PIOTR KOMUR 1. CEL ĆWICZENIA 2. SCHEMAT BLOKOWY UKŁADU POMIAROWEGO. Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego 3. SCHEMAT IDEOWY BADANEGO UKŁADU

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "PIOTR KOMUR 1. CEL ĆWICZENIA 2. SCHEMAT BLOKOWY UKŁADU POMIAROWEGO. Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego 3. SCHEMAT IDEOWY BADANEGO UKŁADU"

Transkrypt

1 1. CEL ĆWICZENIA LABORATORIUM Z UKŁADÓW ANALOGOWYCH Celem ćwiczenia jest zapoznanie studentów z podstawowymi własnościami oraz sposobem konfigurowania programowalnych układów analogowych na przykładzie układu isppac SCHEMAT BLOKOWY UKŁADU POMIAROWEGO Schemat blokowy układu pomiarowego pokazany został na rys. 1. Badanie parametrów i charakterystyk układu realizowane jest z wykorzystaniem generatora dostarczającego sygnałów pomiarowych oraz oscyloskopu, który posiada możliwość pomiaru parametrów przetworzonego sygnału. Zasilacz Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego +5 V PROGRAMOWALNE Generator Układ badany Oscyloskop UKŁADY ANALOGOWE PIOTR KOMUR Przewód programujący (ispdownload Cable) Rys. 1. Schemat blokowy układu pomiarowego Komputer PC PAC-Designer Badany układ połączony jest z komputerem PC za pomocą przewodu ispdownload Cable przeznaczonego do programowania układu isppac20. Układ jest zasilany asymetrycznie napięciem o wartości +5 V. 3. SCHEMAT IDEOWY BADANEGO UKŁADU Wydział Elektroniki WAT Warszawa 2007 Układ badany (rys. 2) posiada dwa wejścia: odwracające IN- BNC i nieodwracające IN+ BNC, poprzez które sygnał sterujący może być podany, za pomocą zworek J1 i J2, do jednego z trzech wejść układu isppac20. Ustawienie zworki J1 lub J2 w położeniu BNC przekazuje str. 2/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT

2 sygnał sterujący z wejścia BNC do wybranego wejścia układu isppac20, natomiast ustawienie tej zworki w położeniu VREFOUT powoduje podłączenie danego wejścia do napięcia odniesienia V ref = +2,5 V. Układ badany posiada 2 asymetryczne wyjścia: odwracające OUT- BNC i nieodwracające OUT+ BNC, do których poprzez zworki J3 i J4 podawany jest sygnał z wyjść OUT1 lub OUT2 układu isppac20. Sygnał na wyjściach OUT- BNC i OUT+ BNC zawiera składową stałą o wartości V REF = +2,5 V, której wartość może być zmieniana programowo. W tabeli 1 zestawione zostało przeznaczenie pozostałych wejść/wyjść układu isppac20. Tab. 1. Przeznaczenie wejść i wyjść układu isppac20 Wejście/wyjście MSEL PC ENSPI CMVIN CPIN-, CPIN+ CP1OUT, CP2OUT DACMODE DAC Inputs DACOUT-, DACOUT+ TDO, TDI, TMS, TCK Przeznaczenie Wybór multipleksowanego wejścia (a lub b) wzmacniacza IA1 Odwracanie fazy sygnału wejściowego wzmacniacza IA4 Uaktywnienie wejść interfejsu SPI Wejście do zmiany wyjściowego napięcia wspólnego Wejście odwracające i nieodwracające komparatorów Wyjście komparatora CP1 i CP2 Tryb logiczny wejść przetwornika cyfrowo-analogowego Wejścia 8-bitowego przetwornika cyfrowo-analogowego Wejście odwracające i nieodwracające przetwornika cyfrowoanalogowego Wejścia programujące interfejsu JTAG Programowanie układu isppac20 odbywa się za pomocą przewodu programującego ispdownload Cable podłączonego pomiędzy złącze J5 układu badanego, a złącze drukarkowe Centronics komputera. Układ zasilany jest napięciem +5 V podawanym do gniazda VS. Rys. 2. Schemat ideowy badanego układu UWAGA! Przy sterowaniu asymetrycznym jedno z wejść układu isppac20: odwracające bądź nieodwracające musi być podłączone do napięcia odniesienia V ref. Przykładowo, jeśli chcemy podać sygnał sterujący do wejścia nieodwracającego IN3+, to zworkę J1 należy ustawić w położeniu IN3+ BNC, a zworkę J2 w położeniu IN3- VREFOUT. str. 3/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT str. 4/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT

3 4. WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI BADANEGO UKŁADU Programowalnym układem analogowym można nazwać układ elektroniczny służący do przetwarzania sygnałów analogowych, którego parametry, struktura i funkcje mogą być programowo zmieniane, a w szczególności programowane w systemie, tzn. bez konieczności wymontowywania układu z działającego systemu. Realizacja takich układów może być dwojaka: jako układów z czasem ciągłym wykorzystujących transkonduktancyjne wzmacniacze programowalne OTA (ang. Operational Transconductance Amplifier), jako układów z czasem dyskretnym wykorzystujących struktury z przełączanymi pojemnościami SC (ang. Switched Capacitor). W niniejszym ćwiczeniu laboratoryjnym badany będzie układ isppac20 firmy Lattice zrealizowany w technologii wzmacniaczy transkonduktancyjnych Ogólna charakterystyka układu isppac20 Rodzina programowalnych układów analogowych firmy Lattice obejmuje 5 układów: isppac10, isppac20, isppac30, isppac80 i isppac81. Ogólne możliwości aplikacyjne układu isppac20 badanego w niniejszym ćwiczeniu laboratoryjnym są następujące: wstępne przetwarzanie sygnałów dla torów cyfrowych, układy kondycjonujące dla przetworników pomiarowych, układy wzmacniające o regulowanym wzmocnieniu i paśmie przenoszenia, układy sumujące i amplifiltry I i II rzędu, układy nieliniowego przetwarzania sygnałów, systemy akwizycji danych. W tabeli 2 pokazane zostały podstawowe parametry tego układu. Parametr Tab. 2. Podstawowe parametry układu isppac20 Wzmocnienie napięciowe Rozdzielczość regulacji wzmocnienia Pasmo Zakres napięcia wejściowego Zakres napięcia wyjściowego Rezystancja wejściowa Wejściowy prąd polaryzujący CMRR SNR THD SR Pobór prądu Wartość 0 do 40 db 1 V/V 550 khz (G=1V/V) 330 KHZ (G=100V/V) 1 do 4 V 0,1 do 4,9 V 10 GΩ 3 pa 69 db 103 db < -74 db (f we = 10 khz) > 5 V/µS < 21 ma Układ isppac20 posiada interfejs JTAG służący do jego przeprogramowywania (konfigurowania) w działającym systemie, co pozwala na zmianę parametrów zaprojektowanego układu bez konieczności jego demontażu. Konfiguracja zapamiętywana jest w pamięci EEPROM, której żywotność wynosi ok cykli przeprogramowań. str. 5/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT str. 6/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT

