła się na to przewaga wzrostów cen skupu podstawowych surowców rolniczych w listopadzie i grudniu ubr. nad ich spadkami. Jednocześnie wyrównany wskaźnik cen środków produkcji podniósł się o 0,1 pkt. proc. do 100,0 punktów, ale był o 0,1 pkt. proc. niższy niż przed rokiem. Zmiany cen jakie dokonały się w okresie od grudnia 2015 r. do grudnia 2016 r. były korzystne dla rolnictwa, bowiem ceny koszyka skupu wzrosły o 4,3%, podczas gdy środki produkcji staniały o 0,4 pkt. proc. W rezultacie skumulowany wskaźnik nożyc cen wyniósł w grudniu 2015 r. 104,8 punktu i był znacznie lepszy niż przed rokiem, kiedy wynosił tylko 95,9 punktu. W najbliższym miesiącu uwarunkowania rynkowe rolnictwa mogą się nieco poprawić i będą podobne jak w styczniu 2016 i2015 r. RYNEK ROLNY 3 Jadwiga Seremak-Bulge Koniunktura w rolnictwie

4 Tab. 2. Wskaźniki a obrazujące zmiany rynkowych uwarunkowań produkcji w rolnictwie Wyszczególnienie I 17 XII 16 XI 16 X 16 IX 16 II 16 I 16 Syntetyczny wskaźnik koniunktury w rolnictwie (SWKR) 100,9 100,9 100,7 100,4 100,6 100,8 100,4 Wyrównany wskaźnik potencjalnego popytu 101,2 101,0 100,7 100,1 100,9 101,1 101,1 Wyrównany wskaźnik nożyc cen 100,6 100,8 100,7 100,7 100,4 100,4 99,6 Wyrównany wskaźnik wzrostu cen skupu 100,6 100,8 100,7 100,6 100,3 100,4 99,5 Wyrównany wskaźnik wzrostu cen środków produkcji 100,0 99,9 100,0 100,0 100,0 99,9 99,9 Wyrównany indeks inflacji i zmian cen żywności 100,2 100,2 100,2 100,2 100,2 100,0 100,0 Wyrównany indeks zmian wynagrodzeń i cen żywności 101,9 100,8 100,0 99,7 100,5 100,8 102,1 Wyrównany indeks produkcji przemysłu spożywczego 101,0 101,5 101,6 100,4 102,2 102,1 100,6 a średnie ruchome 6 miesięczne Wskaźnik zmian cen skupu liczony jest jako średnia arytmetyczna ważona dla koszyka produktów notowanych co miesiąc przez GUS i publikowanych w biuletynach statystycznych GUS. Są to zboża ogółem w tym, pszenica i żyto, ziemniaki, żywiec ogółem w tym żywiec wołowy, wieprzowy, i drób, oraz mleko. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS. Rys. 1. Wyrównane wskaźniki koniunktury w rolnictwie I 15 III 15 V 15 Sto I 15 Nożyce cen IX 15 XI 15 I 16 III 16 V 16 I 16 IX 16 XI 16 Potencjalny popyt SWKR I 17 Rys. 2. Wyrównane wskaźniki zmian cen I 15 III 15 V 15 Sto I 15 Żywność IX 15 XI 15 I 16 III 16 V 16 I 16 Inflacja IX 16 XI 16 Wynagrodzenia I 17 Rys. 3. Wyrównane wskaźniki zmian cen Rys. 4. Skumulowany wskaźnik nożyc cen I 15 III 15 V 15 I 15 IX 15 XI 15 I 16 III 16 V 16 I 16 IX 16 XI 16 Sto Cen środ. produkcji Cen skupu I I II III IV V I II IX X XI XII Sto RYNEK ROLNY

5 Według ostatnich szacunków ministerstwa rolnictwa USA (USDA) 1 zbiory zbóż w 2016 r. osiągnęły rekordowe 2,081 mld ton, wobec 1,985 mld ton w poprzednim sezonie. Dzięki najwyższym w historii zapasom początkowym, podaż całkowita w sezonie 2016/17, w porównaniu z poprzednim sezonem, zwiększyła się o 4,8% do 2,566 mld ton. Zużycie prognozowane jest na poziomie o 3,3% wyższym niż w poprzednim sezonie, a stan zapasów końcowych osiągnie nienotowany wcześniej poziom 507 mln ton (485 mln ton w poprzednim sezonie). Według GUS 2 w Polsce zebrano 30,1 mln ton zbóż (łącznie z kukurydzą na ziarno), czyli o około 8% więcej niż w 2015 r. Ozimin zebrano 16,6 mln ton, wobec 17,9 mln ton rok wcześniej, a zbóż jarych 13,4 mln ton, wobec 10,1 mln ton). Zebrane ziarno ma jednak znacznie gorsze niż w poprzednim roku parametry jakościowe. Ceny zbóż w końcu roku na większości rynków wykazywały sezonowe tendencje wzrostowe. Wyjątkiem była pszenica SRW (fob Gulf), która w grudniu 2016 r. była o blisko 2% tańsza niż miesiąc wcześniej. Ceny pozostałych zbóż podniosły się o 0,5 do 6,5%. W porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku większość zbóż była tańsza od 3,0% (pszenica w Europie) do 12-14% (pszenica w USA, jęczmień w Europie). Tylko w Argentynie pszenica była droższa (o 9,0%). W grudniu 2016 r. w Niemczech za pszenicę konsumpcyjną płacono 168 EUR/t (o 0,1% więcej niż w poprzednim miesiącu), w Czechach 141 EUR/t (o 1,3% więcej). Przeciętna cena jęczmienia paszowego w Niemczech wyniosła 149 EUR/t i wzrosła w porównaniu z poprzednim miesiącem o 2,3%. Najniższą średnią cenę kukurydzy notowano na Słowacji (116 EUR/t, wzrost o 3,7%). Na Węgrzech za kukurydzę płacono średnio 137 EUR/t (wzrost o 4,6%). Na rynku krajowym tendencja spadkowa cen zbóż w listopadzie 2016 r. została zahamowana. W porównaniu z poprzednim miesiącem, w skupie mniej płacono jedynie za jęczmień (585 zł/t wobec 593 zł/t w październiku 2016 r.). Ceny pozostałych zbóż były nieznacznie wyższe. Za pszenicę płacono 615 zł/t (o 0,8% więcej niż w październiku 2016 r.), za kukurydzę 479 zł/t (o 5,9% więcej), a za żyto 531 zł/t (o 3,5% więcej). Na targowiskach pszenica kosztowała 739 zł/t (736 zł/t w październiku 2016 r.), żyto zł/t (586 zł/t), a jęczmień 679 zł/t (673 zł t). W ciągu pierwszych pięciu miesięcy sezonu 2016/17 (lipiec-listopad 2016 r.) do skupu trafiło 4,6 mln ton zbóż podstawowych, tj. o 1,8% więcej niż w poprzednim sezonie. Skupiono 3,3 mln ton pszenicy (3,0 mln ton w porównywalnym okresie poprzedniego sezonu), 351 tys. ton żyta (389 tys. ton), a także 1,3 mln ton kukurydzy (1,0 mln ton). Wiesław Łopaciuk W październiku 2016 r. z Polski wyeksportowano 668 tys. ton ziarna zbóż, wobec 437 tys. ton w październiku 2015 r., w tym 426 tys. ton pszenicy, 46 tys. ton żyta, 5 tys. ton jęczmienia i 130 tys. ton kukurydzy. Import ziarna wyniósł w tym czasie 112 tys. ton i w porównaniu z październikiem 2015 r., był mniejszy o 12,9%. Spośród przetworów zbożowych zwiększył się jedynie kasz i grysików (o 12,8%), a pozostałych towarów znacznie zmalał, w tym najbardziej mąk innych niż pszenna (o blisko 40%). Po stronie importu obroty wzrosły, za sprawą dynamicznie rosnącego przywozu kasz i grysików oraz ziaren obrobionych inaczej. W październiku 2016 r., w porównaniu z październikiem 2015 r., ceny zbytu większości produktów zbożowych były niższe niż w październiku 2015 r. Nieznacznie więcej (o 0,5%) kosztował chleb mieszany, a mąka pszenna była droższa o 7,8%. W rezultacie ceny detaliczne wszystkich produktów zbożowych były o kilka procent wyższe niż rok wcześniej. Bardzo dobre światowe zbiory zbóż i oleistych (w tym soi) wpływają na spadek cen surowców paszowych oraz mieszanek przemysłowych. W listopadzie 2016 r. spadkowa tendencja była kontynuowana. 1. Grain: World Markets and Trade, grudzień 2016 r. 2. Wynikowy szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych w 2016 r., GUS, Warszawa, r. Katarzyna Rola Rynek zbóż RYNEK ROLNY 5

6 Tab. 1. Ceny skupu i ceny targowiskowe zbóż (zł/tonę) Pszenica Żyto Kukurydza Jęczmień Pszenica Żyto Jęczmień Owies Cena Okresy interwenc. Skup Targowiska według kursu NBP 2013 I-XII 853,9 622,4 748,6 770,5 975,0 728,9 875,5 774,5 X 2014 I-XII 704,2 551,4 634,0 671,8 849,7 639,1 803,4 669,7 X 2015 I-XII 672,5 523,6 577,9 613,9 755,9 586,7 707,5 599,4 X 2015 X 661,0 540,9 541,6 628,0 758,9 603,5 705,8 608,0 430,2 XI 672,3 541,8 592,6 643,5 760,7 593,6 710,0 611,7 430,6 XII 678,2 551,2 648,5 628,8 766,1 606,3 714,3 612,2 434, I 668,7 565,9 666,0 632,9 774,0 615,4 717,8 620,6 445,1 II 641,8 557,8 675,8 611,0 761,5 593,7 714,0 607,8 445,4 III 630,4 543,7 657,1 598,1 764,5 593,2 715,6 622,2 435,0 IV 623,7 543,5 655,6 590,0 757,6 584,5 713,3 617,2 436,3 V 625,4 538,0 667,6 594,3 753,0 593,8 699,2 608,6 446,5 633,6 545,1 689,3 590,9 750,7 599,8 702,3 613,9 446,0 I 618,8 518,9 699,8 570,1 753,4 600,4 699,5 619,5 445,4 II 595,4 491,3 673,1 558,8 736,0 569,1 662,8 600,1 435,7 IX 611,9 501,6 532,3 631,7 742,6 603,8 678,7 599,4 438,2 X 610,1 512,7 452,8 593,2 736,1 586,2 673,0 595,2 436,5 XI 615,0 530,5 479,4 585,1 738,6 594,4 679,4 600,2 446,6 Zmiana w % 0,8 3,5 5,9-1,4 0,3 1,4 1,0 0,8 2,3 XI ,5-2,1-19,1-9,1-2,9 0,1-4,3-1,9 3,7 Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS. Tab. 2. Skup zbóż (tys. ton) W tym W tym Zboża W tym Okresy Pszenica Żyto Jęczmień Pszenżyto paszowa paszowy podstawowe paszowe Kukurydza I ,1 1701,4 1055,3 643,4 319,8 648,2 7473,4 3426,4 2052,0 I ,5 2079,2 683,1 749,3 376,4 1062,0 8611,2 3864,7 1946,1 I ,4 2086,9 647,9 721,6 346,3 987,1 8410,0 3775,2 1482, X 441,2 132,9 59,0 46,5 25,5 92,6 644,3 291,0 480,1 XI 499,9 176,7 55,7 32,0 17,8 73,9 665,3 302,6 177,1 XII 511,3 179,6 54,1 36,5 22,6 69,2 674,2 308,0 80, I 388,3 116,6 34,0 23,5 16,0 50,0 499,2 197,6 61,5 II 426,7 139,5 47,5 32,7 25,5 76,9 588,7 265,7 66,9 III 404,3 138,8 32,0 21,2 14,3 49,3 511,4 221,8 77,4 IV 428,1 176,7 30,7 26,1 18,8 52,1 543,9 266,8 60,2 V 435,5 164,7 25,0 27,9 21,3 42,4 533,9 241,3 67,5 425,4 182,7 35,7 20,5 16,0 40,8 524,8 262,7 81,8 I 518,0 168,2 64,0 154,7 64,8 64,8 804,1 332,1 64,2 II 1186,8 478,9 130,0 164,7 91,5 187,3 1695,7 832,0 43,0 IX 723,4 227,0 65,7 109,2 31,8 77,3 986,8 376,8 153,2 X 440,0 129,5 50,6 55,5 28,9 51,6 604,6 240,5 592,3 XI 395,4 122,9 41,0 32,5 19,2 51,8 524,0 218,5 449,7 Zmiana w % -10,1-5,1-18,9-41,4-33,6 0,4-13,3-9,2-24,1 XI ,9-30,4-26,4 1,6 7,8-29,9-21,2-27,8 153,9 Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS. 6 RYNEK ROLNY

7 Tab. 3. Przemysłowa produkcja niektórych wyrobów zbożowych (tys. ton) a Okresy Przemiał zbóż ogółem Mąka pszenna Mąka żytnia Pieczywo świeże Makarony Mieszanki dla zwierząt 2013 b I-XII 2769,1 2229,6 220,6 1744,6 175,8 8565, b I-XII 2741,0 2261,9 232,3 1613,3 167,7 8865, a X 178,4 140,3 12,4 88,3 13,6 678,7 XI 172,2 137,9 11,9 83,0 14,0 626,7 XII 167,9 123,5 12,3 83,8 14,3 638, a I 160,8 125,6 12,4 77,1 13,6 627,9 II 165,3 128,3 12,4 77,9 12,5 608,9 III 171,6 129,3 10,7 84,8 12,6 681,3 IV 165,4 129,1 12,8 83,8 12,3 674,6 V 146,0 111,5 12,6 84,4 11,6 681,6 179,3 140,3 14,3 84,3 13,3 695,6 I 151,8 119,8 11,7 84,5 11,1 649,7 II 173,7 137,1 12,1 85,6 12,2 675,1 IX 184,8 145,6 12,7 85,2 13,7 725,7 X 191,6 153,1 12,1 88,0 13,2 703,5 Zmiana w % I 3,7 5,1-4,8 3,3-3,9-3,1 X ,4 9,1-2,5-0,4-3,2 3,7 a firmy zatrudniające 50 i więcej pracowników, b firmy zatrudniające 10 i więcej pracowników. Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS. Tab. 4. Eksport i import ziarna zbóż (tys. ton) Eksport Import Okresy pszenica a zboża żyto jęczmień kukurydza razem b pszenica a zboża żyto jęczmień kukurydza razem b 2013 I-XII 1692,9 904,6 292,9 922,8 4094,9 581,8 6,5 159,8 286,6 1077, I-XII 3199,8 825,9 151,6 788,9 5475,5 547,5 17,0 257,1 350,9 1232, I-XII 3959,3 531,8 186,1 703,2 6118,3 492,6 4,2 121,8 379,4 1064, IX 162,3 65,2 3,8 49,1 370,0 64,7 1,1 10,5 10,1 96,3 X 225,3 48,3 7,6 82,9 437,2 32,2 0,2 12,3 54,3 111,2 XI 161,7 55,4 5,2 70,8 351,2 48,3 0,2 8,5 73,1 136,2 XII 480,4 49,5 5,4 40,3 636,2 40,0 0,2 8,6 89,2 146, I 241,5 29,5 7,3 30,2 350,2 26,8 0,1 10,3 77,4 117,7 II 408,5 32,9 26,1 28,9 551,6 35,9 0,1 14,1 43,5 97,1 III 449,4 21,2 1,2 22,6 527,0 68,0 0,1 6,9 63,8 144,1 IV 380,6 30,7 1,1 20,8 470,3 78,9 0,0 12,5 38,3 136,4 V 348,9 21,7 1,2 33,0 431,8 67,7 0,1 19,0 33,6 126,0 261,3 39,0 1,1 53,5 383,7 77,1 0,1 11,6 8,8 101,6 I 459,6 25,8 32,8 40,4 581,9 50,9 2,1 13,3 3,2 73,9 II 301,0 58,9 7,8 54,1 520,2 73,4 3,0 7,8 2,9 90,1 IX 401,8 47,5 6,5 76,0 594,1 95,9 3,1 10,3 14,6 128,5 X 426,3 45,7 5,1 130,2 668,4 75,0 0,9 13,1 17,8 112,0 Zmiana w % IX2016 6,1-3,8-21,5 71,3 12,5-21,7-71,0 27,2 21,9-12,9 X ,2-5,4-32,9 57,1 52,9 133,0 350,0 6,5-67,2 0,7 a razem z pszenicą durum, b razem z owsem, pszenżytem, gryką i prosem, Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych MF. RYNEK ROLNY 7

8 Tab. 5. Eksport i import produktów pierwotnego przetwórstwa zbóż (tys. ton) Eksport Import Okresy kasze ziarno kasze ziarno mąka pozostałe mąka pozostałe grysiki obrobione słód grysiki obrobione Słód pszenna mąki pszenna mąki granulki inaczej granulki inaczej 2013 I-XII 80,0 18,8 57,6 22,7 28,0 55,1 13,0 25,4 36,9 122, I-XII 90,4 20,5 45,4 27,6 61,1 44,5 12,0 27,4 30,2 114, I-XII 99,7 18,8 42,8 27,9 62,8 56,5 17,4 28,4 42,2 186, X 8,8 1,3 3,4 2,1 5,9 5,4 1,8 2,7 4,1 12,5 XI 8,8 1,4 3,9 2,0 6,9 6,1 1,2 2,3 4,1 14,6 XII 8,3 1,7 3,5 1,5 4,9 4,8 1,3 2,3 3,9 15, I 9,1 1,4 3,4 2,0 7,3 4,9 1,4 2,9 3,1 15,5 II 9,2 1,9 3,7 2,6 8,0 5,1 2,1 3,3 3,6 15,5 III 10,5 1,8 3,9 2,4 5,8 4,5 1,8 2,9 3,1 17,7 IV 10,7 1,6 4,4 2,7 5,8 4,3 1,8 3,8 3,1 20,2 V 10,4 1,3 3,3 2,5 6,1 3,9 1,6 3,0 2,9 22,6 10,9 1,6 4,4 2,5 9,7 5,0 1,5 3,2 2,5 22,8 I 9,4 1,9 3,7 2,4 6,8 4,2 1,3 2,8 3,0 22,4 II 11,5 1,9 3,8 2,4 7,1 4,4 1,2 3,1 2,6 16,8 IX 11,9 1,6 3,9 2,2 6,2 3,9 1,6 3,0 2,5 16,6 X 9,9 1,0 4,4 1,9 5,4 4,3 1,1 4,5 3,2 16,5 Zmiana w % I -16,4-39,4 12,8-13,6-12,9 9,1-34,6 50,0 24,6-0,4 X ,0-25,4 29,4-9,5-8,5-21,2-41,1 65,0-23,2 32,2 Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych MF. Tab. 6. Eksport i import pasz i produktów wtórnego przetwórstwa zbóż (tys. ton) Eksport Okresy chleb, pasze dla Pasze dla ciasto Wyroby ciasto makaron. spożywcze a pieczywo zwierząt zwierząt makaron. cukiernicze gospod. domowych Import chleb, pieczywo cukiernicze pasze dla Pasze dla Wyroby spożywcze a zwierząt zwierząt gospod. domowych 2013 I-XII 27,4 87,5 329,7 148,5 226,6 70,7 20,2 141,3 401,8 168, I-XII 27,0 93,9 344,1 166,6 247,9 64,7 21,6 134,7 430,5 169, I-XII 31,3 109,3 438,8 170,7 267,0 67,5 24,8 141,2 340,7 174, X 2,9 9,5 40,1 16,1 25,0 6,0 2,2 14,3 31,7 16,0 XI 3,2 9,2 39,9 14,5 24,3 5,8 2,2 12,2 30,3 16,6 XII 3,1 9,0 36,5 15,5 23,5 6,9 2,6 11,8 28,4 14, I 3,0 10,0 33,1 13,0 22,2 4,9 1,5 9,5 13,0 22,2 II 3,0 10,5 37,7 12,6 24,0 5,4 1,5 9,9 12,6 24,0 III 3,2 10,0 41,8 14,3 24,1 6,0 2,1 10,6 14,3 24,1 IV 2,6 10,0 53,5 14,4 22,3 5,8 2,2 12,2 14,4 22,3 V 2,2 10,3 41,6 14,3 18,5 5,7 2,0 12,3 14,3 18,5 2,9 10,7 45,8 9,8 15,6 6,6 2,4 14,2 9,8 15,6 I 2,6 9,4 39,5.. 7,0 2,5 12,2.. II 3,2 10,1 44,3.. 6,1 1,8 12,0.. IX 2,8 10,8 46,2.. 6,9 2,3 14,6.. X 3,0 8,4 40,5 5,9 2,1 12,5 Zmiana w % 7,9-22,2-12,3 x x -14,5-8,7-14,4 x x I 4,1-11,6 1,1 x x -1,7-4,5-12,6 x x X 2015 a uzyskane przez spęcznianie lub prażenie ziarna zbóż Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych MF. 8 RYNEK ROLNY

9 Tab. 7. Ceny producenta i ceny detaliczne wybranych produktów zbożowych (zł/kg) Mąka poznańska Kasza jęczmienna Chleb mieszany Chleb razowy Okresy cena producenta cena detaliczna cena producenta cena detaliczna cena producenta cena detaliczna cena producenta cena detaliczna 2013 I-XII 1,30 2,49 2,06 4,49 3,89 4,48 5,00 5, I-XII 1,10 2,45 2,13 4,48 3,92 4,41 5,01 5, I-XII 1,07 2,42 2,10 4,39 3,98 4,41 4,96 5, XI 1,03 2,43 2,12 4,38 4,00 4,40 4,94 5,78 XII 1,03 2,38 2,07 4,42 4,00 4,42 4,90 5, I 1,03 2,45 2,19 4,42 3,94 4,44 4,90 5,83 II 1,01 2,46 2,24 4,42 3,94 4,42 4,91 5,87 III 0,99 2,40 2,23 4,40 3,94 4,40 4,91 5,86 IV 0,98 2,48 2,25 4,40 3,95 4,42 4,90 5,88 V 0,97 2,48 2,31 4,42 3,96 4,42 4,89 5,90 0,96 2,47 2,24 4,44 3,97 4,40 4,90 5,92 I 0,96 2,47 2,28 4,42 3,97 4,40 4,93 5,94 II 0,99 2,49 2,30 4,40 3,97 4,40 4,94 5,97 IX 0,96 2,50 2,31 4,38 3,97 4,40 4,95 5,97 X 0,96 2,50 2,28 4,42 3,98 4,42 4,95 5,93 XI 0,95 2,47 2,24 4,44 3,98 4,44 4,95 5,97 Zmiana w % -1,0-1,2-1,8 0,5 0,0 0,5 0,0 0,7 XI ,8 1,6 5,7 1,4-0,5 0,9 0,2 3,3 Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS. Tab. 8. Ceny detaliczne mieszanek i koncentratów (zł/tonę) Okresy Mieszanka dla bydła dorosłego (B) Mieszanka dla loch (L) Mieszanka dla prosiąt Mieszanka dla tuczników (T2) Mieszanka dla kurcząt (DKA- Starter) Mieszanka dla kur niosek Koncentrat Provit dla tuczników 2013 I-XII 1734,1 1816,8 2450,8 1520,3 1981,6 1748,2 2744, I-XII 1712,3 1797,2 2392,4 1422,2 1919,4 1668,3 2697, I-XII 1655,8 1769,4 2322,4 1362,2 1867,3 1613,4 2630, XI 1658,2 1757,5 2313,3 1365,3 1861,2 1611,4 2612,9 XII 1652,4 1757,5 2313,8 1367,6 1860,5 1613,9 2611, I 1654,2 1750,4 2301,9 1363,7 1850,6 1607,5 2601,6 II 1643,1 1734,4 2295,6 1379,5 1851,7 1602,1 2580,5 III 1635,1 1729,9 2295,7 1369,1 1797,5 1599,3 2554,7 IV 1625,3 1728,1 2284,9 1368,1 1796,4 1596,8 2544,7 V 1633,6 1734,0 2280,5 1365,9 1799,0 1594,0 2529,6 1638,1 1719,8 2288,6 1373,0 1805,4 1594,8 2530,6 I 1639,0 1722,8 2292,3 1373,1 1810,0 1601,4 2534,6 II 1639,8 1716,5 2287,2 1373,6 1810,4 1607,7 2539,8 IX 1635,1 1714,2 2277,2 1363,1 1809,4 1603,3 2541,7 X 1633,5 1722,6 2285,4 1372,1 1807,8 1600,5 2528,9 XI 1617,3 1700,9 2282,7 1358,2 1803,0 1600,2 2522,5 Zmiana w % -1,0-1,3-0,1-1,0-0,3 0,0-0,3 XI ,5-3,2-1,3-0,5-3,1-0,7-3,5 Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS. RYNEK ROLNY 9

10 Tab. 9. Relacje cen pasz przemysłowych do cen zbóż i cen skupu żywca i mleka a Miesiące Mieszanka T2 / ceny targ. Żyta DKA Starter / ceny targ. pszenicy Provit / ceny targ. żyta Ceny skupu mleka / mieszanka B Ceny skupu trzody / Provit Ceny skupu trzody / mieszanka T2 Ceny skupu drobiu / DKA Starter ,419 2,556 4,686 0,686 1,682 3,258 2,171 I 2,350 2,497 4,572 0,656 1,677 3,262 2,252 II 2,315 2,511 4,509 0,652 1,666 3,245 2,255 IX 2,221 2,429 4,308 0,660 1,756 3,405 2,166 X 2,249 2,458 4,339 0,677 1,673 3,227 2,134 XI 2,300 2,447 4,402 0,683 1,481 2,835 2,074 XII 2,256 2,429 4,308 0,683 1,470 2,808 1, I 2,216 2,391 4,227 0,676 1,522 2,904 1,967 II 2,324 2,432 4,346 0,667 1,589 2,972 1,998 III 2,308 2,351 4,307 0,648 1,644 3,068 2,053 IV 2,341 2,371 4,354 0,630 1,611 2,997 2,015 V 2,300 2,389 4,260 0,613 1,779 3,295 2,068 2,289 2,405 4,219 0,610 1,936 3,569 2,077 I 2,287 2,402 4,222 0,618 2,091 3,860 2,160 II 2,414 2,460 4,463 0,640 2,091 3,866 2,160 IX 2,258 2,437 4,210 0,684 2,081 3,881 2,056 X 2,341 2,456 4,314 0,736 1,985 3,659 1,964 XI 2,316 2,441 4,278 0,804 1,946 3,615 1,952 a relacje cen wyrażonych w zł/l dla mleka i zł/kg dla pozostałych towarów Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS. Tab. 10. Ceny zbóż za granicą (EUR/tonę) Miesiące Pszenica konsumpcyjna Jęczmień paszowy Kukurydza paszowa Niemcy Czechy Węgry Francja Niemcy Czechy Słowacja Węgry Niemcy 2015 II IX X XI XII I II III IV V I II IX X XI ,1 145, XII Zmiana w % XII ,1 1,3-0,4 3,7 2,3 x 3,7 4,6 x XII 2016 XI ,7-11,6-18,7-8,6-6,4 x -26,2-9,0 x Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych ZSRIR. 10 RYNEK ROLNY

11 Tygodniowe notowania cen wybranych zbóż i produktów zbożowych (zł/tonę) Rys. 1. Pszenica konsumpcyjna Rys. 2. Pszenica paszowa zł/tonę 750 zł/tonę / / / / / / / /17 Rys. 3. Żyto paszowe 700 Rys. 4. Kukurydza paszowa 900 zł/tonę 550 zł/tonę / / / / / / / /17 Rys. 5. Jęczmień paszowy 850 Rys. 6. Mąka pszenna piekarnicza (typ 750) w workach zł/tonę 650 zł/tonę / / / / Rys. 7. Mąka pszenna detaliczna (typ 500) poznańska Rys. 8. Mąka żytnia piekarnicza (typ 580) w workach zł/tonę zł/tonę Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych ZSRIR. RYNEK ROLNY 11

12 Rynek cukru Piotr Szajner Kampania cukrownicza 2016/2017 zakończyła się z początkiem stycznia i przebiegała bez zakłóceń, w korzystnych warunkach pogodowych. Średni plon buraków wyniósł 65 ton/ha, a ich zbiory ok. 13,3 mln ton. Ocenia się, że technologiczny plon cukru wyniósł ok. 10 ton/ha. Według danych GUS w okresie wrzesień-listopad 2016 r. produkcja cukru wyniosła 1436 tys. ton, wobec 952 tys. ton w analogicznym okresie 2015 r., a powodem było wczesne rozpoczęcie kampanii ze względu na przewidywane duże zbiory buraków cukrowych. Produkcja cukru jest znacznie większa od kwoty produkcyjnej (1405,6 tys. ton) i krajowego zapotrzebowania (1705 tys. ton). Duża podaż cukru i spadek cen na świecie spowodowały spowolnienie dynamiki cen na krajowym rynku. W listopadzie 2016 r. średnia cena zbytu cukru workowanego wyniosła 2,55 zł/kg i była o 0,4% wyższa niż przed miesiącem oraz o 23,8% wyższa niż przed rokiem. Średnia cena zbytu cukru paczkowanego wyniosła 2,74 zł/kg i była o 1,1% wyższa w porównaniu do października ubr. oraz o 29,2% wyższa niż w listopadzie 2015 r. W handlu detalicznym zarysowała się spadkowa tendencja cen cukru, a średnia cena w listopadzie 2016 r. spadła w ciągu miesiąca o 0,4% do 3,16 zł/kg, ale była o 29,5% wyższa niż przed rokiem o tej porze. Eksport cukru wyniósł w okresie styczeń-październik 2016 r. 377,4 tys. ton, w tym 229 tys. ton do UE. Podmioty sektora eksportują duże ilości i zmniejszają zapasy cukru. Na unijnym rynku największymi odbiorcami polskiego cukru były: Niemcy (96 tys. ton), Litwa (25 tys. ton), Łotwa i Włochy (18 tys. ton) oraz Grecja i Węgry (po 16 tys. ton). W krajach UE eksporterzy uzyskiwali średnio ok. 519 EUR/tonę cukru. Spośród krajów trzecich największe ilości cukru sprzedano do Izraela (42 tys. ton), Gruzji (17 tys. ton) oraz do Rosji i Kazachstanu ( po 14 tys. ton), uzyskując średnio ok. 412 EUR/tonę. Import wyniósł 202 tys. ton cukru, w tym 60 tys. ton z krajów UE, gdyż ze względu na krótką kampanię cukrowniczą 2015/2016 niektórzy producenci już w lutym br. rozpoczęli rafinację cukru surowego. Cukier do rafinacji importowano w lutym z Zimbabwe (25,6 tys. ton), w kwietniu z Mozambiku i Sudanu (po 25 tys. ton), a w czerwcu z Sudanu (25 tys. ton). Wzrost światowych spowodował, że koncerny cukrownicze jeszcze w sierpniu rafinowały cukier surowy, gdyż import z Mozambiku wyniósł 11 tys. ton a z Zimbabwe 18 tys. ton. Ceny importowe wahały się w granicach EUR/tonę. Spośród krajów członkowskich głównymi dostawcami były Niemcy (21 tys. ton), Szwecja (17 tys. ton), Czechy (10 tys. ton ) oraz Dania (po 8 tys. ton), a średnia cena importowa z UE wyniosła 496 UR/tonę. Na światowym rynku w grudniu 2016 r. utrwaliła się spadkowa tendencja cen, zarysowana w listopadzie. Według F.O. Licht w grudniu 2016 r. światowe ceny cukru białego spadły do 520 USD/tonę, a cukru surowego do 425 USD/tonę. Sytuacja podażowo-popytowa na światowym rynku wskazuje, że wysokie ceny cukru będą utrzymywały się w 2017 r. Według szacunków F.O. Licht w sezonie 2016/2017 światowa produkcja wzrośnie o 2,5% do 178,8 mln ton cukru surowego, a konsumpcja o 1,4% do 183,3 mln ton. W rezultacie spadną zapasy końcowe, które będą stanowiły 35,2% światowej konsumpcji, wobec 38,9% w sezonie poprzednim. 12 RYNEK ROLNY

