Polacy o konflikcie na Ukrainie. - sondaż LBM UW

Transkrypt

1

2 Polacy o konflikcie na Ukrainie - sondaż LBM UW Warszawa, luty 2017

3 Wydawca: ul. Bednarska 2/ Warszawa Wykonanie raportu: Zespół pod kierownictwem dr. Tomasza Gackowskiego i dr Karoliny Brylskiej Autorzy raportu: Karolina Brylska, Tomasz Gackowski, Marcin Łączyński, Mateusz Patera Koordynacja zespołów koderskich: Adam Balcerzak, Karolina Brylska, Tomasz Gackowski, Mateusz Patera Zespół realizujący projekt: Adam Balcerzak, Karolina Brylska, Tomasz Gackowski, Marcin Łączyński, Mateusz Patera oraz ankieterzy: Mateusz Bednarz, Dominika Brysk, Anna Buss, Aleksandra Chlebowska, Dominik Daszkiewicz, Adrianna Dobrzyńska, Lizaveta Dubitskaya, Kinga Głogowska, Przemysław Gołaszewski, Katarzyna Gurmińska, Katarzyna Jaworska, Klara Kluczykowska, Maja Kopacz, Grzegorz Kowalczyk, Łukasz Krawczyński, Anita Kwiatkowska, Katarzyna Leszczyńska, Aneta Lewkowicz, Yuliia Litkovets, Olga Łęcka, Mariola Machalska, Paulina Mazurek, Katarzyna Męzik, Arkadiusz Michałowski, Aleksandra Miniak, Michał Mijalski, Radosław Prachnio, Maria Rajchert, Dagmara Sidyk, Amanda Siwek, Oliwia Siwińska, Bartłomiej Skalik, Agnieszka Sułkowska, Marlena Sztyber, Igor Szulich, Konrad Tyszka, Kamila Węclewska, Jakub Więckowski, Jan Wiśniewski, Maciej Zajdenc Wsparcie techniczne: Adam Balcerzak ISBN Copyright Na okładce wykorzystano grafikę autorstwa Freepik pochodzącą ze strony (CC 3.0 BY).

4 Polacy o konflikcie na Ukrainie SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI... 2 WYBRANE WNIOSKI Z BADANIA... 4 WSTĘP... 5 PYTANIE 1: KTO JEST WEDŁUG PANA/PANI ODPOWIEDZIALNY ZA KONFLIKT NA UKRAINIE?... 7 PYTANIE 2: LICZĄC OD DZISIAJ, JAK DŁUGO PANA/PANI ZDANIEM POTRWA KONFLIKT NA UKRAINIE? PYTANIE 3: CZY UWAŻA PAN/PANI, ŻE MEDIA W POLSCE W SPOSÓB WIARYGODNY RELACJONUJĄ KONFLIKT NA UKRAINIE? ZESTAWIENIE PROFILI RESPONDENTÓW PODSUMOWANIE KOMENTARZ EKSPERCKI SPIS TREŚCI -3-

5 Polacy o konflikcie na Ukrainie WYBRANE WNIOSKI Z BADANIA Polacy bez względu na płeć i miejsce zamieszkania - uważają, że za konflikt na Ukrainie odpowiedzialna jest Rosja. 66 proc. Polaków sądzi, że to ojczyzna Władimira Putina jest odpowiedzialna bądź współodpowiedzialna za konflikt na terenie naszego południowo-wschodniego sąsiada. Natomiast dla blisko 60 proc. Polaków Rosja jest jedynym podmiotem odpowiedzialnym za wojnę na Ukrainie. Osoby starsze i mieszkające w dużych ośrodkach generalnie częściej wskazywały na winę Rosji, zaś najmłodsze osoby z małych ośrodków wymieniały Rosję najrzadziej (w grupie tej najwyższy był odsetek osób niezdecydowanych co do głównego winowajcy konfliktu). Kobiety blisko dwa razy częściej niż mężczyźni wyrażają zdanie, że nie wiedzą, kto jest odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie (różnica 6,10 punktu proc.). Polacy nie są zgodni w przewidywaniach dotyczących czasu trwania konfliktu na Ukrainie. Częściej od innych odpowiedzi (0-1 lat, 1-2 lata, 2-3 lata, 3-5 lat, Powyżej 5 lat, Nigdy się nie skończy) pojawiało się wskazanie żadne z powyższych (26,79 proc.). Statystycznie największymi pesymistami w temacie prognozowania czasu trwania konfliktu na Ukrainie są mężczyźni powyżej 55. roku życia zamieszkujący w miastach powyżej 500 tys. Mężczyźni wydają się być bardziej pesymistycznie nastawieni niż kobiety, jeśli chodzi o długości trwania konfliktu - częściej od kobiet wybierali odpowiedzi: Nigdy się nie skończy, Powyżej 5 lat, 3-5 lat. 41 proc. Polaków uważa, że media w sposób niewiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie. Z kolei 31,25 proc. uważa zupełnie odwrotnie. WYBRANE WNIOSKI Z BADANIA Za najbardziej krytycznych wobec mediów można uznać mężczyzn zamieszkujących miasta oraz generalnie osoby do 30. roku życia. W gronie najmniej krytycznych wobec mediów znaleźli się mężczyźni mieszkańcy wsi oraz, ogólnie rzecz biorąc, osoby powyżej 55. roku życia. Mężczyźni na pytanie o wiarygodność mediów w Polsce w kontekście relacjonowania konfliktu na terenie naszego południowo-wschodniego sąsiada nieco częściej decydują się na precyzyjną odpowiedź Tak lub Nie. Kobiety częściej od mężczyzn wybierają Trudno stwierdzić i nie mam zdania. -4-

6 Polacy o konflikcie na Ukrainie WSTĘP W dniach 9-12 maja 2016 roku w przeprowadzono sondaż za pomocą metody CATI (ang. Computer Assisted Telephone Interview, czyli wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo). Przez cztery kolejne dni, dokładnie 32 godziny (połączenia wykonywano między 12:00 a 20:00), ankieterom udało się przeprowadzić wywiady z 1683 respondentami. Sondaż był swoistą kontynuacją medioznawczo-socjologicznych badań LBM UW dotyczących sytuacji na Ukrainie. Wcześniej Laboratorium Badań Medioznawczych opracowało m. in. raport pt. Od ucieczki Wiktora Janukowycza, do aneksji Krymu przez Federację Rosyjską. Wydarzenia na Krymie w polskich gazetach i czasopismach w lutym i marcu 2014 roku opublikowany w marcu 2015 roku. Badanie sondażowe miało pomóc odpowiedzieć na pytanie o to, co Polacy sądzą na temat konfliktu na Ukrainie i w jaki sposób oceniają sposób relacjonowania tych wydarzeń przez polskie media in gremio. W trakcie badania pytano Polaków o następujące kwestie (przytaczamy pełne brzmienie pytań zadawanych respondentom): 1. Kto jest według Pana/Pani odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie? 2. Licząc od dzisiaj, jak długo Pana/Pani zdaniem potrwa konflikt na Ukrainie? 3. Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie? Poniższa tabela obrazuje, ile wywiadów telefonicznych przeprowadzono w następujących po sobie dniach (od poniedziałku do czwartku). Tabela 1: Liczba przeprowadzonych wywiadów w każdym dniu badania Data Liczba przeprowadzonych wywiadów SUMA 1683 WSTĘP Spośród wszystkich przeprowadzonych i wyeksportowanych do bazy danych rozmów na początku procesu rekodowania usunięto 31 pozycji, co stanowi mniej niż 2 proc. wszystkich wywiadów. Przyczyną takiego zabiegu była niekompletność wpisu respondent mógł nie zechcieć odpowiedzieć na jedno z pytań problemowych lub metryczkowych. Wśród kompletnych ankiet znalazły się dwa kwestionariusze od osoby mającej w momencie badania mniej niż 16 lat. Ze względów statystycznych rzeczone rekordy zostały pominięte w procesie ważenia i przetwarzania danych. -5-