4 4.2. Budowa i działanie układu isppac20 Na rys. 3 pokazany został schemat funkcjonalny układu isppac20. Rys. 4. Struktura bloku filtrująco-sumującego (PACblock) Rys. 3. Schemat funkcjonalny układu isppac20 Podstawowymi elementami tego układu są dwa programowalne, filtrująco-sumujące bloki analogowe PACbloks1 i PACbloks2, z których każdy stanowi zbiór wzmacniaczy operacyjnych, rezystorów i kondensatorów wykonanych w technologii CMOS. Bez konieczności stosowania elementów zewnętrznych z łatwością można realizować podstawowe funkcje analogowe takie, jak sumowanie, odejmowanie, wzmacnianie, tłumienie, całkowanie i filtrowanie. Każdy blok filtrująco-sumujący (PACblock) zawiera (rys. 4): dwa transkonduktancyjne wzmacniacze pomiarowe IA (ang. Instrumentation Amplifier), wzmacniacz wyjściowy OA (ang. Output Amplifier), macierz kondensatorów, element sprzężenia stałoprądowego IAF. Regulowane wzmocnienie wzmacniaczy IA w zakresie od ±1 do ±10 razy pozwala uzyskać całkowite wzmocnienie każdego bloku PAC w granicach od 0 do 26 db. Skomplikowane funkcje przetwarzania sygnałów analogowych mogą być osiągnięte poprzez odpowiednią wzajemną konfigurację bloków PAC. Bloki te mają w pełni symetryczną (różnicową) architekturę zarówno od strony wejścia, jak i wyjścia układu. Polaryzacja wejść jest ustalana programowo bez wpływu na impedancję wejściową i zakres dynamiczny. Wzmacniacze IA zapewniają odpowiednie wzmacnianie oraz sumowanie sygnałów wejściowych. Wzmacniacz wyjściowy OA podobny jest do klasycznego wzmacniacza operacyjnego z tym, że posiada w pełni różnicową (symetryczną) architekturę (symetryczne wejście oraz wyjście). Wzmacniacz ten objęty jest pętlą ujemnego sprzężenia zwrotnego, w skład której wchodzi macierz przełączanych kondensatorów oraz komutowana gałąź sprzężenia stałoprądowego IAF. Stopień ten zapewnia realizację operacji całkowania oraz filtrowania. Kondensatory w połączeniu z elementem sprzężenia zwrotnego R F = 250 kω pozwalają uzyskać 128 programowalnych biegunów z zakresu od 10 khz do 100 khz z dokładnością położenia od 1 % do 5 %. Wzmacniacze wejściowe (IA1 i IA2) określane są też mianem wzmacniaczy transkonduktancyjnych OTA (ang. Operational Transconductance Amplifier) z tego względu, że prąd wyjściowy jest proporcjonalny do napięcia wejściowego ze współczynnikiem równym transkonduktancji tych wzmacniaczy (g m1 i g m2 ). Wzmacniacz IA wzmacnia różnicę napięć pomiędzy wejściami + i (każde z nich charakteryzuję się bardzo dużą impedancją wejściową) tłumiąc jednocześnie sygnał wspólny pojawiający się na tych wejściach, często zatem układ o takich własnościach nazywany jest wzmacniaczem pomiarowym (ang. Instrumentation Amplifier). Wartość transkonduktancji g m wzmacniaczy IA1 i IA2 można ustawiać programowo w zakresie od 2 µa/v do 20 µa/v z krokiem 2 µa/v można zatem uzyskać 10 programowalnych wartości. Dodając do tego możliwość zmiany polaryzacji str. 7/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT str. 8/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT

5 uzyskujemy 20 wartości wzmocnienia każdego wzmacniacza. Wzmacniacz wyjściowy (z pętlą sprzężenia zwrotnego w postaci elementu IAF o ustalonej transkonduktancji g m3 = 2 µa/v) pełni rolę konwertera prąd-napięcie o współczynniku konwersji R F = 1/g m3 = 500 kω, dzięki czemu cały tor (blok PAC) stanowi wzmacniacz napięciowy o programowanym wzmocnieniu napięciowym g G u = gm 1RF = g m1 m3 Przykładowo dla g m1 = 4 µa/v wzmocnienie napięciowe bloku PAC wynosi G u = V = 2 V Zatem wzmocnienie napięciowe bloku PAC (z wykorzystaniem jednego wzmacniacza IA) może być programowane w zakresie od ± 1 V/V do ± 10 V/V ( db). Łącząc równolegle wzmacniacze IA doprowadzamy do sumowania się ich prądów wyjściowych na wejściu wzmacniacza OA uzyskując tym samym podwojenie wzmocnienia napięciowego zatem każdy blok PAC może dać maksymalne wzmocnienie napięciowe o wartości ± 20 V/V (26 db). Na rys. 5 przedstawiono uproszczony schemat zastępczy bloku PAC w konwencji reprezentowanej w programie PAC-Designer. Wszystkie wejścia i wyjścia są symetryczne (sterowane różnicowo). Wzmocnienie napięciowe bloku PAC przyjmuje wartość reprezentowaną przez współczynnik k wzmacniaczy wejściowych IA. Wartość ujemna tego współczynnika oznacza odwracanie fazy sygnału wyjściowego. Pętla ujemnego sprzężenia zwrotnego zamyka się poprzez pojemność C F oraz element IAF (rys. 3) oznaczony jako R F, który może włączany bądź rozłączany, dzięki czemu można uzyskać otwartą pętlę sprzężenia zwrotnego dla sygnału stałego DC. Taka konfiguracja toru sprzężenia pozwala realizować zarówno stopnie filtrujące jak i całkujące (integratory). Powyższy blok PAC może działać, jako filtr dolnoprzepustowy. W przypadku, gdy transkonduktancja IA1, IA2 oraz IAF będzie równa g m wówczas napięcie wyjściowe opisane jest funkcją k V + k V 1 IN1 2 IN 2 VOUT = scf 1+ 2g m uzyskujemy zatem filtr dolnoprzepustowy pokazany na rys. 6 Rys. 6. Blok PAC jako filtr dolnoprzepustowy o częstotliwości granicznej 1 f g = CF 2π 2g m 1 = 2πR C F F Dla g m = 2 µs i wartości C F z przedziału 1 pf pf częstotliwość graniczna zmienia się w zakresie 10 khz f 550 khz g Jeśli wzmocnienie napięciowe bloku PAC będzie maksymalne (10 V/V) wówczas na pasmo układu będzie miał wpływ również stopień wejściowy IA ograniczając je do ok. 330 khz. Rozłączając pętlę ujemnego sprzężenia zwrotnego dla składowej stałej, co sprowadza się do ustawienia wartości transkonduktancji elementu IAF równej g m = 0 (R F = ), otrzymujemy integrator (układ całkujący) pokazany na rys. 7. Rys. 7. Blok PAC jako układ całkujący Rys. 5. Struktura filtrująco-sumującego bloku PAC w konwencji programu PAC-Designer Napięcie wyjściowe tego układu opisane jest następującą funkcją str. 9/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT str. 10/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT

6 k V = + k V 1 IN1 2 IN 2 VOUT scf 2g m W praktyce integrator nie powinien być stosowany jako układ samodzielny, gdyż pracuje on z otwartą pętlą sprzężenia zwrotnego dla składowej stałej, co prowadziłoby do łatwego nasycania się wzmacniacza (jego praca byłaby zatem podobna do pracy komparatora), dlatego powinien on być elementem składowym bardziej złożonego obwodu (układu) objętego w całości stałoprądową pętlą sprzężenia zwrotnego. Układ isppac posiada wewnętrzne, wysokostabilne źródło napięcia odniesienia o wartości 2,5 V (± 5 mv). Napięcie tego źródła jest wyprowadzone na zewnątrz układu na końcówce VREFOUT. Jego wydajności prądowa wynosi IREF OUT = 50 µa, a więc powinno być obciążane rezystancją większą niż 50 kω. Jeżeli zachodzi potrzeba uzyskania większej wydajności prądowej należy zastosować buforowanie tego źródła. Do tego celu może być wykorzystany blok PAC, tak jak to zostało pokazane na rys. 8. Wejścia wzmacniaczy IA pozostawiono niepodłączone, co tak naprawdę oznacza ich wewnętrzne podłączenie do napięcia VREFOUT. Ponieważ wzmacniacz wzmacnia różnicę napiec pomiędzy wejściami IN+ i IN-, która w tym przypadku wynosi zero, stąd napięcie na wyjściu OUT1+ jest równe napięciu na wyjściu OUT1- i równa się napięciu odniesienia +2,5 V. Dopuszczalny maksymalny prąd obciążenia wzmacniacza wyjściowego OA wynosi 10 ma, czyli uzyskujemy źródło napięcia odniesienia o takiej właśnie wydajności. Rys. 8. Blok PAC w roli buforowanego źródła napięcia odniesienia VREFOUT Rys. 9. Zmiana napięcia odniesienia dla wyjścia bloku PAC Operacji tej można dokonać podłączając do wyprowadzenia CMVIN sygnał odniesienia o żądanej wartości, ale zawierającej się w przedziale 1,25 V... 3,25 V. Układ isppac20 działa przy zasilaniu asymetrycznym o wartości +5 V oraz posiada wewnętrzne źródło napięcia odniesienia +2,5 V. Jest ono dostępne na zewnątrz układu na wyprowadzeniu VREFOUT układu scalonego. Napięcie wspólne (odniesienia) dla wyjść OUT1 i OUT2 wynosi +2,5 V niezależnie od wartości wejściowego napięcia wspólnego. Istnieje możliwość zmiany wartości tego napięcia poprzez podanie odpowiedniej wartości do wyprowadzenia CMVIN. Napięcie to musi mieścić się w przedziale 1,25...3,25 V. 5. PAC-DESIGNER NARZĘDZIE WSPOMAGAJĄCE PROJEKTOWANIE Konfiguracja, weryfikacja parametrów oraz symulacja działania układu isppac20 odbywa się z wykorzystaniem programu PAC-Designer pracującego w środowisku Microsoft Windows. Programowanie, weryfikacja i rekonfiguracja układu isppac20 może być realizowana przy pracy układu w systemie, czyli bez wymontowywania układu z płytki obwodu drukowanego. Główne okno programu PAC-Designer zostało pokazane na rys. 10. Wykorzystując interfejs graficzny projektant może dokonywać zmian w konfiguracji układu dokonując odpowiednich połączeń pomiędzy poszczególnymi blokami oraz ustawiając odpowiednie wartości ich parametrów. Wartość wyjściowego napięcia odniesienia (które można też nazwać wyjściowym sygnałem wspólnym) może być inna niż +2,5 V niezależnie od wartości napięcia odniesienia dla wejść bloku PAC (rys. 9) str. 11/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT str. 12/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT

7 Rys. 12. Okno dialogowe wyboru narzędzia wspomagającego tworzenie nowego projektu Po otwarciu nowego projektu można przejść do jego edycji. Odbywa się ona poprzez ustawianie wartości parametrów poszczególnych elementów składowych układu oraz konfigurowanie sieci wewnętrznych połączeń. Wszystkie te operację wykonuje się za pomocą myszy poprzez dwukrotne kliknięcie konfigurowanego elementu lub metodą ciągnij i upuść (przy konfigurowaniu połączeń), albo korzystając z menu Edit Symbol. Rys. 10. Główne okno programu PAC-Designer 5.1. Tworzenie i edycja projektu W celu utworzenia nowego projektu należy wybrać z menu File opcję New, co spowoduje wyświetlenie okna dialogowego New (rys. 11), w którym należy wskazać układ scalony stanowiący bazę nowego projektu Symulacja projektu i programowanie układu Program PAC-Designer posiada wewnętrzny symulator pozwalający na uzyskanie charakterystyk amplitudowych i fazowych badanych układów oraz umożliwiający szybką ocenę poprawności działania układu w danej konfiguracji. Ograniczeniem tego symulatora jest to, że może być on użyty tylko do przeprowadzania symulacji działania wzmacniaczy i amplifiltrów. Symulację projektu uruchamia się z poziomu menu: Tools Run Simulator lub za pomocą przycisku. Przykładowe wyniki działania symulatora zostały pokazane na rys. 13. Rys. 11. Okno dialogowe wybóru układu programowalnego w celu utworzenia nowego projektu Nowy projekt można też utworzyć korzystając z narzędzia Design Utility (menu: Tools Design Utilities) (rys. 12) wspomagającego tworzenie projektu w określonej konfiguracji, np.: isppac20 Gain Configuration Utility pozwala utworzyć wzmacniacz o zadanych parametrach. str. 13/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT str. 14/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT

8 6. OPIS TECHNICZNY POMIARÓW Rys. 13. Okno wewnętrznego symulatora programu PAC-Designer Symulator jest w stanie pokazać cztery charakterystyki częstotliwościowe, a wybór aktualnie wyświetlanej dokonywany jest za pomocą przycisków:,, lub. Ostatnim etapem działania projektanta jest zaprogramowanie układu isppac20, czyli wczytanie gotowego projektu do fizycznego układu. Należy tego dokonać bezpośrednio z poziomu programu PAC-Designer po uprzednim podłączeniu układu isppac20 do komputera z wykorzystaniem przewodu ispdownload Cable, zakończonego z jednej strony złączem JTAG, a z drugiej złączem Centronics (rys. 14) Uruchomienie układu Uruchomienie układu pomiarowego należy przeprowadzić zgodnie z poniższą procedurą: 1) Konfiguracja układu isppac20: a. Uruchomić program PAC-Designer i utworzyć nowy projekt (menu: File New... w oknie dialogowym New wybrać układ isppac20: Control Loop and Monitoring). Za pomocą programu PAC-Designer podłączyć wejście a wzmacniacza IA1 do wejścia IN1 i ustawić jego wartość wzmocnienia równą 4; b. Zaprogramować układ isppac20 (menu: Tools Download); c. Wejście nieodwracające IN1+ układu isppac20 połączyć z wejściem IN+ BNC modelu laboratoryjnego (zworka J1), a wejście odwracające IN1- z wyjściem VREFOUT wewnętrznego napięcia odniesienia (zworka J2); d. Wyjście modelu podłączyć do wyjścia OUT1 układu isppac20 (zworka J3 w pozycji OUT1+, a zworka J4 w pozycji OUT1-); 2) Ustawienia generatora i parametry sygnału sterującego: a. Impedancja wyjściowa: wysokoomowa (Utility Output Setup Load High Z); b. Składowa stała (offset): +2,5 V; c. Napięcie wyjściowe: 300 mv (wartość międzyszczytowa); d. Sygnał: sinusoidalny o częstotliwości 1 khz; e. Wyjście generatora podłączyć do wejścia IN+ układu isppac20 oraz wcisnąć przycisk OUTPUT na generatorze; 3) Ustawienia oscyloskopu: a. Sprzężenie sygnału wejściowego: DC; b. Wyjście OUT+ układu podłączyć do wejścia 1 kanału oscyloskopu, a wyjście OUT- do wejścia 2 kanału. Rys. 14. Sposób programowania układu isppac20 z poziomu programu PAC-Designer Polecenie zaprogramowania układu wykonywane jest po naciśnięciu przycisku poprzez menu: Tools Download. lub str. 15/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT str. 16/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT

9 6.2. Zadania Zadanie 1 Korzystając z programu PAC-Designer i wewnętrznego symulatora tego programu (nie programując układu isppac20) określić zakres (minimalną i maksymalną wartość wzmocnienia napięciowego G umin i G umax ) oraz minimalną wartość dyskretyzacji (skokowej zmiany) G umin regulacji wzmocnienia napięciowego układu isppac20. G umin =... V/V (... db), G umax =... V/V (... db), G umin =... V/V Uwaga! Wzmocnienie układu isppac20 dla wyjść asymetrycznych G u0as są 2 razy mniejsze, niż dla wyjść symetrycznych. Zadanie 2 Wykreślić charakterystyki amplitudowe pojedynczego bloku analogowego PACBlock1 dla wyjścia asymetrycznego OUT1+. Określić górną częstotliwość graniczną oraz dokonać porównania z wynikami symulacji uzyskanymi za pomocą programu PAC-Designer. Uwaga! W celu pomiaru wartości skutecznej napięcia za pomocą oscyloskopu włączyć sprzężenie typu AC dla danego kanału pomiarowego. U werms = 50 mv, G u0as = 1 V/V, C F = 1,07 pf f khz U werms = 50 mv, G u0as = 10 V/V, C F = 1,07 pf f khz U wy mv G us /G us0 db Wartość górnej częstotliwości granicznej: a) pomiary f g =... b) symulacja f g =... Zadanie 3 Określić pole wzmocnienia GB pojedynczego bloku PAC oraz całego toru analogowego (dwóch bloków PAC połączonych szeregowo) dla podanych wartości wzmocnienia napięciowego oraz wyjścia asymetrycznego. U we = 100 mv, C F = 1,07 pf Pojedynczy blok PAC (Wyjście OUT1+) Cały tor analogowy (Wyjście OUT2+) G u [V/V] f g [khz] G u [V/V] f g [khz] G u [V/V] f g [khz] G u [V/V] f g [khz] GB GB GB GB U wy mv G us /G us0 db Wartość górnej częstotliwości granicznej: a) pomiary f g =... b) symulacja f g =... Zadanie 4 Skonfigurować układ isppac20 do pracy, jako uniwersalny filtr z wyjściem górnoi dolnoprzepustowym (rys. 16), zgodnie ze schematem funkcjonalnym pokazanym na rys. 15, o częstotliwości granicznej f g = f d = 11 khz (C F = 57,6 pf). Przeanalizować jego działanie zmieniając częstotliwość sygnału sterującego w zakresie od 100 Hz do 1 MHz przy wartości napięcia U werms = 400 mv oraz dokonać obserwacji charakterystyk częstotliwościowych w symulatorze programu PAC-Designer. str. 17/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT str. 18/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT

10 IN2- podłączyć poprzez zworkę J2 do napięcia odniesienia VREFOUT), a obserwacji dokonywać na wyjściu OUT2+ (lub OUT2-). Rys. 15. Rys. 17. Zadanie 6 Rys. 16. Zadanie 5 Skonfigurować układ isppac20 do pracy, jako prostownik dwupołówkowy zgodnie z rys. 17 oraz przeanalizować jego działanie. Dokonać obserwacji napięcia wyjściowego zmieniając częstotliwość sygnału sterującego w zakresie od 1 khz do 500 khz (dla wartości skutecznej napięcia wejściowego U werms = 400 mv). Sygnał sterujący podać na wejście IN2+ (wejście Dołączając do układu z zadania 5 filtr dolnoprzepustowy (zbudowany z wykorzystaniem PACBlock2, dla C F = 61,59 pf) zbudować detektor amplitudy. Zaobserwować wpływ częstotliwości granicznej filtru dolnoprzepustowego na kształt sygnału wyjściowego na wyjściu OUT1+. Obserwacji dokonać dla następujących wartości parametrów sygnału wejściowego: sygnał z modulacją amplitudy AM, częstotliwość fali nośnej f n = 100 khz, napięcie (skuteczne) fali nośnej U n = 400 mv, częstotliwość sygnału modulującego f m = 1 khz, współczynnik głębokości modulacji m = 50%. str. 19/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT str. 20/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT

11 7. ZAGADNIENIA KONTROLNE 1. Zdefiniować pojęcie i podać sposoby realizacji programowalnych układów analogowych. 2. Omówić podstawowe parametry układu isppac Podać przykłady zastosowań układu isppac Wyjaśnić pojęcie wzmacniacz OTA. 5. Omówić przeznaczenie poszczególnych wejść i wyjść układu isppac Scharakteryzować strukturę wewnętrzną układu isppac Omówić strukturę bloku filtrująco-sumacyjnego PACblock. 8. Omówić sposoby regulacji wzmocnienia układu isppac Omówić pracę układu isppac20 w roli filtru dolnoprzepustowego podać sposób regulacji górnej częstotliwości granicznej tego filtru. 10. Omówić pracę układu isppac20 w roli filtru górnoprzepustowego. 11. Omówić podstawowe funkcje programu PAC-Designer. str. 21/21 Laboratorium z układów analogowych WEL WAT

Statyczne badanie wzmacniacza operacyjnego - ćwiczenie 7

Statyczne badanie wzmacniacza operacyjnego - ćwiczenie 7 Statyczne badanie wzmacniacza operacyjnego - ćwiczenie 7 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawowymi zastosowaniami wzmacniacza operacyjnego, poznanie jego charakterystyki przejściowej

Bardziej szczegółowo

Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych wzmacniacz odwracający i nieodwracający

Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych wzmacniacz odwracający i nieodwracający Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych wzmacniacz odwracający i nieodwracający. Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest praktyczne poznanie właściwości wzmacniaczy operacyjnych i ich podstawowych

Bardziej szczegółowo

WZMACNIACZE OPERACYJNE Instrukcja do zajęć laboratoryjnych

WZMACNIACZE OPERACYJNE Instrukcja do zajęć laboratoryjnych WZMACNIACZE OPERACYJNE Instrukcja do zajęć laboratoryjnych Tematem ćwiczenia są zastosowania wzmacniaczy operacyjnych w układach przetwarzania sygnałów analogowych. Ćwiczenie składa się z dwóch części:

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Legnicy Laboratorium Podstaw Elektroniki i Miernictwa Ćwiczenie nr 5 WZMACNIACZ OPERACYJNY A. Cel ćwiczenia. - Przedstawienie właściwości wzmacniacza operacyjnego - Zasada

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka

Politechnika Białostocka Politechnika Białostocka Wydział Elektryczny Katedra Automatyki i Elektroniki Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotu: ELEKTRONIKA EKS1A300024 ZASTOSOWANIE WZMACNIACZY OPERACYJNYCH W UKŁADACH

Bardziej szczegółowo

Zastosowania liniowe wzmacniaczy operacyjnych

Zastosowania liniowe wzmacniaczy operacyjnych UKŁADY ELEKTRONICZNE Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Zastosowania liniowe wzmacniaczy operacyjnych Laboratorium Układów Elektronicznych Poznań 2008 1. Cel i zakres ćwiczenia Celem ćwiczenia jest