13 Tab. 1. Ceny w handlu zagranicznym cukrem (EUR/tonę) Miesiące Eksport Import Ogółem UE-28 kraje trzecie ogółem UE-28 kraje trzecie IX 467,23 516,43 351,80 516,85 477,55 819, X 430,62 511,35 348,47 529,83 489,77 822,48 XI 402,76 468,45 420,67 494,64 478,84 809,97 XII 407,79 481,26 345,79 534,23 520,71 591,49 I 418,23 449,93 368,09 489,06 481,60 691,67 II 432,52 460,72 377,68 543,69 562,62 496,66 III 418,88 448,92 377,34 589,43 582,54 624,53 IV 418,65 444,97 357,70 406,73 463,59 398,55 V 431,56 463,48 371,98 561,55 535,78 873, ,64 470,23 388,10 539,17 495,59 796,38 I 467,22 463,79 403,69 397,58 450,15 378,78 II 489,97 476,80 373,61 494,96 475,37 801,02 IX 507,03 500,13 360,53 519,57 488,06 789,55 X 436,04 485,68 350,48 636,66 584,01 838,81 XI 403,76 454,69 368,28 499,93 468,62 829,73 XII 423,34 473,35 384,49 569,34 523,79 794,60 I 474,95 515,83 370,79 536,67 504,33 764,04 II 463,15 491,06 373,59 409,95 465,55 387,62 III 466,08 501,12 368,66 494,44 464,10 722,21 IV 478,85 510,90 417,39 416,41 484,28 407, V 486,79 547,04 399,09 653,33 617,95 702,06 485,13 521,99 417,31 457,43 576,30 455,68 I 479,40 527,39 422,79 528,41 503,14 671,24 II 478,95 546,75 432,30 405,11 504,26 387,69 IX 478,23 537,91 412,76 611,45 603,90 624,77 524,27 551,51 425,05 642,26 625,65 688,98 Źródło: Obliczenia IERiGŻ-PIB na podstawie danych MF i CAAC (Centrum Analityczne Administracji Celnej). Tab. 2. Ceny cukru w Polsce (zł/kg) Miesiące Ceny zbytu Workowany paczkowany Cena referencyjna a Cena detaliczna 2014 XI 1,80 1,68 1,71 2,12 XII 1,78 1,67 1,71 2,07 I 1,81 1,74 1,69 2,04 II 1,83 1,86 1,67 2,06 III 1,81 1,88 1,67 2,10 IV 1,81 1,84 1,63 2,12 V 1,80 1,81 1,70 2, ,85 1,88 1,68 2,10 I 1,91 2,04 1,71 2,19 II 1,97 2,14 1,71 2,29 IX 1,99 2,16 1,72 2,39 X 2,03 2,11 1,73 2,43 XI 2,06 2,12 1,72 2,44 XII 2,10 2,16 1,73 2,50 I 2,25 2,32 1,78 2,46 II 2,25 2,48 1,78 2,58 III 2,21 2,51 1,74 2,70 IV 2,26 2,49 1,78 2,74 V 2,31 2,47 1,78 2, ,31 2,46 1,78 2,78 I 2,33 2,50 1,74 2,80 II 2,40 2,88 1,74 2,97 IX 2,42 2,86 1,73 3,12 X 2,54 2,71 1,75 3,17 XI 2,55 2,74 1,75 3,16 a cenę referencyjna 404,4 EUR/tonę przeliczono na polską walutę wg miesięcznych kursów NBP, bez VAT Źródło: Dane GUS. RYNEK ROLNY 13

14 Rys. 1. Eksport ogółem (tys. ton) 60 Rys. 2. Eksport do UE-28 (tys. ton) I II III IV V I II IX X XI XII 0 I II III IV V I II IX X XI XII Rys. 3. Import ogółem (tys. ton) 60 Rys. 4. Import z UE-28 (tys. ton) I II III IV V I II IX X XI XII 0 I II III IV V I II IX X XI XII Rys. 5. Ceny cukru surowego na giełdzie w Nowym Jorku, Kontrakt Nr 11 (USD/tonę) 600 Rys. 6. Ceny cukru białego na giełdzie w Londynie, Kontrakt Nr 5 (USD/tonę) I II III IV V I II IX X XI XII 300 I II III IV V I II IX X XI XII Rys. 3. Produkcja cukru w okresie kampanii (tys. ton) IX X XI XII I 2016/ / /2015 Źródło: Obliczenia IERiGŻ-PIB, dane MRiRW, MF, ERS USDA, CAAC,GUS 14 RYNEK ROLNY

15 W grudniowym raporcie Amerykańskiego Departamentu Rolnictwa (USDA) podwyższono szacunki światowych zbiorów nasion 7 najważniejszych roślin oleistych w sezonie 2016/17 do 554,7 mln ton (o 3,4 mln ton wobec listopada 2016 r.). Zwiększono szacunki zbiorów soi do 338,0 mln ton (o 1,9 mln ton), nasion słonecznika do 44,3 mln ton (o 0,6 mln ton), orzeszków ziemnych do 42,5 mln ton (o 0,7 mln ton) i bawełny do 39,4 mln ton (o 0,3 mln ton); obniżono je dla rzepaku do 67,8 mln ton (o 0,1 mln ton), a bez zmian pozostawiono dla ziaren palmowych (17,2 mln ton) i kopry (5,5 mln ton). Szacunki światowego przerobu nasion oleistych zwiększono do 465,9 mln ton (o 2,3 mln ton wobec listopada). W rezultacie zapasy nasion oleistych na koniec sezonu mogą wzrosnąć do 94,6 mln ton (o 1,7 mln ton więcej niż zakładano przed miesiącem), z 92,9 mln ton przed rokiem, a relacja zapasów do zużycia może zwiększyć się do 20,3%, z 20,0% przed rokiem. W grudniowym raporcie utrzymano wcześniejsze szacunki zbiorów rzepaku u czterech kluczowych producentów: w UE 20 mln ton (+ 2,2 mln ton w porównaniu z sezonem 2015/16), Kanadzie 18,5 mln ton (+ 0,1 mln ton), Chinach 13,5 mln ton (-1,4 mln ton) i Indiach 6,8 mln ton (+ 0,9 mln ton). Oceniono, że w sezonie 2016/17 światowe zużycie rzepaku zmaleje do 68,9 mln ton (o 0,3 mln ton mniej niż zakładano w listopadzie), a jego zapasy na koniec sezonu obniżą się do 5,3 mln ton (o 0,2 mln ton więcej niż zakładano przed miesiącem). W tej sytuacji wskaźnik zapasów do rocznego zużycia rzepaku obniży się do 8,1%, z 9,3% przed rokiem. W następstwie spadku zbiorów ceny rzepaku w portach europejskich są wyższe niż przed rokiem. W listopadzie 2016 r. za rzepak płacono 431 USD/ tonę (cif Hamburg), tj. tyle samo co przed miesiącem, ale o 6,2% więcej niż przed rokiem. Olej rzepakowy kosztował 899 USD/tonę (fob ex-mill Holandia) i był o 0,3% droższy niż przed miesiącem i o 13,8% droższy niż przed rokiem. Cena śruty rzepakowej wyniosła 217 USD/tonę (fob ex-mill Hamburg) i była o 1,9% wyższa niż przed miesiącem, ale w porównaniu z listopadem poprzedniego roku była nadal o 6,1% niższa. Wyższe są też ceny rzepaku na rynku krajowym. W listopadzie 2016 r., wg notowań MRiRW, zakłady tłuszczowe płaciły za rzepak średnio 1771 zł/tonę, tj. o 4,3% więcej niż przed miesiącem i o 10,3% więcej niż przed rokiem. Jednocześnie olej rzepakowy rafinowany niekonfekcjonowany sprzedawały po 3562 zł/t, tj. o 3,1% drożej niż przed miesiącem i o 13,7% drożej niż w listopadzie poprzedniego roku, a śrutę rzepakową po 815 zł/tonę, tj. o 0,6% taniej niż przed miesiącem i o 6,2% taniej niż przed rokiem. W październiku 2016 r. krajowa produkcja surowego oleju rzepakowego w dużych i średnich zakładach przemysłu tłuszczowego (liczących 50 i więcej osób stałej załogi) wyniosła 110,0 tys. ton i była o 1,2% większa niż przed miesiącem, ale w porównaniu z październikiem poprzedniego roku była o 7,1% mniejsza. W ciągu jede- Ewa Rosiak nastu miesięcy 2016 r. duże i średnie zakłady przemysłu tłuszczowego wyprodukowały 888,2 tys. ton surowego oleju rzepakowego (o 15,0% mniej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku), z tego rafinowały 666,7 tys. ton (o 12,7% więcej). Produkcja margaryn wyniosła 242,2 tys. ton i była o 25,1% mniejsza. Kierunki eksportu i importu większości produktów oleistych w październiku 2016 r. były rozbieżne. Eksport nasion oleistych i olejów roślinnych wzrósł w porównaniu z poprzednim miesiącem, ale ich import zmalał. Z kolei przy spadku eksportu śrut oleistych, ich import wzrósł. Wzrósł też import margaryn, a ich eksport był stabilny. Od stycznia do października 2016 r. łącznie wywieziono: 269 tys. ton nasion oleistych, w tym 230 tys. ton rzepaku (o 74% mniej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku), 417 tys. ton olejów roślinnych, w tym 403 tys. ton oleju rzepakowego (o 8% mniej), 523 tys. ton śrut oleistych, w tym 490 tys. ton śruty rzepakowej (o 25% mniej) i 105 tys. ton margaryn (o 4% mniej). Jednocześnie w tym samym okresie przywieziono: 2278 tys. ton śrut oleistych (o 14% mniej w relacji rok do roku), 527 tys. ton olejów roślinnych (o 15% więcej), w tym 132 tys. ton oleju rzepakowego (o 28% więcej), 629 tys. ton nasion oleistych (o 58% więcej), w tym 451 tys. ton rzepaku (2,2 razy więcej) oraz 67 tys. ton margaryn (o 5% mniej). W listopadzie 2016 r. ceny detaliczne tłuszczów zwierzęcych i roślinnych, z wyjątkiem olejów roślinnych, były wyższe niż przed miesiącem. W okresie jedenastu miesięcy 2016 r. przy wzroście cen całej żywności łącznie z napojami bezalkoholowymi średnio o 0,7% w relacji rok do roku, ceny tłuszczów zwierzęcych zmalały o 2,6%, a tłuszczów roślinnych o 0,8%. Spadki cen tłuszczów zwierzęcych i roślinnych były głębsze niż stopa deflacji dla wszystkich towarów i usług, która wyniosła 0,7%. Masło potaniało o 2,4%, a pozostałe tłuszcze zwierzęce o 4,7%. Ceny margaryn zmalały o 1,4%, olejów roślinnych o 0,4%, a ceny oliwy z oliwek wzrosły o 2,2%. Magdalena Bodył Rynek rzepaku RYNEK ROLNY 15

16 Tab. 1. Krajowy bilans olejów roślinnych a (tony) Okres Produkcja oleju rzepakowego surowego b Import olejów ogółem Eksport olejów ogółem Zużycie krajowe ogółem na 1 mieszkańca Eksport / produkcja w % Wskaźnik samowystarczalności c w % 2014 I-XII ,06 42,3 95, I-XII ,49 42,2 99, X ,28 40,8 93,6 XI ,77 47,4 101,8 XII ,34 45,2 94, I ,21 48,0 96,6 II ,49 51,5 97,2 III ,39 56,5 88,1 IV ,57 46,7 88,3 V ,78 42,0 85, ,97 147,8 128,1 I ,02 56,3 88,1 II ,61 28,7 83,9 IX ,63 24,8 77,7 X ,24 31,1 88,0 Zmiany w % IX 2015 X 2015 XII ,2-15,5 26,7-10,6-10,7 x x -7,1-12,9-29,3-1,2-1,2 x x 29,4 13,2-11,0 38,8 38,5 x x a bez zmiany stanu zapasów, b produkcja wg miesięcy dotyczy przedsiębiorstw zatrudniających 50 osób i więcej, c produkcja / zużycie krajowe Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS i MF. Tab. 2. Krajowy bilans oleju rzepakowego a (tony) Okres Produkcja Zużycie krajowe Wskaźnik oleju Eksport / samowystarczalności 1 mieszkańca rzepakowego Import Eksport na produkcja ogółem surowego b w % w % 2014 I-XII ,88 41,0 142, I-XII ,68 40,0 146, X ,24 39,7 136,9 XI ,81 46,2 156,1 XII ,44 44,1 153, I ,32 46,8 162,3 II ,57 48,9 154,1 III ,41 54,7 148,8 IV ,60 45,3 141,8 V ,77 40,5 134, ,10 144, ,7 I ,08 54,0 164,7 II ,52 27,6 120,2 IX ,59 23,6 108,9 X ,26 29,7 126,4 Zmiany w % IX ,2-42,2 27,6-12,8-12,7 x x X ,1-36,1-30,6 0,6 0,9 x x XII ,4 22,1-12,8 56,8 56,9 x x a bez zmiany stanu zapasów, b produkcja wg miesięcy dotyczy przedsiębiorstw zatrudniających 50 osób i więcej, c produkcja / zużycie krajowe Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS i MF. 16 RYNEK ROLNY

17 Tab. 3. Krajowy bilans śrut oleistych a (tony) Okres Produkcja śruty rzepakowej b Import śrut ogółem Eksport śrut ogółem Zużycie krajowe Eksport / produkcja w % Wskaźnik samowystarczalności c w % 2014 I-XII ,1 43, I-XII ,4 45, X ,5 56,3 XI ,3 60,4 XII ,6 35, I ,2 35,1 II ,0 36,7 III ,4 38,4 IV ,5 50,1 V ,2 32, ,8 24,5 I ,0 36,4 II ,1 69,0 IX ,4 68,3 X ,0 57,2 Zmiany w % X 2015 XI 2015 XII ,2 11,2-31,8 21,0 x x -7,1-12,0-15,0-8,6 29,4-35,8 3,1-19,2 x x a bez zmiany stanu zapasów, b wyliczenia IERiGŻ-PIB, c produkcja / zużycie krajowe Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS i MF. Tab. 4. Krajowy bilans śruty rzepakowej a (tony) Okres Produkcja b Import Eksport Zużycie krajowe Eksport / produkcja w % Wskaźnik samowystarczalności c w % 2014 I-XII ,0 1847, I-XII ,8 2219, IX ,7 245, XI ,4 155,7 XII ,5 180, I ,8 148,1 II ,6 137,2 III ,1 140,6 IV ,1 140,0 V ,9 143, ,8 164,4 I ,9 127,4 II ,2 167,9 IX ,5 203,0 X ,5 152,6 Zmiany w % X 2015 XI 2015 XII ,2-45,5-32,2 34,6 x x -7,1-32,8-16,2-2,3 x x 29,4 32,7 1,50 52,8 x x a bez zmiany stanu zapasów, b wyliczenia IERiGŻ-PIB, c produkcja / zużycie krajowe Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS i MF. RYNEK ROLNY 17

18 Tab. 5. Krajowy bilans margaryny a (tony) Okres Produkcja b Import Eksport Zużycie krajowe ogółem na 1 mieszkańca Eksport / produkcja w % Wskaźnik samowystarczalności c w % 2014 I-XII ,98 28,9 109, I-XII ,31 33,0 112, X ,83 41,0 124,0 XI ,86 33,4 111,4 XII ,68 40,2 115, I ,55 38,9 118,1 II ,61 37,4 112,2 III ,57 63,2 140,5 IV ,52 43,2 118,0 V ,57 36,1 109, ,61 33,2 111,7 I ,37 41,4 115,6 II ,47 47,2 117,6 IX ,52 42,7 120,3 X ,52 45,7 121,9 Zmiany w % IX 2015 X 2015 X2016 XII ,3 7,0 6,7-1,6 0,0 x x -38,6-21,4-31,5-37,5-37,3 x x -19,6-17,0-8,5-24,0-23,5 x x a bez zmiany stanu zapasów, b produkcja wg miesięcy dotyczy przedsiębiorstw zatrudniających 50 osób i więcej, c produkcja / zużycie krajowe Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS i MF. Tab. 6. Ceny skupu (zł/tonę) Okres Rzepak a Pszenica Relacja cen 2014 I-XII , I-XII , XI ,39 XII , I ,52 II ,63 III ,65 IV ,72 V , ,79 I ,53 II ,65 IX ,66 X ,78 XI ,88 Zmiany w % 4,3 0,8 x XI ,3-8,5 x XII ,2-9,3 x a ceny roczne oraz za I, II, IX dane GUS, pozostałe miesiące dane MRiRW Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS i MRiRW. 18 RYNEK ROLNY

19 Tab. 7. Ceny tłuszczów roślinnych i zwierzęcych (zł/litr/kg) Ceny zbytu olej Okres masmix masło rzepakowy za 1 kg w op. 200 g a za 1 l smalec w op. 250 g olej rzepakowy za 1 l Ceny detaliczne masmix w op. 400 g masło w op. 200 g b smalec w op. 250 g 2014 I-XII 5,24 6,65 17,05 6,15 6,33 13,80 23,00 7, I-XII 5,46 6,38 15,15 5,72 5,90 13,20 20,65 6,88 XI 5,54 6,42 15,24 5,62 5,84 13,03 19,90 6,80 XII 5,43 6,36 15,19 5,59 5,82 12,90 19,90 6, I 4,65 6,35 14,95 5,56 5,9 12,95 19,80 6,72 II 4,68 6,32 14,63 5,59 5,18 12,83 19,80 6,64 III 4,71 6,23 14,26 5,58 5,76 12,95 19,50 6,64 IV 4,75 6,15 13,82 5,46 5,81 12,95 19,20 6,60 V 4,68 6,23 13,71 5,45 5,79 12,95 19,10 6,64 4,97 6,30 14,30 5,50 5,81 12,93 19,15 6,52 I 4,88 6,27 15,48 5,54 5,82 12,93 19,45 6,48 II 4,95 6,17 16,33 5,60 5,83 12,88 20,15 6,48 IX 4,87 6,28 17,81 5,64 5,90 12,95 20,95 6,48 X 4,82 6,48 19,05 5,64 5,91 12,98 22,55 6,56 XI 4,96 6,54 19,71 5,66 5,88 13,03 23,50 6,60 Zmiany w % XI 2015 XII ,9 0,9 3,5 0,4-0,5 0,4 4,2 0,6-10,5 1,9 29,3 0,7 0,7 0,0 18,1-2,9-8,7 2,8 29,8 1,3 1,0 1,0 18,1-2,4 a masło świeże o zawartości tłuszczu nie przekraczającej 85% masy b masło świeże o zawartości tłuszczu 82,0-82,5% masy Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS. RYNEK ROLNY 19

20 Rys. 1. Ceny amerykańskiej soi (miesięczne - cif Rotterdam) 600 Rys. 2. Ceny rzepaku (miesięczne - cif Hamburg) 600 USD/tonę 400 USD/tonę I II IX X XI XII I II III IV V 2013/ / / /17 Rys. 3. Ceny holenderskiego oleju sojowego (miesięczne - fob ex-mill) I II IX X XI XII I II III IV V 2013/ / / /17 Rys. 4. Ceny holenderskiego oleju rzepakowego (miesięczne - fob ex-mill) 1200 USD/tonę 800 USD/tonę I II IX X XI XII I II III IV V 2013/ / / /17 Rys. 5. Ceny argentyńskiej śruty sojowej 49% białka (miesięczne - cif Rotterdam) I II IX X XI XII I II III IV V 2013/ / / /17 Rys. 6. Ceny niemieckiej śruty rzepakowej 34% białka (miesięczne - fob ex-mill Hamburg) 700 USD/tonę USD/tonę I II IX X XI XII I II III IV V 2013/ / / /17 Rys. 7. Ceny skupu rzepaku (tygodniowe - wg notowań MRiRW) zł/tonę / / / /17 Rys. 9. Ceny zbytu śruty rzepakowej (tygodniowe - wg notowań MRiRW) I II IX X XI XII I II III IV V 2013/ / / /17 Rys. 8. Ceny zbytu oleju rzepakowego rafinowanego (tygodniowe - wg notowań MRiRW) zł/tonę / / / /17 Rys. 10. Zmiany cen detalicznych tłuszczów (XII 2014 = 100%) 105 zł/tonę 1000 % / / / /17 Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych Oil World, MRiRW i GUS. 85 I 2015 IV I X I 2016 IV I X Oleje roślinne Masło Margaryna Pozostałe tł. zw. 20 RYNEK ROLNY

21 Wysokie ceny w poprzednim sezonie spowodowały wzrost areału uprawy ziemniaków w Europie Zachodniej i niektórych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. W całej UE powierzchnia uprawy ziemniaków w 2016 r. wyniosła 1,68 mln ha i była o 2% większa niż w roku poprzednim. Plony ziemniaków spadły w Europie Zachodniej, natomiast znaczący ich wzrost nastąpił w krajach środkowo-europejskich. Zbiory ziemniaków w UE-28 zwiększyły się w porównaniu z 2015 r. o prawie 6% i wyniosły 56,2 mln ton, głównie pod wpływem znacznie większych zbiorów ziemniaków w Polsce (o 2,5 mln ton). W 5 krajach mających decydujący wpływ na europejski rynek ziemniaków (Belgia, Francja, Holandia, Niemcy i Wlk. Brytania) zbiory ziemniaków zmniejszyły się o ok. 1%, a w odniesieniu do średniej pięcioletniej o 3%. W Niemczech zbiory ziemniaków wyniosły prawie 10,2 mln ton i były o niespełna 2% mniejsze niż przed rokiem. We Francji zbiory spadły o ok. 2% do 6,86 mln ton, w Holandii o 0,5%, do 6,62 mln to. W Wielkiej Brytanii produkcja ziemniaków wyniosła 5,64 mln ton i była o 0,7% większa niż przed rokiem, a w Belgii 3,80 mln ton (wzrost o 3,7%). Konsekwencją słabszych zbiorów jest wzrost cen ziemniaków w Europie Zachodniej. Dotyczy to zwłaszcza bulw do przetwórstwa, ale również ziemniaków z przeznaczeniem do bezpośredniej konsumpcji. Ceny ziemniaków jadalnych na rynku niemieckim w okresie przedświątecznym ustabilizowały się na poziomie EUR/t, wobec 187 EUR/t w roku ubiegłym i 63 EUR/t w analogicznym okresie 2014 r. Ceny ziemniaków do przetwórstwa z przeznaczeniem na frytki i chipsy były wyższe niż do konsumpcji i w Dolnej Saksonii wynosiły EUR/t, wobec EUR/t w połowie grudnia poprzedniego roku i zaledwie EUR/t dwa lata wcześniej (ziemniaki w obrocie wolnorynkowym poza kontraktacją). W Bawarii ceny ziemniaków do przetwórstwa spożywczego były o ok. 50% wyższe niż roku poprzednim i wynosiły EUR/t. We Francji ceny ziemniaków jadalnych w końcu roku były bliskie rekordowych poziomów z sezonu 2012/13. Ziemniaki jadalne najbardziej popularnych, tańszych odmian, w zależności od wielkości bulw i wielkości opakowania kosztowały od 285 do 365 EUR/t i były przynajmniej o 50% droższe niż przed rokiem, a w porównaniu z sezonem 2014/15 wzrost ten był ponad 3-krotny. Ziemniaki typu premium (odmiany Agata, Charlotta i Various) w opakowaniach 2,5 i 12,5 kg kosztowały od 580 do 750 EUR/t, tj. o ok. 15% więcej niż roku poprzednim i były 2-krotnie droższe niż przed dwoma laty. Ceny ziemniaków do przetwórstwa, w zależności od odmiany, wahały się w przedziale EUR/t, wobec EUR/t w roku poprzednim i zaledwie ok.20 EUR/t w 2014 r. Ceny ziemniaków do przetwórstwa spożywczego w obrocie wolnorynkowym w Holandii, w zależności od odmiany, w grudniu wynosiły od 195 do 270 EUR/t. Ceny bulw powyżej 45 mm z przeznaczeniem na eksport osiągały EUR/t. Ceny ziemniaków do przetwórstwa w kontraktach terminowych na kwiecień 2017 r. w grudniu wahały się w przedziale EUR/t i były o ok. 50% wyższe niż w roku poprzednim. Do końca sezonu 2016/17 europejski rynek ziemniaków będzie pod presją popytu, zwłaszcza na ziemniaki z przeznaczeniem do przetwórstwa spożywczego na frytki i chipsy. Główny Urząd Statystyczny powierzchnię uprawy ziemniaków w Polsce oszacował na ponad 0,3 mln ha. Plony wyniosły 286 dt/ha i były większe niż w 2015 r. o ok. 76 dt/ha tj. o 36%. Zbiory ziemniaków wyniosły ok. 8,8 mln ton tj. o 39%. więcej od zbiorów w 2015 r. Z powodu zwiększenia produkcji, ceny ziemniaków w Polsce, w przeciwieństwie do zachodnioeuropejskich rynków, są niskie. Średni poziom cen ziemniaków na targowiskach w okresie przedświątecznym, wg danych MRiRW, wyniósł 0,69 zł/kg wobec 0,93 zł/kg i był o 26% niższy niż przed rokiem. Nieco większy spadek cen ma miejsce w obrocie hurtowym ziemniakami. Średni poziom cen ziemniaków na rynkach hurtowych w okresie przedświątecznym wyniósł 0,50 zł/kg, wobec 0,70 zł/kg w analogicznym okresie 2015 r. i 0,37 zł/kg przed dwoma laty. W ostatnim tygodniu grudnia w Broniszach ziemniaki oferowano w cenie 0,28-0,70 zł/kg, w Lublinie 0,60 zł/kg, w Poznaniu 0,40-0,60 zł/kg, w we Wrocławiu 0,40 zł/kg, a w Łodzi 0,33-0,73 zł/kg, a w Kaliszu zaledwie 0,33-0,40 zł/kg. W porównaniu z okresem sprzed miesiąca ceny te nieznacznie wzrosły. Na giełdach towarowych pojawiły się również młode ziemniaki importowane w cenie 2,60-3,50 zł/kg. W najbliższych miesiącach może nastąpić sezonowy wzrost cen ziemniaków, a jego skala będzie uzależniona od temperatur i wzrostu zapotrzebowania na ziemniaki z przeznaczeniem na eksport. Wiesław Dzwonkowski Rynek ziemniaków RYNEK ROLNY 21

22 Tab. 1. Skup ziemniaków i produkcja skrobi ziemniaczanej (tony) Wyszczególnienie Skup ziemniaków Produkcja skrobi ziemniaczanej I II III IV V I II IX X XI XII RAZEM Źródło: Dane GUS Tab. 2. Eksport ziemniaków i ich przetworów (tony) Ziemniaki Produkty skrobiowe Przetwory spożywcze Miesiące skrobia skrobie syrop wczesne sadzeniaki pozostałe dekstryny ziemn. pozostałe skrobiowy frytki chipsy Susze 2009 I-XII I-XII I-XII I-XII I-XII I-XII I-XII I II IX X XI XII I II III IV V I II IX X Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych CIHZ, MF, MRiRW i GUS. 22 RYNEK ROLNY

23 Tab. 3. Import ziemniaków i ich przetworów (tony) Ziemniaki Produkty skrobiowe Przetwory spożywcze Miesiące skrobia skrobie syrop wczesne sadzeniaki pozostałe ziemn. pozostałe skrobiowy dekstryny frytki chipsy Susze 2009 I-XII I-XII I-XII I-XII I-XI I-XII I-XII I II IX X XI XII I II III IV V I II IX X Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych CIHZ, MF, MRiRW i GUS. Tab. 4. Ceny oraz relacje cen ziemniaków i ich przetworów Rodzaj XI IX X XI Wskaźnik zmian cen Wyszczególnienie Ceny roczny miesięcz. zł/dt zł/dt zł/dt zł/dt zł/dt % % skupu 31,0 29,3 28,4 28,3 91,3 99,6 targowiskowa 96,5 86,2 79,3 78,5 81,3 99,0 Ziemniaki detaliczna (zł/kg) 1,18 1,06 0,97 0,98 83,1 101,0 importowa 89,3 88,2 320,9. 400,7 363,9 eksportowa 71,2 69,2 48,0. 49,7 69,4 skup / targowisko 0,32 0,34 0,36 0,36 112,2 100,7 Relacje cen targowisko / detal 0,82 0,81 0,82 0,80 97,9 98,0 skup / detal 0,26 0,28 0,29 0,29 109,9 98,6 Skrobia ziemniaczana zbytu (zł/kg) 2,56 2,63 2,48 2,49 97,3 100,4 detaliczna (zł/kg) 4,94 4,97 4,99 5,01 101,4 100,4 Frytki detaliczna (zł/kg) 8,32 8,42 8,38 8,40 101,0 100,2 Chipsy detaliczna (zł/kg) 35,00 35,20 35,30 35,40 101,1 100,3 Kopytka detaliczna (zł/kg) 9,98 9,80 9,86 9,80 98,2 99,4 Źródło: Dane GUS. RYNEK ROLNY 23

24 Tab. 5. Ceny ziemniaków na targowiskach wsk. zmian cen Wyszczególnienie listopad wrzesień październik listopad roczny miesięczny zł/dt zł/dt zł/dt zł/dt % % 1 Dolnośląskie 103,3 102,7 92,5 97,9 94,8 105,9 2 Kujawsko-pomorskie 92,9 86,3 82,7 82,5 88,8 99,7 3 Lubelskie 94,9 83,8 73,6 69,3 73,1 94,2 4 Lubuskie 93,2 100,0 93,9 93,5 100,3 99,6 5 Łódzkie 88,7 74,9 66,7 68,6 77,3 102,8 6 Małopolskie 84,1 77,2 71,7 70,1 83,3 97,7 7 Mazowieckie 111,2 78,1 72,5 72,7 65,3 100,2 8 Opolskie 104,1 91,5 84,7 85,5 82,1 100,9 9 Podkarpackie 88,7 100,6 85,7 87,6 98,7 102,1 10 Podlaskie 106,5 78,4 69,1 66,1 62,1 95,7 11 Pomorskie 97,3 93,3 93,5 86,4 88,8 92,4 12 Śląskie 95,4 83,9 75,6 78,1 81,9 103,4 13 Świętokrzyskie 78,2 70,4 59,2 59,5 76,1 100,4 14 Warmińsko-mazurskie 110,6 101,2 90,5 88,2 79,7 97,5 15 Wielkopolskie 95,6 90,4 89,7 86,6 90,6 96,5 16 Zachodniopomorskie 104,9 107,0 96,8 95,6 91,2 98,8 maksimum 111,2 107,0 96,8 97,9 minimum 78,2 70,4 59,2 59,5 X różnica w % 42,3 51,9 63,4 64,7 Źródło: Dane GUS. Rys. 1. Ceny ziemniaków (w zł/dt) Rys. 2. Ceny mączki ziemniaczanej (w zł/kg) I 2010 IVIX I 2011 IVIX I 2012 IVIX I 2013 IVIX I 2014 IVIX I 2015 IVIX I IVIX I 2010 IVIX I 2011 IVIX I 2012 IVIX I 2013 IVIX I 2014 IVIX I 2015 IVIX I IVIX Ceny targowiskowe Ceny skupu Cena zbytu Cena detaliczna I 2010 III V I IX XI Źródło: Dane GUS. Rys. 3. Dynamika cen detalicznych (analogiczny miesiąc poprzedniego roku = 100) I 2011 III V I IX XI I 2012 XI III V I IX I 2013 III V I IX XI I 2014 III V I IX XI I 2015 III V I Towary i usługi konsumpcyjne Żywność i napoje bezalkoholowe Ziemniaki ` IX XI I III V I IX XI 24 RYNEK ROLNY