7 Polacy o konflikcie na Ukrainie Tabela 2: Przyczyny niezakwalifikowania do badania i podstawa procentowania Liczba przeprowadzonych wywiadów 1683 Ankiety niekompletne 31 Respondent w wieku <16 lat 2 Podstawa procentowania (100 proc.) 1650 Dla powyższej próby błąd maksymalny oszacowania frakcji wynosi (przy wysokim, 99 proc. poziomie ufności): Dla frakcji 1 proc. - błąd maksymalny 0,6 proc. Dla frakcji 5 proc. - błąd maksymalny 1,4 proc. Dla frakcji 10 proc. - błąd maksymalny 1,9 proc. Dla frakcji 25 proc. - błąd maksymalny 2,8 proc. Dla frakcji 50 proc. - błąd maksymalny 3,2 proc. Pytania pierwsze i drugie miały charakter otwarty, respondent mógł w nich udzielić dowolnej odpowiedzi. Podczas procesu rekodowania odpowiedzi na pytanie otwarte, dotyczące podmiotu odpowiedzialnego za konflikt na Ukrainie, zostały zakwalifikowane na początku w wąskie, a następnie w szersze klastry. W przypadku pytania 2. ankieter po usłyszeniu odpowiedzi klasyfikował ją do jednego z przedziałów (0-1 lat; 1-2 lata; 2-3 lat; 3-5 lat; Powyżej 5 lat; Nigdy się nie skończy; Żadne z powyższych). W pytaniu nr 3 respondent miał do dyspozycji kafeterię, z której mógł wybrać odpowiedź (Tak; Nie; Trudno stwierdzić; Nie mam zdania). W metryczce ankieter prosił o podanie pięciu informacji na temat respondenta: 1. płeć; 2. wiek; 3. wykształcenie; 4. liczba mieszkańców w miejscowości zamieszkania; 5. czy respondent mieszka w mieście czy na wsi? Wyniki, które znalazły się w niniejszej publikacji zostały poddane procesowi ważenia celem oddania proporcji statystycznych w populacji dorosłych Polaków, przedstawianych w raportach Głównego Urzędu Statystycznego za rok Kolejne strony raportu będą prezentacją odpowiedzi na trzy pytania stanowiące część badawczą wywiadu w kilku ujęciach statystycznych ogólnym, w podziale ze względu na płeć, ze względu na miejsce zamieszkania (miasto lub wieś), ze względu na liczbę mieszkańców w miejscowości zamieszkania oraz ze względu na wiek. WSTĘP -6-

8 Polacy o konflikcie na Ukrainie PYTANIE 1: KTO JEST WEDŁUG PANA/PANI ODPOWIEDZIALNY ZA KONFLIKT NA UKRAINIE? Wykres 1: Kto jest według Pana/Pani odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie? Zachód 0,82% Unia Europejska 0,49% Ukraina 9,02% Trudno stwierdzić 5,24% Stany Zjednoczone 1,98% Rosja; Zachód 0,32% Rosja; Unia Europejska 0,48% Rosja; Ukraina 6,40% PYTANIE 1: KTO JEST WEDŁUG PANA/PANI ODPOWIEDZIALNY ZA KONFLIKT NA UKRAINIE? Rosja; Stany Zjednoczone Rosja Polska Nie wiem Nie mam zdania Inne 0,33% 0,71% 1,67% 5,60% 8,48% 58,47% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Blisko 60 proc. Polaków uważa, że to Rosja jest odpowiedzialna za konflikt na Ukrainie. Rosja jako podmiot odpowiedzialny pojawia się także w odpowiedziach, w których występuje więcej niż jeden aktor np. Rosja, Ukraina czy Rosja, Stany Zjednoczone. Całkowity odsetek odpowiedzi, w których występuje lub współwystępuje Rosja wynosi 66 proc. Ponad 9 proc. Polaków uważa, że to Ukraina jest odpowiedzialna za konflikt na swoim terytorium. Blisko 9 proc. nie wiedziało, kto jest odpowiedzialny, a ponad 5 proc. badanych wyraziło zdanie, że Trudno stwierdzić, kto odpowiada za rzeczone wydarzenia. -7-

9 Polacy o konflikcie na Ukrainie Wśród podanych odpowiedzi ponad 5 proc. stanowią Inne. Tak wysoki odsetek jest konsekwencją charakteru pytania, które miało formułę otwartą. W procesie rekodowania grupowego w kategorii Inne zaklasyfikowano m.in. wypowiedzi zawierające sformułowania typu politycy, obywatele, władze. Wśród odpowiedzi warto wyróżnić Stany Zjednoczone, Zachód i Unię Europejską, które sumarycznie przekroczyły próg 3 proc. PYTANIE 1: KTO JEST WEDŁUG PANA/PANI ODPOWIEDZIALNY ZA KONFLIKT NA UKRAINIE? -8-

10 Polacy o konflikcie na Ukrainie Wykres 2: Kto jest według Pana/Pani odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie? Zachód Unia Europejska Ukraina Trudno stwierdzić Stany Zjednoczone Rosja; Zachód 1,31% 0,00% 0,62% 0,26% 8,81% 9,38% 5,20% 5,31% 2,69% 0,83% 0,51% 0,00% PYTANIE 1: KTO JEST WEDŁUG PANA/PANI ODPOWIEDZIALNY ZA KONFLIKT NA UKRAINIE? Rosja; Unia Europejska Rosja; Ukraina Rosja; Stany Zjednoczone Rosja Polska Nie wiem Nie mam zdania Inne 0,43% 0,55% 0,47% 0,09% 0,74% 0,65% 1,43% 2,07% 6,05% 6,97% 6,16% 12,26% 6,12% 4,76% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Mężczyźni (X-squared = , df = 14, p-value = 6.039e-07) Jeśli chodzi o podział odpowiedzi na pytanie pierwsze ze względu na płeć respondenta, to Polki i Polacy uważają niemal w takich samych proporcjach, że to Rosja jest odpowiedzialna za konflikt na Ukrainie. Wśród odpowiedzialnych Polacy częściej od Polek wymieniają Rosję (różnica 2,58 punktu proc.), Stany Zjednoczone (różnica 1,86 punktu proc.), Unię Europejską (różnica 0,36 punktu proc.), Rosję; Stany Zjednoczone (różnica 0,38 punktu proc.) oraz Inne (różnica 1,36 punktu proc.). Mężczyźni także wyrażali opinie, które nie pojawiły się u kobiet, między innymi twierdzili, że za konflikt odpowiedzialny jest Zachód (1,31 proc.), Rosja; Zachód (0,51 proc.). Kobiety blisko dwa razy częściej niż mężczyźni wyrażają zdanie, że nie wiedzą, kto jest odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie (różnica 6,10 punktu proc.), częściej jako odpowiedzialny podmiot podają Rosję; Ukrainę (różnica 0,92 punktu proc.) oraz samą Ukrainę (różnica 0,57 punktu proc.). Polki i Polacy równie rzadko sądzą, że to Polska jest -9- Kobiety 59,45% 56,87%