Bardziej szczegółowo

Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych wzmacniacz odwracający i nieodwracający

Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych wzmacniacz odwracający i nieodwracający Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych wzmacniacz odwracający i nieodwracający. Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest praktyczne poznanie właściwości wzmacniaczy operacyjnych i ich podstawowych

Bardziej szczegółowo

Temat: Wzmacniacze operacyjne wprowadzenie

Temat: Wzmacniacze operacyjne wprowadzenie Temat: Wzmacniacze operacyjne wprowadzenie.wzmacniacz operacyjny schemat. Charakterystyka wzmacniacza operacyjnego 3. Podstawowe właściwości wzmacniacza operacyjnego bardzo dużym wzmocnieniem napięciowym

Bardziej szczegółowo

Dynamiczne badanie wzmacniacza operacyjnego- ćwiczenie 8

Dynamiczne badanie wzmacniacza operacyjnego- ćwiczenie 8 Dynamiczne badanie wzmacniacza operacyjnego- ćwiczenie 8 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest dynamiczne badanie wzmacniacza operacyjnego, oraz zapoznanie się z metodami wyznaczania charakterystyk częstotliwościowych.

Bardziej szczegółowo

WIECZOROWE STUDIA NIESTACJONARNE LABORATORIUM UKŁADÓW ELEKTRONICZNYCH

WIECZOROWE STUDIA NIESTACJONARNE LABORATORIUM UKŁADÓW ELEKTRONICZNYCH POLITECHNIKA WARSZAWSKA Instytut Radioelektroniki Zakład Radiokomunikacji WIECZOROWE STUDIA NIESTACJONARNE Semestr III LABORATORIUM UKŁADÓW ELEKTRONICZNYCH Ćwiczenie Temat: Badanie wzmacniacza operacyjnego

Bardziej szczegółowo

Filtry aktywne filtr środkowoprzepustowy

Filtry aktywne filtr środkowoprzepustowy Filtry aktywne iltr środkowoprzepustowy. Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest praktyczne poznanie właściwości iltrów aktywnych, metod ich projektowania oraz pomiaru podstawowych parametrów iltru.. Budowa

Bardziej szczegółowo

Wzmacniacze operacyjne

Wzmacniacze operacyjne Wzmacniacze operacyjne Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest badanie podstawowych układów pracy wzmacniaczy operacyjnych. Wymagania Wstęp 1. Zasada działania wzmacniacza operacyjnego. 2. Ujemne sprzężenie

Bardziej szczegółowo

WZMACNIACZ OPERACYJNY

WZMACNIACZ OPERACYJNY 1. OPIS WKŁADKI DA 01A WZMACNIACZ OPERACYJNY Wkładka DA01A zawiera wzmacniacz operacyjny A 71 oraz zestaw zacisków, które umożliwiają dołączenie elementów zewnętrznych: rezystorów, kondensatorów i zwór.

Bardziej szczegółowo

WZMACNIACZE OPERACYJNE Instrukcja do zajęć laboratoryjnych

WZMACNIACZE OPERACYJNE Instrukcja do zajęć laboratoryjnych WZMACNIACZE OPERACYJNE Instrukcja do zajęć laboratoryjnych Tematem ćwiczenia są zastosowania wzmacniaczy operacyjnych w układach przetwarzania sygnałów analogowych. Ćwiczenie składa się z dwóch części:

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Legnicy Laboratorium Podstaw Elektroniki i Miernictwa Ćwiczenie nr 17 WZMACNIACZ OPERACYJNY A. Cel ćwiczenia. - Przedstawienie właściwości wzmacniacza operacyjnego -

Bardziej szczegółowo

Zastosowania programowalnych układów analogowych isppac

Zastosowania programowalnych układów analogowych isppac Zastosowania programowalnych uładów analogowych isppac 0..80 strutura uładu "uniwersalnego" isppac0 ułady nadzorujące na isppac0, 30 programowanie filtrów na isppac 80 analiza częstotliwościowa projetowanych

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIA WZMACNIACZY OPERACYJNYCH

ZASTOSOWANIA WZMACNIACZY OPERACYJNYCH ZASTOSOWANIA WZMACNIACZY OPERACYJNYCH 1. WSTĘP Tematem ćwiczenia są zastosowania wzmacniaczy operacyjnych w układach przetwarzania sygnałów analogowych. Zadaniem ćwiczących jest dokonanie pomiaru charakterystyk

Bardziej szczegółowo

Filtry aktywne filtr górnoprzepustowy

Filtry aktywne filtr górnoprzepustowy . el ćwiczenia. Filtry aktywne filtr górnoprzepustowy elem ćwiczenia jest praktyczne poznanie właściwości filtrów aktywnych, metod ich projektowania oraz pomiaru podstawowych parametrów filtru.. Budowa

Bardziej szczegółowo

Tranzystory bipolarne. Właściwości dynamiczne wzmacniaczy w układzie wspólnego emitera.

Tranzystory bipolarne. Właściwości dynamiczne wzmacniaczy w układzie wspólnego emitera. ĆWICZENIE 5 Tranzystory bipolarne. Właściwości dynamiczne wzmacniaczy w układzie wspólnego emitera. I. Cel ćwiczenia Badanie właściwości dynamicznych wzmacniaczy tranzystorowych pracujących w układzie

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 2: pomiar charakterystyk i częstotliwości granicznych wzmacniacza napięcia REGIONALNE CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ W BIŁGORAJU

Ćwiczenie 2: pomiar charakterystyk i częstotliwości granicznych wzmacniacza napięcia REGIONALNE CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ W BIŁGORAJU REGIONALNE CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ W BIŁGORAJU R C E Z w B I Ł G O R A J U LABORATORIUM pomiarów elektronicznych UKŁADÓW ANALOGOWYCH Ćwiczenie 2: pomiar charakterystyk i częstotliwości granicznych wzmacniacza

Bardziej szczegółowo

Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych

Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych ĆWICZENIE 0 Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych I. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z budową i właściwościami wzmacniaczy operacyjnych oraz podstawowych układów elektronicznych

Bardziej szczegółowo

WZMACNIACZ ODWRACAJĄCY.

WZMACNIACZ ODWRACAJĄCY. Ćwiczenie 19 Temat: Wzmacniacz odwracający i nieodwracający. Cel ćwiczenia Poznanie zasady działania wzmacniacza odwracającego. Pomiar przebiegów wejściowego wyjściowego oraz wzmocnienia napięciowego wzmacniacza

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE LABORATORYJNE. TEMAT: Badanie wzmacniacza różnicowego i określenie parametrów wzmacniacza operacyjnego

ĆWICZENIE LABORATORYJNE. TEMAT: Badanie wzmacniacza różnicowego i określenie parametrów wzmacniacza operacyjnego ĆWICZENIE LABORATORYJNE TEMAT: Badanie wzmacniacza różnicowego i określenie parametrów wzmacniacza operacyjnego 1. WPROWADZENIE Przedmiotem ćwiczenia jest zapoznanie się ze wzmacniaczem różnicowym, który

Bardziej szczegółowo

WZMACNIACZ NAPIĘCIOWY RC

WZMACNIACZ NAPIĘCIOWY RC WZMACNIACZ NAPIĘCIOWY RC 1. WSTĘP Tematem ćwiczenia są podstawowe właściwości jednostopniowego wzmacniacza pasmowego z tranzystorem bipolarnym. Zadaniem ćwiczących jest dokonanie pomiaru częstotliwości