25 W grudniu 2016 r., w porównaniu z listopadem br., w skupie na rynku produktów świeżych wyższe były ceny skupu kapusty białej (o 12%) i pieczarek (o 2%), a obniżyły się cebuli i marchwi (po 2%). Stabilne były ceny skupu buraków ćwikłowych. W zakładach przetwórczych spadły ceny skupu cebuli obieranej (o 3%), a wzrosły ceny skupu brokułow różyczkowanych (o 3%), kalafiorów różyczkowanych (o 5%) i marchwi na kostkę (o 4%). Obniżyły się ceny skupu cebuli obieranej (o 3%), a stabilne były ceny kapusty białej i buraków. W firmach skupujących warzywa na eksport wzrosły ceny skupu marchwi (o 2%), porów (o 23%), kapusty pekińskiej (o 13%), a obniżyły się ceny skupu pietruszki (o 1%), kapusty białej (o 3%) i ziemniaków (o 12%). Stabilne były ceny kapusty czerwonej, selerów i cebuli. W handlu hurtowym wzrosły ceny pomidorów spod osłon (o 43%), ogórków spod osłon (o 56%), cebuli (o 7%), kapusty białej (o 10%) i marchwi (o 1%), a jedynie obniżyły się ceny buraków ćwikłowych (o 1%). W relacji do grudnia 2015 r. na rynku krajowym, w eksporcie i w przetwórstwie (w zależności od kierunku zagospodarowania) obniżyły się ceny buraków (o 36-46%), cebuli (o 40-59%), kapusty białej (o 59-68%) i marchwi (o 24-55%). Na rynkach hurtowych obniżyły się ceny buraków ćwikłowych (o 21%), marchwi i cebuli (po 43%) i kapusty białej (o 52%). Wzrosły ceny hurtowe ogórków spod osłon (o 65%) i pomidorów spod osłon (o 31%). W listopadzie 2016 r., w stosunku października 2016 r., wzrosły ceny detaliczne kalafiorów (o 21%), pomidorów (o 19%), papryki (o 27%) i kapusty białej (o 1%), a obniżyły się się ceny cebuli (o 6%), porów (o 3%), marchwi i buraków ćwikłowych (po 5%) i pieczarek (o 1%). W relacji do cen detalicznych z listopada 2015 r. wzrosły ceny porów i kalafiorów (po 1%), pomidorów (o 3%), a obniżyły się ceny kapusty białej (o 26%), pieczarek (o 1%), papryki i buraków ćwikłowych (po 11%), cebuli i selerów (po 20%) i marchwi (o 29%). W październiku 2016 r., w stosunku do października 2015 r., w średnich i dużych zakładach przetwórczych obniżyła się produkcja warzyw mrożonych (o 6%), marynat (o 26%), soku pomidorowego (o 27%), a konserw warzywnych (o 16%). Eksport warzyw świeżych w październiku 2016 r. wyniósł 37,8 tys.t, a jego wartość 23,5 mln EUR. W porównaniu z październikiem 2015 r. wolumen sprzedanych warzyw świeżych obniżył się o 2%, a jego wartość zmniejszyła się o 11%. Do spadku wolumenu eksportu przyczyniło się zmniejszenie sprzedaży ogórków Paweł Kraciński (o 31%), kapusty (o 11%), pomidorów (o 10%) i cebuli (o 4%). W tym samym czasie wyeksportowano 56,5 tys t przetworów warzywnych o wartości 44,1 mln EUR. W stosunku do października 2015 r. wolumen eksportu przetworów warzywnych zmalał o 11%, a jego wartość zmniejszyła się o 8%. W porównaniu z październikiem 2015 r. mniej sprzedano konserw (o 27%), w tym kapusty kwaszonej o 8%, a także marynat o 7% i mrożonek o 9%. W październiku 2016 r. zaimportowano 21,9 tys.t warzyw świeżych o wartości 21,6 mln EUR. W relacji do października 2015 r. import warzyw świeżych obniżył się o 24%, a jego wartość zmniejszyła się o 8%. Spadek wolumenu importu spowodowany był zmniejszeniem przywozu kapusty białej (o 99%), marchwi (o 89%), cebuli (o 56%) i pomidorów (o 7%). Zaimportowano 20,8 tys. t przetworów warzywnych o wartości 21,7 mln EUR. W stosunku do października 2015 r. wolumen importu przetworów warzywnych spadł o 22%, a jego wartość obniżyła się o 15%. Mniej zakupiono za granicą konserw (o 4%), mrożonek (o 33%), suszy (o 70%) i koncentratu pomidorowego (o 26%). Saldo handlu zagranicznego całego sektora warzywniczego było więc dodatnie i wyniosło w październiku 2016 r. 24,3 mln EUR. Dodatnie saldo zarejestrowano zarówno w obrocie świeżymi warzywami (1,9 mln EUR), jak i w obrocie przetworami warzywnymi (22,4 mln EUR). W okresie I- r. dodatnie saldo handlu owocami i ich przetworami zmalało do 19,0 mln euro, z 26,4 mln euro w analogicznym okresie roku poprzedniego. Wartość eksportu zwiększyła się o 13,3 mln euro do 630,8 mln euro, a wartość importu wzrosła o 20,7 mln euro do 611,8 mln euro. Tomasz Smoleński Rynek warzyw RYNEK ROLNY 25

26 Tab. 1. Średnie miesięczne ceny skupu warzyw przeznaczonych do konsumpcji bezpośredniej (zł/kg) Miesiące Cebula a Cebula b Kapusta biała Marchew Buraki ćwikłowe Ogórki do konserwowania c Ogórki do kwaszenia c Pomidory gruntowe c Pomidory szklarniowe Kalafiory gruntowe (szt.) Pieczarki 2015 XII 0,95 1,90 0,87 1,14 0, ,90 1,89 4, I-XII 0,85 1,62 0,85 1,29 0,65 2,30 1,65 1,02 3,93 1,88 4, I 0,93 1,89 0,94 1,22 0, ,75 II 1,02 1,90 1,04 1,27 0, ,56 III 1,04 1,87 0,89 1,25 0, ,00-4,57 IV 1,18 1,88 0,85 1,25 0, ,42-4,53 V 1,26 1,94 0,84 1,35 0, ,30-4,63 1,35 2,21 0,83 1,38 0, ,32-4,92 I 1,18 2,37 0,50 1,09 0,78 1,53 0,88-2,39 2,13 4,78 II 0,74 2,10 0,30 0,64 0,55 1,55 0,92-2,45 2,16 5,45 IX 0,59 1,73 0,34 0,57 0,50-1,64-2,21 1,67 5,08 X 0,41 1,46 0,28 0,53 0, ,17 1,74 5,23 XI 0,40 1,36 0,25 0,52 0, ,86 2,90 4,93 XII 0,39 1,37 0,28 0,51 0, ,01 XII x x x x x 102 XII 2016 XII x x x x x 108 a z notowań spółdzielni ogrodniczych, b cena targowiskowa z notowań ZSRIR MRiRW, * za główkę Źródło: Notowania Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB ze spółdzielni ogrodniczych. Tab. 2. Średnie miesięczne ceny skupu warzyw kierowanych do przetwórstwa (zł/kg) Miesiące Cebula obierana Kapusta biała Marchew na kostkę Buraki Groszek zielony Fasola szparag. a Brokuły różyczk. a Kalafiory różyczk. a Ogórki do konserw. a Pomidory do mrożenia a Pomidory do tłoczenia a 2015 XII 1,22 0,77 0,34 0, I-XII 1,07 0,59 0,31 0,41 1,15 0,74 1,74 1,20 2,14 0,64 0, I 1, , II 1, , III 1, , IV 1,16 0,98 0,29 0, V 1,14 0,94 0,30 0, , ,14-1,80 1,35 1, I 0, ,22 0,77 1,83 1,34 1, II 0, ,25-0,76 1,72 1,23 1,32 0,58 0,37 IX 0,61 0,20 0,27 0,25-0,73 1,67 1,18-0,58 0,30 X 0,63 0,21 0,25 0, ,68 1,22-0,61 - XI 0,62 0,25 0,25 0, ,74 1, XII 0,60 0,25 0,26 0, ,80 1, Wskaźnik zmian w % XII x x x x x XII 2016 XII x x x x x x x a ceny średnie roczne są średnimi arytmetycznymi z wszystkich notowań w ciągu roku, a nie średnimi ze średnich miesięcznych Źródło: Notowania Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB z zakładów przetwórczych. 26 RYNEK ROLNY

27 Tab. 3. Średnie miesięczne ceny skupu warzyw przeznaczonych na eksport (zł/kg) Miesiące Pomidory spod osłon Ogórki krótkie Kapusta pekińska Kapusta biała Kapusta czerwona Papryka czerwona Marchew Pietruszka Seler Cebula Por Buraki ćwikłowe Ziemniaki 2015 X 4,04-1,10 0,74 1,35 3, ,95 0,78 1,75 0,54 0,50 XI 4,20-0,96 0,74 1,30-1,05 2,70 1,85 0,77 1,80 0,50 0,40 XII - - 1,03 0,73 1,30-1,07 2,87 1,85 0,78 1,80 0,55 0, I-XII 2,84 1,41 1,28 0,72 0,91 3,82 1,10 2,23 1,59 0,74 1,74 0,50 0, I - - 1,34 0,83 1,59-1,08 3,00 2,04 0,85 2,28 0,62 0,58 II - - 1,50 0,91 1,70-1,09 3,02 2,20 0,89 2,75 0,59 0,58 III - - 1,54 0,85 1,70-1,10 3,00 2,20 0,89 2,75 0,58 0,58 IV 5,17-1,99 0,74 1,60-1,10 3,00 2,20 0,88 2,75 0,60 0,58 V 3,08-1,08 1, , ,89-0,62 0,63 2,50 1,00 1,01 0,66 0,80-1, ,99-0,63 - I 2,17 0,94 1,45 0,40 0,80 6,50 0, ,18-0,59 - II 2,84 1,01 1,41 0,38 0,70 4,31 0, ,80-0,52 - IX 2,41 1,05 0,93 0,34 0,80 2,86 0,51 1,00 0,98 0,39-0,40 0,50 X 2,98-0,61 0,31 0,80 3,44 0,47 1,07 0,89 0,38-0,35 0,42 XI - - 0,61 0,31 0,68-0,49 1,01 0,90 0,37 1,34 0,35 0,43 XII - - 0,69 0,30 0,68-0,50 1,00 0,90 0,37 1,65 0,35 0,38 Wskaźnik zmian w % XII 2016 x x x XII 2016 XII 2015 x x x Źródło: Notowania Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB z firm eksportujących. Tab. 4. Produkcja wybranych przetworów warzywnych w firmach średnich i dużych (tony) Miesiące Sok pomidorowy Warzywa mrożone Konserwy warzywne* Marynaty 2015 X XI XII I-XII I II III IV V I II IX X Wskaźnik zmian w % X */ w tym: przecier pomidorowy i pasta oraz warzywa i mieszanki warzywne zamrożone, gotowane lub nie, zakonserwowane octem lub kwasem octowym Źródło: Dane GUS. RYNEK ROLNY 27

28 Tab. 5. Eksport wybranych warzyw i ich przetworów Wyszczególnienie X 2015 II IX X XI XII I-XII I II III IV V I II IX X (%) Warzywa ogółem Cebula Kapusta Marchew Ogórki Pomidory Kalafiory Przetwory ogółem Susze Marynaty Konserwy kapusta kwasz Mrożonki Pieczarki i ich tony przetwory Warzywa ogółem Cebula Kapusta Marchew Ogórki Pomidory Kalafiory Przetwory ogółem Susze Marynaty Konserwy kapusta kwasz Mrożonki Pieczarki i ich przetwory Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych MF. tys. EUR 28 RYNEK ROLNY

29 Tab. 6. Import wybranych warzyw i ich przetworów Wyszczególnienie II IX X XI XII I-XII I II III IV V I II IX X (%) Warzywa ogółem Cebula Kapusta Marchew Ogórki Pomidory Papryka Czosnek Przetwory ogółem Mrożonki Susze Marynaty Konserwy kukurydza konserw X 2015 tony Koncentrat pomid Warzywa ogółem Cebula Kapusta Marchew Ogórki Pomidory Papryka Czosnek Przetwory ogółem Mrożonki Susze Marynaty Konserwy kukurydza konserw Koncentrat pomid Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych MF. tys. EUR RYNEK ROLNY 29

30 Tab. 7. Średnie miesięczne ceny eksportowe wybranych warzyw i ich przetworów (EUR/kg) Miesiące Cebula Kapusta Marchew Ogórki Pomidory Kalafiory Pieczarki Ogórki konser. Kapusta kwaszona Mrożona fasola 2015 II 0,41 0,26 0,35 0,75 0,58 0,59 1,58 0,89 0,71 0,45 IX 0,41 0,35 0,37 0,84 1,01 0,67 1,58 0,92 0,72 0,36 X 0,43 0,30 0,40 0,98 1,02 0,68 1,54 0,90 0,75 0,39 XI 0,42 0,29 0,36 1,11 0,78 0,57 1,51 0,86 0,76 0,37 XII 0,45 0,34 0,42 0,81 0,95 0,61 1,47 0,91 0,79 0, I-XII 0,39 0,26 0,37 0,93 0,89 0,62 1,49 0,89 0,68 0, I 0,39 0,36 0,40 0,91 0,97 0,84 1,47 0,90 0,71 0,47 II 0,39 0,36 0,37 1,16 0,97 0,79 1,34 0,87 0,79 0,37 III 0,39 0,36 0,39 1,14 1,10 0,84 1,34 0,86 0,76 0,34 IV 0,41 0,35 0,40 1,26 0,93 1,17 1,33 0,88 0,78 0,37 V 0,54 0,38 0,38 0,86 0,74 0,87 1,38 0,89 0,75 0,51 0,49 0,36 0,38 0,62 0,60 0,58 1,37 0,84 0,77 0,42 I 0,46 0,29 0,36 0,58 0,67 0,78 1,36 0,83 0,75 0,34 II 0,37 0,23 0,31 0,63 0,72 0,67 1,36 0,84 0,68 0,47 IX 0,36 0,24 0,27 0,67 0,74 0,64 1,40 0,87 0,71 0,41 XI 0,40 0,27 0,27 1,07 0,91 0,62 1,41 0,90 0,69 0,45 Wskaźnik zmian w % XI Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych MF Tab. 8. Średnie miesięczne ceny hurtowe warzyw krajowych (zł/kg) Miesiące Cebula Kapusta biała Marchew Buraki ćwikłowe Ogórki gruntowe Pomidory gruntowe Ogórki spod osłon Pomidory spod osłon Kalafiory gruntowe a 2015 I 1,57 1,57 1,92 1,06 1,94-2,05 2,07 1,70 II 1,20 0,98 1,37 0,98 2,47 2,00 2,50 1,73 2,44 IX 1,17 1,21 1,39 0,94 2,01 1,35 2,67 3,05 3,05 X 1,24 1,14 1,34 0, ,35 4,32 4,25 XI 1,26 0,97 1,29 0, ,50 3,78 - XII 1,26 0,94 1,32 0, ,17 4, I-XII 1,11 1,09 1,43 0,85 3,82 1,68 5,20 4,71 2, I 1,28 1,30 1,45 1, , II 1,29 1,30 1,43 1, , III 1,27 1,20 1,39 0, ,92 13,18 - IV 1,32 1,14 1,36 0, ,55 6,90 - V 1,28 1,06 1,46 0, ,96 3,67-1,46 1,12 1,51 1,19 1,65-1,65 2,88 2,47 I 1,40 1,00 1,23 1,03 1,42-1,09 2,67 2,97 II 1,03 0,83 0,95 0,79 1,56 1,64 1,39 2,50 2,93 IX 0,80 0,66 0,81 0,76-1,22 1,75 2,62 2,78 X 0,67 0,41 0,75 0, ,17 3,34 2,48 XI 0,67 0,41 0,74 0, ,56 4,37 - XII 0,72 0,45 0,75 0, ,15 6,25 - Wskaźnik zmian w % XII x x x XII 2016 XII x x x xa ceny za sztukę Źródło: Notowania ZSIR MRiRW i dane Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB. 30 RYNEK ROLNY

31 Tab. 9. Średnie miesięczne ceny zbytu przetworów warzywnych (zł/kg) Miesiące Ogórki konserwowe a Koncentrat pomidorowy 30% Fasola szparagowa mrożona Kalafiory mrożone Mieszanki warzywne mrożone b Keczup Sok pomidorowy a 2015 XI 3,77 9,95 3,51 3,10 3,57 4,84 2,14 XII 3,79 9,97 3,45 3,09 3,57 4,68 2, I- 3,58 10,38 3,44 3,00 3,42 4,95 2,13 I 3,82 9,94 3,29 3,17 3,61 4,69 2,59 II 3,80 9,87 3,35 3,21 3,64 4,68 2,02 III 3,80 9,79 3,22 3,17 3,51 4,69 2,02 IV 3,73 9,81 3,20 3,15 3,48 4,63 2,06 V 3,71 9,76 3,21 3,16 3,48 4,69 2,03 3,68 9,80 3,29 3,20 3,55 4,65 2,03 I 3,67 9,73 3,23 3,31 3,56 4,60 2,01 II 3,63 9,76 3,24 3,32 3,57 4,67 2,02 IX 3,58 9,73 3,38 3,38 3,59 4,69 2,03 X 3,54 9,70 3,32 3,31 3,60 4,80 2,21 XI 3,59 9,80 3,40 3,36 3,61 4,82 1,89 Wskaźnik zmian w % XI a zł/litr, b groszek i marchewka Źródło: Dane GUS. Tab. 10. Średnie miesięczne ceny detaliczne wybranych warzyw (zł/kg) Miesiące Cebula Kapusta biała Marchew Buraki ćwikłowe Selery Pory Papryka Pomidory Ogórki gruntowe Kalafiory* Pieczarki 2015 II 2,42 2,65* 2,53 1,99 5,59 5,11 5,71 3,08 3,37 3,09 7,56 IX 2,20 1,94 2,40 1,87 5,37 4,97 5,16 4,14 3,72 4,10 7,79 X 2,19 1,85 2,33 1,83 4,93 5,09 5,69 5,51 4,73 4,36 7,64 XI 2,19 1,83 2,32 1,81 4,72 5,04 8,23 5,62-4,51 7,58 XII 2,20 1,83 2,25 1,80 4,66 5,02 8,59 6,61-4,36 7, I-XII 2,07 1,64 2,45 1,72 4,35 5,02 9,19 5,99 4,18 5,05 7,54 I 2,24 1,93 2,34 1,88 4,66 5,34 10,53 7,51-5,60 7,64 II 2,31 2,00 2,42 1,89 4,62 5,30 12,18 7,43-6,08 7,47 III 2,31 1,97 2,39 1,89 4,59 5,48 14,32 7,69-7,08 7,41 IV 2,32 2,01 2,45 1,89 4,77 5,88 14,66 8,57-8,35 7,41 V 2,46 2,02 2,58 1,93 5,75 6,44 13,01 6,37 6,10 7,55 7,34 2,87 1,97 2,74 2,55 6,67 6,82 12,43 4,47 4,11 3,87 7,43 I 3,04 1,89 2,59 2,30 6,66 6,42 12,34 4,13 2,98 3,90 7,44 II 2,47 1,74 2,10 1,92 5,40 6,00 6,19 3,88 2,66 3,90 7,50 IX 2,09 1,73 1,83 1,76 4,40 5,33 5,04 4,13 3,14 3,77 7,56 X 1,88 1,35 1,72 1,69 4,03 5,27 5,75 4,89 5,47 3,76 7,59 XI 1,76 1,36 1,64 1,61 3,78 5,10 7,32 5,80-4,56 7,51 Wskaźnik zmian w % x XI x a cena w zł/szt Źródło: Dane GUS. RYNEK ROLNY 31

32 Tab. 11. Średnie miesięczne ceny detaliczne przetworów warzywnych (zł/kg) Miesiące Ogórki konserwowe Koncentrat pomidorowy b Szpinak mrożony Kalafiory mrożone Mieszanki warzywne mrożone Keczup Sok pomidorowy a Groszek konserwowy Kukurydza konserwowa Sok wielowarzywny a 2015 IX 5,57 14,50 8,48 9,40 8,48 10,50 3,79 6,25 9,00 4,22 X 5,61 14,65 8,40 9,50 8,48 10,45 3,80 6,23 9,11 4,21 XI 5,62 14,55 8,48 9,36 8,40 10,45 3,80 6,23 8,97 4,19 XII 5,66 14,65 8,50 9,48 8,26 10,40 3,77 6,10 8,77 4, I-XII 5,58 14,71 8,50 9,41 8,43 10,45 3,80 6,26 9,01 4,18 I 5,96 14,65 8,46 9,50 8,72 10,55 3,79 6,20 8,97 4,14 II 5,99 14,95 8,44 9,48 8,78 10,70 3,79 6,23 9,00 4,08 III 6,01 14,95 8,44 9,60 8,40 10,75 3,77 6,23 8,89 4,10 IV 5,99 15,00 8,38 9,68 8,50 10,80 3,75 6,30 8,91 4,09 V 6,01 15,15 8,46 9,74 8,56 10,75 3,74 6,35 9,00 4,05 5,99 15,00 8,48 9,78 8,54 10,75 3,73 6,38 9,06 4,02 I 5,96 15,00 8,42 9,68 8,56 10,80 3,74 6,33 9,06 4,04 II 5,97 15,05 8,34 9,66 8,54 10,70 3,74 6,35 9,06 4,05 IX 5,94 15,05 8,34 9,56 8,48 10,80 3,69 6,33 9,00 4,07 X 6,03 15,15 8,34 9,60 8,48 10,80 3,71 6,38 9,09 4,03 XI 6,04 15,30 8,36 9,66 8,54 10,75 3,71 6,38 9,06 3,95 Wskaźnik zmian w % XI a w zł/l, b/ cena koncentratu pomidorowego w zł/kg: do 2008 r. po przeliczeniu opakowania puszka 0,07 kg, od 2009 r. po przeliczeniu opakowania słoik 0,20 kg Źródło: Dane GUS. Tab. 12. Relacje cen hurtowych w Polsce i w Niemczech (%) Miesiące Cebula Kapusta biała Marchew Buraki Ogórki Kalafiory 2015 I II IX X XI XII I II III IV V I II IX X XI Źródło: Na podstawie danych MRiRW, GUS,i Markt Woche Grosshandelsabgabeprise Obst und Gemuse Agramarkt Informations-Gesellchaft mbh (AMI) z poszczególnych miesięcy 32 RYNEK ROLNY

33 Rys. 1. Ceny skupu warzyw w spółdzielniach ogrodniczych (zł/kg) 2,20 1,80 1,40 1,00 0,60 Rys. 2. Ceny skupu warzyw w zakładach przetwórczych (zł/kg) 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 V-16 I-16 IX-16 XI-16 0,20 V-16 I-16 IX-16 XI-16 cebula kapusta marchew cebula obierana kapusta biała marchew Rys. 3. Ceny skupu warzyw przeznaczonych na eksport (zł/kg) Rys. 4. Ceny hurtowe warzyw krajowych (zł/kg) 2,30 2,00 1,70 1,70 1,40 1,10 1,30 0,90 0,80 0,50 0,50 0,20 V-16 I-16 IX-16 XI-16 0,10 V-16 I-16 IX-16 XI-16 cebula kapusta biała kapusta pekińska cebula kapusta biała (szt.) marchew Rys. 5. Eksport i import warzyw świeżych i przetworzonych (tys. ton) Rys. 6. Ceny zbytu przetworów warzywnych (zł/kg) 80 7, , , ,0 10 III-16 V-16 I-16 IX-16 3,0 IV II-16 X-16 eksp. warzyw imp. warzyw eksp. przetworów imp. przetworów ogórki konserw. mrożone mieszanki kalafiory mrożone keczup Rys. 7. Ceny detaliczne warzyw świeżych (zł/kg) Rys. 8. Ceny detaliczne przetworów warzywnych (zł/kg) 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 V-16 I-16 IX-16 XI-16 kapusta cebula marchew 15,0 13,0 11,0 9,0 7,0 5,0 IV II-16 X-16 ogórki konserw. koncentrat pom. mrożone mieszanki keczup RYNEK ROLNY 33

34 Rynek owoców Irena Strojewska Wg ostatecznych danych GUS zbiory owoców z drzew w 2016 r. były większe niż w poprzednim roku o ok. 13%, a owoców z krzewów i plantacji jagodowych o ok. 10%. Wzrost zbiorów (szczególnie jabłek), przy nieco (około 5%) większym eksporcie, głównie do Białorusi, krajów Afryki Płn. i na Bliski Wschód oraz utrzymanie przez Rosję embarga na import żywności z UE, przyczyniły się do spadku cen jabłek. W grudniu 2016 r., w porównaniu z grudniem poprzedniego roku, średnie ceny oferowane za jabłka na rynkach hurtowych były niższe o 22%, w spółdzielniach ogrodniczych o 15%, a w firmach eksportujących o 11%. Gruszki deserowe na rynku hurtowym podrożały o 6%, a skupowane w spółdzielniach ogrodniczych oraz na eksport o 1%. Na rynkach hurtowych podrożały także pomarańcze (o 19%) i winogrona (o 10%). Potaniały natomiast cytryny (o 26%), mandarynki (o 6%) oraz banany (o 5%). Zakłady przetwórcze, w wyniku dużej podaży surowca, za jabłka do tłoczenia płaciły 0,33 zł/kg (mniej o 24%). W grudniu br. w porównaniu z listopadem 2016 r. nie zmieniły się ceny jabłek na rynkach hurtowych i w skupie do przerobu, a wzrosły o 6% oferowane przez spółdzielnie ogrodnicze oraz o 11% przez firmy eksportujące. Gruszki podrożały na wszystkich poziomach rynku od 1 do 11%. Na rynkach hurtowych wzrosły ceny winogron (o 39%) oraz bananów (o 1%). Potaniały pomarańcze (o 15%), cytryny (o 12%), a także mandarynki (o 11%). Średnie ceny detaliczne owoców i ich przetworów w listopadzie 2016 r. w relacji do listopada 2015 r. podniosły się o 0,4%, przy wzroście cen żywności i napojów bezalkoholowych o 1,2%. Podrożały owoce jagodowe (o 16,5%), przetwory owocowe (o 4,7%), banany (o 1,3%), a także owoce suszone i orzechy (o 0,1%). Obniżyły się ceny jabłek (o 12,8%), owoców mrożonych (o 2,2%) oraz owoców pestkowych (o 1,3%). Nie zmieniły się ceny owoców cytrusowych. W firmach średnich i dużych, zatrudniających co najmniej 50 osób, produkcja pitnych soków owocowych i owocowo-warzywnych w październiku 2016 r. w relacji do października 2015 r. była o 12% mniejsza. Produkcja soków pitnych z jabłek zmniejszyła się o 23%, soków pitnych z owoców cytrusowych o 6%, a pozostałych soków pitnych warzywnych i owocowo warzywnych o 5%. Produkcja soków zagęszczonych była mniejsza o 9%, a kompotów i owoców pasteryzowanych o 3% mniejsza. Zwiększyła się produkcja mrożonek o 3%, a także dżemów o 6%. W miesiącach I-X br. produkcja pitnych soków owocowych i owocowo-warzywnych była większa w relacji do analogicznego okresu 2015 r. o 17% i wyniosła 634,1 tys. ton. Zwiększyła się produkcja soków pitnych wytwarzanych z jabłek (o 44%), pozostałych soków pitnych warzywnych, owocowych i owocowo-warzywnych (o 8%), cytrusowych (o 6%) oraz kompotów i owoców pasteryzowanych (o 15%). Produkcja dżemów zmniejszyła się natomiast o 13%, soków zagęszczonych o 11%, a owoców mrożonych o 4%. Średnie ceny zbytu pitnych soków jabłkowych w listopadzie 2016 r. wzrosły o 6% wobec listopada 2015 r., a pitnych soków pomarańczowych obniżyły się o 3%. Ceny zbytu dżemów produkowanych z czarnych porzeczek obniżyły się o 2%, a z truskawek podniosły się o 14%. Wolumen eksportu owoców świeżych w październiku 2016 r. wobec października 2015 r. był większy o 42%, a nie zmienił się przetworów owocowych. O wzroście eksportu owoców świeżych zadecydowało zwiększenie zagranicznej sprzedaży jabłek (o 49%) oraz gruszek (o 50%). W wyniku spadku cen eksportowych większości owoców, w tym zwłaszcza jabłek (o 18%) wpływy ze sprzedaży owoców świeżych zwiększyły się jedynie o 1% do 30,5 mln euro. Z powodu spadku cen eksportowych skoncentrowanego soku jabłkowego (o 13%), wpływy z eksportu przetworów owocowych obniżyły się o 5% do 108,2 mln euro. Import owoców świeżych zmniejszył się o 4% do 104,9 tys. ton, w wyniku zmniejszonego przywozu owoców cytrusowych (o 4%). Większy był natomiast import przetworów owocowych o 5% (33,7 tys. ton). W październiku br. ujemne saldo obrotów owocami i ich przetworami poprawiło się do 4,6 mln euro, z -24,7 mln euro w październiku 2015 r. W miesiącach I- r. dodatnie saldo handlu owocami i ich przetworami wyniosło 16,1 mln euro, wobec ujemnego 122,1 mln euro w analogicznym okresie roku poprzedniego. Wartość eksportu zwiększyła się o 5% do 1517,2 mln euro, a importu zmniejszyła się o 4% do 1501,1 mln euro. 34 RYNEK ROLNY

35 Tab. 1. Średnie miesięczne ceny skupu owoców przeznaczonych do konsumpcji bezpośredniej (zł/kg) a Miesiące Jabłka Gruszki Truskawki Wiśnie Morele Brzoskwinie Śliwki 2015 X 1,13 2, ,66 XI 1,11 2, ,03 XII 1,10 2, I-XII 1,34 2,80 3,52 3,88 4,02 1,73 2, I 1,08 2, II 1,05 2, III 1,05 2, IV 1,03 2, V 1,01 2,74 5, ,99 2,85 4, I 0,97 1,80 7,43 3,38 5,86 2,83 2,5 II 1,20 1,83 10,17 3,25 4,71 2,23 1,68 IX 0,91 1,78 8,75-3,08-1,29 X 0,78 2, ,01 XI 0,88 2, XII 0,93 2, Wskaźniki zmian cen (%) XII x x x x x XII 2016 XII x x x x x Źródło: Notowania Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB ze spółdzielni ogrodniczych. Tab. 2. Średnie miesięczne ceny skupu owoców kierowanych do przetwórstwa (zł/kg) a Miesiące Jabłka przemysłowe Truskawki bez szypułki Truskawki z szypułką Porzeczki czerwone Porzeczki czarne Maliny Aronia Wiśnie do mrożenia Wiśnie do tłoczenia Śliwki do mrożenia 2015 X 0, , ,73 XI 0, XII 0, I-XII 0,38 2,65 1,64 1,65 0,71 7,72 0,84 1,70 1,17 1, I 0, II 0, III 0, IV 0, V 0,24-1, ,23 3,49 2,16 1,69 0,69 5, I 0,33 4,30-1,80 0,64 5,44-1,76 1,31 - II 0, ,94 0,76 1,24 0,83 1,24 IX 0, ,65 0, ,82 X 0, , ,72 XI 0, XII 0, Wskaźniki zmian cen (%) XII x x x x x x x x x XII 2016 XII x x x x x x x x x a ceny średnie roczne są średnimi arytmetycznymi z wszystkich notowań w ciągu roku, a nie średnimi ze średnich miesięcznych Źródło: Notowania Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB z zakładów przetwórczych. RYNEK ROLNY 35