11 Polacy o konflikcie na Ukrainie odpowiedzialna za to, co w kontekście konfliktu zbrojnego dzieje się za naszą południowo-wschodnią granicą. Najczęstszymi odpowiedziami, zarówno kobiet i mężczyzn, są: Rosja, Ukraina oraz Rosja; Ukraina, czyli odpowiedzialność została rozłożona przez polskiego respondenta pomiędzy strony zaangażowane w wojnę. To, co ważne, to fakt, iż wyniki badania ze względu na płeć respondentów są istotne statystycznie. Wykres 3: Kto jest według Pana/Pani odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie? PYTANIE 1: KTO JEST WEDŁUG PANA/PANI ODPOWIEDZIALNY ZA KONFLIKT NA UKRAINIE? Zachód Unia Europejska Ukraina Trudno stwierdzić Stany Zjednoczone Rosja; Zachód Rosja; Unia Europejska Rosja; Ukraina Rosja; Stany Zjednoczone Rosja Polska Nie wiem Nie mam zdania Inne 0,82% 0,64% 0,39% 0,53% 1,31% 2,45% 0,37% 0,40% 0,91% 0,34% 0,17% 0,59% 1,08% 0,29% 0,92% 2,07% 4,47% 5,16% 9,46% 8,88% 7,24% 6,16% 11,84% 6,58% 4,13% 6,57% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Wieś Miasto (X-squared = , df = 14, p-value = ) Różnice w odpowiedziach mieszkańców wsi i miast na pytanie o podmiot odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie są niewielkie. W najczęściej wskazywanej wśród respondentów odpowiedzi: Rosja różnica wyniosła mniej niż 3 punkty proc. Nie ma zatem istotnych rozbieżności w ocenie odpowiedzialnych za sytuację u naszego południowo-wschodniego sąsiada pomiędzy mieszkańcami miast i wsi. Powyższe relacje na poziomie statystycznym nie są dość silne, aby uznać je za istotne ,88% 59,32%

12 Polacy o konflikcie na Ukrainie Wykres 4: Kto jest według Pana/Pani odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie? Zachód Unia Europejska 0,57% 0,68% 0,60% 0,49% 0,13% 0,87% Ukraina Trudno stwierdzić Stany Zjednoczone Rosja; Zachód Rosja; Unia Europejska Rosja; Ukraina 8,94% 10,83% 8,47% 5,02% 4,59% 5,23% 1,10% 1,89% 3,92% 0,54% 0,37% 0,29% 0,55% 0,47% 0,46% 8,24% 5,05% 5,79% PYTANIE 1: KTO JEST WEDŁUG PANA/PANI ODPOWIEDZIALNY ZA KONFLIKT NA UKRAINIE? 0,37% Rosja; Stany Zjednoczone 0,00% 0,95% 55,83% Rosja 58,17% 60,01% 0,98% Polska 0,60% 0,00% 12,73% Nie wiem 7,69% 5,49% 0,51% Nie mam zdania 1,64% 2,72% 4,14% Inne 7,89% 5,19% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% <10 tys. mieszkańców 10 tys tys. mieszkańców >100 tys. mieszkańców (X-squared = , df = 56, p-value = ) Mieszkańcy dużych miast (powyżej 100 tysięcy mieszkańców) częściej niż mieszkańcy miast średniej wielkości (pomiędzy 10 a 100 tysięcy mieszkańców) i małych miast i wsi -11-

13 Polacy o konflikcie na Ukrainie (poniżej 10 tysięcy mieszkańców) wskazywali Rosję jako podmiot odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie. Osoby zamieszkujące miejscowości, w których liczba mieszkańców jest mniejsza niż 10 tysięcy niemal dwukrotnie częściej niż pozostali odpowiadali Nie wiem. Warto podkreślić, że opisywane zależności są istotne statystycznie. PYTANIE 1: KTO JEST WEDŁUG PANA/PANI ODPOWIEDZIALNY ZA KONFLIKT NA UKRAINIE? -12-

14 Polacy o konflikcie na Ukrainie Wykres 5: Kto jest według Pana/Pani odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie? PYTANIE 1: KTO JEST WEDŁUG PANA/PANI ODPOWIEDZIALNY ZA KONFLIKT NA UKRAINIE? 0,53% Zachód 2,62% 0,42% 0,36% 0,41% Unia Europejska 0,41% 0,33% 0,85% 8,53% Ukraina 10,84% 8,91% 8,36% 7,76% Trudno stwierdzić 5,47% 4,89% 3,05% 1,21% Stany Zjednoczone 0,74% 2,04% 3,59% 0,21% Rosja; Zachód 0,00% 0,31% 0,67% 0,22% Rosja; Unia Europejska 0,31% 0,56% 0,73% 6,53% Rosja; Ukraina 9,22% 4,71% 6,71% 0,00% Rosja; Stany Zjednoczone 0,31% 0,19% 0,88% 58,14% Rosja 58,99% 59,92% 56,25% 0,67% Polska 2,06% 0,23% 0,45% 8,09% Nie wiem 4,87% 9,46% 10,07% 1,71% Nie mam zdania 0,27% 1,49% 2,96% 6,00% Inne 3,88% 6,54% 5,07% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% >60 lat lat lat <31 lat (X-squared = , df = 42, p-value = ) -13-

15 Polacy o konflikcie na Ukrainie Większość Polaków, niezależnie od wieku, uważa, że to Rosja jest odpowiedzialna za konflikt na Ukrainie. Wśród osób powyżej 50. roku życia drugim pod względem frekwencji wskazaniem była Ukraina. Natomiast osoby w wieku 50 lat i mniej na drugim miejscu wymieniały Nie wiem. W grupie osób poniżej 30. roku życia stosunkowo dużo osób wskazywało na odpowiedzialność Stanów Zjednoczonych częściej niż osoby od nich starsze wskazywali odpowiedzi: Stany Zjednoczone, Rosja; Stany Zjednoczone. Należy nadmienić, iż zaobserwowane zależności są istotne statystycznie. PYTANIE 1: KTO JEST WEDŁUG PANA/PANI ODPOWIEDZIALNY ZA KONFLIKT NA UKRAINIE? -14-

16 Polacy o konflikcie na Ukrainie PYTANIE 2: LICZĄC OD DZISIAJ, JAK DŁUGO PANA/PANI ZDANIEM POTRWA KONFLIKT NA UKRAINIE? Wykres 6: Licząc od dzisiaj, jak długo Pana/Pani zdaniem potrwa konflikt na Ukrainie? 9,64% 26,79% 9,15% 0-1 lat 1-2 lata 10,51% 8,43% 13,78% 2-3 lata 3-5 lat powyżej 5 lat nigdy się nie skończy żadne z powyższych PYTANIE 2: LICZĄC OD DZISIAJ, JAK DŁUGO PANA/PANI ZDANIEM POTRWA KONFLIKT NA UKRAINIE? 21,70% Polacy zapytani o przewidywany czas trwania konfliktu na Ukrainie najczęściej odpowiadają żadne z powyższych (26,79 proc.). Drugim wyborem Polaków była odpowiedź Powyżej 5 lat (21,70 proc.). W przedziale proc. zmieściły się dwie odpowiedzi 3-5 lat (13,78 proc.) oraz Nigdy się nie skończy (10,51 proc.). Podobny udział procentowy miały odpowiedzi: 0-1 lat, 1-2 lata, 2-3 lata żadna z nich nie przekroczyła progu 10 proc. Powyższy wykres wyraźnie pokazuje, iż Polacy są podzieleni w ocenie długości trwania konfliktu na Ukrainie. Żadna z odpowiedzi nie otrzymała dominującego odsetka wskazań