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE NR 1 TEMAT: Wyznaczanie parametrów i charakterystyk wzmacniacza z tranzystorem unipolarnym

ĆWICZENIE NR 1 TEMAT: Wyznaczanie parametrów i charakterystyk wzmacniacza z tranzystorem unipolarnym ĆWICZENIE NR 1 TEMAT: Wyznaczanie parametrów i charakterystyk wzmacniacza z tranzystorem unipolarnym 4. PRZEBIE ĆWICZENIA 4.1. Wyznaczanie parametrów wzmacniacza z tranzystorem unipolarnym złączowym w

Bardziej szczegółowo

1 Układy wzmacniaczy operacyjnych

1 Układy wzmacniaczy operacyjnych 1 Układy wzmacniaczy operacyjnych Wzmacniacz operacyjny jest elementarnym układem przetwarzającym sygnały analogowe. Stanowi blok funkcjonalny powszechnie stosowany w układach wstępnego przetwarzania i

Bardziej szczegółowo

Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki Katedra Elektroniki

Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki Katedra Elektroniki Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki Na podstawie instrukcji Wtórniki Napięcia,, Laboratorium układów Elektronicznych Opis badanych układów Spis Treści 1. CEL ĆWICZENIA... 2 2.

Bardziej szczegółowo

Zespół Szkół Łączności w Krakowie. Badanie parametrów wzmacniacza mocy. Nr w dzienniku. Imię i nazwisko

Zespół Szkół Łączności w Krakowie. Badanie parametrów wzmacniacza mocy. Nr w dzienniku. Imię i nazwisko Klasa Imię i nazwisko Nr w dzienniku espół Szkół Łączności w Krakowie Pracownia elektroniczna Nr ćw. Temat ćwiczenia Data Ocena Podpis Badanie parametrów wzmacniacza mocy 1. apoznać się ze schematem aplikacyjnym

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka

Politechnika Białostocka Politechnika Białostocka Wydział Elektryczny Katedra Automatyki i Elektroniki Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotu: ELEKTRONIKA EKS1A300024 Zastosowania wzmacniaczy operacyjnych w układach

Bardziej szczegółowo

Wzmacniacz operacyjny

Wzmacniacz operacyjny ELEKTRONIKA CYFROWA SPRAWOZDANIE NR 3 Wzmacniacz operacyjny Grupa 6 Aleksandra Gierut CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawowymi zastosowaniami wzmacniaczy operacyjnych do przetwarzania

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z Układów Elektronicznych Analogowych

Laboratorium z Układów Elektronicznych Analogowych Laboratorium z Układów Elektronicznych Analogowych Wpływ ujemnego sprzężenia zwrotnego (USZ) na pracę wzmacniacza operacyjnego WYMAGANIA: 1. Klasyfikacja sprzężeń zwrotnych. 2. Wpływ sprzężenia zwrotnego

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, WYDZIAŁ PPT I-21 LABORATORIUM Z PODSTAW ELEKTROTECHNIKI I ELEKTRONIKI 2

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, WYDZIAŁ PPT I-21 LABORATORIUM Z PODSTAW ELEKTROTECHNIKI I ELEKTRONIKI 2 Cel ćwiczenia: Praktyczne poznanie podstawowych parametrów wzmacniaczy operacyjnych oraz ich możliwości i ograniczeń. Wyznaczenie charakterystyki amplitudowo-częstotliwościowej wzmacniacza operacyjnego.

Bardziej szczegółowo

U 2 B 1 C 1 =10nF. C 2 =10nF

U 2 B 1 C 1 =10nF. C 2 =10nF Dynamiczne badanie przerzutników - Ćwiczenie 3. el ćwiczenia Zapoznanie się z budową i działaniem przerzutnika astabilnego (multiwibratora) wykonanego w technice TTL oraz zapoznanie się z działaniem przerzutnika

Bardziej szczegółowo

UKŁADY Z PĘTLĄ SPRZĘŻENIA FAZOWEGO (wkładki DA171A i DA171B) 1. OPIS TECHNICZNY UKŁADÓW BADANYCH

UKŁADY Z PĘTLĄ SPRZĘŻENIA FAZOWEGO (wkładki DA171A i DA171B) 1. OPIS TECHNICZNY UKŁADÓW BADANYCH UKŁADY Z PĘTLĄ SPRZĘŻENIA FAZOWEGO (wkładki DA171A i DA171B) WSTĘP Układy z pętlą sprzężenia fazowego (ang. phase-locked loop, skrót PLL) tworzą dynamicznie rozwijającą się klasę układów, stosowanych głównie

Bardziej szczegółowo

BADANIE ELEMENTÓW RLC

BADANIE ELEMENTÓW RLC KATEDRA ELEKTRONIKI AGH L A B O R A T O R I U M ELEMENTY ELEKTRONICZNE BADANIE ELEMENTÓW RLC REV. 1.0 1. CEL ĆWICZENIA - zapoznanie się z systemem laboratoryjnym NI ELVIS II, - zapoznanie się z podstawowymi

Bardziej szczegółowo

Wzmacniacz operacyjny

Wzmacniacz operacyjny parametry i zastosowania Ryszard J. Barczyński, 2016 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego (klasyka: Fairchild ua702) 1965 Wzmacniacze

Bardziej szczegółowo

Tranzystory bipolarne. Właściwości wzmacniaczy w układzie wspólnego kolektora.

Tranzystory bipolarne. Właściwości wzmacniaczy w układzie wspólnego kolektora. I. Cel ćwiczenia ĆWICZENIE 6 Tranzystory bipolarne. Właściwości wzmacniaczy w układzie wspólnego kolektora. Badanie właściwości wzmacniaczy tranzystorowych pracujących w układzie wspólnego kolektora. II.

Bardziej szczegółowo

Sprzęt i architektura komputerów

Sprzęt i architektura komputerów Krzysztof Makles Sprzęt i architektura komputerów Laboratorium Temat: Elementy i układy półprzewodnikowe Katedra Architektury Komputerów i Telekomunikacji Zakład Systemów i Sieci Komputerowych SPIS TREŚCI

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH

LABORATORIUM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH Wydział Elektroniki Mikrosystemów i Fotoniki Politechniki Wrocławskiej STUDIA DZIENNE e LABORATORIUM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH Ćwiczenie nr 3 Pomiary wzmacniacza operacyjnego Wykonując pomiary PRZESTRZEGAJ

Bardziej szczegółowo

Przetwarzanie AC i CA

Przetwarzanie AC i CA 1 Elektroniki Elektroniki Elektroniki Elektroniki Elektroniki Katedr Przetwarzanie AC i CA Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego opracował: Łukasz Buczek 05.2015 1. Cel ćwiczenia 2 Celem ćwiczenia jest

Bardziej szczegółowo

Laboratorium Przyrządów Półprzewodnikowych Laboratorium 1

Laboratorium Przyrządów Półprzewodnikowych Laboratorium 1 Laboratorium Przyrządów Półprzewodnikowych Laboratorium 1 1/10 2/10 PODSTAWOWE WIADOMOŚCI W trakcie zajęć wykorzystywane będą następujące urządzenia: oscyloskop, generator, zasilacz, multimetr. Instrukcje