36 Tab. 3. Średnie miesięczne ceny skupu owoców przeznaczonych na eksport (zł/kg) Miesiące Jabłka deserowe Gala (70 mm+) Golden Delicious ( 70 mm+) Idared (70 mm+) Jonagold (70 mm+) Jonagored (70 mm+) Szampion (70 mm+) Gruszka deserowa Gruszka Lukasówka Truskawki Czereśnie Śliwki 2015 X 0,92 1,35 1,15 0,86 0,86 0,97 0,95 1,83 2, ,38 XI 0,94 1,41 1,26 0,93 0,91 0,98 0,94 2,00 2, XII 0,94 1,59 1,35 0,95 0,92 0,97 0,99 2,13 2, I-XII 1,18 1,64 1,40 1,24 1,22 1,24 1,18 2,04 2,26 7,84 6,85 1, I 0,93 1,54 1,35 0,90 0,89 0,95 0,98 2,17 2, II a 0,95 1,52 1,36 0,86 0,89 0,95 0,98 2,22 2, III a 0,88 1,41 1,35 0,89 0,87 0,94 0, IV a 0,85 1,33 1,13 0,78 0,81 0,84 0, V a 0,95 1,34 1,15 0,80 0,82 0,86 0, , a 0,90 1,23 1,15 0,76 0,77 0,82 0, ,00 5,50 - I a 0,84 1,12 1,13 0,73 0,68 0,73 0, ,25 4,47 - II 0, ,82 0,65 0,83 0,83 1,78-8,67 4,50 1,30 IX 0,65 1,13 1, ,63 1,89 1,82 8,50-1,04 X 0,64 1,07 0,94 0,64 0,61 0,62 0,61 2,03 1, ,20 XI 0,76 1,21 1,16 0,74 0,76 0,76 0,76 2,18 2, XII 0,84 1,24 1,22 0,76 0,80 0,81 0,82 2,20 2, Wskaźniki zmian cen (%) XII x x x XII 2016 XII x x x a jabłka z przechowalni z kontrolowaną atmosferą Źródło: Notowania Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB z firm eksportujących. Tab. 4. Produkcja wybranych przetworów owocowych w firmach średnich i dużych (tony) Miesiące Sok pitny jabłkowy Soki pitne z owoców cytrusowych Pozostałe soki pitne warzywne, owocowe i owocowowarzywne a Soki zagęszczone Owoce mrożone Dżemy Kompoty i owoce pasteryzowane 2015 IX X XI XII I-XII I II III IV V I II IX X Wskaźniki zmian (%) I X a łącznie z pojedynczymi sokami warzywnymi(bez soku pomidorowego), b/ ze względu na zmiany w klasyfikacji GUS dane z 2011 r. nie są porównywalne z danymi w latach poprzednich Źródło: Dane GUS. 36 RYNEK ROLNY

37 Tabela 5. Eksport wybranych owoców i ich przetworów Wyszczególnienie * II IX X XI XII I-XII I II III IV V I II IX X (%) Owoce świeże Jabłka Gruszki Truskawki Śliwki Maliny Wiśnie Przetwory owocowe Zagęszczony sok jabłkowy X 2015 tony Truskawki w puszkach Wiśnie w puszkach Dżemy Mrożonki Owoce świeże Jabłka Gruszki Truskawki Śliwki Maliny Wiśnie Przetwory owocowe Zagęszczony sok jabłkowy Truskawki w puszkach Wiśnie w puszkach Dżemy Mrożonki tys. EUR *) dane nieostateczne Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych (MF) Ministerstwo Finansów. RYNEK ROLNY 37

38 Tab. 6. Import wybranych owoców i ich przetworów Wyszczególnienie * II IX X XI XII I-XII I II III IV V I II IX X (%) Owoce świeże Banany Owoce cytrusowe Brzoskwinie i nekt Winogrona Arbuzy Jabłka Przetwory razem Soki zagęszczone sok pomarańczowy Mrożonki Susze Dżemy Przetwory puszkow ananasy X 2015 tony -brzoskwinie Owoce świeże Banany Owoce cytrusowe Brzoskwinie i nekt Winogrona Arbuzy Jabłka Przetwory razem Soki zagęszczone sok pomarańczowy Mrożonki Susze Dżemy Przetwory puszkow ananasy brzoskwinie tys. EUR *) dane nieostateczne Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych MF. 38 RYNEK ROLNY

39 Tab. 7. Średnie miesięczne ceny eksportowe wybranych owoców i ich przetworów (EUR/kg) Miesiące Jabłka Gruszki Truskawki Porzeczki czarne Maliny Wiśnie Mrożone truskawki Mrożone wiśnie Zagęszcz. sok jabłkowy Truskawki w puszkach Wiśnie w puszkach 2015 IX 0,33 0,52 1,05 0,35 2,72 0,71 1,29 0,79 0,96 1,32 1,35 X 0,34 0,52 0,98 1,00 3,26 0,94 1,15 0,72 1,08 1,50 1,21 XI 0,34 0,49 0,80 0,35 3,75-1,13 0,69 1,07 1,38 1,21 XII 0,34 0,50 1,00-3,70 1,11 1,30 0,69 1,13 1,36 1, I-XII 0,32 0,53 0,98 0,52 2,20 0,61 1,14 0,75 0,91 1,40 1, I 0,30 0,42 1,15 0,49 3,53 0,92 1,19 0,80 1,19 1,40 1,17 II 0,29 0,49 1,04 0,43 2,99-1,19 0,71 1,15 1,49 1,21 III 0,28 0,50 0,97 0,41 2,83-1,09 0,63 1,15 1,31 1,15 IV 0,28 0,43 0,40 0,41 2,31-1,10 0,70 1,16 1,44 1,34 V 0,31 0,46 0,76 0,48 2,60-1,12 0,78 1,15 1,41 1,26 0,29 0,49 1,04 0,39 1,84 0,85 1,06 0,72 1,13 1,43 1,18 I 0,31 0,56 1,80 0,38 1,63 0,71 1,20 0,69 1,07 1,50 1,13 II 0,32 0,60 2,27 0,43 1,56 0,67 1,23 0,64 1,08 1,40 1,14 IX 0,28 0,50 2,02 0,43 1,74 1,16 1,34 0,65 1,08 1,32 1,20 X 0,28 0,48 2,47 0,44 2,69 0,92 1,30 0,68 0,94 1,44 1,19 Wskaźniki zmian cen (%) I X Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych MF. Tab. 8. Średnie miesięczne ceny hurtowe wybranych owoców (zł/kg) Miesiące Jabłka -Cortland -Jonagold -Lobo -Szampion Gruszki Truskawki Wiśnie Czereśnie Śliwki Banany Cytryny Mandarynki Pomarańcze Winogrona 2015 XI 1,64 1,62 1,65 1,63 1,62 2, ,01 3,91 6,79 5,51 5,01 6,35 XII 1,54 1,52 1,55 1,54 1,55 2, ,92 6,50 4,60 4,01 8, I-XII 1,70 1,57 1,64 1,62 1,59 2,98 8,38 3,33 7,66 2,76 4,36 6,19 5,18 4,16 9, I 1,50 1,52 1,54 1,56 1,52 2, ,50 6,59 4,39 3,66 10,29 II 1,49 1,50 1,51 1,55 1,48 2, ,81 6,55 4,44 3,66 10,80 III 1,44 1,42 1,47 1,48 1,45 2, ,95 6,35 4,62 3,72 11,82 IV 1,42 1,41 1,45 1,47 1,40 3, ,95 6,93 4,31 5,25 10,25 V 1,49 1,45 1,49 1,51 1,48 2,95 12, ,73 9,90 4,84 4,27 11,01 1,46 1,44 1,47 1,48 1,46 3,18 4,61 5,83 7,92-4,75 11,29 5,27 4,72 12,29 I 1, ,92 9,07 3,40 6,51 2,74 4,71 11,93 7,91 6,35 9,18 II 1, ,94 9,36-8,14 2,21 4,47 11,40 7,08 6,33 7,08 IX 1,47 1,39 1,55 1,57 1,55 2,83 9,48 2,13-1,85 4,04 8,43 6,79 5,79 5,86 X 1,29 1,25 1,32 1,38 1,31 2,62 11, ,84 3,83 5,61 5,91 5,63 5,69 XI 1,20 1,16 1,25 1,23 1,20 2, ,36 3,71 5,42 4,85 5,64 7,02 XII 1,20 1,15 1,23 1,24 1,21 3, ,73 4,78 4,31 4,78 9,74 Wskaźniki zmian cen (%) XII x x x x XII 2016 XII x x x x a truskawki spod osłon wg Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB Źródło: Notowania ZSIR MRiRW. RYNEK ROLNY 39

40 Tab. 9. Średnie miesięczne ceny zbytu przetworów owocowych (zł/kg) Miesiące Dżem z czarnej porzeczki Dżem truskawkowy Sok jabłkowy a Sok pomarańczowy a 2015 II 8,30 9,03 2,00 2,63 IX 8,27 9,17 1,99 2,61 X 8,07 8,90 2,08 2,64 XI 8,10 8,67 2,14 2,62 XII 8,07 8,37 2,18 2, I-XII 8,23 8,89 2,03 2, I 8,30 8,60 2,22 2,59 II 8,20 9,03 2,27 2,60 III 8,03 9,23 2,25 2,59 IV 7,97 9,47 2,26 2,59 V 7,90 9,47 2,30 2,60 7,90 9,53 2,31 2,65 I 7,93 9,43 2,31 2,61 II 7,97 9,50 2,29 2,63 IX 8,00 9,67 2,31 2,64 X 8,00 9,70 2,27 2,64 XI 7,93 9,87 2,27 2,53 Wskaźniki zmian cen (%) XI a w zł/l Źródło: Dane GUS. Tab. 10. Średnie miesięczne ceny detaliczne wybranych owoców (zł/kg) Miesiące Jabłka Gruszki Śliwki Czereśnie Truskawki Maliny Winogrona Banany Pomarańcze Cytryny Mandarynki 2015 IX 2,99 4,97 3, ,82 6,42 4,48 5,87 10,0 8,64 X 2,81 4,74 4, ,04 4,68 5,81 8,52 8,23 XI 2,70 4, ,44 4,50 5,50 7,34 6,43 XII 2,66 4, ,48 4,40 4,77 7,08 4, I-XII 2,74 5,45 4,58 18,88 9,47 17,82 10,91 4,91 5,05 7,31 6, I 2,64 5, ,71 4,79 4,73 7,55 5,23 II 2,65 5, ,46 5,38 4,64 7,67 5,68 III 2,62 5, ,34 5,54 4,60 7,90 6,18 IV 2,60 5, ,65 5,50 4,86 8,18 6,30 V 2,58 5, ,72-12,59 5,31 5,08 10,94 6,06 2,62 5,70-15,91 6,43 39,40 13,80 5,27 5,42 12,95 6,68 I 2,76 6,09 6,14 10,41 11,28 21,42 12,03 5,19 5,77 13,54 8,17 II 2,78 5,89 3,81-13,48 20,28 8,04 4,97 5,86 14,06 8,76 IX 2,52 4,97 3, ,06 6,57 4,81 5,75 12,01 8,74 X 2,32 4,55 4, ,94 4,62 6,01 7,99 8,00 XI 2,35 4, ,54 4,51 5,90 7,07 5,81 Wskaźniki zmian cen (%) x x x x XI x x x x Źródło: Dane GUS. 40 RYNEK ROLNY

41 Tab. 11. Średnie miesięczne ceny detaliczne wybranych przetworów owocowych (zł/kg) Miesiące Dżemy Sok jabłkowy Sok pomarańczowy Truskawki mrożone Ananasy w puszkach Brzoskwinie w puszkach 2015 IX 13,31 3,63 4,35 15,84 8,04 6,16 X 13,25 3,67 4,35 15,88 8,14 6,16 XI 13,31 3,67 4,28 16,00 8,26 6,14 XII 13,28 3,63 4,28 15,70 8,26 6, I-XII 13,39 3,69 4,37 16,00 7,78 6, I 13,17 3,66 4,32 15,74 8,38 6,16 II 13,31 3,65 4,33 15,72 8,40 6,26 III 13,19 3,63 4,29 15,84 8,42 6,14 IV 13,25 3,65 4,28 15,64 8,44 6,16 V 13,14 3,62 4,27 15,88 8,40 6,21 13,17 3,63 4,22 15,76 8,46 6,25 I 13,08 3,67 4,29 15,76 8,52 6,25 II 13,19 3,71 4,34 15,60 8,56 6,24 IX 13,17 3,64 4,38 15,62 8,64 6,27 X 13,17 3,61 4,22 15,46 8,72 6,31 XI 12,94 3,64 4,26 15,54 8,86 6,39 Wskaźniki zmian cen (%) XI Źródło: Dane GUS. Tab. 12. Relacje cen hurtowych owoców w Polsce i w Niemczech (%) Miesiące Jabłka odm. Jonagold Gruszki Truskawki Banany Pomarańcze Śliwki 2015 V I II IX X XI XII I II III IV V I II IX X XI XII Źródło: Na podstawie danych MRiRW, GUS i Markt Woche Grosshandelsabgabeprise Obst und Gemuse Agramarkt Informations-Gesellchaft mbh (AMI) z poszczególnych miesięcy. RYNEK ROLNY 41

42 Rys. 1. Ceny skupu owoców w spółdzielniach ogrodniczych w latach r. (zł/kg) 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 jabłka gruszki śliwki I III V I IX XI I III V I IX XI I III 16 V I IX XI Rys. 3. Ceny skupu jabłek deserowych przeznaczonych na eksport w okresie od XII r. do XII r. (zł/kg) 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 1 XII I 22 XII II 22 III 18 IV 16 V IX 28 II IX Jabłka deserowe Idared (70+) Gala (65+) 24 X 14 XI 12 XII Rys. 2. Ceny hurtowe owoców w latach (zł/kg) 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 jabłka kraj. gruszki banany I III V I IX XI I III V I IX XI I III Rys. 4. Produkcja wybranych przetworów owocowych w latach r. (tony) V I IX XI soki pitne soki zagęszczone owoce mrożone dżemy 0 I IX XI I III V I IX XI I III V I IX Rys. 5. Handel owocami i ich przetworami w r. (tony) I III V I IX XI I III V I IX XI I III eksp. owoców imp. owoców V I IX eksp. przetworów imp. przetworów Rys. 7. Ceny detaliczne wybranych przetworów owocowych w r. (zł/kg) I 14 III V I IX XI I 15 dżem brzoskwinie (puszki) III V I IX XI I 16 III sok jabł. sok pomar. V I IX XI Rys. 6. Ceny zbytu wybranych przetworów owocowych w r. (zł/kg) I III V I IX XI I III V I IX XI I III dżem truskawkowy sok jabłkowy sok pomarańczowy dżem z czarnej porzeczki V I IX XI Rys. 8. Ceny detaliczne wybranych owoców w r. (zł/kg) I 14 III V I IX XI I 15 III V I IX XI I III 16 V I IX XI jabłka banany pomarańcze winogrona 42 RYNEK ROLNY

43 W drugim półroczu 2016 r. wyraźnie poprawiła się koniunktura na światowym rynku mleka, o czym świadczy wzrost cen podstawowych artykułów mlecznych na giełdach towarowych. Na giełdach europejskich ceny masła zwiększyły się o 39% w stosunku do drugiego półrocza 2015 r. Chude mleko w proszku podrożało o 17%, a pełny proszek mleczny o 25%. Ceny sera Cheddar na rynkach Unii Europejskiej wzrosły w tym okresie średnio o 1%. W całym 2016 r., w stosunku do 2015 r., przeciętny poziom cen masła podniósł się o 8% do 3161 EUR/t, natomiast chude i pełne mleko w proszku potaniało po 2% (odpowiednio do 1776 i 2265 EUR/t), a ser Cheddar o 8% do 2840 EUR/t. Wobec rosnących cen przetworów mlecznych na rynku międzynarodowym, w listopadzie ub. roku odnotowano dalszy znaczący wzrost cen na krajowym rynku mleka. Przeciętna cena skupu mleka wyniosła 129,69 zł/hl i była o 7,8% wyższa niż w październiku oraz o 14,6% wyższa niż w listopadzie 2015 r. Tym samym powróciła do poziomu z połowy 2014 r. Przełożyło się to na wzrost targowiskowych cen jałówek do 2204 zł/szt., tj. o 1,6% w skali miesiąca i o 14,3% w skali roku, przy spadku cen krów dojnych do 2950 zł/szt., tj. odpowiednio o 2,7 i 3,1%. W okresie styczeń-listopad 2016 r. przeciętny poziom cen skupu mleka wyniósł 108,25 zł/hl i był o 4,3% niższy niż w analogicznym okresie 2015 r. W tym czasie średni poziom cen jałówek podniósł się o 3,0% do 2003 zł/szt., a krów dojnych obniżył się o 0,2% do 3089 zł/szt. Wg wstępnych danych ceny zbytu przetworów mlecznych wzrosły w listopadzie średnio o ok. 2% w relacji do października. Przede wszystkim podrożały przetwory trwałe, tj. chude i pełne mleko w proszku (odpowiednio o 3,7 i 6,8%), masło w blokach (o 4,2%), masło konfekcjonowane (o 3,5%), masło z dodatkiem oleju (o 2,6%) oraz sery dojrzewające (o 2,7-2,9%). Podrożały również przetwory świeże z wyjątkiem serków homogenizowanych zwykłych i smakowych (spadek cen po 0,1%), tłustego mleka świeżego w folii oraz jogurtu naturalnego (ceny stabilne). Najbardziej wzrosły ceny jogurtu owocowego (o 3,4%), mleka UHT (o 2,6-3,6%), śmietany o zawartości 30 i 12% tłuszczu (o 1,4-2,1%) oraz półtłustego mleka świeżego w kartonie (o 1,5%). Ceny zbytu pozostałych świeżych przetworów mlecznych zwiększyły się o 0,2-0,8%. W okresie styczeń-listopad 2016 r. przeciętny poziom cen zbytu przetworów mlecznych był już tylko o ok. 1% niższy niż w tym samym okresie 2015 r., w efekcie utrzymującego się od pół roku dynamicznego wzrostu cen przetworów trwałych. Średni poziom cen masła w blokach podniósł się o 6,3%, masła konfekcjonowanego o 4,5%, masła z dodatkiem oleju o 3,2%, a serów Edam i Gouda o 0,2-2,0%. Natomiast średni poziom cen zbytu chudego i pełnego mleka w proszku, wobec mniejszej dynamiki miesięcznych podwyżek, był odpowiednio o 4,1 i 5,1% niższy niż w jedenastu miesiącach 2015 r. Na rynku detalicznym przetwory mleczne drożeją wolniej niż w zbycie. W listopadzie nabiał podrożał średnio o 0,7% w porównaniu z październikiem, o czym zadecydował wzrost cen serów dojrzewających i topionych oraz śmietany (po 1,8%), a także pełnotłustego mleka świeżego (o 0,8%) i twarogów (o 0,4%). Pozostałe przetwory mleczne potaniały od 0,1% (chude mleko świeże) do 0,8% (mleko zagęszczone i w proszku). Ceny detaliczne masła podniosły się w tym czasie o 3,8%. W jedenastu miesiącach 2016 r. przeciętny poziom cen detalicznych nabiału i masła był odpowiednio o 2,3 i 2,4% niższy niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Skup mleka w listopadzie 2016 r. wyniósł 828,9 mln l i był o 4,3% mniejszy niż w październiku, ale o 1,1% większy niż w listopadzie roku poprzedniego. Od stycznia do listopada ub. Jadwiga Seremak-Bulge roku mleczarnie skupiły ok. 9,9 mld l mleka, tj. o 2,3% więcej niż w tym samym okresie 2015 r. W ciągu dziesięciu miesięcy 2016 r., w porównaniu z tym samym okresem 2015 r., pod wpływem dużego eksportu i ożywienia krajowego popytu przemysł mleczarski zwiększył produkcję masła i tłuszczów mlecznych (o 8%), a także serów dojrzewających, twarogów i serów topionych (o 3-5%), przy nieznacznie mniejszej produkcji serów pleśniowych i proszkowanych. Wzrosła również produkcja fermentowanych napojów mlecznych innych niż jogurty (o 7%), stymulowana zwiększoną konsumpcją krajową, oraz produkcja przetworzonego mleka płynnego, łącznie z mlekiem przerzutowym (o 5%), z uwagi na stale rosnący eksport. Mimo mniejszego eksportu produkcja suszonej serwatki zwiększyła się o 3%, a chudego mleka w proszku pozostała na poziomie 2015 r. Ograniczono natomiast wytwarzanie mleka zagęszczonego (o 15%), jogurtów i pełnego mleka w proszku (o 6-8%) oraz śmietany (o 2,5%). Wyniki handlu zagranicznego branży mleczarskiej w okresie styczeń-październik 2016 r. były gorsze niż w analogicznym okresie 2015 r., przy czym wyniki wartościowe pogorszyły się bardziej niż ilościowe, za sprawą niższych cen uzyskanych w eksporcie najważniejszych grup towarowych. Eksport przetworów mlecznych zmniejszył się ilościowo o 5% do 3,13 mld l w ekwiwalencie mleka surowego, a jego wartość spadła o 8% do 1,28 mld EUR. W tym czasie import zwiększył się ilościowo o 13% do 1,47 mld l w przeliczeniu na mleko surowe, a jego wartość wzrosła o 10% do 726,5 mln EUR. W konsekwencji ilościowa nadwyżka eksportu nad importem zmalała o 16% do 1,66 mld l ekwiwalentu mleka surowego, natomiast wartość dodatniego salda wymiany handlowej była mniejsza o 25% i wyniosła 553,8 mln EUR. O zmniejszeniu wolumenu eksportu zadecydowało ograniczenie wywozu mleka w proszku (o 25%), jogurtów i innych fermentowanych napojów mlecznych (o 11%) oraz lodów i serwatki (o 6-8%). Zwiększono natomiast wywóz mleka płynnego i śmietany (o 15%), masła (o 12%), serów i twarogów (o 4%), a także kazeiny (o 31%). Zwiększenie wolumenu importu było efektem przede wszystkim silnego wzrostu przywozu jogurtów i innych fermentowanych napojów mlecznych (o 61%). Znacznie wzrósł także import kazeiny (o 37%) oraz mleka płynnego i śmietany (o 22%). Przywóz innych przetworów mlecznych zwiększył się o 9 14%. Zmalał tylko import serwatki (o 15%), głównie z uwagi na pogorszenie opłacalności reeksportu. RYNEK ROLNY 43 Teresa Zdziarska Rynek mleka

44 Tab.1. Skup mleka surowego Miesiące Cena skupu mleka Ilość mleka skupionego mln litrów o standardowych średnia (zł/100 litrów) parametrach (zł/100 kg) 2014 I-XII ,3 137, I-XII ,4 113, X 871,7 112,03 116,01 XI 819,8 113,20 116,49 XII 868,1 112,89 117,52* 2016 I 886,9 111,80 114,76 II 854,5 109,54 112,60 III 921,5 105,89 110,45 IV 941,7 102,35 105,16 V 981,5 100,19 102,76 927,5 99,97 101,75 I 937,3 101,28 102,42 II 920,4 104,88 107,26 IX 871,7 111,81 114,21 X 866,1 120,29 121,95 XI 828,9 129,69 130,00 Wskaźnik zmian w % 95,7 107,8 106,6 XI ,1 114,6 111,6 Źródło: Dane GUS i ZSRIR. * cena uwzględnia premie wypłacone dostawcom. Tab.2. Produkcja wyrobów mleczarskich (tys. ton i mln l) Mleko w proszku Sery Mleko Jogurt Śmietana Masło Miesiące przetworzone (mln l) (mln l) (mln l) chude pełne świeże dojrzewające 2014 I-XII 2 882,2 179,5 56,6 420,0 378,1 179,6 406,0 301, I-XII 3 123,0 161,6 46,0 412,5 359,2 191,4 429,9 309, a IX 249,5 12,5 4,0 32,7 27,1 14,8 34,0 26,3 X 252,4 12,1 3,1 32,7 28,0 17,1 35,6 26,1 XI 249,8 8,5 3,3 31,2 26,0 15,2 35,9 25,8 XII 264,8 13,3 4,2 28,8 28,2 17,4 33,7 26, a I 251,7 14,1 3,8 33,0 26,3 19,3 34,7 26,1 II 244,2 13,2 3,6 33,9 25,8 15,5 36,7 25,2 III 278,8 15,6 3,8 34,6 29,6 18,8 39,1 25,9 IV 267,3 17,5 3,0 32,6 28,5 19,0 35,8 24,6 V 262,1 18,2 3,8 32,7 31,7 19,2 37,7 26,2 246,7 15,6 2,6 34,4 31,2 15,0 35,0 26,4 I 267,1 13,7 2,1 32,8 30,4 16,5 34,4 26,1 II 265,8 12,1 2,3 31,3 29,8 16,5 36,7 27,6 IX 260,0 9,1 2,8 30,2 27,5 14,3 38,2 25,3 X 258,7 7,8 2,3 29,3 28,1 16,0 37,8 27,6 Wskaźnik zmian w % (liczony na podstawie danych o większym stopniu dokładności) I 99,5 85,6 81,2 97,0 102,0 112,1 98,9 108,7 X ,5 64,7 72,4 89,6 100,4 93,3 106,2 105,5 a Dane dotyczą przedsiębiorstw zatrudniających 50 i więcej pracowników. Źródło: Dane GUS. 44 RYNEK ROLNY

45 Tab.3. Ceny producentów (z VAT) wybranych wyrobów mleczarskich (zł) Miesiące Mleko przetworzone 3-3,5% tł. (1 l) Mleko w proszku (1 kg) w folii UHT chude pełne Masło świeże i chłodnicze do 85% tł. (1 kg) w konfekcjonowane blokach Jogurt owocowy (150 g) Śmietana 18% tł. (1 l) Twaróg tłusty (1 kg) Ser dojrzew. Gouda (1 kg) 2015 IX 1,89 1,80 7,50 10,49 13,40 14,84 0,86 5,53 9,92 11,40 X 1,89 1,81 7,74 10,79 13,89 15,05 0,85 5,54 9,92 11,71 XI 1,89 1,81 7,78 10,88 13,93 15,24 0,84 5,53 9,89 11,96 XII 1,90 1,80 7,58 10,82 13,89 15,19 0,84 5,53 9,82 11, I 1,89 1,83 7,47 10,78 13,63 14,95 0,89 5,51 9,93 11,62 XI 2015 II 1,89 1,82 7,41 10,68 13,23 14,63 0,89 5,49 9,90 11,32 III 1,87 1,80 7,35 10,55 12,67 14,26 0,89 5,43 9,83 11,00 IV 1,87 1,80 7,29 10,11 12,29 13,82 0,88 5,42 9,84 10,50 V 1,86 1,78 7,30 10,08 12,13 13,71 0,89 5,36 9,83 10,38 1,85 1,76 7,32 10,15 12,93 14,30 0,88 5,39 9,81 11,04 I 1,85 1,78 7,50 10,24 14,14 15,48 0,89 5,38 9,77 11,77 II 1,86 1,81 7,76 10,31 14,97 16,33 0,88 5,45 9,78 12,84 IX 1,87 1,87 8,20 10,73 16,66 17,81 0,88 5,53 9,86 13,91 X 1,89 1,92 8,35 11,17 18,38 19,05 0,88 5,70 9,96 14,97 XI 1,89 1,99 8,66 11,93 19,16 19,71 0,91 5,74 10,04 15,41 XII a 1,89 1,96 8,58 11,96 18,96 19,75. 5,27 9,13 14,83 Wskaźnik zmian w % 100,0 103,6 103,7 106,8 104,2 103,5 103,4 100,7 100,8 102,9 100,0 109,9 111,3 109,7 137,5 129,3 108,3 103,8 101,5 128,8 a ceny 1 kg produktu wg ZSRIR notowane w dniach XII 2016 r. Źródło: Dane GUS i ZSRIR. Tab.4. Ceny detaliczne wybranych wyrobów mleczarskich (zł) Miesiące Mleko przetworzone 3,2-3,5% tł. (1 l) paster. UHT Mleko w proszku pełne (350 g) Mleko zagęszcz., niesłodz. (400 g) Masło Ekstra konfekcj. (200 g) Kefir (150 g) Jogurt owocowy (150 g) Śmietana 18% tł. (200 g) Twaróg tłusty (1 kg) Ser dojrzew. Gouda (1 kg) 2015 IX 2,59 2,85 17,19 3,38 3,96 0,71 1,20 1,67 14,14 18,41 X 2,59 2,83 17,11 3,38 3,97 0,71 1,20 1,65 14,05 18,33 XI 2,57 2,77 16,98 3,38 3,98 0,72 1,20 1,67 14,08 18,26 XII 2,54 2,80 16,79 3,35 3,98 0,72 1,20 1,65 13,94 17, I 2,54 2,80 16,85 3,37 3,96 0,72 1,19 1,67 13,88 17,85 II 2,51 2,76 17,00 3,37 3,96 0,72 1,19 1,65 13,81 17,80 III 2,51 2,75 17,04 3,36 3,90 0,72 1,19 1,65 13,87 17,53 IV 2,48 2,71 16,92 3,38 3,84 0,72 1,18 1,64 13,83 17,33 V 2,48 2,72 17,00 3,37 3,82 0,72 1,19 1,63 13,69 17,11 2,48 2,69 16,84 3,35 3,83 0,72 1,18 1,63 13,83 17,02 I 2,47 2,69 16,89 3,34 3,89 0,72 1,16 1,63 13,67 17,32 II 2,49 2,70 16,95 3,35 4,03 0,72 1,16 1,63 13,63 17,75 IX 2,49 2,70 16,62 3,34 4,19 0,72 1,16 1,63 13,62 18,45 X 2,51 2,70 16,71 3,34 4,51 0,72 1,17 1,63 13,87 19,17 XI 2,52 2,74 16,65 3,32 4,70 0,73 1,16 1,65 13,90 20,08 Wskaźnik zmian w % 100,4 101,5 99,6 99,4 104,2 101,4 99,1 101,2 100,2 104,7 XI ,1 98,9 98,1 98,2 118,1 101,4 96,7 98,8 98,7 110,0 Źródło: Dane GUS. RYNEK ROLNY 45

46 Tab. 5. Eksport i import produktów mleczarskich (tys. ton) Eksport Import Miesiące mleko sery i masło mleko jogurty mleko masło mleko jogurty sery i w i tłuszcze płynne i napoje w i tłuszcze płynne i napoje proszku twarogi twarogi mleczne i śmietana mleczne proszku mleczne i śmietana mleczne 2014 I-XII 157,7 207,5 35,7 385,5 110,2 118,5 65,6 14,9 191,2 34, I-XII 142,4 223,2 41,3 525,8 101,5 106,4 76,2 13,7 212,4 38, IX 10,8 20,4 3,2 45,5 8,0 8,8 7,0 1,6 22,0 3,0 X 7,8 19,7 2,6 50,4 8,1 8,9 7,6 1,4 17,9 3,2 XI 8,1 19,3 3,3 45,2 7,7 8,7 7,1 1,3 16,7 3,6 XII 11,8 18,2 3,1 46,9 7,2 11,3 5,9 1,1 17,9 3, I 10,9 17,2 2,8 32,5 7,8 12,4 5,9 0,9 19,0 3,4 II 8,2 17,9 4,9 48,2 8,1 11,5 6,0 1,0 10,1 3,6 III 8,7 19,7 4,3 51,7 8,9 12,7 6,8 0,8 16,5 6,6 IV 11,5 18,2 5,2 53,7 6,9 10,7 6,9 0,9 17,9 6,5 V 10,0 21,3 5,5 54,3 7,1 8,8 7,9 1,0 23,2 5,9 9,6 19,9 4,1 51,0 7,9 9,3 7,2 1,0 24,5 5,8 I 9,8 19,1 3,2 55,8 7,4 7,5 7,2 1,9 26,8 4,2 II 8,6 20,8 3,4 48,9 7,5 8,6 7,4 1,7 34,4 4,3 IX 8,4 20,3 3,2 52,4 7,8 7,7 8,2 1,9 24,4 4,0 X 6,1 18,2 2,6 50,1 7,5 8,0 6,7 1,6 19,4 7,0 Wskaźnik zmian w % (liczony na podstawie danych o większym stopniu dokładności) I 72,2 90,0 80,6 95,6 96,6 103,0 81,5 86,1 79,7 175,0 X ,0 92,4 98,4 99,4 93,0 89,2 87,3 113,7 108,4 219,5 Tab. 6. Ceny w eksporcie i imporcie produktów mleczarskich (EUR/tonę) Eksport Import Miesiące mleko masło mleko jogurty mleko masło mleko jogurty sery i sery i w i tłuszcze płynne i napoje w i tłuszcze płynne i napoje twarogi twarogi proszku mleczne i śmietana mleczne proszku mleczne i śmietana mleczne 2014 I-XII I-XII IX X XI XII I II III IV V I II IX X Wskaźnik zmian w % I 111,8 109,2 125,0 103,8 101,5 107,8 103,9 110,5 104,5 90,6 X ,5 112,3 125,7 114,4 102,1 95,6 106,3 118,9 112,7 83,6 Źródło: Opracowanie IERiGŻ - PIB na podstawie wstępnych danych MF. 46 RYNEK ROLNY