17 Wykres 7: Licząc od dzisiaj, jak długo Pana/Pani zdaniem potrwa konflikt na Ukrainie? żadne z powyższych 23,83% 31,62% nigdy się nie skończy 11,77% 8,45% powyżej 5 lat 3-5 lat 2-3 lata 1-2 lata 0-1 lat 23,05% 19,49% 14,75% 12,20% 8,30% 8,65% 9,67% 8,29% 8,63% 11,30% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Mężczyźni Kobiety PYTANIE 2: LICZĄC OD DZISIAJ, JAK DŁUGO PANA/PANI ZDANIEM POTRWA KONFLIKT NA UKRAINIE? (X-squared = , df = 6, p-value = ) Powyższy wykres obrazuje odpowiedzi respondentów na pytanie dotyczące czasu trwania konfliktu na Ukrainie w podziale ze względu na płeć. Mężczyźni wydają się bardziej pesymistycznie nastawieni, jeśli chodzi o długość trwania konfliktu - częściej od kobiet wybierali odpowiedzi: Nigdy się nie skończy, Powyżej 5 lat, 3-5 lat. Kobiety względem mężczyzn dominowały w odpowiedziach: 0-1 lat, co by wskazywało, że ich zdaniem konflikt zakończy się w ciągu kilkunastu najbliższych miesięcy, 2-3 lata oraz żadne z powyższych. Wyniki analizy statystycznej dowodzą, że zachodzące relacje są istotne statystycznie. -16-

18 Wykres 8: Licząc od dzisiaj, jak długo Pana/Pani zdaniem potrwa konflikt na Ukrainie? żadne z powyższych 23,89% 32,92% nigdy się nie skończy 8,91% 9,57% powyżej 5 lat 3-5 lat 2-3 lata 1-2 lata 0-1 lat 16,26% 12,64% 15,58% 9,43% 8,22% 10,00% 8,83% 9,85% 8,81% 25,10% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Wieś Miasto PYTANIE 2: LICZĄC OD DZISIAJ, JAK DŁUGO PANA/PANI ZDANIEM POTRWA KONFLIKT NA UKRAINIE? (X-squared = , df = 6, p-value = ) Osoby mieszkające na wsi są bardziej optymistyczne, jeżeli chodzi o czas trwania konfliktu na Ukrainie częściej od osób zamieszkujących miasta wskazują, jakoby wojna miała się zakończyć w przedziałach 0-1 lat, 1-2 lata, 2-3 lata różnice w tych trzech przypadkach wynoszą nieco powyżej 1 punktu proc. Mieszkańcy miast są zdecydowanie bardziej sceptyczni o blisko 10 punktów proc. częściej niż osoby mieszkające na wsiach twierdzą, że konflikt potrwa jeszcze Powyżej 5 lat. Osoby mieszkające na wsi uzyskały przewagę w odpowiedzi Żadne z powyższych (różnica 9,03 punktu proc.). Analiza statystyczna wykazała, że wyniki badania również i w tym wypadku są istotne statystycznie. -17-

19 Wykres 9: Licząc od dzisiaj, jak długo Pana/Pani zdaniem potrwa konflikt na Ukrainie? żadne z powyższych 32,07% 25,20% 22,04% nigdy się nie skończy 8,59% 6,97% 10,83% powyżej 5 lat 3-5 lat 2-3 lata 1-2 lata 0-1 lat 18,55% 26,09% 24,50% 11,41% 14,79% 16,51% 10,60% 8,44% 8,26% 8,92% 9,89% 9,22% 9,85% 8,61% 8,65% PYTANIE 2: LICZĄC OD DZISIAJ, JAK DŁUGO PANA/PANI ZDANIEM POTRWA KONFLIKT NA UKRAINIE? 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% <10 tys. mieszkańców 10 tys tys. mieszkańców >100 tys. mieszkańców (X-squared = , df = 24, p-value = ) Niemal 8 punktów proc. dzieli mieszkańców średnich miast i najmniejszych miejscowości oraz wsi (poniżej 10 tysięcy mieszkańców) w ocenie, że konflikt na Ukrainie potrwa jeszcze Powyżej 5 lat. Odpowiedzi 2-3 lata. 1-2 lata, 0-1 lat miały podobny udział procentowy niezależnie od liczby mieszkańców w miejscowości zamieszkania. Mieszkańcy najmniejszych miejscowości częściej niż mieszkańcy dużych miast wybierali odpowiedź żadne z powyższych (różnica wyniosła 10 punktów proc.). Co 10. mieszkaniec dużej miejscowości twierdził, że konflikt nigdy się nie skończy. Analiza statystyczna pokazała, że związki pomiędzy liczbą mieszkańców w miejscowości zamieszkania a opinią na temat długości trwania konfliktu na Ukrainie są również istotne statystycznie. -18-

20 Wykres 10: Licząc od dzisiaj, jak długo Pana/Pani zdaniem potrwa konflikt na Ukrainie? żadne z powyższych nigdy się nie skończy powyżej 5 lat 3-5 lat 2-3 lata 1-2 lata 0-1 lat 23,79% 27,06% 21,84% 14,19% 14,43% 9,53% 5,34% 21,47% 25,81% 21,56% 19,08% 10,22% 11,81% 12,23% 21,16% 7,89% 4,97% 8,72% 11,10% 5,69% 7,23% 10,81% 11,58% 7,07% 11,94% 10,09% 9,89% 33,46% PYTANIE 2: LICZĄC OD DZISIAJ, JAK DŁUGO PANA/PANI ZDANIEM POTRWA KONFLIKT NA UKRAINIE? 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% >60 lat lat lat <31 lat (X-squared = , df = 18, p-value = 2.296e-08) Polacy w wieku od 51 do 60 lat najczęściej wskazywali, że konflikt na Ukrainie potrwa powyżej 5 lat. Wszystkie pozostałe grupy wiekowe najchętniej wybierały żadne z powyższych. Za przyczynę wysokiego wyniku powyższej odpowiedzi może uchodzić konieczność wyboru jednej z opcji wypowiadanych przez ankietera. To, co trzeba zauważyć, to fakt, iż odpowiedź żadne z powyższych jest spośród wszystkich odpowiedzi najbardziej ogólną, co mogło zachęcać respondenta do właśnie takiego, a nie innego wyboru. Pozostałe są precyzyjne, a niektóre niezwykle śmiałe Nigdy się nie skończy, Powyżej 5 lat. Na uwagę zasługuje wysoki odsetek odpowiedzi 3-5 lat wśród osób poniżej 30. roku życia 21,16 proc. Najmłodsze osoby relatywnie najrzadziej wskazywały odpowiedź Nigdy się nie skończy. Zaobserwowany rozkład wyraźnie wskazuje na istotne statystycznie różnice pomiędzy grupami osób w różnym wieku. -19-

21 PYTANIE 3: CZY UWAŻA PAN/PANI, ŻE MEDIA W POLSCE W SPOSÓB WIARYGODNY RELACJONUJĄ KONFLIKT NA UKRAINIE? Wykres 11: Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie? PYTANIE 3: CZY UWAŻA PAN/PANI, ŻE MEDIA W POLSCE W SPOSÓB WIARYGODNY RELACJONUJĄ KONFLIKT NA UKRAINIE? 5,01% 22,43% 41,31% 31,25% Ponad 41 proc. Polaków uważa, że media w Polsce w sposób niewiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie. Niemal co trzeci Polak (31,25 proc.) sądzi, że wojna za naszą południowo-wschodnią granicą jest przedstawiana wiarygodnie. 5 proc. nie ma na ten temat zdania, natomiast blisko co piąta osoba (22,43 proc.) uważa, że Trudno stwierdzić czy media są wiarygodne bądź niewiarygodne w relacjonowaniu zdarzeń z Ukrainy. Tak Nie Nie mam zdania Trudno stwierdzić -20-