Bardziej szczegółowo

Badanie wzmacniacza operacyjnego

Badanie wzmacniacza operacyjnego Badanie wzmacniacza operacyjnego CEL: Celem ćwiczenia jest poznanie właściwości wzmacniaczy operacyjnych i komparatorów oraz możliwości wykorzystania ich do realizacji bloków funkcjonalnych poprzez dobór

Bardziej szczegółowo

Przetworniki AC i CA

Przetworniki AC i CA KATEDRA INFORMATYKI Wydział EAIiE AGH Laboratorium Techniki Mikroprocesorowej Ćwiczenie 4 Przetworniki AC i CA Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie budowy i zasady działania wybranych rodzajów przetworników

Bardziej szczegółowo

L ABORATORIUM UKŁADÓW ANALOGOWYCH

L ABORATORIUM UKŁADÓW ANALOGOWYCH WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA W YDZIAŁ ELEKTRONIKI zima L ABORATORIUM UKŁADÓW ANALOGOWYCH Grupa:... Data wykonania ćwiczenia: Ćwiczenie prowadził: Imię:......... Data oddania sprawozdania: Podpis: Nazwisko:......

Bardziej szczegółowo

WZMACNIACZE OPERACYJNE

WZMACNIACZE OPERACYJNE WZMACNIACZE OPERACYJNE Indywidualna Pracownia Elektroniczna Michał Dąbrowski asystent: Krzysztof Piasecki 25 XI 2010 1 Streszczenie Celem wykonywanego ćwiczenia jest zbudowanie i zapoznanie się z zasadą

Bardziej szczegółowo

Układy i Systemy Elektromedyczne

Układy i Systemy Elektromedyczne UiSE - laboratorium Układy i Systemy Elektromedyczne Laboratorium 2 Elektroniczny stetoskop - głowica i przewód akustyczny. Opracował: dr inż. Jakub Żmigrodzki Zakład Inżynierii Biomedycznej, Instytut

Bardziej szczegółowo

Układy akwizycji danych. Komparatory napięcia Przykłady układów

Układy akwizycji danych. Komparatory napięcia Przykłady układów Układy akwizycji danych Komparatory napięcia Przykłady układów Komparatory napięcia 2 Po co komparator napięcia? 3 Po co komparator napięcia? Układy pomiarowe, automatyki 3 Po co komparator napięcia? Układy

Bardziej szczegółowo

2. Który oscylogram przedstawia przebieg o następujących parametrach amplitudowo-czasowych: Upp=4V, f=5khz.

2. Który oscylogram przedstawia przebieg o następujących parametrach amplitudowo-czasowych: Upp=4V, f=5khz. 1. Parametr Vpp zawarty w dokumentacji technicznej wzmacniacza mocy małej częstotliwości oznacza wartość: A. średnią sygnału, B. skuteczną sygnału, C. maksymalną sygnału, D. międzyszczytową sygnału. 2.

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 21 Temat: Komparatory ze wzmacniaczem operacyjnym. Przerzutnik Schmitta i komparator okienkowy Cel ćwiczenia

Ćwiczenie 21 Temat: Komparatory ze wzmacniaczem operacyjnym. Przerzutnik Schmitta i komparator okienkowy Cel ćwiczenia Ćwiczenie 21 Temat: Komparatory ze wzmacniaczem operacyjnym. Przerzutnik Schmitta i komparator okienkowy Cel ćwiczenia Poznanie zasady działania układów komparatorów. Prześledzenie zależności napięcia

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM ELEKTRONIKI WZMACNIACZ MOCY

LABORATORIUM ELEKTRONIKI WZMACNIACZ MOCY ZESPÓŁ LABORATORIÓW TELEMATYKI TRANSPORTU ZAKŁAD TELEKOMUNIKACJI W TRANSPORCIE WYDZIAŁ TRANSPORTU POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ LABORATORIUM ELEKTRONIKI INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA NR 9 WZMACNIACZ MOCY DO UŻYTKU

Bardziej szczegółowo

Pomiar podstawowych parametrów liniowych układów scalonych

Pomiar podstawowych parametrów liniowych układów scalonych Instytut Fizyki ul Wielkopolska 15 70-451 Szczecin 5 Pracownia Elektroniki Pomiar podstawowych parametrów liniowych układów scalonych Zakres materiału obowiązujący do ćwiczenia: wzmacniacz operacyjny,

Bardziej szczegółowo

Badanie układów aktywnych część II

Badanie układów aktywnych część II Ćwiczenie nr 10 Badanie układów aktywnych część II Cel ćwiczenia. Zapoznanie się z czwórnikami aktywnymi realizowanymi na wzmacniaczu operacyjnym: układem różniczkującym, całkującym i przesuwnikiem azowym,

Bardziej szczegółowo

Przetwarzanie A/C i C/A

Przetwarzanie A/C i C/A Przetwarzanie A/C i C/A Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego opracował: Łukasz Buczek 05.2015 Rev. 204.2018 (KS) 1 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z przetwornikami: analogowo-cyfrowym

Bardziej szczegółowo

Podstawy Elektroniki dla Informatyki. Generator relaksacyjny

Podstawy Elektroniki dla Informatyki. Generator relaksacyjny AGH Katedra Elektroniki Podstawy Elektroniki dla Informatyki 2015 r. Generator relaksacyjny Ćwiczenie 5 1. Wstęp Celem ćwiczenia jest zapoznanie się, poprzez badania symulacyjne, z działaniem generatorów

Bardziej szczegółowo

Podstawy Elektroniki dla Informatyki. Pętla fazowa

Podstawy Elektroniki dla Informatyki. Pętla fazowa AGH Katedra Elektroniki Podstawy Elektroniki dla Informatyki Pętla fazowa Ćwiczenie 6 2015 r. 1. Wstęp Celem ćwiczenia jest zapoznanie się, poprzez badania symulacyjne, z działaniem pętli fazowej. 2. Konspekt

Bardziej szczegółowo

Uśrednianie napięć zakłóconych

Uśrednianie napięć zakłóconych Politechnika Rzeszowska Katedra Metrologii i Systemów Diagnostycznych Laboratorium Miernictwa Elektronicznego Uśrednianie napięć zakłóconych Grupa Nr ćwicz. 5 1... kierownik 2... 3... 4... Data Ocena I.

Bardziej szczegółowo

Wzmacniacze, wzmacniacze operacyjne

Wzmacniacze, wzmacniacze operacyjne Wzmacniacze, wzmacniacze operacyjne Schemat ideowy wzmacniacza Współczynniki wzmocnienia: - napięciowy - k u =U wy /U we - prądowy - k i = I wy /I we - mocy - k p = P wy /P we >1 Wzmacniacz w układzie

Bardziej szczegółowo

Wzmacniacze operacyjne

Wzmacniacze operacyjne Wzmacniacze operacyjne Wrocław 2015 Wprowadzenie jest wzmacniaczem prądu stałego o dużym wzmocnieniu napięciom (różnicom). Wzmacniacz ten posiada wejście symetryczne (różnicowe) oraz jście niesymetryczne.