47 Rys. 1. Przeciętne ceny targowiskowe (zł/szt.) '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 Rys. 2. Ceny mleka wyrażone w kg pszenicy oraz mieszanki B 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 krowa jałówka 1-roczna relacje mleko-pszenica relacje mleko-mieszanka B Rys. 3. Ceny skupu mleka surowego (EUR/100 kg) '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 Rys. 4. Ceny zbytu mleka odtłuszczonego w proszku (EUR/100 kg) '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 Polska Czechy Francja Niemcy Polska Francja Niemcy Rys. 5. Ceny zbytu masła w blokach (EUR/100 kg) '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 Rys. 6. Ceny zbytu serów dojrzewających (EUR/100 kg) '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 Polska Francja Niemcy Świat Polska-Edam Niemcy-Gouda/Edam Źródło: Opracowanie IERiGŻ - PIB na podstawie danych GUS, ZSRIR, Komisji Europejskiej, Dairy Markets i Dairy Economic Consulting CLAL. RYNEK ROLNY 47

48 Rynek wołowiny Dorota Pasińska W pierwszych jedenastu miesiącach 2016 r. po raz pierwszy od kilku lat skupiono o 0,8% mniej bydła w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego (558,5 tys. ton wagi żywej). Było to jednak o 46,7% więcej niż w 2012 r. W pierwszych jedenastu miesiącach br. w przedsiębiorstwach przemysłu mięsnego zatrudniających 50 i więcej pracowników wytworzono 169 tys. ton wołowiny, tj. o 6,6% mniej niż przed rokiem, ale o 2,4% więcej niż w bardzo słabym pod tym względem 2012 r. W ciągu jedenastu miesięcy 2016 r. średnia cena skupu bydła w Polsce była niższa niż przed rokiem o około 3,0% i wynosiła 5,92 zł/kg. W listopadzie cena ta wzrosła o 1,4% do 5,94 zł/ kg w. ż. Ceny skupu młodego bydła były podobne jak przed miesiącem i wynosiły 6,30 zł/kg w. ż. Relacje cen żywiec: mieszanka dla opasów w I kwartale 2016 r. zaczęły się zawężać na skutek spadku cen bydła. W kolejnych miesiącach relacje te były korzystniejsze i zbliżyły się do poziomu sprzed roku, a w sierpniu i we wrześniu nawet je przewyższały. Utrzymuje się regionalne zróżnicowanie cen zakupu bydła przez ubojnie oraz cen sprzedaży ćwierci z byków do lat dwóch i krów. W trzecim tygodniu grudnia 2016 r., tak jak dotychczas, najniższe ceny skupu bydła zanotowano w regionie północnym (5,52 zł/kg), a najwyższe w regionie południowym (6,56 zł/kg). Ceny ćwierci z krów były najtańsze w regionie południowym (10051 zł/tonę), byków w regionie centralnym (13023 zł/tonę), a ćwierci z byków do dwóch lat i krów były najwyższe w regionie północnym (odpowiednio zł/tonę i zł/tonę). Polska wołowina w br. jest nadal konkurencyjna cenowo. W okresie przeciętna cena tusz kategorii A/C/Z 1 klasy R3 2 była w Polsce o ok. 16% niższa niż średnia w UE (312,90 i 373,89 EUR/tonę), tusz młodego bydła w wieku 8-12 miesięcy (kategorii Z klasy U+R+O) o 20% niższa (308,11 i 383,31 EUR/tonę), a tusz młodego męskiego bydła w wieku miesiące (kategorii A klasy U+R+O) o 16% niższa (312,93 i 373,13 EUR/tonę). Tusze kategorii A/C/Z klasy R3 również były droższe u naszych głównych odbiorców tj. we Włoszech o 22%, w Niemczech o 18%, Hiszpanii o 18%, Francji o 7% i Wielkiej Brytanii o 12%. Od stycznia do listopada 2016 r. mięso wołowe na poziomie detalu zdrożało średnio o 0,4%, a cielęce o 1,2%. W listopadzie 2016 r. cena detaliczna wołowiny była średnio wyższa o 0,17%, a cielęciny o 0,02% niż w poprzednim miesiącu. W porównaniu ze styczniem 2016 r. ceny detaliczne mięsa wołowego z kością (rostbef lub antrykot) wzrosły na rynku krajowym z 26,03 do 26,33 zł/kg, mięsa cielęcego z kością z 28,24 do 28,32 zł/kg, mięsa wołowego z kością (szponder) z 18,57 do 18,62 zł/kg, podczas gdy ceny mięsa wołowego bez kości z udźca spadły z 32,68 do 32,17 zł/kg a mięsa cielęcego bez kości z 47,10 do 46,99 zł/kg. Eksport żywca wołowego, mięsa oraz przetworów wołowych w pierwszych dziesięciu miesiącach 2016 r. był o 3,3% mniejszy niż w roku poprzednim w analogicznym okresie. Było to wypadkową spadku eksportu mięsa świeżego o 1%, mięsa mrożonego o 11%, mięsa solonego o 5%, bydła o 16% i wzrostu wywozu przetworów o 2%. Dominującą pozycję w eksporcie, podobnie jak przed rokiem, miało mięso wołowe świeże, schłodzone i mrożone, którego udział w strukturze ilościowej wywozu wynosił około 90%. 48 RYNEK ROLNY Import żywca wołowego, mięsa oraz przetworów wołowych w tym okresie został zwiększony o 5%. Było to wypadkową wzrostu przywozu mięsa schłodzonego o 20%, przetworów o 9%, przy 8% zmniejszeniu mięsa mrożonego oraz stabilizacji przywozu bydła. Przy spadku eksportu i wzroście importu żywca wołowego, mięsa i przetworów wołowych dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego sektora wołowego w pierwszych dziesięciu miesiącach zmalało o 5% do ok. 948 mln EUR. Eksperci KE (prognoza z grudnia 2016 r.) przewidują, że produkcja wołowiny w UE w 2017 r. prawie nie zmieni się, co będzie wypadkową zwiększenia produkcji w UE-15 (o 0,8%), przy spadku produkcji w UE-13 (o 5,5%). Konsumpcja tego gatunku mięsa będzie nieco mniejsza jak w 2016 r., zadecyduje o tym wzrost konsumpcji w UE-13 o 2,5% oraz zmniejszenie o 0,2% w UE-15. Więcej wołowiny będzie konsumował nadal mieszkaniec UE-15 (ok. 12,6 kg) niż mieszkaniec UE-13 (4,1 kg w wadze detalicznej). Ocenia się, że zarówno eksport jak i import wołowiny wzrosną (odpowiednio o 2,4% i 2,9%). Pogłowie krów mlecznych zmniejszy się o 1,4%, a pogłowie krów mamek wzrośnie o 0,7%. Światowe i unijne ceny wołowiny będą niższe niż przed rokiem odpowiednio o ok. 14,2 % i 11,3% ze względu na presję podaży (w szczególności ze strony Brazylii). Jednakże spadek cen wołowiny będzie złagodzony korzystniejszą koniunkturą na rynku mleka. USDA przewiduje wzrost światowej produkcji wołowiny w 2017 r. Warunki eksportu wołowiny z Polski będą więc w 2017 r. trudniejsze niż przed rokiem. Może to wywierać presję na ceny żywca wołowego w kraju. Europejscy eksporterzy muszą się liczyć z większą konkurencją ze strony Brazylii w handlu z krajami arabskimi, bowiem Arabsko-Brazylijska Izba Handlowa (CCAB) podpisała umowę o współpracy ze Stowarzyszeniem Eksporterów Mięsa Brazylijskiego (Abiec). Współpraca ma dotyczyć imprez promocyjnych, badań rynkowych, wymiany informacji handlowych A tusze niekastrowanego młodego bydła w wieku 12 do poniżej 24 miesięcy, C tusze wykastrowanego bydła męskiego w wieku powyżej 12 miesięcy, Z tusze młodego bydła w wieku od 8 do poniżej 12 miesięcy. 2. U klasa uformowania tuszy, tusza bardzo dobra o profilach zasadniczo wypukłych i bardzo dobrze rozwiniętych mięśniach, R - klasa uformowania tuszy, tusza dobra o kształtach prostych na całej długości i dobrze rozwiniętych mięśniach, O - klasa uformowania tuszy, tusza dostateczna o profilu na ogół prostym do wklęsłych i przeciętnie wykształconych mięśniach, 3 - ilość tłuszczu na tuszy oraz w jamie piersiowej, klasa ta charakteryzuje się średnim otłuszczeniem, poza udźcem i łopatką prawie wszędzie mięśnie pokryte tłuszczem, niewielkie złogi tłuszczu w jamie klatki piersiowej (data pobrania )

49 Tab. 1. Skup, eksport i import produktów wołowych (w tys. ton) Wyszczególnienie Skup żywca wołowego w wadze żywej 1 Eksport produktów wołowych w tys. ton Ogółem Żywiec Mięso świeże, schłodzone i mrożone Import produktów wołowych w tys. ton Ogółem Żywiec Mięso świeże, schłodzone i mrożone 2014 I-XII 675,0 354,8 20,4 308,8 70,0 42,2 25, I-XII 832,1 410,4 19,2 370,0 56,3 31,8 2, XI 33,9 35,1 1,3 32,1 4,9 2,2 2,5 XII 32,0 34,1 1,5 30,7 4,9 3,0 1, I 29,9 29,2 1,2 26,5 5,3 2,5 2,7 II 31,9 31,7 1,4 28,7 4,6 2,8 1,6 III 37,5 35,0 1,5 31,6 5,0 2,6 2,3 IV 32,7 34,7 1,4 31,3 5,6 3,7 1,7 V 31,2 30,9 1,3 27,8 5,3 3,0 2,2 33,8 35,2 1,8 31,5 4,5 2,2 2,1 I 30,8 34,0 1,6 30,6 4,1 2,3 1,6 II 30,5 32,2 1,3 28,8 4,6 2,5 1,9 IX 31,2 33,8 1,0 31,3 4,9 2,5 2,2 X 30,6 33,2 1,4 30,2 5,2 2,5 2,6 XI 33, w % skupu sprzed roku 98, sprzed m-ca 108, Źródło: Na podstawie danych MF, skup na podstawie Biuletynu Statystycznego GUS. 1 Dane za okresy miesięczne dotyczące skupu produktów rolnych dotyczą danych meldunkowych o ilości skupu realizowanego przez osoby prawne i samodzielne jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej. Tab. 2. Cena skupu, zbytu i cena detaliczna wołowiny Wyszczególnienie Cena skupu żywca wołowego w zł/kg żywca Cena skupu cieląt w zł/kg żywca * obejmuje średnie ceny detaliczne antrykotu i rostbefu Źródło: Na podstawie danych GUS. Cena zbytu mięsa wołowego z kością Rostbef w zł/kg Cena detaliczna mięsa wołowego z kością* w zł/kg Relacje ceny zbytu wołowiny z kością do ceny żywca wołowego Relacje ceny detalicznej wołowiny z kością do ceny żywca wołowego 2015 II 5,86 9,52 24,82 25,96 4,24 4,43 IX 5,83 9,57 24,80 26,01 4,25 4,46 X 5,91 9,56 24,87 26,02 4,21 4,40 XI 6,11 9,59 25,02 26,12 4,09 4,27 XII 6,16 9,84 25,08 26,05 4,07 4,23 I 6,10 9,56 25,07 26,03 4,11 4,27 II 5,96 8,77 25,11 26,06 4,21 4,37 III 5,50 9,28 25,11 26,21 4,57 4,77 IV 5,94 9,24 25,02 26,03 4,21 4,38 V 6,09 9,33 25,02 25,93 4,11 4, ,11 9,17 25,02 25,94 4,09 4,25 I 5,96 10,72 25,10 26,12 4,21 4,38 II 6,08 9,10 25,11 26,18 4,13 4,31 IX 6,07 9,11 25,12 26,24 4,14 4,32 X 5,86 9,11 25,21 26,32 4,30 4,49 XI 5,94 9,08 25,21 26,33 4,24 4,43 w % ceny sprzed roku 97, sprzed m-ca 101, RYNEK ROLNY 49

50 Tab. 3. Ceny zakupu bydła rzeźnego w ubojniach, ceny targowiskowe cieląt i ceny zbytu wołowiny Wyszczególnienie III tyg. m-ca IV tyg. m-ca V tyg. m-ca tyg. m-ca I tyg. m-ca II tyg. m-ca IX tyg. m-ca X tyg. m-ca XI tyg. m-ca XI tyg. m-ca Cena zakupu bydła rzeźnego w ubojniach (zł/kg wagi żywej): Bydło ogółem 6,11 6,04 6,14 6,28 5,99 6,08 6,22 6,04 6,21 6,38 Byki do 2 lat 6,93 6,83 6,92 7,02 6,86 7,05 7,16 7,00 7,14 7,29 Krowy 4,70 4,64 4,69 4,83 4,58 4,47 4,60 4,49 4,63 4,75 Średnia cena targowiskowa cieląt kg (zł/kg wagi żywej) 10,95 11,26 11,11 11,40 11,58 11,40 11,67 11,80 11,76 12,00 Cena sprzedaży w zakładach mięsnych (zł/tonę): ćwierci z byków do 2 lat ćwierci z krów rzeźnych Średnia cena rynkowa (EUR/100 kg) tuszy od młodego bydła: UE 374,23 367,06 361,20 362,01 356,04 361,16 363,98 359,35 367,38 373,89 Polska 307,62 303,35 299,00 302,71 297,13 315,16 316,65 312,39 306,82 312,90 Źródło: Na podstawie tygodniowych informacji Departamentu Rynków Rolnych MRiRW, danych KE. Rys. 1. Produkcja przemysłowa i skup żywca wołowego i cielęcego w m-cach I 2012 r. (w tys. ton) I V IX 2013 I V IX 2014 I V IX 2015 I V IX 2016 I V IX Skup żywca rzeźnego wołowego ( z cielęcym) w przeliczeniu na mięso Produkcja przemysłowa (produkty uboju bydła i cieląt) zakładów zatrudniających 50 i więcej osób Rys. 2. Ceny uzyskiwane w eksporcie mięsa wołowego świeżego i schłodzonego oraz żywca wołowego i cielęcego w m-cach I 2012 r. (w EUR/kg). 3,80 3,60 3,40 3,20 3,00 2,80 2,60 2,40 2,20 2,00 I 2012 V IX I 2013 V IX I 2014 V IX I 2015 V IX I 2016 V IX Cena mięsa wołowego świeżego i schłodzonego Cena żywca wołowego i cielęcego (waga żywa) Rys. 3. Ceny młodego bydła rzeźnego rasy Limousion i Czarno-Białej na rynku włoskim w EUR/kg wagi żywej. 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0, Bydło rzeźne rasy Limousion Bydło rzeźne rasy Czarno-Białej Źródło: Opracowanie na podstawie danych GUS, MF, FAMMU. 50 RYNEK ROLNY

51 Po trwającej dwa i pół roku spadkowej tendencji cen skupu trzody, w wyniku której doszło do dużej redukcji pogłowia, w połowie 2016 r. ceny te zaczęły rosnąć. W rezultacie już w drugim kwartale cena skupu trzody wynosząca 4,50 zł/kg była o 3% wyższa niż rok wcześniej, a w trzecim (5,30 zł/kg) o prawie 19% wyższa. W czwartym kwartale, na skutek normalnego w tym okresie sezonowego spadku cen, przeciętna cena (5,02 zł/kg) była o 5% niższa niż w poprzednim kwartale, ale w stosunku do ceny sprzed roku wyższa o 27%. W grudniu 2016 r., a więc w ostatnim miesiącu IV kwartału cena trzody wyniosła 5,12 zł/kg i była o 33% wyższa niż w grudniu 2015 r. Poprawa opłacalności chowu, wynikająca ze wzrostu cen nastąpiła w trzecim kwartale 2016 r., w którym relacja cen trzody do targowiskowych cen żyta wynosząca 1:9,0 była o 18% szersza niż rok wcześniej, a relacja cen trzody do cen jęczmienia o 22% (1:7,8). W czwartym kwartale relacja cen trzody do targowiskowych cen żyta wynosząca 1: 8,4 była o 25% szersza niż rok wcześniej, a relacja cen trzody do cen jęczmienia o 28% szersza (1:7,6). Relacje te były na tyle dobre, że w grudniu 2016 r. stopa spadku pogłowia w stosunku do poprzedniego roku była prawdopodobnie mniejsza niż w dwu poprzednich okresach spisowych i mogła wynieść 5-7%, a pogłowie ok. 10 mln sztuk. Przeszkodą dla realizacji takiego scenariusza mogło być jednak rozprzestrzenianie się choroby ASF. Zazwyczaj pierwszym sygnałem świadczącym o zwiększeniu zainteresowania chowem trzody jest wzrost cen prosiąt. Początkowo był on jednak prawie niezauważalny. Dopiero we wrześniu roczna stopa wzrostu tych cen podniosła się do 8,6%, w październiku do 10,6%, a w listopadzie do 17,3%. W porównaniu ze wzrostem cen trzody był to relatywnie mały wzrost i mógł świadczyć o niewielkim popycie na prosięta, wynikającym z obaw rolników przed konsekwencjami choroby ASF. Udział prosięcia w finalnej cenie tucznika pozostał więc relatywnie wysoki. Relacja cen prosiąt do cen żywca wieprzowego w trzecim kwartale zawęziła się co prawda o 13% (z 1:34,4 w III kwartale 2015 r. do 1:29,8), ale w IV kwartale tylko o 8% (z 1:36,5 w IV kwartale 2015 r. do 1:33,5). Tymczasem w Unii Europejskiej, wzrost cen prosiąt był w tym okresie większy niż cen trzody. W III kwartale przeciętna cena prosiąt wynosząca 43,65 EUR/sztukę była o 27% wyższa niż rok wcześniej, podczas gdy cena trzody ( 163,55 EUR/100 kg) o 13%. W IV kwartale cena prosiąt wyniosła 47,45 EUR/sztukę i była o 32% wyższa niż w IV kwartale 2015 r. Cena trzody wyniosła natomiast 154,90 EUR/100 kg i była o 16% wyższa niż rok wcześniej. Świadczyć to może zarówno o dużym wzroście popytu na prosięta, jak i o małej ich podaży. Rośnie bowiem popyt na prosięta w związku z relatywnie niskimi cenami zbóż i pasz, a jednocześnie redukcje pogłowia macior w wielu krajach, wykazane w grudniu 2015 r. i w czerwcu 2016 r., wpływają niewątpliwie na ograniczenie podaży prosiąt. Spodziewać się można, że w 2017 r. roczne stopy wzrostu cen trzody tak w Polsce jak i w całej Unii Europejskiej będą stopniowo malały. W Polsce, w pierwszym półroczu ceny trzody mogą jeszcze być wyższe niż w pierwszym półroczu 2016 r. nawet o kilkanaście procent, ale w drugim półroczu ich roczny wzrost nie powinien przekroczyć kilku procent. Jeśli po żniwach 2017 r. ceny zbóż pozostaną na poziomie zbliżonym do obecnego, to w końcu 2017 r. może dojść do niewielkiego (ok. 2%) zwiększenia. Ewentualny wzrost cen zbóż i pasz przy słabych zbiorach może pogłębić i przedłużyć dotychczasową tendencję spadkową pogłowia. Danuta Zawadzka Rynek wieprzowiny RYNEK ROLNY 51

52 Tab. 1. Skup trzody i handel zagraniczny wieprzowiną Lata i miesiące 2015 I II III IV V I II IX X XI XII 2016 I II III IV V I II IX X tys. ton Skup trzody a 116,7 100,9 134,6 106,3 116,7 118,2 117,1 108,5 117,3 131,1 128,9 135,0 126,5 126,5 131,7 119,9 122,5 119,2 111,3 125,0 123,5 129,7 wskaźniki zmian b 123,9 120,5 125,0 92,9 127,7 123,6 111,5 106,4 100,9 109,2 115,0 113,3 108,4 125,3 97,8 112,8 105,0 100,8 95,0 115,2 105,3 105,1 Eksport mięsa, podrobów i przetworów c d tys. ton Wskaźniki zmian b 60,7 90,9 55,5 109,1 63,5 127,1 55,8 100,9 59,6 96,3 62,0 121,6 64,9 113,7 61,9 105,5 67,6 99,3 69,5 99,4 65,8 103,8 58,5 99,5 58,8 65,7 63,0 66,8 66,1 71,0 57,3 65,2 67,2 65,6 x 96,9 118,4 99,2 119,7 110,9 114,5 88,3 105,3 99,4 94,4 x Import mięsa, podrobów i przetworów c d tys. ton 53,5 50,5 66,3 53,8 56,8 57,6 60,9 58,8 63,3 61,7 57,5 60,9 52,7 53,8 68,3 55,9 56,3 52,8 54,7 62,2 58,4 59,0 wskaźniki zmian b 100,9 112,0 118,8 93,2 115,0 109,9 113,2 108,9 115,3 98,2 111,0 106,1 98,5 106,5 103,0 103,9 99,1 91,7 89,8 105,8 92,3 95,6 x Saldo handlu zagranicznego tys. ton 7,2 5,0-2,8 2,0 2,8 4,4 4,0 3,1 4,4 9,4 7,9-2,4 6,1 11,9-5,3 10,9 9,8 18,2 2,6 0,8 8,8 6,6 x XI 131,6 102,1 x a miesięczny skup nie jest pełny, gdyż nie obejmuje skupu realizowanego przez małe jednostki, w przeciwieństwie do okresów rocznych i półrocznych, b analogiczny okres poprzedniego roku= 100, c w wadze produktu, d dane miesięczne eksportu i importu nie są pełne, gdyż nie obejmują żywych zwierząt, niektórych przetworów i podrobów. Źródło: Dane GUS, CIHZ i przeliczenia własne. Tab. 2. Ceny żywca wieprzowego, mieszanki T-2, Prowitu i prosiąt Lata i miesiące 2015 I II III IV V I II IX X XI XII 2016 I II III IV V I II IX X XI Cena skupu trzody w zł/kg wagi żywej 4,05 4,44 4,38 4,40 4,23 4,43 4, ,61 4,38 3,87 3,84 3,96 4,10 4,20 4,10 4,50 4,90 5,30 5,31 5,29 5,02 4,91 Relacje cen trzody do targowiskowych cen: żyta 6,8 7,8 7,6 7,6 7,4 7,9 7,7 7,5 7,6 7,3 6,5 6,3 6,4 6,9 7,1 7,0 7,6 8,2 8,8 9,3 8,8 8,6 8,3 Źródło: Dane GUS i przeliczenia własne. jęczmienia 5,6 6,2 6,0 6,1 6,0 6,5 6,4 6,4 6,5 6,2 5,5 5,4 5,5 5,7 5,9 5,8 6,4 7,0 7,6 8,0 7,8 7,5 7,2 Cena mieszanki T-2 w zł/dt 137,46 137,12 136,95 136,49 136,14 135,96 135,18 134,91 135,41 135,71 136,53 136,76 136,37 137,95 136,91 136,81 136,59 137,30 137,31 137,36 136,31 137,21 135,82 Relacja cen trzoda: mieszanka T-2 2,9 3,2 3,2 3,2 3,1 3,3 3,3 3,2 3,4 3,2 2,8 2,8 2,9 3,0 3,1 3,0 3,3 3,6 3,9 3,9 3,9 3,7 3,6 Cena Prowitu w zł/dt 264,24 264,13 264,19 264,57 263,85 263,34 263,00 262,76 262,64 261,84 261,29 261,17 260,16 258,05 255,47 254,47 252,96 253,06 253,46 253,98 254,17 252,89 252,25 Relacja cen trzoda: Prowit 1,5 1,7 1,7 1,7 1,6 1,7 1,7 1,7 1,8 1,7 1,5 1,5 1,5 1,6 1,6 1,6 1,8 1,9 2,1 2,1 2,1 2,0 1,9 Cena prosiąt w zł/szt RYNEK ROLNY

53 Tab. 3. Ceny producenta, zbytu i ceny detaliczne wieprzowiny w Polsce (w zł/kg) Lata I miesiące 2015 I II III IV V I II IX X XI XII 2016 I II III IV V I II IX X XI Cena skupu za wagę poubojową schłodzoną 5,32 5,83 5,75 5,76 5,54 5,80 5,78 5,74 6,04 5,74 5,07 5,03 5,19 5,37 5,50 5,37 5,89 6,41 6,94 6,95 6,91 6,55 6,41 schabu środk. z/k 12,50 12,38 12,50 12,49 12,44 12,47 12,46 12,46 12,65 12,63 12,42 12,39 12,32 12,23 12,27 12,25 12,56 12,84 13,10 13,18 13,27 13,17 13,10 Źródło: Dane GUS i przeliczenia własne Ceny zbytu szynki gotowanej 19,88 19,81 19,88 19,86 19,92 19,95 19,94 19,90 19,94 19,88 19,83 19,83 19,78 19,70 19,71 19,72 19,76 19,82 20,07 20,21 20,26 20,34 20,30 kiełbasy toruńskiej 12,62 12,48 12,57 12,55 12,56 12,55 12,54 12,51 12,52 12,61 12,55 12,50 12,36 12,30 12,33 12,26 12,28 12,34 12,53 12,38 12,64 12,71 12,71 schabu środk. z/k 14,34 13,98 14,02 14,07 13,96 13,81 13,84 13,89 14,00 14,09 13,98 13,79 13,69 13,65 13,49 13,55 13,62 13,89 14,25 14,46 14,50 14,57 14,41 Ceny detaliczne szynki gotowanej 24,34 24,18 24,22 24,34 24,46 24,42 24,27 24,22 24,24 24,09 24,22 24,01 23,92 24,08 24,09 24,12 24,04 24,43 24,65 24,92 24,86 25,04 25,08 kiełbasy toruńskiej 15,58 15,50 15,50 15,32 15,40 15,41 15,46 15,39 15,50 15,44 15,31 15,41 15,37 15,27 15,26 15,20 15,09 15,31 15,10 15,53 15,59 14,57 15,93 schabu środk. z/k 114,7 112,9 112,2 112,7 112,2 110,7 111,1 111,5 110,7 111,6 112,6 111,3 111,1 111,6 109,9 110,6 108,4 108,2 108,8 109,7 109,3 110,6 110,0 Cena detaliczna w % cen zbytu szynki gotowanej 122,4 122,1 121,8 122,6 122,8 122,4 121,7 121,7 121,6 121,2 122,1 121,1 120,9 122,2 122,2 122,3 121,7 123,3 122,8 123,3 122,7 123,1 123,5 kiełbasy toruńskiej 123,5 124,2 123,3 122,1 122,6 122,8 123,3 123,0 123,8 122,4 122,0 123,3 124,4 124,1 123,8 124,0 122,9 124,1 120,5 125,4 122,7 123,1 125,3 Tab. 4. Rynkowe ceny trzody w Unii Europejskiej (EUR/100 kg wagi poubojowej) Lata i miesiące UE-28 Polska Niemcy Dania Ceny w Polsce w % cen w: UE-27 Niemczech Danii 2015 I II III IV V I II IX X XI XII 130,12 137,02 141,13 144,04 142,03 146,44 144,25 142,82 146,65 141,97 132,07 126,21 126,28 139,91 141,61 146,61 139,59 143,84 140,56 138,70 145,41 137,94 123,47 119,77 132,28 143,73 145,69 148,78 146,34 150,88 144,07 141,28 149,22 145,67 134,04 128,77 124,34 122,84 129,28 131,37 135,63 136,05 135,09 129,47 131,07 132,84 129,09 124,40 97,0 102,1 100,3 101,8 98,3 98,2 97,4 97,1 99,2 97,2 93,5 94,5 95,5 97,3 97,2 98,5 95,4 95,3 97,6 98,2 97,4 94,7 92,1 93,0 101,6 113,9 109,5 111,6 102,9 105,7 104,0 107,1 110,9 103,8 95,6 96, I II III IV V I II IX X XI 127,45 127,66 127,29 127,57 136,85 151,40 161,54 163,46 165,64 158,01 151,55 Źródło: Dane Komisji Europejskiej. 122,08 126,29 130,92 127,53 136,86 150,30 161,22 163,28 164,76 155,69 149,12 132,89 133,20 131,93 131,85 143,89 157,84 168,60 169,78 172,77 161,21 157,48 121,82 121,81 120,13 123,73 128,84 140,85 149,63 147,14 150,90 147,49 142,51 95,6 98,9 102,9 100,0 100,0 99,3 99,8 99,9 99,5 98,5 98,4 91,9 94,8 99,2 96,7 95,1 95,2 95,6 96,2 95,4 96,6 94,7 100,2 103,7 109,0 103,1 106,2 106,7 107,7 111,0 109,2 105,6 104,6 RYNEK ROLNY 53

54 Rys. 1. Ceny skupu żywca wieprzowego w Polsce Rys. 2. Miesięczne ceny prosiąt w Polsce ZŁ/KG 6,50 6,00 5,50 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 I II III IV V I II IX X XI XII ZŁ/KG 180,00 160,00 140,00 120,00 I II III IV V I II IX X XI XII Rys. 3. Ceny żywca wieprzowego wyrażone w kg żyta w Polsce kg Rys. 4. Przeciętne ceny trzody klasy E w UE (EUR/100 kg wagi poubojowej) EUR/100 kg I II III IV V I II IX X XI XII 110 I II III IV V I II IX X XI XII UE-2015 PL 2015 UE-2016 PL 2016 Rys. 5. Polski eksport produktów wieprzowych Rys. 6. Polski import produktów wieprzowych tys.ton I II III IV V I II IX X XI XII tys.ton I II III IV V I II IX X XI XII eksport-14 eksport 15 eksport 16 import-14 import -15 import 16 Źródło: GUS, CIHZ, CAAC, Komisja Europejska oraz przeliczenia własne. 54 RYNEK ROLNY