22 Wykres 12: Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie? Trudno stwierdzić 21,55% 23,95% Nie mam zdania 4,49% 7,38% Nie 41,61% 39,08% Tak 32,36% 29,60% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Mężczyźni Kobiety PYTANIE 3: CZY UWAŻA PAN/PANI, ŻE MEDIA W POLSCE W SPOSÓB WIARYGODNY RELACJONUJĄ KONFLIKT NA UKRAINIE? (X-squared = , df = 3, p-value = ) Mężczyźni na pytanie o wiarygodność mediów w Polsce w kontekście relacjonowania konfliktu na terenie naszego południowo-wschodniego sąsiada nieco częściej decydują się na precyzyjną odpowiedź Tak lub Nie. Kobiety częściej od mężczyzn wybierają Trudno stwierdzić i nie mam zdania. Jednak, jak pokazują wykresy, bez względu na płeć tak samo w przypadku kobiet, jak i mężczyzn hierarchia odpowiedzi respondentów jest taka sama. Analiza statystyczna opisywanych danych dowiodła choć niezbyt silną istotność zachodzących relacji. Wykres 13: Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie? Trudno stwierdzić Nie mam zdania Nie Tak 6,10% 4,96% 22,18% 22,47% 32,66% 29,90% 39,05% 42,67% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Wieś Miasto (X-squared = , df = 3, p-value = ) -21-

23 Na podstawie wyników badania, które prezentuje wykres nr 13, możemy zauważyć następującą tendencję: osoby mieszkające w mieście są bardziej nieufne wobec mediów w kontekście relacji dotyczących konfliktu na Ukrainie (różnica w ocenie wiarygodności wynosi 3,62 punktu proc.). Niemal identyczny udział w odpowiedziach mieszkańców wsi i miast ma odpowiedź Trudno stwierdzić. Nie można jednak powyższych zależności uznać za istotne statystycznie. Wykres 14: Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie? Trudno stwierdzić 23,14% 20,57% 20,67% Nie mam zdania 5,94% 6,40% 3,86% PYTANIE 3: CZY UWAŻA PAN/PANI, ŻE MEDIA W POLSCE W SPOSÓB WIARYGODNY RELACJONUJĄ KONFLIKT NA UKRAINIE? Nie Tak 32,23% 29,75% 31,36% 38,69% 43,29% 44,11% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% <10 tys. mieszkańców 10 tys tys. mieszkańców >100 tys. mieszkańców (X-squared = , df = 12, p-value = 0.485) Układ ocen dotyczących wiarygodności mediów w Polsce w kontekście konfliktu na Ukrainie jest zachowany. Bez względu na liczbę mieszkańców w miejscowości zamieszkania, najczęściej wybierano odpowiedź Nie, potem Tak, a następnie Trudno stwierdzić i Nie mam zdania. W badaniu uwidoczniono trend prezentujący zależność wyników od liczby mieszkańców miejscowości, w której mieszkają respondenci, ale nie jest on na tyle silny, by wyniki uznać za istotne statystycznie. -22-

24 Wykres 15 :Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie? Trudno stwierdzić Nie mam zdania Nie Tak 6,21% 5,24% 6,11% 4,43% 29,58% 27,16% 18,24% 18,08% 28,63% 34,68% 42,23% 35,58% 32,93% 33,41% 22,64% 54,85% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% >60 lat lat lat <31 lat PYTANIE 3: CZY UWAŻA PAN/PANI, ŻE MEDIA W POLSCE W SPOSÓB WIARYGODNY RELACJONUJĄ KONFLIKT NA UKRAINIE? (X-squared = , df = 9, p-value = 2.016e-13) Najmłodsi respondenci mają najwięcej zarzutów i dystansu do informacji prezentowanych w mediach. Im ankietowany starszy, tym częściej wskazuje, że media w Polsce wiarygodnie przedstawiają sytuację u naszego południowo-wschodniego sąsiada. To osoby powyżej 60. roku życia w 35,58 proc. wskazań wypowiedziały się pozytywnie na temat wiarygodności polskich mediów. Polacy w przedziale wieku lat w 42,23 proc. odpowiedzi negatywnie ocenili relacje polskich przekazów medialnych w tej grupie wiekowej była to najczęstsza odpowiedź. W każdej grupie wiekowej najrzadziej padała odpowiedź Nie mam zdania (około 5 proc. wskazań). Zaobserwowany rozkład podobnie jak w poprzednim pytaniu wskazuje na istotne statystycznie różnice pomiędzy grupami osób w różnym wieku. -23-

25 ZESTAWIENIE PROFILI RESPONDENTÓW Jako podsumowanie badania sporządzone zostały sylwetki ośmiu grup respondentów, dla których przeanalizowane zostały odpowiedzi na trzy powyższe pytania. Dwie grupy tych profili demograficznych obejmowały: Zestawienie pierwsze: o Kobiety - mieszkanki miasta o Mężczyźni - mieszkańcy miasta o Kobiety - mieszkanki wsi o Mężczyźni - mieszkańcy wsi Zestawienie drugie: o Osoby do 30. roku życia z miejscowości do 10 tys. mieszk. o Osoby do 30. roku życia z miejscowości powyżej 500 tys. mieszk. o Osoby po 55. roku życia z miejscowości do 10 tys. mieszk. o Osoby po 55. roku życia z miejscowości powyżej 500 tys. mieszk. Pytanie 1: Kto jest według Pana/Pani odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie? Z racji dużego rozproszenia wyników dla tego pytania istotne statystycznie różnice uzyskano tylko dla odpowiedzi dotyczących roli Rosji w konflikcie. Na Rosję, jako głównego winowajcę, wskazywali częściej mieszkańcy miast obu płci, a najczęściej mężczyźni mieszkańcy miast. Wykres 16. Kto jest według Pana/Pani odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie?: Rosja jako winna konfliktu 70,0% 60,0% 58,42% 60,37% 56,87% 56,10% 50,0% 40,0% 30,0% ZESTAWIENIE PROFILI RESPONDENTÓW 20,0% 10,0% 0,0% Kobiety - mieszkanki miasta Mężczyźni - mieszkańcy miasta Kobiety - mieszkanki wsi Mężczyźni - mieszkańcy wsi W zestawieniu wieku i miejsca zamieszkania widoczny jest podobny związek: osoby starsze i mieszkające w dużych ośrodkach generalnie częściej wskazywały winę Rosji, zaś najmłodsze osoby z małych ośrodków wymieniały Rosję najrzadziej (jednak nie -24-

26 wskazując, kto jest winny w grupie tej najwyższy był odsetek osób niezdecydowanych, co do głównego winowajcy konfliktu). Wykres 17: Kto jest według Pana/Pani odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie?: Rosja jako winna konfliktu 70,0% 61,26% 60,0% 55,80% 55,23% 50,0% 49,32% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Osoby do 30 roku życia z miejscowości do 10 tys. mieszk. Osoby do 30 roku życia z miejscowości powyżej 500 tys. mieszk. Osoby po 55 roku życia z miejscowości do 10 tys. mieszk. Osoby po 55 roku życia z miejscowości powyżej 500 tys. mieszk. ZESTAWIENIE PROFILI RESPONDENTÓW -25-