55 Zakłady przemysłu drobiarskiego zatrudniające 50 i więcej stałych pracowników, wytworzyły w listopadzie 2016 r. ok. 220 tys. ton tego mięsa, a więc o 1,4% więcej niż przed miesiącem i o 16,4%, tj. o 31 tys. ton więcej niż przed rokiem. W ciągu jedenastu miesięcy 2016 r. produkcja mięsa drobiowego w dużych i średnich zakładach zwiększyła się o ok. 322 tys. ton, tj. o 16,6% w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku. Głównym czynnikiem sprawczym rozwoju całej branży drobiarskiej była nadal sprzedaż zagraniczna. W październiku 2016 r. sprzedano za granicę o 6,4%, tj. o ok. 5,4 tys. ton więcej mięsa drobiowego niż w roku poprzednim i o 3,5% więcej niż przed miesiącem. Import zwiększył się o 30% w relacji do poprzedniego roku i o 14% w porównaniu z wrześniem. W ciągu dziesięciu miesięcy 2016 r. łączny eksport mięsa drobiowego wzrósł o 18,2%, tj. o ok. 123,5 tys. ton, natomiast import był większy o 12,4%, tj. o 3,7 tys. ton. Eksport stanowił 35,6% przemysłowej produkcji mięsa drobiowego wytwarzanej w średnich i dużych zakładach przemysłowych. W okresie dziesięciu miesięcy 2016 r. nieznacznie obniżyły się przeciętne koszty pasz w chowie drobiu rzeźnego. Pełnoporcjowe mieszanki pasz dla kurcząt potaniały o 0,5%, natomiast dla indyków o 1,7% w relacji do analogicznego okresu przed rokiem. W październiku br., w porównaniu z październikiem 2015 r., pasze dla kurcząt były średnio o 2%, a dla indyków o 2,5% tańsze. W całym 2016 r. przeciętne miesięczne ceny skupu kurcząt obniżyły się o 4,6%, a indyków o 11,2% w relacji do roku poprzedniego. Było to następstwem dużej podaży drobiu rzeźnego na rynku. W grudniu ceny skupu kurcząt były o 0,7% niższe w porównaniu do poprzedniego miesiąca i o 2% niższe w relacji rok do roku. Ceny skupu indyków rzeźnych były o 0,2% niższe niż przed miesiącem i aż o 13,8% niższe niż przed rokiem. W październiku 2016 r. średnia relacja cen żywiec/pasza na rynku kurcząt wyniosła 1:2,51 wobec 1:2,68 przed rokiem, a na rynku indyków 1:3,82 wobec 1:4,49. Opłacalność produkcji kurcząt i indyków w 2016 r. znacząco się pogorszyła w porównaniu z poprzednim rokiem. Na rynku kurcząt relacja cen żywiec/pasza kształtuje się blisko poziomu granicznego. Na rynku indyków, mimo silnego spadku cen skupu, rentowność chowu utrzymuje się jeszcze, choć jest znacząco niższa. Można przypuszczać, że w końcu roku relacja cen żywiec/pasza na rynku kurcząt spadła poniżej 2,5, a wiec poniżej relacji granicznej. Przeciętne ceny uzyskiwane przez przemysłowe ubojnie za tuszki kurcząt obniżyły się w grudniu 2016 r. średnio o 6,2% w relacji do poprzedniego miesiąca i o 2,2% w relacji rok do roku. Średnie ceny zbytu uzyskiwane za tuszki indyków były o 8,4% niższe niż przed rokiem, ale o 3,8% przewyższały poziom z poprzedniego miesiąca. Przeciętna cena zbytu kurcząt w całym 2016 r. była o 2% niższa niż przed rokiem, a indyków o 4,6% niższa. Przeciętna cena detaliczna kurczęcia patroszonego w okresie styczeń-listopad 2016 r. wyniosła 6,89 zł/kg i była o 2% niższa niż w tym samym okresie poprzedniego roku. W listopadzie cena detaliczna tuszki brojlera Dybowski Grzegorz kurzego obniżyła się o 1% w porównaniu do poziomu z października i była o 3,2% niższa niż przed rokiem. Korzystne relacje cen polskiego i unijnego drobiu na jednolitym rynku europejskim poprawiły się jeszcze. W listopadzie 2016 r. średnia cena sprzedaży mięsa kurcząt w UE o 62% przewyższała polską cenę wyrażoną w euro. Przed rokiem była wyższa o 53%. Jest to w dużym stopniu efektem osłabienia złotego. Przeciętna cena sprzedaży tuszek kurcząt w UE-28 obniżyła się w tym czasie o 4,1%, podczas gdy cena polska była niższa o 9,5%. Spadek cen notowano w większości monitorowanych krajów członkowskich z wyjątkiem Niemiec i Francji. Najsilniejszy spadek cen miał miejsce w Holandii i na Węgrzech. Według danych GUS, miesięczna konsumpcja mięsa drobiowego na jednego mieszkańca w gospodarstwach domowych wyniosła w pierwszym kwartale br. 1,55 kg i była o 0,6% większa niż w roku poprzednim. Konsumpcja wędlin drobiowych nie zmieniła się i wyniosła 0,18 kg na mieszkańca. W drugim kwartale spożycie bezpośrednie mięsa drobiowego było takie samo jak przed rokiem i wyniosło 1,51 kg. Łącznie w pierwszym półroczu br. w gospodarstwach domowych konsumowano 1,53 kg na mieszkańca mięsa drobiowego, tj. o 0,3% więcej niż przed rokiem. Spożycie wędlin drobiowych było o 2,9% wyższe i wyniosło 0,18 kg. Rynek mięsa drobiowego i jaj RYNEK ROLNY 55

56 Tab. 1. Przemysłowa produkcja mięsa drobiowego w zakładach o zatrudnieniu powyżej 50 osób (tys. ton) Wyszczególnienie I 133,0 146,0 162,0 174,0 195,0 II 122,0 131,0 142,0 159,0 188,0 III 136,0 148,0 157,0 174,0 198,0 IV 126, ,0 171,0 218,0 V 137,0 151,0 163,0 182,0 196,0 137,0 144,0 145,0 173,0 206,0 I 132,0 157,0 169,0 174,0 201,0 II 139,0 151,0 154,0 165,0 206,0 IX 134,0 150,0 171,0 172,0 211,0 X 156,0 175,0 179,0 201,0 217,0 XI 142,0 162,0 163,0 189,0 220,0 XII 133,0 155,0 156,0 190,0 RAZEM 1627,0 1827,0 1930,0 2124,0 Źródło: Dane GUS. Tab. 2. Handel zagraniczny mięsem drobiowym (tony) Wyszczególnienie Import Eksport I II III IV V I II IX X XI XII RAZEM Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych CAAC. Tab. 3. Ceny na rynku kurcząt brojlerów Mieszanka dla kurcząt Tuszka (zbyt) pełnoporcjowa Żywiec (skup) Tuszka (detal) Miesiące grower/finiszer (zł/kg) a patroszona, z szyją (zł/kg) a, b (zł/kg) (zł/tonę) I ,39 3,14 6,55 6,63 6,90 6,82 II ,45 3,27 6,51 6,58 6,91 6,64 III ,56 3,38 6,67 6,55 6,95 6,84 IV ,40 3,28 6,57 6,45 6,96 6,67 V ,53 3,48 6,53 6,92 6,75 7, ,62 3,44 6,77 6,55 7,10 6,96 I ,73 3,55 6,66 6,97 7,12 7,12 II ,69 3,53 6,57 6,83 7,28 7,23 IX ,57 3,37 7,01 6,33 7,39 7,06 X ,47 3,18 6,73 6,68 7,00 6,74 XI ,32 3,10 6,66 6,49 6,89 6,67 XII ,14 3,08 6,23 6,09 6,60 - a trzeci tydzień każdego miesiąca, b konfekcjonowane Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS, KRD-IG i MRiRW. 56 RYNEK ROLNY

57 Tab. 4. Ceny na rynku indyków brojlerów Mieszanki dla indyków Wyszczególnienie pełnoporcjowe Żywiec (skup) indory (zł/kg) a Tuszka (zbyt), (zł/kg) a grower/finiszer (zł/szt.) I ,78 6,02 5,91 8,84 8,85 8,83 II ,71 6,02 5,73 8,51 8,74 8,73 III ,68 5,97 5,65 8,60 9,68 9,78 IV ,72 5,99 5,48 9,57 8,75 8,50 V ,86 5,97 5,38 8,70 8,86 8, ,01 5,99 5,36 8,83 8,94 8,67 I ,94 5,99 5,17 8,78 8,86 8,10 II ,00 5,96 5,09 8,89 8,97 8,19 IX ,04 5,94 5,03 8,83 8,96 8,06 X ,03 5,98 4,97 8,80 8,96 7,91 XI ,10 5,97 5,01 9,26 8,81 8,68 XII ,06 5,94 5,00 9,56 9,84 9,01 a trzeci tydzień każdego miesiąca, Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS i MRiRW. Tab. 5. Ceny sprzedaży mięsa kurcząt w wybranych krajach UE ( EUR/100 kg) Wyszczególnienie Polska Niemcy Czechy Węgry Francja Holandia Hiszpania UE 2014 I 130,39 266,00 182,49 168,23 225,00 200,84 178,00 191,63 II 141,02 266,00 183,21 163,63 225,00 205,64 183,85 193,19 III 137,24 266,71 183,76 162,18 227,87 208,80 192,08 193,80 IV 137,13 267,00 182,97 163,23 230,00 209,00 194,20 195,73 V 137,00 267,87 183,79 163,30 221,97 210,29 194,11 194,81 150,81 268,00 183,10 163,95 220,00 211,00 182,96 195,94 I 146,05 268,00 183,44 161,95 220,00 211,00 170,59 196,20 II 148,64 268,90 180,54 159,77 220,00 208,74 169,64 192,79 IX 133,21 265,17 181,87 159,19 219,43 206,00 164,36 187,60 X 125,12 263,39 181,39 161,23 215,00 201,96 157,49 184,70 XI 121,10 260,20 180,50 164,10 215,00 197,50 149,90 183,90 XII 124,70 260,00 180,50 158,60 212,70 196,00 157,10 183, I 121,10 260,00 178,20 155,60 210,00 196,00 165,00 185,50 II 127,60 259,30 180,20 157,10 214,80 196,00 171,10 186,10 III 132,40 259,00 180,70 157,30 217,70 196,00 171,00 188,00 IV 125,10 261,20 181,21 157,86 220,00 196,00 171,24 187,90 V 131,90 262,00 181,70 154,80 222,00 196,00 167,90 188,10 138,67 262,00 182,30 153,30 225,00 196,00 174,30 192,12 I 138,98 262,00 183,95 153,92 225,00 201,00 180,93 192,50 II 142,74 260,13 183,86 151,94 225,00 201,00 183,58 191,81 IX 132,94 260,00 183,52 151,98 225,00 201,00 175,70 189,31 X 125,02 260,00 183,51 152,47 225,00 198,90 162,16 186,84 XI 118,85 260,00 183,70 150,15 225,00 193,59 157,70 181,58 XII 114,62 260,00 184,36 149,45 225,00 188,10 159,94 179, I 115,10 259,32 184,38 149,17 225,00 186,00 158,60 179,56 II ,10 183,28 148,55 225,00 186,00 156,73 177,61 III 126,21 265,00 182,71 148,59 225,00 186,00 160,46 179,01 IV 117,85 265,43 181,69 146,45 225,00 186,00 159,55 177,68 V 129,49 266,52 180,98 142,14 225,00 186,00 156,69 181,83 121,68 267,00 178,18 142,80 225,00 186,00 162,25 181,41 I 129,36 266,32 177,54 140,45 225,00 186,00 165,52 178,59 II 132,09 266,00 176,03 141,14 225,00 182,13 163,04 176,24 IX 119,34 266,87 175,33 139,76 225,00 181,20 158,18 175,79 X 109,95 267,00 175,50 142,96 225,06 179,71 155,47 174,54 XI 107,57 267,00 176,10 143,48 229,30 174,33 153,32 174,17 Źródło: Dane MRiRW. RYNEK ROLNY 57

58 Tab. 6. Spożycie mięsa drobiowego i wędlin drobiowych wg budżetów rodzinnych (w kg/1 mieszkańca miesięcznie) Kwartał Mięso drobiowe Wędliny drobiowe I 1,49 1,54 1,55 0,20 0,18 0,18 II 1,51 1,51 1,51 0,18 0,17 0,18 III 1,47 1,47-0,19 0,18 - IV 1,63 1,61-0,19 0,17 - Źródło: Dane GUS. Rys. 1. Przemysłowa produkcja mięsa drobiowego w zakładach o zatrudnieniu pow. 50 osób (tys. ton) I II III IV V I II IX X XI XII Rys. 3. Ceny skupu brojlerów kurcząt i ceny zbytu tuszek kurcząt średnio w Polsce w zł/kg I 2013 V IX I 2014 V IX I 2015 V IX I 2016 V IX cena skupu Źródło: Dane GUS, MRiRW i CIHZ. cena zbytu W 2016 r. średnia cena jaj wszystkich klas wagowych, sprzedawanych przez zakłady pakujące, wyniosła 32,55 zł za 100 sztuk i była o 5,7% niższa niż w roku poprzednim. W grudniu ubr. cena ta obniżyła się o 3,1% w porównaniu do listopada, jednak w relacji rok do roku jaja wszystkich klas wagowych były droższe. Jaja bardzo duże, klasy XL, o 7,5%. Jaja średnie, klasy M, o 19,8%. Jaja małe klasy S, o 39,1%, a duże, klasy L o 5,9%. W relacji do poprzedniego miesiąca wzrosły ceny jaj klasy S o 5,5% oraz klasy XL o 1,4%. Jaja klasy L i M potaniały o odpowiednio o 7 i 10,8%. Przyczyną drożenia jaj w końcu 2016 r. był nagły spadek podaży spowodowany koniecznością wycofania z rynku części jaj należących do jednego z największych polskich producentów, w następstwie wykrycia przypadków salmonelli. W październiku 2016 r. przeciętne ceny przemysłowych mieszanek pasz pełnoporcjowych dla kur niosek obniżyły się w relacji do września o 2,2%, a w relacji do października 2015 roku o 2,9%. Ceny jaj sprzedawanych przez fermy wzrosły o ok. 4% w relacji do poprzedniego miesiąca, ale nadal były o 16% niższe niż w 2015 r. W listopadzie 2016 r. pod wpływem mniejszej podaży ceny uzyskiwane Rys. 2. Handel zagraniczny mięsem drobiowym (tony) I 2014 V IX I 2015 Import Eksport V IX II 2016 Rys. 4. Ceny zbytu tuszek kurcząt w wybranych krajach UE, w EUR/100 kg I 2014 IV I X I 2015 Hiszpania Czechy Polska IV I X I 2016 Niemcy UE przez producentów jaj wzrosły o 15,4% w relacji miesiąc do miesiąca i były takie same jak przed rokiem. Przyczyniło się to do poprawy opłacalności produkcji jaj, która w ostatnich miesiącach była bardzo niska. W ciągu jedenastu miesięcy 2016 r. średnie ceny jaj były jednak o 10,3% niższe niż w tym samym okresie 2015 r. Ceny skupu jaj przeznaczonych do przemysłowego przerobu, które od kwietnia 2016 r. utrzymywały się na bardzo niskim poziomie, w listopadzie wzrosły o 28,7%, a w grudniu o dalsze 5,5% i były o 5,4% wyższe niż w grudniu poprzedniego roku. Średnio w 2016 r. ceny jaj przerobowych były o 20% niższe niż w poprzednim roku. Przeciętne miesięczne ceny detaliczne jaj konsumpcyjnych utrzymywały się od maja 2016 r. na poziomie 0,49 zł za sztukę. W okresie styczeń-listopad ubr. przeciętna cena detaliczna jaj spożywczych była o 2,6% niższa niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. W grudniu mogło nastąpić podrożenie jaj w handlu detalicznym z uwagi na niższą podaż i wzmożony popyt. W większości obserwowanych państw członkowskich UE ceny jaj konsumpcyjnych wykazywały do lipca 2016 r. silne spadki. IV I X X 58 RYNEK ROLNY

59 Od sierpnia miał miejsce znaczący wzrost cen jaj. W listopadzie w relacji rok do roku ich poziom był wyższy w Niemczech o 4,1%, we Francji o 9,4% oraz w Polsce o 4,5%. W Holandii ceny jaj obniżyły się w tym czasie o 10,9%, w Czechach o 8,6%, a w całej UE przeciętnie o 6,1%. Relacje średnich cen sprzedaży jaj w Polsce i we wspólnocie pogorszyły się. W listopadzie 2016 r. ceny polskich jaj w przeliczeniu na euro były o 15,6% wyższe niż przeciętnie w UE, podczas gdy dwanaście miesięcy wcześniej tylko o 3,9% wyższe. W ciągu dziesięciu miesięcy 2016 r. eksport jaj konsumpcyjnych z Polski był o 3,8% większy niż przed rokiem, a import o 7,5% większy. Eksport przetworów z jaj wzrósł o 27%, natomiast ich import o 43,3%. W październiku sprzedano za granicę o 15,5% mniej jaj w skorupkach, ale o 26,2% więcej przetworów z jaj niż przed rokiem, natomiast import jaj świeżych zmniejszył się o 19,3%, a przetworów z jaj zwiększył o ok. 134,5%. W relacji do września eksport jaj świeżych był w październiku ubr. o 5,1% większy, a przetworzonych o 15% większy. Import jaj w skorupkach wzrósł w tym czasie o 36,7%, a przetworów z jaj był o 3,5% mniejszy. W pierwszym kwartale 2016 r. bezpośrednie spożycie jaj w gospodarstwach domowych wyniosło 12,6 sztuk na mieszkańca miesięcznie, tj. było o 4% większe niż w analogicznym kwartale 2015 r. Wzrost ten wynikał jednak w dużym stopniu z faktu, że w br. Wielkanoc, która jest okresem wzmożonej konsumpcji jaj, przypadała w marcu, podczas gdy w 2015 r. w kwietniu. W drugim kwartale spożycie to wyniosło 10,85 sztuk i było o 8,6% mniejsze niż przed rokiem. W pierwszym półroczu br. konsumpcja bezpośrednia jaj zmniejszyła się w relacji rok do roku o 2,2%. Tab. 1. Handel zagraniczny jajami i przetworami z jaj (tony) Jaja świeże Przetwory z jaj Miesiące Import Eksport Import Eksport I II III IV V I II IX X XI XII RAZEM Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych CAAC. Tab. 2. Ceny sprzedaży jaj klasy A w zakładach pakujących (zł/100 szt.) a Miesiące XL L M S I 44,20 40,64 36,20 34,64 32,10 30,99 28,90 30,06 II 42,80 41,00 35,80 36,69 33,40 32,70 27,20 23,66 III 43,00 40,38 33,60 35,23 29,80 31,29 27,00 28,62 IV 42,20 39,01 34,10 33,13 31,10 30,61 28,10 26,01 V 41,90 33,91 33,20 33,13 29,50 29,42 24,00 23,03 43,10 36,88 37,50 31,29 33,00 30,77 24,90 24,90 I 43,10 37,78 38,30 29,42 33,80 21,61 29,40 18,92 II 45,60 39,12 35,60 33,14 30,10 32,20 28,00 24,30 IX 45,10 38,30 39,70 36,50 32,80 31,70 29,10 25,70 X 43,50 37,30 36,80 34,10 31,60 32,90 30,20 20,40 XI 43,28 42,40 37,90 38,40 32,65 38,00 28,56 28,99 XII 40,00 43,00 33,70 35,70 28,30 33,90 22,00 30,60 a trzeci tydzień każdego miesiąca Źródło: Dane MRiRW. RYNEK ROLNY 59

60 Tab. 3. Ceny sprzedaży jaj w Polsce i innych krajach (średnio klasy L i M), (EUR/100 kg) Miesiące Polska Czechy Niemcy Francja Holandia UE 2014 I 119,32 103,61 112,75 103,78 91,68 127,30 II 123,06 102,44 121,69 98,75 96,71 128,29 III 119,16 108,00 123,78 102,57 102,00 129,25 IV 121,37 107,93 119,22 95,45 93,47 125,22 V 119,43 99,66 104,84 94,54 90,16 120,76 121,40 94,09 107,55 101,45 100,47 123,48 I 124,02 93,99 104,57 107,72 100,24 125,44 II 124,10 94,69 96,62 102,06 89,97 122,29 IX 128,93 100,17 106,98 110,02 100,67 127,13 X 130,42 111,33 107,80 104,88 138,84 128,95 XI 132,73 115,76 112,40 116,94 141,94 133,80 XII 136,39 120,82 125,23 129,56 150,18 139, I 133,31 115,82 119,06 119,34 107,90 132,75 II 137,02 114,19 123,86 111,98 109,00 131,08 III 134,41 112,82 135,98 112,85 108,94 132,43 IV 133,80 102,30 112,89 104,40 97,67 124,08 V 133,60 102,30 112,90 104,40 97,67 124,32 129,91 94,29 100,83 96,43 95,87 116,64 I 142,16 104,90 122,89 128,29 123,39 134,02 II 136,15 107,01 118,93 123,71 115,90 132,20 IX 142,02 107,79 118,91 128,27 118,83 133,80 X 134,32 114,39 112,24 115,66 113,39 129,35 XI 135,47 114,40 113,41 117,64 112,63 130,34 XII 131,67 114,73 118,84 121,44 109,55 129, I 124,47 104,87 117,10 110,19 99,77 120,52 II 124,22 104,07 132,76 103,95 100,93 120,49 III 133,35 104,46 129,03 113,48 102,81 121,85 IV 124,71 96,87 103,79 109,35 86,60 111,33 V 120,24 90,43 96,79 89,22 76,26 104,93 118,88 83,85 94,15 96,98 82,70 105,70 I 104,86 79,45 86,91 102,17 84,74 103,42 II 123,98 79,02 86,67 93,14 78,84 102,77 IX 126,46 88,40 96,80 104,79 87,07 108,66 X 132,12 91,35 102,80 111,09 94,65 112,64 XI 141,55 104,53 118,08 128,73 105,83 122,43 *Na podstawie danych tygodniowych. Źródło: Dane MRiRW. Rys. 1. Średnie ceny sprzedaży jaj spożywczych w Polsce (klasa wagowa M i XL /szt) Rys. 2. Ceny skupu jaj do przetwórstwa (zł/tonę) I 2013 V IX I 2014 V IX I 2015 M V IX I 2016 XL V IX I 2014 IV I X I 2015 IV I X I 2016 IV I X 60 RYNEK ROLNY

61 Rok 2016 nie był zbyt dobry dla polskich producentów żywca baraniego. Ceny skupu wprawdzie oscylowały wokół cen z poprzedniego roku, ale ich spadki były relatywnie głębokie, a wzrosty niewielkie. W pierwszym kwartale b.r. cena skupu wyniosła 7,01 zł/kg, a w drugim 6,62 zł/ kg. Ceny te były niższe niż w analogicznych kwartałach poprzedniego roku odpowiednio o 3% i 7%. W III kwartale wyniosła ona 7,23 zł/kg i była o prawie 1% wyższa niż przed rokiem, w tym we wrześniu wyższa o 4,4%. W listopadzie cena skupu owiec była taka sama jak rok wcześniej (6,52 zł/kg), a w grudniu ponownie o kilka procent spadła. W rezultacie w okresie I-XI przeciętna cena skupu owiec była o 4% niższa niż rok wcześniej i wyniosła 6,90 zł/kg, wobec 7,19 zł/kg w 2015 r. Jej spadek byłby głębszy gdyby nie deprecjacja złotego względem euro, działająca korzystnie na ich poziom. Spadek cen na polskim rynku był jak zwykle pochodną spadku cen na rynku unijnym. Z danych Komisji Europejskiej wynika, że przeciętna roczna cena polskich owiec ciężkich wyrażona w euro była w 2016 r. o 7% niższa niż w 2015 r. W I kwartale 2016 r. cena ta wyniosła 382 EUR/100 kg wagi poubojowej i była o 4% niższa niż rok wcześniej. W II kwartale cena obniżyła się do 362 EUR/100 kg wbc i w stosunku do II kwartału 2015 r. była niższa o 12%. W III kwartale cena owiec wyniosła 353,03 EUR, a w IV kwartale 345 EUR/100 kg wbc. Ceny te były niższe niż rok wcześniej odpowiednio o 7,2% i 7,5%, w tym w grudniu o 11%. W najnowszej ocenie z 15 września 2016 r., Komisja Europejska przewiduje, że w 2017 r. produkcja baraniny zwiększy się w niewielkim stopniu (o 0,4%). Wzrośnie też prawdopodobnie import baraniny (o 1%). Tym niemniej konsumpcja baraniny pozostanie na poziomie z 2016 r. (1,9 kg/mieszkańca), ze względu na przyrost liczby ludności. Wnioskować więc można, że w 2017 r. ceny żywca baraniego będą oscylować wokół poziomów z 2016 r., a ich roczny poziom będzie zbliżony lub nieco wyższy od ubiegłorocznego. Wskazuje na to także prognoza cen przedstawiona przez Komisję Europejską w grudniu 2016 r. Danuta Zawadzka Rynek baraniny RYNEK ROLNY 61

62 Tab. 1. Produkcja baraniny w Polsce (w tonach wagi poubojowej) Wyszczególnienie Zmiana w % 2016/2015 I półrocze II półrocze Rok ,5 a) prognoza IERiGŻ-PIB. Źródło: Dane GUS. Tab. 2. Polski handel zagraniczny żywcem i mięsem baranim w ekwiwalencie mięsa (tony) Lata I II III IV V I II IX X XI XII Rok Eksport ,2 88,7 204,5 116,6 131,3 139,5 80,3 115,1 103,0 122,8 74,5 92, ,4 94,2 284,5 178,7 150,7 135,5 125,5 78,9 97,1 44,5 x x 1570 b) miesiąc roku poprzedniego 282,3 106,2 139,1 153,3 114,8 97,1 156,3 68,5 94,3 36,2 x x 119,5 = 100 Import ,3 59,4 115,9 116,6 100,6 98,8 237,1 80,6 128,3 136,5 90,0 66, ,7 108,4 130,5 142,0 102,1 93,4 125,9 45,9 88,4 89,9 x x 1370 b) miesiąc roku poprzedniego = 100 a) prognoza IERiGŻ-PIB Źródło: Dane CIHZ 51,5 182,5 112,6 121,8 101,5 94,5 53,1 56,9 68,9 65,9 x x 105,1 Tab. 3. Przeciętne ceny skupu owiec w Polsce (w zł/kg wagi żywej) Lata XII I II III IV V I II IX X XI 2014/15 8,79 6,36 6,80 8,59 6,67 7,21 7,51 7,31 7,27 6,98 7,05 6, /16 8,01 6,48 5,97 8,59 5,86 6,89 7,10 7,96 6,45 7,29 6,75 6,52 miesiąc roku poprzedniego = ,1 101,9 87,8 100,0 87,9 95,6 94,5 108,9 88,7 104,4 95,7 100,3 Źródło: Dane GUS. Tab. 4. Średnie ceny zakupu owiec żywych w Polsce Wyszczególnienie cena za wagę żywą zł/kg cena za wagę poubojową cena za wagę żywą EUR/kg cena za wagę poubojową IX ,9 16,8 1,87 3,98 X 7,6 16,2 1,79 3,82 XI 7,7 16,4 1,81 3,85 XII 8,8 18,8 2,06 4,38 I ,2 17,4 1,86 3,95 II 7,7 16,4 1,76 3,72 III 8,2 17,4 1,90 4,04 IV 7,2 15,3 1,67 3,56 V 8,1 17,2 1,83 3,89 7,9 16,9 1,80 3,83 I 7,7 16,5 1,76 3,74 II 7,7 16,4 1,78 3,78 IX 7,6 16,2 1,76 3,74 X 7,6 16,2 1,76 3,74 XI 7,4 15,7 1,70 3,61 Źródło: Dane Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW oraz przeliczenia własne. Tab. 5. Przeciętne ceny detaliczne udźca baraniego w Polsce (zł/kg) Lata XII I II III IV V I II IX X XI 2014/ ,35 52,41 52,32 51,72 51,82 52,61 52,71 53,41 52,97 53,17 52,40 54, / ,47 55,18 54,51 54,90 55,73 55,46 55,35 55,14 55,43 54,38 54,95 55,17 miesiąc roku poprzedniego = ,1 105,3 104,2 106,1 107,5 105,4 105,0 103,2 104,6 102,3 104,9 102,0 Źródło: Dane GUS. 62 RYNEK ROLNY

63 Tab. 6. Przeciętne ceny jagniąt w UE-28 i we Włoszech (EUR/100 kg wagi poubojowej) Lata XII I II III IV V I II IX X XI UE / ,9 656,7 632,8 619,4 617,1 576,7 567,9 590,3 611,7 636,2 639,2 635,5 2015/ ,3 604,4 575,8 578,8 562,1 544,9 543,9 555,6 585,2 598,9 619,9 629,9 miesiąc roku poprzedniego = ,7 92,0 91,0 93,4 91,1 94,5 95,9 94,1 95,7 94,1 97,0 99,1 Włochy 2014/ ,9 596,3 545,9 627,5 621,6 570,9 581,9 601,3 610,4 640,9 659,2 663,9 2015/ ,5 596,3 552,3 594,0 530,1 517,7 539,9 572,1 578,2 601,7 633,6 680,2 miesiąc roku poprzedniego = ,8 100,0 101,2 101,0 85,3 90,7 92,8 95,1 94,7 93,9 96,1 102,5 Źródło: Dane Komisji Europejskiej oraz obliczenia własne. Tab.7. Przeciętne ceny owiec ciężkich w UE-28 i w Wielkiej Brytanii (EUR/100 kg wagi poubojowej) Lata XII I II III IV V I II IX X XI UE / ,5 531,5 541,9 572,4 560,0 542,2 517,9 480,4 476,5 485,8 477,0 495,1 2015/ ,9 508,3 520,2 531,7 526,2 522,1 504,3 491,8 493,6 489,4 469,0 468,9 miesiąc roku 96,4 95,6 96,0 92,9 94,0 96,3 97,4 102,4 103,6 100,7 98,3 94,7 poprzedniego = 100 Wielka Brytania 2014/ ,5 544,4 564,8 608,4 582,9 556,3 546,2 478,4 466,6 472,4 455,4 484,9 2015/ ,6 511,8 536,7 546,6 529,6 549,9 525,6 496,3 483,2 471,9 430,6 438,7 miesiąc roku poprzedniego = ,4 94,0 95,0 89,8 90,9 98,8 96,2 103,7 103,6 99,9 94,6 90,5 Źródło: Dane Komisji Europejskiej oraz obliczenia własne. Tab. 8. Ceny jagniąt w Nowej Zelandii Wyszczególnienie I II III IV V I II IX X XI XII 2014/2015 NZD/szt. 15 kg 63,95 69,00 60,37 59,67 53,12 69,49 75,40 70,20 68,08 67,30 69,92 61, /2016 NZD/szt. 15 kg 56,74 60,03 49,93 48,81 48,55 62,40 61,03 61,15 61,34 63,26 65,85 63,26 miesiąc roku poprzedniego = ,7 87,0 82,7 81,8 91,4 89,8 80,9 87,11 90,09 94,00 99,9 102,6 Źródło: Przeliczenia własne na podstawie meldunków AGRIfax weekly NZ. Tab. 9. Ceny jagniąt w Australii Wyszczególnienie I II III IV V I II IX X XI XII 2014/2015 AUD/100 kg cwe /2016 AUD/100 kg cwe miesiąc roku poprzedniego = ,6 98,4 99,2 99,4 96,5 104,6 106,8 126,9 110,7 140,0 105,1 98,8 Źródło: Przeliczenia własne na podstawie meldunków MLA, Australia. RYNEK ROLNY 63

64 Rys. 1. Ceny skupu żywca baraniego w Polsce w zł/kg Rys. 2. Ceny jagniąt we Włoszech zł/kg wagi zywej 10,00 9,50 9,00 8,50 8,00 7,50 7,00 6,50 6,00 5,50 5,00 4,50 4,00 I II III IV V I II IX X XI XII miesiące EUR/100 kg wagi poubojowej tygodnie Rys. 3. Tygodniowe ceny owiec ciężkich w UE-28 i w Polsce Rys. 4. Ceny jagniąt w Nowej Zelandii EUR/100 kg wagi poubojowej UE-28(14) Pl(14) UE-28 (15) PL (15) UE-28 (16) PL (16) NSD/szt.tys. ton I II III IV V I II IX X XI XII miesiace Rys. 5. Ceny jagniąt w UE-28 Rys. 6. Import baraniny i jagnięciny z Australii przez kraje UE-28. EUR/100 kg wagi poubojowej tygodnie tony - waga produktu I II III IV V I II IX X XI XII Źródło: GUS, Komisja Europejska, MAF, AFFA. 64 RYNEK ROLNY