27 Pytanie 2: Licząc od dzisiaj, jak długo Pana/Pani zdaniem potrwa konflikt na Ukrainie? Dla tego pytania większość różnic była wyższa niż poziom błędu dla oszacowania poszczególnych frakcji, stąd też zaprezentowano pełne wykresy dotyczące przewidywanej, dalszej długości trwania konfliktu. Wykres 18: Licząc od dzisiaj, jak długo Pana/Pani zdaniem potrwa konflikt na Ukrainie? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 27,84% 8,06% 23,26% 12,82% 17,44% 12,32% 13,17% 7,33% 8,97% 11,54% Kobiety - mieszkanki miasta 21,04% 10,95% 25,22% 9,08% 8,93% 7,20% 37,44% 7,11% 13,74% 27,80% 10,24% 20,49% 9,48% 8,29% 8,53% 10,24% 10,90% 9,27% Mężczyźni - Kobiety - mieszkanki mieszkańcy miasta wsi Mężczyźni - mieszkańcy wsi żadne z powyższych nigdy się nie skończy powyżej 5 lat 3-5 lat 2-3 lata 1-2 lata 0-1 lat Powyższy rozkład wyraźnie wskazuje, że mężczyźni, a w szczególności ci mieszkający w miastach są generalnie bardziej sceptyczni wobec możliwości szybkiego zakończenia badanego konfliktu. Jednocześnie kobiety i mężczyźni mieszkający na wsi najczęściej wskazywali opcję Żadne z powyższych, oznaczającą brak zdecydowanej opinii na temat dalszej przewidywanej długości konfliktu. ZESTAWIENIE PROFILI RESPONDENTÓW -26-

28 Wykres 19: Licząc od dzisiaj, jak długo Pana/Pani zdaniem potrwa konflikt na Ukrainie? 100% 90% 20,55% 18,12% 23,42% 80% 2,74% 5,80% 38,37% 70% 60% 20,55% 18,84% 8,72% 16,22% żadne z powyższych nigdy się nie skończy 50% 40% 17,81% 27,54% 20,35% 35,14% powyżej 5 lat 3-5 lat 30% 20% 10% 0% 13,70% 10,96% 12,33% Osoby do 30 roku życia z miejscowości do 10 tys. mieszk. 9,42% 8,14% 8,14% 10,87% 5,23% 6,31% 5,41% 4,50% 8,70% 10,47% 8,11% Osoby do 30 roku życia z miejscowości powyżej 500 tys. mieszk. Osoby po 55 roku życia z miejscowości do 10 tys. mieszk. Osoby po 55 roku życia z miejscowości powyżej 500 tys. mieszk. 2-3 lata 1-2 lata 0-1 lat Powyższy wykres wskazuje, że osoby młode i mieszkające w większych ośrodkach mają bardziej zdecydowane opinie na temat konfliktu, natomiast osoby po 55. roku życia przewidują dłuższe trwanie sporu (częściej wybierając odpowiedzi Powyżej 5 lat i Nigdy się nie skończy). Grupą deklarującą najczęściej, że konflikt Nigdy się nie skończy są osoby po 55. roku życia z dużych miast. ZESTAWIENIE PROFILI RESPONDENTÓW -27-

29 Pytanie 3: Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie? Dla tego pytania większość różnic była wyższa niż poziom błędu dla oszacowania poszczególnych frakcji, stąd też zaprezentowano pełne wykresy dotyczące przewidywanej dalszej długości trwania konfliktu. Wykres 20: Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie? 100% 90% 23,81% 20,61% 21,33% 21,46% 80% 70% 6,96% 3,17% 7,11% 5,85% 60% 50% 38,64% 46,25% 43,60% 36,10% trudno stwierdzić nie mam zdania 40% nie tak 30% 20% 10% 30,40% 29,83% 27,49% 36,10% 0% Kobiety - mieszkanki miasta Mężczyźni - mieszkańcy miasta Kobiety - mieszkanki wsi Mężczyźni - mieszkańcy wsi ZESTAWIENIE PROFILI RESPONDENTÓW W powyższym zestawieniu widoczna jest interesująca różnica grupą najbardziej krytyczną wobec mediów są mężczyźni mieszkający w miastach, zaś grupą mającą najlepszą opinię o nich są mężczyźni mieszkający na wsi. Co interesujące, taki sam odsetek mężczyzn zamieszkujących wsie uważa medialne relacje dotyczące konfliktu za wiarygodne i niewiarygodne (po 36,10 proc.). Opinie kobiet lokują się pomiędzy tymi dwoma skrajnymi biegunami, przy czym kobiety mieszkające na wsi są także krytyczne wobec jakości relacji medialnych na temat konfliktu na Ukrainie. -28-

30 Wykres 21: Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie? 100% 90% 80% 15,07% 17,39% 4,11% 3,62% 31,40% 27,03% 70% 60% 6,98% 4,50% 50% 40% 30% 58,90% 55,07% 27,91% 29,73% trudno stwierdzić nie mam zdania nie tak 20% 10% 20,55% 23,19% 33,14% 37,84% 0% Osoby do 30 roku życia z miejscowości do 10 tys. mieszk. Osoby do 30 roku życia z miejscowości powyżej 500 tys. mieszk. Osoby po 55 roku życia z miejscowości do 10 tys. mieszk. Osoby po 55 roku życia z miejscowości powyżej 500 tys. mieszk. Powyższe zestawienie wskazuje, że osoby młode i z mniejszych miejscowości są bardziej krytyczne wobec mediów 58,9 procent osób do 30. roku życia z ośrodków poniżej 10 tys. mieszkańców uważa, że media w Polsce nie relacjonują konfliktu na Ukrainie w sposób wiarygodny. Grupą najlepiej oceniającą jakość relacji medialnych z konfliktu są osoby starsze, z dużych ośrodków powyżej 500 tys. mieszkańców. ZESTAWIENIE PROFILI RESPONDENTÓW -29-

31 Syntetyczny portret omawianych grup w świetle trzech pytań badawczych kształtuje się następująco: Kto jest według Pana/Pani odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie? Licząc od dzisiaj, jak długo Pana/Pani zdaniem potrwa konflikt na Ukrainie? Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie? Zestawienie pierwsze: Kobiety - mieszkanki miasta Mężczyźni - mieszkańcy miasta Najbardziej krytyczni wobec Rosji Kobiety - mieszkanki wsi --- Mężczyźni - mieszkańcy wsi Zestawienie drugie: Najmniej krytyczni wobec Rosji Najwięksi pesymiści konflikt potrwa relatywnie długo Najmniej zainteresowane --- Najbardziej krytyczni wobec mediów --- Najmniej krytyczni wobec mediów Osoby do 30 roku życia z miejscowości do 10 tys. mieszk. Osoby do 30 roku życia z miejscowości powyżej 500 tys. mieszk. Osoby po 55 roku życia z miejscowości do 10 tys. mieszk. Osoby po 55 roku życia z miejscowości powyżej 500 tys. mieszk. Najmniej krytyczni wobec Rosji Najmniej zainteresowani Najbardziej krytyczni wobec Rosji Najwięksi pesymiści konflikt potrwa relatywnie długo Krytyczni wobec mediów Krytyczni wobec mediów Przychylni mediom Przychylni mediom ZESTAWIENIE PROFILI RESPONDENTÓW Za najbardziej krytycznych wobec mediów można uznać mężczyzn, zamieszkujących miasta oraz ogólnie osoby do 30. roku życia. Po drugiej stronie, czyli w gronie najmniej krytycznych wobec mediów znaleźli się mężczyźni mieszkańcy wsi oraz generalnie osoby powyżej 55 roku życia. Pogląd krytykujący i obarczający Rosję za konflikt na Ukrainie prezentują przede wszystkim mężczyźni mieszkający w mieście, którzy mają powyżej 55. roku życia i zamieszkują miejscowości powyżej 500 tys. mieszkańców. Natomiast mężczyzna poniżej 30. roku życia, mieszkający na wsi, to osoba, która jest najmniej krytyczna wobec Rosji w kontekście przypisania jej odpowiedzialności za konflikt. Statystycznie największymi pesymistami w temacie prognozowania czasu trwania konfliktu na Ukrainie są tak samo jak w przypadku najbardziej krytycznych wobec -30-