65 W okresie styczeń-listopad 2016 r. połowy ryb na Bałtyku wyniosły 130,7 tys. ton i były o 3,4% większe niż w analogicznym okresie roku poprzedniego, natomiast w relacji listopad 2016 r. do listopada 2015 r. były mniejsze o 14,3% (7,3 tys. ton). Największy wzrost połowów odnotowano w przypadku storni (o 57,1 do 14,0 tys. ton. Wyraźnie większe były także wyładunki śledzi (o 12,5% do 40,7 tys. ton) oraz ryb pozostałych (o 13,3% do 8,5 tys. ton). Nieznacznie zmniejszyły się w analizowanym okresie połowy szprotów i wyniosły 58,4 tys. ton, natomiast wyraźnie ograniczono połowy dorszy (o 27,5% do 9,0 tys. ton). Wykorzystanie kwot połowowych na koniec listopada 2016 r. wyniosło: dla szprotów 95,2%, dla śledzi 77,1%, a dla dorszy 68,1%. Produkcja ryb, przetworów rybnych i owoców morza w dużych zakładach przemysłu rybnego (zatrudnienie powyżej 49 osób) wyniosła w okresie styczeń-październik 2016 r. 359,2 tys. ton i była o 15,4% większa niż w tym samym okresie roku poprzedniego. Utrzymuje się bardzo wysokie tempo przyrostu produkcji świeżych i chłodzonych filetów z ryb morskich (wzrost 3-krotny do 47,9 tys. ton), które stały się trzecią największą grupą produktów wytwarzanych przez krajowe przetwórstwo. Produkcja ryb wędzonych zwiększyła się w analizowanym okresie o 13,7% do 72,1 tys. ton, konserw i prezerw o 8,0% do 67,5 tys. ton, wyrobów kulinarnych, garmażeryjnych i pozostałych przetworów o 16,3% do 48,8 tys. ton oraz mrożonych filetów z ryb morskich o 17,1% do 25,0 tys. ton. Spadek produkcji w analizowanym okresie odnotowano w odniesieniu do niewielu kategorii produktów, w tym największy dla mrożonych ryb morskich (o 21,9% do 18,2 tys. ton) oraz marynat (o 4,3% do 64,1 tys. ton). W okresie trzech kwartałów 2016 r. przychody z całokształtu działalności średnich i dużych zakładów przetwórstwa rybnego (61 jednostek) wyniosły 7,38 mld zł i były o 17,7% większe niż rok wcześniej. Przychody ze sprzedaży zwiększyły się o 14,3% do 6,25 mld zł, w tym uzyskiwane z eksportu o 18,1% do 4,09 mld zł, a realizowane w kraju o 7,7% do 2,16 mld zł. Ponad 25% wzrost wartości kosztów materiałowych (5,19 mld zł), spowodował 65% obniżenie zysku netto w dużych zakładach (z 268,1 do 94,6 mln zł). Wydatki inwestycyjne obniżyły się o 6,6% do 102,3 mln zł i były wyraźnie mniejsze od odpisów amortyzacyjnych (140,2 mln zł). W okresie styczeń-październik 2016 r. zwiększył się eksport wszystkich podstawowych grup produktów, przy zdecydowanie wyższej dynamice przyrostu ich wartości niż wolumenu. Najlepsze wyniki osiągnięto w wywozie przetworów i konserw z ryb, gdzie odnotowano wzrost odpowiednio o 12,0% do 114,5 tys. ton i o 19,9% do 1,64 mld zł. Eksport ryb wędzonych był większy niż w analogicznym okresie roku poprzedniego o 4,4% (44,7 tys. ton), a jego wartość o 14,1% (2,35 mld zł), natomiast filetów i mięsa z ryb o 2,7% (62,6 tys. ton) i o 17,5% (1,65 mld zł). Różnice w dynamice wielkości i wartości eksportu tych grup wynikają ze znacznie wyższych cen transakcyjnych produktów ze śledzi, łososi i dorszy, tj. gatunków dominujących w strukturze Krzysztof tych grup towarowych. Import ryb, owoców morza oraz ich przetworów zwięk- Hryszko szył się w okresie styczeń-październik 2016 r. o 5,6% do 444,6 tys. ton, natomiast jego wartość o 21,6% do 6,65 mld zł. Spośród głównych grup produktów zwiększono import ryb mrożonych (o 18,5% do 85,1 tys. ton) oraz filetów i mięsa z ryb (o 14,9% do 157,3 tys. ton), przy ograniczeniu przywozu przetworów i konserw z ryb (o 8,5% do 35,2 tys. ton) oraz ryb świeżych (o 6,8% do 134,0 tys. ton). Największy wolumen importu w analizowanym okresie dotyczył łososi, których sprowadzono 121,7 tys. ton (w wadze produktu), tj. o 2,7% mniej niż przed rokiem. Ograniczająco na import wpływają bardzo wysokie ceny (świeże łososie norweskie podrożały średnio o ponad 35%). Wyraźny wzrost wielkości przywozu odnotowano także w przypadku śledzi (o 15,0% do 74,0 tys. ton), pstrągów (o 14,8% do 11,9 tys. ton) oraz tuńczyków (o 12,5% do 10,3 tys. ton), natomiast wyraźnie mniejsze były w tym czasie dostawy pang (o 10,6% do 5,1 tys. ton), tilapii (o 7,5% do 2,4 tys. ton) oraz morszczuków (o 5,3% do 5,4 tys. ton). W listopadzie 2016 r. ponownie wyraźnie wzrosły ceny detaliczne ryb, przetworów rybnych i owoców morza (o 0,8% w porównaniu z październikiem) i w relacji do grudnia 2015 r. były wyższe średnio o 5,8%. Od początku roku drożały przede wszystkim ryby świeże i chłodzone (o 11,5%), pod wpływem podwyżek cen dorszy i łososi oraz ryby wędzone (o 7,1%). Wzrost cen pozostałych grup produktów był umiarkowany i wyniósł w przypadku ryb mrożonych 2,3%, a przetworów i konserw z ryb 3,2%. Rynek ryb RYNEK ROLNY 65

66 Tab. 1. Połowy ryb bałtyckich (tony, sztuki) tony sztuki Miesiące troć łosoś szprot śledź dorsz płaskie pozostałe razem wędrowna bałtycki 2012 I-XII I-XII I-XII I-XII X XI XII a,b I II III IV V I II IX X XI Wskaźnik zmian (%) XI ,7 109,2 60,3 120,3 70,4 85,7 2,8 2,5 I- I-XI ,2 112,5 72,5 157,1 113,3 103,4 130,0 85,2 a dane nieostateczne, b stan bazy na dzień r. Źródło: Morski Instytut Rybacki na podstawie danych MGMiŻŚ. Tab. 2. Produkcja ryb i produktów rybnych (tony) a Filety z ryb Ryby, filety Ryby Przetwory i konserwy rybne morskich oraz mięso solone, Miesiące w tym Razem świeże lub z ryb suszone razem sardynki chłodzone mrożone i wędzone śledzie makrele i szproty 2012 I-XII I-XII I-XII I-XII X XI XII I II III IV V I II IX X Wskaźnik zmian (%) X ,7 127,8 88,9 99,4 101,3 94,3 123,0 111,9 I- I-X ,4 97,9 111,6 105,2 107,3 98,7 119,4 115,4 a dane miesięczne o produkcji wytworzonej pochodzą od tzw. dużych jednostek przemysłowych i nieprzemysłowych, zatrudniających 50 osób i więcej, które złożyły sprawozdania Źródło: Obliczenia IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS. 66 RYNEK ROLNY

67 Tab. 3. Handel zagraniczny rybami i produktami (tys. ton) a Miesiące razem przetwory i konserwy Eksport a filety i mięso ryby solone, suszone i wędzone ryby mrożone razem filety i mięso Import ryby mrożone przetwory i konserwy ryby świeże lub chłodzone 2012 I-XII 364,7 114,9 60,0 45,9 75,1 465,5 176,4 77,5 37,5 140, I-XII 407,4 115,7 65,8 52,9 89,4 504,9 188,2 96,0 42,6 139, I-XII 380,8 119,1 68,9 53,5 71,8 532,5 187,1 96,2 47,2 161, I-XII 440,7 126,2 73,2 55,4 83,4 533,3 182,9 87,7 48,5 176, X 37,1 11,5 6,4 4,8 5,1 55,4 21,2 7,7 4,8 18,4 XI 41,4 12,0 7,2 5,8 7,6 58,5 25,1 7,1 5,3 17,1 XII 44,6 11,9 5,1 6,8 12,0 53,6 20,8 8,8 4,8 15, b I 32,2 11,0 5,9 3,9 4,3 48,0 19,3 8,1 4,3 13,7 II 40,9 13,1 6,0 4,4 8,7 46,4 17,4 9,0 3,2 14,3 III 45,3 12,1 6,9 5,8 5,6 50,8 17,4 10,8 3,8 15,6 IV 43,2 10,9 6,3 4,4 5,3 44,2 14,7 8,4 2,8 14,5 V 46,6 12,1 6,8 4,6 8,8 39,7 12,0 7,8 3,0 13,7 41,4 13,3 6,4 4,4 10,2 35,4 12,8 8,0 3,2 8,3 I c 26,1 9,4 5,0 4,0 2,4 34,4 10,8 5,8 3,2 11,8 II c 28,7 10,5 5,5 4,4 3,0 43,2 13,9 6,9 3,4 15,6 IX c 31,9 11,3 7,0 4,4 1,8 45,9 18,2 8,6 4,1 10,3 X c 32,5 10,8 6,7 4,5 1,6 56,6 20,7 11,7 4,2 16,0 Wskaźnik zmian (%) X ,5 94,2 103,9 93,2 31,1 102,2 97,5 152,0 86,7 87,0 I- I-X ,0 112,0 102,6 104,6 81,0 105,6 114,8 118,5 91,4 93,1 a z eksportem burtowym b dane wstępne, c bez eksportu burtowego Źródło: Obliczenia IERiGŻ-PIB na podstawie danych MF (Ministerstwo Finansów). Tab. 4. Ceny ryb w imporcie (zł/kg) Miesiące Filety mrożone Łosoś Filety ze śledzia Mrożona makrela b b mintaj panga morszczuk świeży b b b b Konserwy z tuńczyka b Norwegia Islandia Holandia W.Brytania Norwegia Chiny Wietnam Argentyna Norwegia Tajlandia 2012 I-XII 7,87 7,71 5,82 6,36 5,79 6,66 6,79 12,17 15,89 14, I-XII 6,29 6,31 5,37 5,71 5,41 6,42 5,74 11,53 22,10 14, I-XII 5,61 5,90 5,01 5,68 5,14 6,70 5,89 11,51 21,12 12, I-XII 6,27 6,17 4,42 4,73 4,75 7,96 6,90 13,88 20,26 12, X 6,25 6,04 4,76 2,51 4,57 7,47 6,77 13,64 18,98 11,86 XI 7,06 6,32 4,41 5,02 4,89 7,02 6,45 13,79 20,19 12,73 XII 7,39 6,29 4,41 6,97 4,75 6,96 6,70 14,45 23,70 12, a I 7,51 6,43 4,73 3,26 4,88 7,91 7,03 13,79 24,73 12,54 II 8,07 6,82 4,74 3,59 5,14 9,02 6,78 15,11 24,36 12,52 III 7,84 7,10 4,69 4,37 4,99 8,34 7,13 14,31 27,04 12,02 IV 7,81 6,72 4,75 5,32 4,72 8,13 6,83 13,68 26,33 11,65 V 7,79 7,21 4,50 4,93 4,92 8,73 6,48 13,47 28,85 11,81 7,99 6,68 4,72 5,10 4,84 8,61 6,22 13,84 29,12 11,82 I 7,73 8,12 4,66 5,12 5,12 7,60 6,84 13,92 29,41 11,98 II 7,92 7,76 4,52 5,14 4,93 8,15 5,77 14,24 25,70 12,17 IX 7,85 8,25 4,51 5,39-7,62 5,27 13,31 24,62 12,97 X 7,85 8,33 4,77 1,31 4,22 6,99 5,58 13,79 28,38 13,08 Wskaźnik zmian (%) X ,5 138,0 100,3 52,2 92,3 93,6 82,5 101,1 149,6 110,3 I- I-X ,4 122,8 105,4 100,5 103,6 97,8 89,3 101,2 135,3 102,2 a dane wstępne, b kod CN wg taryfy celnej Źródło: Obliczenia IERiGŻ-PIB na podstawie MF. RYNEK ROLNY 67

68 Tab. 5. Ceny ryb w eksporcie (zł/kg) Miesiące Przetwory Łosoś Filety z dorsza ze śledzi wędzony b b b Wielka Niemcy Brytania Pstrąg wędzony b Krewetki przetw b Flądra mrożona b Szproty świeże b Dania Niemcy Niemcy Niemcy Niemcy Ukraina Dania 2012 I-XII 13,25 22,56 19,76 19,42 42,27 44,64 47,68 3,35 0, I-XII 11,07 19,89 20,61 18,20 49,90 45,44 50,36 3,21 1, I-XII 9,45 20,43 19,02 17,74 54,88 50,67 53,35 2,54 1, I-XII 9,03 25,09 21,54 22,24 52,10 51,17 58,25 2,73 1, X 9,23 25,39 24,82 22,41 52,67 49,80 68,40 2,74 0,85 XI 9,26 23,85 22,72 21,75 53,52 54,54 73,86 2,81 0,81 XII 9,47 29,99 26,81 23,56 54,21 50,81 85,71 2,84 0, a I 9,84 26,75 23,32 24,05 54,38 49,70 90,17-0,99 II 11,22 30,90 22,66 24,58 54,35 52,40 100,15 2,52 1,01 III 9,85 26,69 22,84 25,10 52,80 49,80 117,91 2,54 1,00 IV 9,62 31,30 23,07 24,26 53,25 52,89 119,05 2,49 1,06 V 11,32 24,72 25,69 25,57 54,43 54,44 164,16 2,48 1,00 11,33 27,85 26,04 24,94 56,43 56,17 134,68 2,58 1,00 I 11,57 27,52 27,97 26,27 58,07 55,68 97,79 2,52 b.d. II 11,47 26,94 23,94 26,17 55,41 57,85 95,66 2,75 b.d. IX 11,20 31,33 27,89 26,66 57,61 56,51 76,91 2,60 b.d. X 15,53 27,13 27,98 26,43 61,49 59,68 81,87 2,86 b.d. Wskaźnik zmian (%) X ,2 106,9 112,7 117,9 116,7 119,8 119,7 104,4 x I- I-X ,9 109,2 116,2 115,0 108,1 106,5 182,2 94,1 x a dane wstępne, b kod CN wg taryfy celnej Źródło: Obliczenia IERiGŻ-PIB na podstawie danych MF. Tab. 6. Ceny zbytu ryb i produktów rybnych (zł/kg z VAT) oraz udział ceny zbytu w cenie detalicznej Miesiące Karp żywy Pstrąg świeży niepatroszony Filety z morszczuka Filety z mintaja Śledź solony, odgłowiony niepatroszony Płaty/filety ze śledzi 2012 I-XII 11,41-12,31 56% 13,95 65% 9,26-9,20 73% 12,73 79% 2013 I-XII 10,84-12,62 57% 14,13 65% 8,77-9,67 75% 12,02 75% 2014 I-XII 10,43-12,82 58% 14,35 66% 10,13-9,73 76% 10,49 69% 2015 I-XII 10,70-13,53 61% 14,85 66% 11,78-10,01 81% 10,46 70% 2015 X 11,09-13,27 59% 14,82 64% 12,14-9,97 81% 10,50 70% XI 9,98-13,02 58% 15,08 65% 12,33-10,10 82% 10,52 70% XII 9,99-13,03 59% 15,37 66% 13,05-10,18 84% 10,54 70% 2016 I 10,96-13,60 61% 15,05 63% 14,46-10,19 83% 10,91 73% II 10,97-13,67 61% 14,99 63% 14,42-10,39 84% 10,86 72% III 11,46-13,92 61% 15,06 63% 14,48-10,44 84% 10,81 72% IV 11,64-13,79 61% 14,88 62% 14,42-10,49 84% 10,99 73% V 11,80-13,70 60% 15,13 63% 14,76-10,55 85% 11,22 74% 11,80-13,70 61% 15,36 63% 14,85-10,60 85% 11,27 74% I 11,77-13,41 59% 15,25 63% 14,66-10,61 85% 11,42 74% II 11,81-13,45 59% 15,68 65% 14,70-10,64 85% 11,53 74% IX 11,70-13,50 59% 15,56 65% 14,89-10,65 84% 11,86 76% X 11,76-13,78 59% 15,71 65% 15,15-10,67 83% 12,08 76% XI 11,08-13,59 58% 15,72 64% 15,13-10,82 84% 12,25 75% Wskaźnik zmian (%) XI ,0 x 104,4 x 104,2 x 122,7 x 107,1 x 116,4 x I- I-XI ,1 x 100,5 x 103,5 x 126,2 x 105,6 x 108,9 x Źródło: Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS. 68 RYNEK ROLNY

69 Tab. 7. Ceny detaliczne wybranych ryb i produktów rybnych (zł/kg) Miesiące Filety mrożone Ryby wędzone Konserwy Płaty śledziowe Karp świeży Pstrąg świeży filety ze śledzia sardynki tuńczyk morszczuk dorsz łosoś pstrąg makrela w sosie pom. w oleju w sosie wł. 2012I-XII 21,42 26,76 75,30 32,10 17,62 24,06 25,06 29,82 16,02 15,15 21, I-XII 21,83 26,65 75,66 31,94 16,54 25,35 27,50 33,41 16,05 14,60 22, I-XII 21,76 26,97 77,54 31,88 16,72 25,52 27,87 34,06 15,24 14,11 22, I-XII 22,58 30,52 76,20 32,40 15,88 25,16 27,85 33,53 15,00 14,18 22, X 23,04 31,14 76,10 32,72 15,81 25,03 27,81 33,23 15,07 14,94 22,47 XI 23,16 31,35 76,10 32,63 15,74 25,03 27,75 33,23 15,01 14,98 22,33 XII 23,43 31,67 75,30 32,71 15,63 25,00 27,50 33,06 15,01 13,32 22, I 23,71 31,85 75,90 32,49 15,66 25,13 27,44 32,94 14,98 14,28 22,28 II 23,86 32,07 76,50 32,69 15,46 24,97 27,62 33,18 14,98 14,79 22,40 III 23,92 32,19 78,10 32,79 15,51 25,13 27,87 33,47 15,01 14,80 22,68 IV 24,13 32,31 78,90 32,77 15,57 25,26 27,81 33,65 15,15-22,78 V 24,09 32,35 80,90 32,81 15,53 25,26 27,75 33,24 15,19-22,98 24,19 32,41 82,00 32,74 15,58 25,16 27,75 32,94 15,28-22,49 I 24,09 32,42 85,00 33,09 15,57 25,19 28,00 33,18 15,40-22,78 II 24,15 32,48 87,40 33,24 15,54 25,06 28,19 33,29 15,47-22,89 IX 24,09 32,54 88,80 33,14 15,59 25,32 28,31 33,00 15,55-23,04 X 24,15 32,58 90,60 33,24 15,60 25,23 28,56 33,18 15,90-23,16 XI 24,36 32,74 94,50 33,84 15,73 25,39 28,81 33,00 16,24 14,80 23,25 Wskaźnik zmian (%) XI 2015 I- I-XI 2015 Źródło: Dane GUS. 105,2 104,4 124,2 103,7 99,9 101,4 103,8 99,3 108,2 98,8 104,1 106,9 106,4 109,5 101,9 97,9 100,0 100,3 98,9 102,5 102,4 102,0 RYNEK ROLNY 69

70 Rys. 1. Cena świeżych łososi norweskich (na podstawie FishPool, 3-6 kg) i średnie ceny płacone przez krajowych importerów (EUR/kg) 8,6 8,2 7,8 7,4 7,0 6,6 6,2 5,8 5,4 5,0 4,6 4,2 3,8 3,4 3,0 2,6 I '09 IV I X I '10 IV I X I '11 IV I X I '12 IV I X I '13 FishPool Index IV I X I'14 IV I X I'15 IV I X I '16 Polska IV I X Rys. 2. Dynamika cen detalicznych (XII 2012=100) I '13 IV I X I IV I X I IV I X I IV I '14 '15 '16 Żywność i napoje bezalk. Mięso Ryby Rys. 4. Eksport ryb i produktów rybnych (mln zł) X Rys. 3. Przeciętne miesięczne wydatki na zakup ryb i przetworów rybnych (w zł/osobę/) I II III IV V I II IX X XI XII Rys. 5. Import ryb i produktów rybnych (mln zł) I II III IV V I* II* IX* X* XI XII 200 I II III IV V I II IX X XI XII wstępne * w 2016 r. bez eksportu burtowego Źródło: Rys. 1 FishPool i MF, rys. 2-3 dane GUS, rys dane MF wstępne 70 RYNEK ROLNY

71 W listopadzie 2016 r., w porównaniu z poprzednim miesiącem, ceny żywności i napojów bezalkoholowych wzrosły o 0,4%, w tym żywności o 0,5%, przy wzroście łącznych cen towarów i usług konsumpcyjnych o 0,1%. Podrożały wszystkie grupy podstawowych artykułów żywnościowych, z wyjątkiem owoców. Najbardziej zwiększyły się przeciętne ceny warzyw (o 2,8%) i tłuszczów jadalnych (o 2,0%). O wzroście cen warzyw zadecydowała znacząca zwyżka cen warzyw świeżych (o 4,9%), w tym pomidorów o 18,2%, kalafiorowatych o 14,8% i sałaty o 12,7%. Podrożała większość tłuszczów, w tym masło o 3,8%, pozostałe tłuszcze zwierzęce o 1,4%, a margaryny o 1,0%. Ceny jaj podniosły się o 1,4%, ryb i owoców morza o 0,8%, a artykułów mleczarskich o 0,7%, w tym serów dojrzewających i śmietany po 1,8%. Nieznacznie, bo o 0,1% wzrosły ceny artykułów mięsnych oraz pieczywa i produktów zbożowych. Za wołowinę konsumenci musieli zapłacić o 0,2% więcej, a za wieprzowinę o 0,2% mniej niż przed miesiącem. Tańsze niż w październiku było mięso kurcząt (o 1,2%), a droższe - kaczek, gęsi i indyków (o 1,1%). Podrożały wędliny wieprzowo-wołowe (o 0,6%), a potaniały drobiowe (o 0,4%). Zwiększyły się ceny ryżu (o 1,0%), makaronów (o 0,4%) i pieczywa (o 0,3%). Łączne ceny cukru, dżemów, miodu, czekolady i wyrobów cukierniczych utrzymały się na takim samym poziomie, jak w poprzednim miesiącu. Stabilne były głównie ceny cukru, przy nieznacznym wzroście cen wyrobów cukierniczych (o 0,4%) i czekolady (o 0,3%). Spadek cen owoców (o 1,2%) był wynikiem istotnej obniżki cen owoców cytrusowych (o 13,1%) i bananów (o 2,1%). W listopadzie 2016 r. ceny żywności i napojów bezalkoholowych były przeciętnie o 1,2% wyższe niż w analogicznym miesiącu 2015 r. (wobec wzrostu o 0,4% w październiku), przy stabilizacji cen towarów i usług konsumpcyjnych. W wyniku przyspieszenia dynamiki cen żywności w ujęciu rocznym, utrzymująca się przez 28 miesięcy w Polsce deflacja ustąpiła miejsca inflacji. W listopadzie 2016 r., w porównaniu z listopadem 2015 r., istotnie zwiększyły się przeciętne ceny cukru i wyrobów cukierniczych (o 4,9%, w tym cukru o 27,6%), ryb i owoców morza (o 5,8%) oraz tłuszczów jadalnych (o 6,4%). Wzrost cen artykułów mięsnych wyniósł 2,3%, pieczywa i produktów zbożowych 1,1%, a owoców 0,4%. Dżemy, marmolady i miód podrożały o 0,8%, czekolada o 0,5%, a wyroby cukiernicze o 0,3%. Za masło w listopadzie ub. roku konsumenci musieli zapłacić o 13,0% więcej niż rok wcześniej, za margaryny o 2,4% więcej, a za oleje roślinne o 0,5% więcej. Tańsze niż przed rokiem były tylko tłuszcze wieprzowe (o 1,0%). Wydatnie wzrosły ceny ryb świeżych (o 11,7%) oraz wędzonych i solonych (o 6,7%), a także owoców morza (o 4,1%). W grupie mięsa najbardziej, bo o 6,5% podrożała wieprzowina. Ceny wędlin wieprzowo-wołowych zwiększyły się o 3,0%, mięsa wołowego o 0,7%, podczas gdy mięsa drobiowego spadły o 3,6%. Spośród artykułów zbożowych najbardziej podrożały kasze i ziarna zbóż (o 2,4%) oraz pieczywo (o 1,9%). O wzroście cen artykułów mleczarskich zadecydował wzrost cen serów dojrzewających i topionych (o 3,2%) oraz śmietany (o 1,5%). W listopadzie 2016 r. droższe niż przed rokiem były banany (o 1,3%), a tańsze jabłka (o 12,8%), przy nieznacznym spadku cen owoców cytrusowych (o 0,2%). Mniej niż przed rokiem konsumenci płacili za warzywa (o 5,6%, w tym za ziemniaki o 18,1%, a za warzywa świeże o 6,4%) oraz jaja (o 2,1%). W okresie styczeń-listopad 2016 r. przeciętny poziom cen żywności i napojów bezalkoholowych był o 0,7% wyższy niż w analogicznym okresie 2015 r., przy spadku przeciętnego poziomu cen towarów i usług konsumpcyjnych o 0,7%. Wzrostowi cen żywności o 0,8% towarzyszył spadek cen napojów bezalkoholowych o 0,3%. Znacząco wzrosły ceny cukru (o 26,8%), owoców (o 5,6%) i warzyw (o 3,0%, w tym ziemniaków o 21,3%). O wzroście cen owoców i warzyw zadecydował stosunkowo wysoki ich poziom w pierwszej połowie roku, będący następstwem nieudanych zbiorów w 2015 r. Przeciętny poziom cen ryb i owoców morza podniósł się o 3,4%, a pieczywa i produktów zbożowych o 0,3%, podczas gdy pozostałych grup żywności był niższy niż rok wcześniej. Artykuły mleczarskie były tańsze średnio o 2,3%, tłuszcze jadalne o 1,6%, w tym tłuszcze wieprzowe o 4,7%, masło o 2,4%, margaryny o 1,4%, a oleje roślinne o 0,4%. Średnie ceny jaj obniżyły się o 2,4%, a produktów mięsnych o 0,2%, w tym mięsa drobiowego o 2,2%. Wzrost średniego poziomu cen żywności i napojów bezalkoholowych był zbliżony do wzrostu cen napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych oraz towarów i usług związanych z edukacją. Bardziej wzrosły ceny usług restauracyjnych i hotelowych, oraz tzw. innych towarów i usług. Ceny pozostałych grup towarów i usług konsumpcyjnych były niższe niż przed rokiem. Przeciętny poziom cen towarów i usług związanych z transportem obniżył się o 5,4%, w tym paliw do prywatnych środków transportu o 8,0%. Średnie ceny odzieży i obuwia zmalały o 4,4%, towarów i usług w zakresie użytkowania mieszkania i nośników energii o 0,7%, w tym nośników energii o 2,7%, towarów i usług w zakresie rekreacji i kultury o 2,0%, łączności o 0,8% oraz wyposażenia mieszkania i prowadzenia gospodarstwa domowego o 0,1%. Spadek cen paliw, nośników energii oraz pozostałych kosztów użytkowania mieszkania, które mają charakter wydatków sztywnych i zajmują dominującą pozycję w budżetach rodzin, miał istotne znaczenie dla kształtowania się popytu na żywność. Czynnikami sprzyjającymi wzrostowi popytu konsumpcyjnego były pozytywne zjawiska na rynku pracy oraz wzrost dochodów ludności wspierany przez wypłaty z programu Rodzina W listopadzie 2016 r. przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw (w jednostkach o liczbie pracujących powyżej 9 osób) było o 3,1% większe niż rok wcześniej, a w okresie jedenastu miesięcy wzrosło w skali roku o 2,9%. W końcu listopada liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy zmniejszyła się o 14,2%, a stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 8,2%, wobec 9,6% przed rokiem. Siła nabywcza przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw wzrosła (w skali roku) o 4,0%, a przeciętnej emerytury i renty pracowniczej o 1,4%. Pozytywne zjawiska na rynku pracy, poprawa sytuacji dochodowej ludności i zmniejszenie obciążeń gospodarstw domowych kosztami usług bytowych były głównymi czynnikami dynamizującymi obroty handlu detalicznego i wzmagającymi skłonność konsumentów do robienia żywnościowych zakupów. W listopadzie ub. roku sprzedaż detaliczna żywności, napojów i wyrobów tytoniowych w cenach stałych, w przedsiębiorstwach handlowych i niehandlowych o liczbie pracujących powyżej 9 osób, była większa niż przed rokiem o 13,0%, przy wzroście sprzedaży detalicznej ogółem o 7,4%. W okresie trzech kwartałów 2016 r. jej wzrost w ujęciu rocznym wyniósł 5,3%, przy wzroście sprzedaży ogółem o 5,6%. Według metodologii Eurostatu (HICP) w listopadzie 2016 r., w porównaniu z poprzednim miesiącem, w UE-28 łączne ceny towarów i usług konsumpcyjnych nie zmieniły się, w strefie euro zmalały o 0,1%, a w Polsce obniżyły się o 1,0%. Przeciętne ceny żywności w UE-28, w strefie euro i w Polsce wzrosły po 0,4%. Najwyższy ich wzrost odnotowano w Czechach (o 1,9%), na Łotwie (o 1,2%) oraz w Niemczech i Estonii (po 1,1%), a najgłębszy spadek na Słowenii (o 0,9%), w Portugalii (o 0,8%) i w Grecji (o 0,5%). W Belgii, Bułgarii, Szwecji i na Cyprze ceny żywności były stabilne. W listopadzie 2016 r., w stosunku do analogicznego miesiąca 2015 r., w UE- 28 oraz w strefie euro ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły po 0,6%, a w Polsce o 0,2%. Najwyższą inflację (w ujęciu rocznym) odnotowano w Belgii (1,7%), Czechach (o 1,6%), Austrii (1,5%) i w Estonii (o 1,4%). Najgłębszy spadek inflacji miał miejsce w Bułgarii i na Cyprze (po 0,8%). W listopadzie ub. r. w UE-28 ceny żywności były o 0,3% wyższe, a w strefie euro o 0,4% wyższe niż w analogicznym miesiącu 2015 roku. W Polsce wzrosły one o 1,0%. W skali roku żywność podrożała najbardziej na Łotwie (o 2,6%), na Malcie (o 2,5%), w Belgii (o 1,7%), Czechach (o 1,5%) oraz w Niemczech i Estonii (po 1,3%). Spadek cen żywności odnotowano m.in. na Cyprze (o 2,6%), Słowacji (o 2,4%), w Irlandii (o 2,3%), Wielkiej Brytanii (o 2,0%) i Grecji (o 1,8%). Według FAO w listopadzie 2016 r., w porównaniu z poprzednim miesiącem, światowe ceny żywności spadły o 0,4%. Zadecydowały o tym obniżki cen cukru (o 8,9%), zbóż (o 0,6%) i mięsa (o 0,2%). Wzrosły natomiast ceny olejów roślinnych (o 4,6%) i produktów mlecznych (o 2,0%). W listopadzie 2016 r. światowe ceny żywności były o 10,4% wyższe niż rok wcześniej. Wzrosły ceny wszystkich monitorowanych produktów, z wyjątkiem zbóż. Ceny cukru zwiększyły się o 39,0%, olejów roślinnych o 27,1%, produktów mlecznych o 23,4%, a artykułów mięsnych o 4,5%. Ceny zbóż spadły o 7,9%. W 2017 r. w świecie oczekiwany jest wzrost inflacji w związku ze spodziewanym ożywieniem gospodarczym oraz wyhamowaniem wpływu wcześniejszego spadku cen surowców na dynamikę cen. Międzynarodowy Fundusz Walutowy prognozuje, że w 2017 r. w świecie średnioroczna inflacja wyniesie 3,3%, wobec 2,9% w 2016 r. W kierunku jej wzrostu oddziaływać będą m.in. rosnące ceny żywności. Według prognoz Europejskiego Banku Centralnego w strefie euro średnioroczna inflacja przyspieszy z 0,2% w 2016 r. do 1,2% w 2017 r. Także w Polsce przewiduje się, że w 2017 r. dynamika cen towarów i usług konsumpcyjnych będzie wyższa niż w roku poprzednim. W ustawie budżetowej na 2017 r. założono, że w bieżącym roku średnioroczna stopa inflacji wyniesie 1,3%. Szacunki te są zbieżne z prognozami ekspertów NBP. Oczekuje się przyspieszenia dynamiki cen żywności z uwagi na przewidywane mniej korzystne niż w 2016 r. uwarunkowania podażowe, wzrost krajowego popytu na żywność oraz wzrost cen surowców energetycznych i żywnościowych na rynkach światowych. Według NBP w Polsce w 2017 r. przeciętne ceny energii mogą być o 3,1% wyższe, a żywności o 1,9% wyższe niż w 2016 r. 1 Według ocen IERiGŻ-PIB w końcu I półrocza br. łączne ceny żywności i napojów bezalkoholowych mogą być o 2-3% wyższe niż w końcu ub. roku, a w okresie styczeń-czerwiec 2017 r. przeciętny poziom cen żywności może być o 1,5% wyższy od notowanego w analogicznym okresie przed rokiem. W I półroczu br. więcej niż rok wcześniej konsumenci będą płacili za mięso i tłuszcze wieprzowe, ryby, owoce, jaja, masło, oleje roślinne, artykuły mleczarskie, w tym głównie sery dojrzewające. Nie przewiduje się istotnego wzrostu cen artykułów zbożowych, cukru oraz mięsa drobiowego i wołowiny. Tańsze niż w I półroczu 2016 r. będą warzywa ze względu na stosunkowo wysoką ich podaż z ubiegłorocznych zbiorów Raport o inflacji. Listopad 2016, NBP, Warszawa 2016, s K. Świetlik (red.), Popyt na żywność. Stan i perspektywy, IERiGŻ-PIB, MRiRW, ARR, Warszawa, listopad 2016, Seria: Analizy rynkowe nr 17, s RYNEK ROLNY 71 Krystyna Świetlik Rynek żywnościowy

72 Tab. 1. Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w listopadzie 2016 r. I - Wyszczególnienie X 2016=100 XI 2015=100 XII 2015 = 100 I - XI 2015 = 100 O G Ó Ł E M 100,1 100,0 100,2 99,3 Żywność i napoje bezalkoholowe 100,4 101,2 101,3 100,7 Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe 100,1 100,9 101,0 100,6 Odzież i obuwie 99,7 95,3 96,4 95,6 Mieszkanie 100,0 99,7 99,8 99,4 Użytkowanie mieszkania i nośniki energii 100,1 99,6 99,7 99,3 w tym nośniki energii 100,1 98,0 98,1 97,3 Wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego 99,6 100,0 100,2 99,9 Zdrowie 100,2 98,2 98,2 99,3 Transport 99,6 99,8 100,0 94,6 w tym paliwa do prywatnych środków transportu 99,9 100,7 103,4 92,0 Łączność 100,0 99,3 99,3 99,2 Rekreacja i kultura 100,3 98,8 99,0 98,0 Edukacja 100,0 100,7 100,7 100,8 Restauracje i hotele 100,0 101,6 101,5 101,4 Inne towary i usługi 100,5 103,0 102,9 101,5 Źródło: Dane GUS. Tab. 2. Wskaźniki cen podstawowych grup żywności w listopadzie 2016 r. I - Wyszczególnienie X 2016 = 100 XI 2015=100 XII 2015=100 I - XI 2015=100 Żywność (bez napojów) 100,5 101,3 101,4 100,8 Pieczywo i produkty zbożowe 100,1 101,1 101,0 100,3 Pieczywo 100,3 101,9 101,3 100,6 Ryż 101,0 100,7 101,3 99,9 Makarony 100,4 100,9 100,8 100,6 Mięso i przetwory 100,1 102,3 103,3 99,8 Mięso wieprzowe 99,7 106,5 108,0 100,8 Mięso wołowe 100,2 100,7 100,3 100,4 Mięso drobiowe 99,1 96,5 99,7 97,8 Wędliny i pozostałe przetwory mięsne 100,5 102,3 102,9 100,0 Ryby i owoce morza 100,8 105,8 105,8 103,4 Mleko, sery i jaja 100,8 100,3 100,4 97,7 Artykuły mleczarskie 100,7 100,7 100,8 97,7 Mleko 100,5 98,9 99,0 95,9 Sery twarogowe 100,4 99,5 100,1 98,5 Sery dojrzewające i topione 101,8 103,2 103,1 97,2 Jaja 101,4 97,9 98,3 97,6 Oleje i pozostałe tłuszcze 102,0 106,4 107,1 98,4 Masło 103,8 113,0 113,0 97,6 Pozostałe tłuszcze zwierzęce 101,4 99,0 100,6 95,3 Margaryna i inne tłuszcze roślinne 101,0 102,4 104,2 98,6 Oleje roślinne 99,9 100,5 101,1 99,6 Owoce 98,8 100,4 99,9 105,6 Jabłka 101,9 87,2 88,7 94,1 Owoce cytrusowe 86,9 99,8 112,9 109,5 Banany 97,9 101,3 104,4 102,9 Warzywa 102,8 94,4 92,3 103,0 Ziemniaki 100,1 81,8 80,9 121,3 Cukier, dżem, miód, czekolada i wyroby cukiernicze 100,0 104,9 105,8 104,9 Cukier 100,0 127,6 127,4 126,9 Napoje bezalkoholowe 99,8 100,0 100,4 99,7 Źródło: Dane GUS. 72 RYNEK ROLNY

73 Tab. 3. Wskaźniki zmian cen detalicznych towarów żywnościowych i średniej płacy a (miesiąc poprzedni = 100) Miesiące Wyszczególnienie Lata I II III IV V I II IX X XI XII ,3 98,8 100,1 100,4 100,7 99,7 99,7 98,8 100,0 99,9 100,2 100,7 I. Żywność ,5 99,8 99,7 99,5 99,6 99,7 98,9 98,4 100,1 99,8 99,9 100,0 i napoje ,7 100,0 99,9 100,6 99,8 100,1 98,9 99,3 100,6 100,4 99,7 99,9 bezalkoholowe ,0 100,3 100,4 100,3 99,9 100,2 99,0 99,5 99,8 100,5 100,4 Pieczywo i produkty zbożowe Mięso Ryby i owoce morza Mleko, sery, jaja Tłuszcze Owoce Warzywa Cukier i wyroby cukiernicze Cukier II. Towary i usługi konsumpcyjne ,4 100,2 99,9 100,1 100,0 99,9 100,2 99,9 99,9 100,0 100,0 100, ,2 99,9 99,9 99,9 100,2 99,8 100,0 100,0 99,9 100,1 99,9 99, ,2 99,8 100,0 100,1 100,0 99,9 100,0 100,0 100,0 100,0 99,7 100, ,2 100,0 100,0 100,2 100,0 100,0 100,0 100,0 100,1 100,4 100, ,2 99,3 100,5 99,9 99,9 100,4 100,7 100,4 101,1 99,0 99,2 99, ,4 99,5 99,2 99,8 100,3 100,4 100,3 99,9 99,4 99,0 99,2 99, ,9 99,4 99,9 100,1 99,4 100,2 99,9 100,3 100,4 99,5 99,4 99, ,4 99,3 100,1 99,9 100,5 100,6 101,1 101,0 100,2 99,9 100, ,4 100,1 100,0 100,3 100,2 100,1 100,1 100,3 100,2 100,0 99,8 99, ,7 100,4 99,6 100,0 99,8 99,8 99,9 99,8 99,7 100,1 99,8 99, ,9 99,9 100,0 100,1 99,9 99,9 100,0 99,9 100,1 100,2 100,1 100, ,6 100,6 101,0 100,1 100,3 100,3 100,9 100,4 100,1 100,6 100, ,4 100,1 99,6 99,7 99,7 99,7 100,2 100,1 101,0 100,8 100,5 100, ,0 100,4 100,0 99,7 100,0 99,7 99,5 99,7 99,9 99,8 99,7 99, ,2 99,5 99,9 99,7 99,3 99,6 99,7 99,4 100,0 99,8 99,8 99, ,9 99,7 99,8 99,5 99,7 99,9 100,0 100,2 100,1 100,8 100, ,9 99,8 99,4 99,9 100,4 100,6 100,4 100,8 100,7 100,4 100,1 99, ,6 100,1 99,5 98,8 100,6 99,1 100,0 99,3 99,5 99,7 99,1 98, ,2 99,8 99,1 99,7 99,4 98,1 99,1 99,4 99,6 99,8 99,9 99, ,6 100,0 99,2 100,4 99,5 100,1 100,3 101,1 101,4 102,3 102, ,7 99,8 98,3 102,9 106,5 105,0 98,4 95,0 93,5 95,0 99,5 100, ,3 101,0 103,1 100,7 102,0 97,1 96,0 94,2 99,9 97,8 97,6 100, ,1 100,4 101,5 105,8 107,2 100,4 98,2 96,8 98,4 99,7 97,3 100, ,0 104,3 102,3 100,2 100,1 102,3 98,3 96,8 96,5 96,7 98, ,3 100,0 102,5 102,4 104,5 94,7 95,9 89,7 99,1 103,9 104,5 108, ,9 99,3 98,2 98,3 93,3 99,4 90,6 86,6 103,7 102,8 105,1 103, ,4 102,3 99,2 102,2 97,2 101,7 90,7 94,1 106,6 105,7 100,7 102, ,3 101,7 101,6 102,6 98,7 99,2 88,4 92,2 97,9 103,9 102, ,3 99,4 99,7 100,0 99,7 99,7 99,3 99,4 99,8 99,6 99,8 98, ,2 99,0 99,3 97,8 100,0 99,4 99,5 99,4 99,9 99,9 99,5 99, ,1 100,2 100,0 100,5 99,9 100,0 100,8 101,1 100,5 100,8 100,3 99, ,7 100,9 100,7 100,6 99,9 99,8 100,5 101,0 101,2 100,5 100, ,9 98,7 99,2 99,4 99,3 98,7 96,3 97,2 98,9 98,8 98,0 96, ,0 96,2 96,5 92,2 97,9 96,3 96,8 96,5 97,6 98,5 96,8 97, ,7 101,1 102, ,2 98,8 104,1 104,5 104,2 101,6 99,9 100, ,0 104,6 104,3 101,5 100,6 100,7 100,2 105,7 104,8 101,4 100, ,1 100,0 100,2 100,4 99,9 100,0 100,3 99,7 100,1 100,2 99,8 100, ,1 100,1 100,1 100,0 99,9 100,0 99,8 99,6 100,0 100,0 99,8 99, ,8 99,9 100,2 100,4 100,0 100,0 99,9 99,6 99,7 100,1 99,9 99, ,5 99,9 100,1 100,3 100,1 100,2 99,7 99,8 100,0 100,5 100,1 III. Średnia płaca a ,1 101,3 104,2 99,0 97,5 101,7 100,6 98,2 100,2 102,1 100,6 109, ,0 101,0 105,8 97,8 97,1 100,9 101,4 98,3 100,9 101,3 101,3 108, ,5 100,8 103,3 99,9 96,6 102,9 100,6 98,2 100,3 101,7 101,7 108, ,8 100,9 105,2 99,1 96,6 102,1 100,9 98,2 100,1 101,0 101,7 a przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9 osób Źródło: Dane GUS. RYNEK ROLNY 73

74 Tab. 4. Wskaźniki zmian cen detalicznych towarów żywnościowych i średniej płacy a (miesiąc analogiczny = 100) Wyszczególnienie I. Żywność i napoje bezalkoholowe Pieczywo i produkty zbożowe Mięso Ryby i owoce morza Mleko, sery, jaja Tłuszcze Owoce Warzywa Cukier i wyroby cukiernicze Cukier II. Towary i usługi konsumpcyjne Lata Miesiące I II III IV V I II IX X XI XII ,5 102,5 101,5 101,7 101,6 100,7 102,5 102,5 102,6 101,9 101,7 101, ,6 101,6 101,2 100,3 99,2 99,1 98,3 97,9 100,0 97,8 97,5 96, ,1 98,4 96,5 97,5 97,8 98,3 98,3 99,3 99,8 100,4 100,1 99, ,0 100,4 100,8 100,6 100,8 100,9 101,0 101,2 100,4 100,4 101, ,9 101,9 101,6 101,4 101,2 100,9 101,1 100,7 100,7 100,6 100,5 100, ,3 100,3 100,2 100,0 100,2 100,1 100,0 100,0 100,0 100,0 99,9 99, ,6 99,4 99,5 99,7 99,5 99,6 99,7 99,6 99,7 99,7 99,5 99, ,9 100,1 100,1 100,2 100,2 100,3 100,3 100,3 100,4 100,8 101, ,1 102,7 102,8 102,4 101,9 100,9 101,6 101,8 102,1 100,9 100,1 100, ,5 100,8 99,5 99,4 99,8 99,7 99,3 98,9 97,2 97,2 97,2 97, ,7 96,5 97,2 97,5 96,7 96,5 96,0 96,4 97,4 97,8 97,9 97, ,0 97,9 98,1 97,9 99,0 99,4 100,7 101,3 101,2 101,6 102, ,2 101,5 101,2 101,0 101,0 100,8 100,9 100,9 101,1 101,1 100,9 101, ,1 101,4 100,9 100,6 100,2 100,0 99,9 99,5 99,0 99,0 99,0 99, ,1 98,7 99,1 99,3 99,4 99,5 99,6 99,6 100,0 100,2 100,5 101, ,8 101,4 102,4 102,4 102,8 101,8 104,1 104,7 104,7 105,1 105, ,4 103,8 99,7 97,8 98,5 99,2 99,7 100,2 101,2 101,8 102,0 102, ,8 103,2 103,6 103,6 103,9 103,9 103,3 102,8 101,6 100,5 99,7 99, ,3 97,4 97,4 97,5 96,8 96,8 96,9 96,7 96,7 96,7 96,9 96, ,6 96,9 96,7 96,5 96,9 97,2 97,5 98,2 98,4 99,3 100, ,3 100,1 99,0 99,9 101,0 102,4 102,9 104,3 104,9 104,1 103,8 103, ,8 103,1 103,1 102,0 102,1 100,6 100,2 98,6 97,4 96,6 95,7 94, ,4 94,1 93,7 94,5 93,4 93,5 92,6 92,7 92,8 93,0 93,7 94, ,6 94,9 95,0 95,7 95,8 96,8 98,1 99,8 101,6 104,2 106, ,7 101,8 101,0 101,4 104,5 102,1 102,3 106,5 104,3 99,2 100,8 99, ,7 100,1 105,6 103,4 99,2 92,2 90,6 89,8 95,8 98,7 96,8 96, ,4 91,7 90,3 94,8 99,7 103,4 106,3 109,7 108,4 110,0 109,1 109, ,3 113,6 114,5 108,6 101,9 104,1 104,6 104,6 102,3 98,9 100, ,8 104,6 103,0 108,8 106,9 101,2 120,3 118,3 119,6 117,8 115,3 112, ,3 110,6 106,3 102,3 91,4 95,6 90,1 87,2 91,6 90,4 91,0 86, ,1 88,8 89,7 93,3 97,6 100,0 99,6 108,3 111,1 114,1 109,0 107, ,2 104,4 106,9 107,9 110,1 107,9 105,2 102,8 94,3 92,5 94, ,9 100,9 100,2 99,7 99,2 98,8 97,8 97,1 96,6 96,5 96,2 95, ,5 95,1 94,8 92,7 92,9 92,6 92,7 92,8 92,9 93,2 92,9 93, ,5 94,7 95,3 97,9 97,8 98,4 99,7 101,3 101,8 102,8 103,6 103, ,7 104,4 105,1 105,2 105,2 105,1 104,8 104,8 105,5 105,2 104, ,0 98,1 97,2 96,1 95,7 94,4 90,9 88,4 87,1 86,1 84,6 82, ,9 78,7 76,7 71,1 70,1 68,4 68,8 68,3 67,4 67,2 66,4 67, ,7 71,2 75,4 82,8 84,7 86,9 93,5 101,3 108,2 111,6 115,2 118, ,6 124,8 127,2 127,6 128,2 130,6 125,7 127,2 127,8 127,5 127, ,7 101,3 101,0 100,8 100,5 100,2 101,1 101,1 101,0 100,8 100,6 100, ,5 100,7 100,7 100,3 100,2 100,3 99,8 99,7 99,7 99,4 99,4 99, ,6 98,4 98,5 98,9 99,1 99,2 99,3 99,4 99,2 99,3 99,4 99, ,1 99,2 99,1 98,9 99,1 99,2 99,1 99,2 99,5 99,8 100, ,4 104,0 101,6 103,0 102,3 101,4 103,5 102,0 103,6 103,1 103,1 102,7 III. Średnia płaca a ,4 104,0 104,8 103,8 104,8 103,5 103,5 103,5 103,4 103,8 102,7 103, ,6 103,2 104,9 103,7 103,2 102,5 103,3 103,4 104,1 103,3 104,0 103, ,0 103,9 103,3 104,6 104,1 105,3 104,8 104,7 103,9 103,6 104,0 a przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9 osób Źródło: Dane GUS. 74 RYNEK ROLNY

75 Tab. 5. Miesięczne ceny detaliczne wybranych artykułów żywnościowych Wyszczególnienie a 2015 r. b 2016 r. Ryż 1 kg Chleb mieszany 0,5 kg Makaron 250 g Mąka pszenna Poznańska 1kg Mięso wołowe z kością (rostbef) 1kg Mięso wołowe bez kości (z udźca) 1kg Mięso wieprzowe z kością (schab środkowy) 1 kg Kurczę patroszone 1 kg Szynka wieprzowa gotowana 1 kg Kiełbasa Toruńska 1kg Filety mrożone z morszczuka, niepanierowane, na wagę 1 kg Mleko 3,2-3,5% tł., sterylizowane (UHT), w kartonie 1 l Jogurt naturalny 150 g Ser twarogowy półtłusty 1 kg Ser dojrzewający Gouda 1 kg Śmietana 30% tł. (kremówka) 0,5l Jaja świeże 1 szt. Masło 82,0-82,5% tł. Extra świeże, w kostkach 200 g Margaryna do smarowania pieczywa (np. Rama ) 400 g Olej rzepakowy krajowy 1l I II III IV V I II IX X XI XII w złotych a 3,80 3,80 3,79 3,77 3,79 3,80 3,78 3,80 3,79 3,78 3,79 3,76 b 3,80 3,81 3,78 3,74 3,81 3,79 3,81 3,78 3,82 3,80 3,86 a 2,21 2,21 2,20 2,21 2,21 2,20 2,20 2,20 2,19 2,20 2,20 2,21 b 2,22 2,21 2,20 2,21 2,21 2,20 2,20 2,20 2,20 2,21 2,22 a 2,25 2,24 2,24 2,24 2,24 2,23 2,24 2,24 2,23 2,23 2,25 2,24 b 2,24 2,22 2,24 2,24 2,24 2,23 2,25 2,23 2,24 2,24 2,23 a 2,45 2,45 2,41 2,42 2,44 2,43 2,38 2,43 2,43 2,43 2,43 2,38 b 2,45 2,46 2,40 2,48 2,48 2,47 2,47 2,49 2,50 2,50 2,47 a 25,94 25,87 25,90 25,94 25,90 25,80 25,93 25,96 26,01 26,02 26,12 26,05 b 26,03 26,06 26,21 26,03 25,93 25,94 26,12 26,18 26,24 26,32 26,33 a 32,58 32,45 32,28 32,51 32,47 32,32 32,22 32,10 32,03 31,84 32,15 32,23 b 32,68 32,57 32,61 32,59 32,59 32,47 32,44 32,55 32,56 32,38 32,17 a 14,34 13,98 14,02 14,07 13,96 13,81 13,84 13,89 14,00 14,09 13,98 13,79 b 13,69 13,65 13,49 13,55 13,62 13,89 14,25 14,46 14,50 14,57 14,41 a 6,90 6,91 6,95 6,96 6,75 7,10 7,12 7,28 7,39 7,00 6,89 6,60 b 6,83 6,64 6,84 6,67 7,05 6,96 7,12 7,23 7,06 6,74 6,67 a 24,34 24,18 24,22 24,34 24,46 24,42 24,27 24,22 24,24 24,09 24,22 24,01 b 23,92 24,08 24,09 24,12 24,04 24,43 24,65 24,92 24,86 25,04 25,08 a 15,58 15,50 15,50 15,32 15,40 15,41 15,46 15,39 15,50 15,44 15,31 15,41 b 15,37 15,27 15,26 15,20 15,09 15,31 15,10 15,53 15,59 15,64 15,93 a 21,96 21,79 22,08 22,26 22,41 22,63 22,60 22,80 22,81 23,04 23,16 23,43 b 23,71 23,86 23,92 24,13 24,09 24,19 24,09 24,15 24,09 24,15 24,36 a 2,95 2,94 2,93 2,92 2,91 2,88 2,88 2,82 2,85 2,83 2,77 2,80 b 2,80 2,76 2,75 2,71 2,72 2,69 2,69 2,70 2,70 2,70 2,74 a 1,04 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 1,04 1,05 1,04 1,05 1,04 1,04 b 1,05 1,05 1,05 1,04 1,05 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 a 13,39 13,30 13,32 13,33 13,23 13,32 13,26 13,18 13,25 13,10 13,14 13,14 b 13,16 13,14 13,21 13,23 13,16 13,32 13,20 13,24 13,21 13,24 13,32 a 20,29 19,86 19,93 19,76 19,33 19,03 18,95 18,43 18,41 18,33 18,26 17,98 b 17,85 17,80 17,53 17,33 17,11 17,02 17,32 17,75 18,45 19,17 20,08 a 5,89 5,88 5,90 5,89 5,87 5,88 5,84 5,85 5,82 5,80 5,78 5,75 b 5,78 5,77 5,75 5,73 5,68 5,68 5,72 5,76 5,80 5,85 5,99 a 0,52 0,51 0,51 0,51 0,51 0,50 0,50 0,50 0,51 0,51 0,51 0,50 b 0,51 0,51 0,50 0,50 0,49 0,49 0,49 0,49 0,49 0,49 0,49 a 4,35 4,32 4,28 4,26 4,21 4,15 4,07 4,03 3,96 3,97 3,98 3,98 b 3,96 3,96 3,90 3,84 3,82 3,83 3,89 4,03 4,19 4,51 4,70 a 3,93 4,01 3,90 3,98 3,99 3,95 3,94 3,91 3,95 3,87 3,88 3,89 b 3,87 3,86 3,92 3,96 3,98 3,90 3,88 3,95 3,85 3,76 3,95 a 6,07 6,06 6,02 5,96 5,85 5,91 5,86 5,76 5,86 5,83 5,84 5,82 b 5,90 5,82 5,76 5,81 5,79 5,81 5,82 5,83 5,90 5,91 5,88 Słonina 1 kg a 6,07 5,97 5,92 5,87 5,78 5,65 5,69 5,58 5,55 5,60 5,59 5,46 b 5,47 5,39 5,38 5,36 5,30 5,31 5,39 5,45 5,48 5,53 5,61 Smalec bez a 1,78 1,74 1,74 1,73 1,73 1,71 1,72 1,71 1,71 1,71 1,70 1,69 dodatków 250 g b 1,68 1,66 1,66 1,65 1,66 1,63 1,62 1,62 1,62 1,64 1,65 Cukier biały a 2,04 2,06 2,10 2,12 2,13 2,10 2,19 2,29 2,39 2,43 2,44 2,44 kryształ 1 kg b 2,46 2,58 2,70 2,74 2,77 2,78 2,80 2,97 3,12 3,17 3,16 Jabłka 1 kg a 1,99 1,98 2,03 2,36 3,00 3,38 3,56 3,37 2,99 2,81 2,70 2,66 b 2,64 2,65 2,62 2,60 2,58 2,62 2,76 2,78 2,52 2,32 2,35 Źródło: Dane GUS RYNEK ROLNY 75

76 Rys. 1. Wskaźniki cen detalicznych żywności i napojów (XII roku poprzedniego = 100) (w %) 104 Rys. 2. Dynamika cen detalicznych (XII 2014 = 100) (w %) I II III IV V I II IX X XI XII 2013 r r r r. Rys. 3. Dynamika cen detalicznych wybranych rodzajów mięsa (XII 2014 = 100) (w %) wieprzowina wołowina drób 92 I III V I IX XI I III V I IX XI Rys. 5. Ceny detaliczne wybranych produktów zbożowych (w zł/kg) 2, Towary i usługi konsumpcyjne Żywność i napoje bezalkoholowe 98 I III V I IX XI I III V I IX XI Rys. 4. Dynamika cen detalicznych nabiału (XII 2014 = 100) (w %) 101 Mleko Śmietana 100 Sery dojrzew. Twarogi I III V I IX XI I III V I IX XI Rys. 6. Ceny detaliczne cukru w zł/kg (cukier biały kryształ) 3,2 2,5 2,4 2,3 2,8 2,2 2,1 2,0 Chleb (500g) Mąka "Poznańska" Makaron (250g) Ryż (0,5 kg) 2,4 1,9 1,8 XII II IV II X XII II IV II X Rys. 7. Dynamika cen detalicznych tłuszczów (XII 2014 = 100) (w %) Masło Oleje Źródło: Dane GUS i obliczenia własne. Margaryna I III V I IX XI I III V I IX XI Tł. wieprzowe 2,0 XII II IV II X XII II IV II X XII II IV II X Rys. 8. Ceny detaliczne jaj (w zł za 1 szt.) 0,62 0,60 0,58 0,56 0,54 0,52 0,50 0,48 I II III IV V I II IX X XI XII RYNEK ROLNY

77 W listopadzie 2016 r. popyt na podstawowe środki produkcji dla rolnictwa był niewielki, co sprzyjało spadkom cen. Potaniały głównie nawozy mineralne. Wyższe niż miesiąc wcześniej były natomiast ceny bezpośrednich nośników energii, o czym zadecydował głównie drożejący gaz ziemny oraz węgiel kamienny. Relacje cen większości środków produkcji do cen zbóż były w listopadzie nieco bardziej korzystne w porównaniu do poprzedniego miesiąca. Środki produkcji podrożały jednak względem żywca wieprzowego. W listopadzie popyt na nawozy mineralne był wyraźnie mniejszy niż w poprzednich miesiącach, co skutkowało obniżaniem ich cen. Ceny nawozów na krajowym rynku zmalały średnio o 1,1% w porównaniu z poprzednim miesiącem, przy czym spadki dotyczyły przede wszystkim nawozów wieloskładnikowych. Wśród nich najbardziej, bo o 2,5% potaniała polifoska oraz o 1,9% fosforan amonu. Spadek cen nawozów azotowych był mniejszy i wyniósł średnio 1,0%. W ciągu 12 miesięcy nawozy mineralne potaniały średnio o 8,1%. Obniżki cen wystąpiły głównie w przypadku nawozów azotowych (średnio o 12,5%). W przypadku pozostałych analizowanych nawozów mineralnych spadki cen były mniejsze, przy czym nawozy wieloskładnikowe potaniały w większym stopniu niż jednoskładnikowe nawozy fosforowe i potasowe. W pierwszych miesiącach 2017 r. trwający od kilkunastu miesięcy spadek cen nawozów mineralnych na krajowym rynku może zostać zahamowany, czemu będzie sprzyjał zwiększony popyt. Nie powinny one jednak rosnąć w sytuacji niskich cen nawozów w handlu światowym. Ponadto z powodu kiepskiej koniunktury na rynku zbóż i większości podstawowych produktów roślinnych popyt będzie prawdopodobnie mniejszy niż w latach poprzednich. Będzie to istotnym czynnikiem stabilizującym ceny w okresie zwiększonego zużycia nawozów w okresie wiosennym. Większość dopłat bezpośrednich za 2016 r. (około 70%) w formie zaliczek została wypłacona do końca listopada 2016 r., co zapobiegnie wiosennemu wzrostowi cen powodowanemu zwiększonym dopływem gotówki. W listopadzie 2016 r. relacje cen nawozów mineralnych do cen zbóż nieznacznie poprawiły się w porównaniu z poprzednim miesiącem. Na zakup 1 kg NPK należało przeznaczyć równowartość 5,7 kg pszenicy, tj. o 0,1 kg mniej niż miesiąc i rok wcześniej. Relatywnie najtańszym nawozem mineralnym pozostaje sól potasowa (równowartość 4,4 kg pszenicy), a najdroższym superfosfat prosty (7,4 kg pszenicy). Relacje cen nawozów do cen skupu trzody chlewnej były w listopadzie nieco gorsze niż w październiku. Na zakup 1 dt NPK należało przeznaczyć równowartość 71 kg żywca wieprzowego, tj. o 1 kg więcej niż w poprzednim miesiącu ale o 27 kg mniej niż rok wcześniej. Ceny nawozów wapniowych zmalały w listopadzie o 0,2%, ale w ujęciu rocznym były wyższe o 13,8%. Od września 2016 r. cen nawozów mineralnych w handlu światowym systematycznie rosną. W listopadzie ceny wzrosły średnio o kolejne 2,1% 1, przy czym mocznik 2 podrożał o 9,3%, a fosforan amonu 3 i superfosfat potrójny 4 potaniały odpowiednio o 3,0 i 1,1%. Nie zmieniły się ceny soli potasowej 5. Ceny nawozów na światowym rynku były w listopadzie 2016 r. przeciętnie o 21,8% niższe niż rok wcześniej. Superfosfat potrójny potaniał o 28,9%, sól potasowa o 27,4%, fosforan amonu o 22,4%, a mocznik o 17,9%. Powodem niższych w porównaniu z rokiem poprzednim cen nawozów mineralnych w handlu światowym jest zmniejszony popyt na skutek spadku cen zbóż 6, a także niskie ceny gazu ziemnego 7, wpływające na zmniejszenie kosztów produkcji. Trwający od kilku lat długookresowy spadkowy trend cen nawozów wynika również z mniejszego niż oczekiwano popytu na nawozy w krajach rozwijających się. Aldon Zalewski W październiku 2016 r. wzrosły ceny bezpośrednich nośników energii na krajowym rynku (średnio o 0,4%), o czym zadecydowały podwyżki cen gazu ziemnego oraz węgla kamiennego. Gaz ziemny LPG podrożał o 4,6%, a węgiel kamienny o 0,6%. Potaniała benzyna 95-oktanowa (o 0,9%, natomiast ceny pozostałych badanych nośników energii prawie nie zmieniły się. Bezpośrednie nośniki energii były w listopadzie 2016 r. średnio o 0,5% tańsze niż rok wcześniej. Droższy niż rok wcześniej był m.in. smar do łożysk (o 2,2%). Mniej natomiast (o 4,5%) kosztował koks opałowy. Na światowym rynku bezpośrednich nośników ceny energii zmalały średnio o 6,7% 8, głównie pod wpływem obniżki cen ropy naftowej, w tym ropy Brent o 6,6%. Potaniał również gaz ziemny (o 4,1%). W ciągu 12 miesięcy ropa naftowa Brent podrożała o 4,5%, a gaz ziemny potaniał o 3,9%, w tym gaz dla odbiorców europejskich o 21,3%. W najbliższych miesiącach ceny ropy w handlu światowym prawdopodobnie będą nadal rosły. Będzie temu sprzyjać zmniejszenie produkcji przez kraje OPEC, co ma być konsekwencją osiągniętego pod koniec listopada porozumienia w sprawie ograniczenia wydobycia. W listopadzie środki ochrony roślin podrożały średnio o 0,2%, materiały budowlane staniały o 0,2%, a ceny maszyn rolniczych nie zmieniły się w porównaniu z miesiącem poprzednim. W ciągu 12 miesięcy maszyny rolnicze i środki ochrony roślin podrożały odpowiednio o 1,7 i 1,5%, a ceny materiałów budowlanych zmalały o 0,6%. 1 Na podstawie indeksu zmian cen nawozów mineralnych obliczanego przez Bank Światowy. 2 Notowania fob Yuzhnyy 3 Notowania fob Gulf 4 Notowania fob US Tunis 5 Notowania fob Vancouver 6 Indeks zmian cen zbóż notowany przez FAO zmalał ze 153,6 pkt. w listopadzie 2015 r. do 141,4 pkt. w listopadzie 2016 r. 7 Indeks zmian cen gazu ziemnego notowany przez Bank Światowy był w listopadzie 2016 r. o 3,9% niższy niż rok wcześniej oraz o ponad 40% niższy niż w listopadzie 2014 r. 8 Na podstawie indeksu zmian cen surowców energetycznych obliczanego przez Bank Światowy. Arkadiusz Zalewski Rynek środków produkcji dla rolnictwa RYNEK ROLNY 77