32 Rosji mężczyźni powyżej 55. roku życia, zamieszkujący w miastach powyżej 500 tys. mieszkańców. Z kolei najmniejsze zainteresowanie konfliktem na Ukrainie stwierdzono wśród kobiet poniżej 30. roku życia, zamieszkujących miejscowości poniżej 10 tys. mieszkańców i wsie. Mieszkańcy wsi są najmniej krytyczni zarówno wobec mediów, jak i wobec odpowiedzialnej za konflikt Rosji. To oni także są najmniej zainteresowani wyrażaniem opinii na temat długości konfliktu. Na przeciwległym biegunie znajdują się mieszkańcy miast wykazują największy pesymizm w kontekście długości wojny u naszego południowo-wschodniego sąsiada. Wykazują się najbardziej krytycznymi opiniami wobec Rosji (odpowiedzialność za konflikt), a także wobec mediów (wiarygodność relacjonowania wydarzeń). ZESTAWIENIE PROFILI RESPONDENTÓW -31-

33 PODSUMOWANIE Co do jednego nie ma wątpliwości: Polacy zarówno kobiety, jak i mężczyźni, zarówno ci mieszkający na wsi, jak i w mieście uważają, że za konflikt na Ukrainie odpowiedzialna jest przede wszystkim Rosja. Można przyjąć, że 66 proc. Polaków sądzi, że to ojczyzna Władimira Putina jest odpowiedzialna bądź współodpowiedzialna za konflikt na terenie naszego południowowschodniego sąsiada. Natomiast dla blisko 60 proc. Polaków Rosja jest jedynym podmiotem odpowiedzialnym za wojnę na Ukrainie. Polacy nie są zgodni w przewidywaniach dotyczących czasu trwania konfliktu na Ukrainie. Często pojawiała się odpowiedź żadne z powyższych (26,79 proc.). Jeżeli już podawano konkretną liczbę lat, to najczęściej decydowano się na odpowiedź Powyżej 5 lat (21,70 proc.). W przedziale proc. zmieściły się dwie odpowiedzi 3-5 lat (13,78 proc.) oraz Nigdy się nie skończy (10,51 proc.). Podobny udział procentowy miały odpowiedzi: 0-1 lat, 1-2 lata, 2-3 lata żadna z nich nie przekroczyła progu 10 proc. Co może niepokoić, większość Polaków (ponad 41 proc.) uważa, że media w sposób niewiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie. Pocieszeniem dla obecnych wydawców, dziennikarzy, publicystów, ale także właścicieli koncernów medialnych jest fakt, że druga pod względem frekwencji odpowiedź na pytanie Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie?, z udziałem 31,25 proc., brzmi Tak. Tylko 5 proc. badanych nie ma zdania na ten temat, natomiast 22,43 proc. uważa, że Trudno stwierdzić, czy media in gremio relacjonują wydarzenia dotyczące konfliktu na Ukrainie w sposób wiarygodny. Polacy w swoich odpowiedziach w większości stwierdzili, iż media w Polsce w niewiarygodny sposób relacjonują wydarzenia na Ukrainie. Warto podkreślić, iż Polska faktycznie i prawnie nie jest stroną rzeczonego konfliktu, a tylko pośrednio poprzez struktury unijne i NATO może być postrzegana jako aktor na międzynarodowej mapie podmiotów szczególnie zainteresowanych wydarzeniami u naszego południowowschodniego sąsiada. Nie ulega wątpliwości, iż Polacy mają zastrzeżenia do sposobu pracy polskich mediów w przypadku relacjonowania wydarzeń na Ukrainie. Oczywiście tego typu odpowiedzi nie muszą być tylko i wyłącznie związane z perspektywą oceny sposobu relacjonowania konfliktu ukraińskiego przez polskie media. Może to być pokłosiem generalnej, niskiej oceny wiarygodności polskich mediów w relacjonowaniu różnych problemów i zjawisk. Warto również pamiętać, iż doświadczenie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej i szeroko reprezentowana wśród odbiorców nieufność względem mediów może mieć podstawowy wpływ na taki a nie inny odsetek negatywnych odpowiedzi. PODSUMOWANIE Jako społeczeństwo jesteśmy podzieleni ze względu na prognozy dalszego rozwoju konfliktu co jednak niepokojące, ponad jedna trzecia Polaków przewiduje, że konflikt na Ukrainie nigdy się nie skończy lub potrwa więcej niż pięć lat. Średnio co szósty obywatel naszego kraju ma kłopot ze wskazaniem podmiotu odpowiedzialnego za wydarzenia na Ukrainie można założyć, że część tej grupy -32-

34 rozumie sytuację jako bardziej złożoną, zniuansowaną lub, co gorsza, nie rozumie jej wcale. Reasumując, wyniki sondażu pokazują, że opinie dotyczące podmiotu odpowiedzialnego za wojnę u naszego południowo-wschodniego sąsiada zarówno kobiet, jak i mężczyzn, mieszkańców miast i wsi są zgodne. Polacy są zasadniczo jednomyślni w osądach na temat odpowiedzialności za konflikt na Ukrainie. Różnice pojawiają się natomiast w pytaniu o wiarygodność mediów w Polsce w kontekście konfliktu na Ukrainie. Sondaż pokazał także, że żadna z prognoz dotyczących długości trwania wojny nie jest zdecydowanie przeważająca na tle pozostałych. --- Badanie zostało przeprowadzone w dniach 9-12 maja 2016 roku w Laboratorium Badań Medioznawczych UW za pomocą metody CATI (ang. Computer Assisted Telephone Interview, czyli wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo). W tym czasie ankieterzy przeprowadzili wywiady z 1683 respondentami. Sondaż był swoistą kontynuacją badań medioznawczo-socjologicznych LBM UW dotyczących sytuacji na Ukrainie. Wcześniej Laboratorium Badań Medioznawczych opracowało już m.in. raport pt. Od ucieczki Wiktora Janukowycza, do aneksji Krymu przez Federację Rosyjską. Wydarzenia na Krymie w polskich gazetach i czasopismach w lutym i marcu 2014 roku, który został opublikowany w marcu 2015 roku. W trakcie badania pytano Polaków o następujące kwestie (przytaczamy pełne brzmienie pytań zadawanych respondentom): 1. Kto jest według Pana/Pani odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie? 2. Licząc od dzisiaj, jak długo Pana/Pani zdaniem potrwa konflikt na Ukrainie? 3. Czy uważa Pan/Pani, że media w Polsce w sposób wiarygodny relacjonują konflikt na Ukrainie? Pytania pierwsze i drugie miały charakter otwarty W przypadku pytania 2., ankieter po usłyszeniu odpowiedzi klasyfikował ją do jednego z przedziałów (0-1 lat; 1-2 lata; 2-3 lat; 3-5 lat; Powyżej 5 lat; Nigdy się nie skończy; Żadne z powyższych). W pytaniu nr 3 respondent miał do dyspozycji kafeterię, z której mógł wybrać odpowiedź (Tak; Nie; Trudno stwierdzić; Nie mam zdania). W metryczce ankieter prosił o podanie pięciu informacji na temat respondenta: 1. płeć; 2. wiek; 3. wykształcenie; 4. liczba mieszkańców w miejscowości zamieszkania; 5. czy respondent mieszka w mieście, czy na wsi? PODSUMOWANIE Wyniki, które znalazły się w niniejszej publikacji zostały poddane procesowi ważenia celem oddania proporcji statystycznych w populacji dorosłych Polaków, przedstawianych w raportach Głównego Urzędu Statystycznego za rok

35 KOMENTARZ EKSPERCKI Dr Karolina Brylska, medioznawca i politolog: Przeprowadzone przez LBM UW badanie dostarcza ważnej wiedzy na temat stosunku Polaków do jednego z najważniejszych wydarzeń w Europie ostatnich lat. Wyniki jednoznacznie pokazują, że Polacy widzą konflikt na Ukrainie jako binarny zdecydowana większość respondentów dostrzega tylko Rosję i Ukrainę jako podmioty odpowiedzialne za komentowane wydarzenia. Jednocześnie jesteśmy bardzo podzieleni, jeśli chodzi o prognozę dalszego rozwoju konfliktu co jednak niepokojące, ponad jedna trzecia Polaków przewiduje, że konflikt na Ukrainie nigdy się nie skończy lub potrwa więcej niż pięć lat. Można zatem powiedzieć, że Polacy sytuują Rosję w roli regionalnego hegemona, który na trwałe zmienia porządek polityczno-militarny we współczesnej Europie. To zresztą potwierdza wyniki badań przeprowadzonych przez CBOS kilka miesięcy temu (Komunikat z badań nr 33/2016), w których Polacy w dużej części wyrażali przekonanie, że Rosja nadal będzie prowadzić ekspansywne działania wobec Ukrainy. Średnio co szósty obywatel naszego kraju ma kłopot ze wskazaniem podmiotu odpowiedzialnego za wydarzenia na Ukrainie można założyć, że część tej grupy rozumie sytuację jako bardziej złożoną, zniuansowaną lub, co gorsza, nie rozumie jej wcale. Dr Tomasz Gackowski, medioznawca i politolog: PODSUMOWANIE To, co może martwić w wynikach sondażu, to relatywnie niski odsetek pozytywnych odpowiedzi Polaków na pytanie o wiarygodność w relacjonowaniu konfliktu na Ukrainie przez polskie media. Polska nie jest stroną niniejszego konfliktu. Jednakże polsko-ukraińska granica liczy sobie ponad pół tysiąca kilometrów. Dłuższą granicę Polska ma tylko z Czechami i Słowacją, które, w przeciwieństwie do Ukrainy, przynależą do tych samych organizacji międzynarodowych Unii Europejskiej i NATO. Do tego konflikt na Ukrainie, jego przebieg i charakter jak wynika z innych raportów LBM UW może przypominać Polakom czasy dominacji ZSRR w środkowo-wschodniej Europie. Ten złożony kontekst historyczno-społeczny, zarówno w przypadku relacji polsko-ukraińskich, jak i polskorosyjskich, ale też pamięć czasów komunistycznych, powoduje, że dziennikarzom i polskim odbiorcom mediów trudno zachować chłodny dystans wobec doniesień z Ukrainy i analiz próbujących wytłumaczyć problematykę konfliktu na Ukrainie. Warto pamiętać, iż w tej multilateralnej układance Polska jest bez wątpienia ważnym graczem, choćby ze względów geopolitycznych (mam tutaj na myśli NATO oraz Unię Europejską) na międzynarodowej mapie ryzyk, ale także konsekwencji, jakie niosą ze sobą wydarzenia na Ukrainie. Ponadto wydaje się, że w niniejszym sondażu w odpowiedziach dotyczących wiarygodności w relacjonowaniu konfliktu na Ukrainie przez polskie media pobrzmiewa reliktowa, ale też dziedziczona w kolejnych pokoleniach (z różnych rzecz jasna względów) nieufność Polaków względem mediów, sięgająca czasów PRL-u. Warto byłoby powyższe ustalenia monitorować oraz pogłębić poprzez kolejne analizy. -34-

36 W sondażu LBM UW badani Polacy mieli wskazać kto odpowiada za konflikt krymski, jak długa będzie sytuacja konfliktu oraz na ile wiarygodnie media w Polsce relacjonują te wydarzenia? O ile odpowiedzi na pyt.1 nie zaskakują tu dość jednoznacznie wskazywano inicjatora konfliktu, o tyle zaskakują dwie kwestie, które dotyczyły pozostałych pytań. Interesujące jest mianowicie to, że mężczyźni powyżej 55 roku życia są grupą sceptycznie nastawioną do szans zakończenia konfliktu znacznie częściej niż kobiety przewidują, że będzie on długotrwały. By może dlatego, że jest to grupa pamiętająca realną potęgę militarną okresu ZSRR i towarzyszącą jej propagandę wszak to głównie na sile wojskowej bazowała polityczna zależność PRL wobec Kremla. Po drugie natomiast, interesujące jest to, że aż 41 proc. respondentów uważa, że media w Polsce nie informują o konflikcie w sposób adekwatny i wiarygodny. Ten wątek wymagałby dalszych badań dlaczego tak jest i jakiego typu informowania oczekiwaliby respondenci, jakiego typu informacje uważaliby za wiarygodne. Czy jest to ogólna nieufność Polaków do mediów, czy dotyczy wybranych rodzajów mediów lub stacji/tytułów medialnych? Ten wątek uchwycony w badaniu uważam za najbardziej interesujący i godny dalszej eksploracji. - Prof. dr hab. Marek Jeziński, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Raport z sondażu LBM UW dotyczący de facto świadomości Polaków o konflikcie na Ukrainie jest doskonałym uzupełnieniem raportu o tym, jak o konflikcie informowały media. Niesie odpowiedzi ponad 1600 respondentów na pytania, kto jest odpowiedzialny za konflikt na Ukrainie, jak długo może on potrwa i czy media w sposób wiarygodny go relacjonują. Oprócz prezentacji nieoczywistego, jak się okazuje, rozkładu niektórych opinii, raport stanowi świetny zestaw danych do oceny współczesnych zjawisk społeczno-politycznych. Okazuje się, że najmłodsi respondenci mają najwięcej zarzutów i dystansu do informacji prezentowanych w mediach. Grupą najbardziej krytyczną wobec mediów są mężczyźni mieszkający w miastach, zaś grupą mającą najlepszą opinię o nich są mężczyźni mieszkający na wsi. Jakie grupy są nastawione pesymistycznie? Skąd bierze się tak duża różnica w przypisywaniu odpowiedzialności za konflikt wśród mężczyzn i kobiet? Raport jako całość jest dobrym probierzem szerszego problemu - jak Polacy widzą Polskę w relacji z Rosją i Ukrainą, i na arenie międzynarodowej, jako gracza swoim regonie. To warta uwagi lektura! - Dr hab. Jacek Wasilewski, Uniwersytet Warszawski