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie - 8. Generatory

Ćwiczenie - 8. Generatory 1 U U 2 LABOATOIUM ELEKTONIKI Ćwiczenie - 8 Generatory Spis treści 1 el ćwiczenia 1 2 Podstawy teoretyczne 2 2.1 Wiadomości ogólne.................................. 2 3 Przebieg ćwiczenia 3 3.1 Badanie

Bardziej szczegółowo

P-1a. Dyskryminator progowy z histerezą

P-1a. Dyskryminator progowy z histerezą wersja 03 2017 1. Zakres i cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zaprojektowanie dyskryminatora progowego z histerezą wykorzystując komparatora napięcia A710, a następnie zmontowanie i przebadanie funkcjonalne

Bardziej szczegółowo

Podstawy Elektroniki dla Informatyki. Wzmacniacze operacyjne

Podstawy Elektroniki dla Informatyki. Wzmacniacze operacyjne AGH Katedra Elektroniki Podstawy Elektroniki dla Informatyki 2014 r. Wzmacniacze operacyjne Ćwiczenie 4 1 1. Wstęp. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z działaniem i wybranymi zastosowaniami wzmacniaczy

Bardziej szczegółowo

Ćw. 7 Wyznaczanie parametrów rzeczywistych wzmacniaczy operacyjnych (płytka wzm. I)

Ćw. 7 Wyznaczanie parametrów rzeczywistych wzmacniaczy operacyjnych (płytka wzm. I) Ćw. 7 Wyznaczanie parametrów rzeczywistych wzmacniaczy operacyjnych (płytka wzm. I) Celem ćwiczenia jest wyznaczenie parametrów typowego wzmacniacza operacyjnego. Ćwiczenie ma pokazać w jakich warunkach

Bardziej szczegółowo

Wzmacniacze operacyjne

Wzmacniacze operacyjne e operacyjne Wrocław 2018 Wprowadzenie operacyjny jest wzmacniaczem prądu stałego o dużym wzmocnieniu napięciom (różnicom). ten posiada wejście symetryczne (różnicowe) oraz jście niesymetryczne. N P E

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 14 BADANIE SCALONYCH WZMACNIACZY OPERACYJNYCH

ĆWICZENIE 14 BADANIE SCALONYCH WZMACNIACZY OPERACYJNYCH 1 ĆWICZENIE 14 BADANIE SCALONYCH WZMACNIACZY OPERACYJNYCH 14.1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest pomiar wybranych charakterystyk i parametrów określających podstawowe właściwości statyczne i dynamiczne

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 1 ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 15.1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest poznanie podstawowych właściwości wzmacniaczy mocy małej częstotliwości oraz przyswojenie umiejętności

Bardziej szczegółowo

Tranzystory bipolarne. Podstawowe układy pracy tranzystorów.

Tranzystory bipolarne. Podstawowe układy pracy tranzystorów. ĆWICZENIE 4 Tranzystory bipolarne. Podstawowe układy pracy tranzystorów. I. Cel ćwiczenia Zapoznanie się z układami zasilania tranzystorów. Wybór punktu pracy tranzystora. Statyczna prosta pracy. II. Układ

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka

Politechnika Białostocka Politechnika Białostocka Wydział Elektryczny Katedra Automatyki i Elektroniki Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotu: UKŁADY ELEKTRONICZNE 2 (TS1C500 030) Tranzystor w układzie wzmacniacza

Bardziej szczegółowo

Zastosowania nieliniowe wzmacniaczy operacyjnych

Zastosowania nieliniowe wzmacniaczy operacyjnych UKŁADY ELEKTRONICZNE Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Zastosowania nieliniowe wzmacniaczy operacyjnych Laboratorium Układów Elektronicznych Poznań 2008 1. Cel i zakres ćwiczenia Celem ćwiczenia jest

Bardziej szczegółowo

Przetwarzanie energii elektrycznej w fotowoltaice. Ćwiczenie 12 Metody sterowania falowników

Przetwarzanie energii elektrycznej w fotowoltaice. Ćwiczenie 12 Metody sterowania falowników Przetwarzanie energii elektrycznej w fotowoltaice Ćwiczenie 12 Metody sterowania falowników wer. 1.1.2, 2016 opracowanie: Łukasz Starzak Politechnika Łódzka, Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 65. Badanie wzmacniacza mocy

Ćwiczenie nr 65. Badanie wzmacniacza mocy Ćwiczenie nr 65 Badanie wzmacniacza mocy 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie podstawowych parametrów wzmacniaczy oraz wyznaczenie charakterystyk opisujących ich właściwości na przykładzie wzmacniacza

Bardziej szczegółowo

Laboratorium KOMPUTEROWE PROJEKTOWANIE UKŁADÓW

Laboratorium KOMPUTEROWE PROJEKTOWANIE UKŁADÓW Laboratorium KOMPUTEROWE PROJEKTOWANIE UKŁADÓW SYMULACJA UKŁADÓW ELEKTRONICZNYCH Z ZASTOSOWANIEM PROGRAMU SPICE Opracował dr inż. Michał Szermer Łódź, dn. 03.01.2017 r. ~ 2 ~ Spis treści Spis treści 3

Bardziej szczegółowo

5 Filtry drugiego rzędu

5 Filtry drugiego rzędu 5 Filtry drugiego rzędu Cel ćwiczenia 1. Zrozumienie zasady działania i charakterystyk filtrów. 2. Poznanie zalet filtrów aktywnych. 3. Zastosowanie filtrów drugiego rzędu z układem całkującym Podstawy

Bardziej szczegółowo

Bogdan Olech Mirosław Łazoryszczak Dorota Majorkowska-Mech. Elektronika. Laboratorium nr 3. Temat: Diody półprzewodnikowe i elementy reaktancyjne

Bogdan Olech Mirosław Łazoryszczak Dorota Majorkowska-Mech. Elektronika. Laboratorium nr 3. Temat: Diody półprzewodnikowe i elementy reaktancyjne Bogdan Olech Mirosław Łazoryszczak Dorota Majorkowska-Mech Elektronika Laboratorium nr 3 Temat: Diody półprzewodnikowe i elementy reaktancyjne SPIS TREŚCI Spis treści... 2 1. Cel ćwiczenia... 3 2. Wymagania...

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY ELEKTRONIKI TEMATY ZALICZENIOWE

PODSTAWY ELEKTRONIKI TEMATY ZALICZENIOWE PODSTAWY ELEKTRONIKI TEMATY ZALICZENIOWE 1. Wyznaczanie charakterystyk statycznych diody półprzewodnikowej a) Jakie napięcie pokaże woltomierz, jeśli wiadomo, że Uzas = 11V, R = 1,1kΩ a napięcie Zenera

Bardziej szczegółowo

STABILIZATORY NAPIĘCIA I PRĄDU STAŁEGO O DZIAŁANIU CIĄGŁYM Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

STABILIZATORY NAPIĘCIA I PRĄDU STAŁEGO O DZIAŁANIU CIĄGŁYM Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych STABILIZATORY NAPIĘCIA I PRĄDU STAŁEGO O DZIAŁANIU CIĄGŁYM Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Wstęp Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z problemami związanymi z projektowaniem, realizacją i pomiarami

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 2 Mostek pojemnościowy Ćwiczenie wraz z instrukcją i konspektem opracowali P.Wisniowski, M.Dąbek

Ćwiczenie 2 Mostek pojemnościowy Ćwiczenie wraz z instrukcją i konspektem opracowali P.Wisniowski, M.Dąbek Ćwiczenie 2 Mostek pojemnościowy Ćwiczenie wraz z instrukcją i konspektem opracowali P.Wisniowski, M.Dąbek el ćwiczenia elem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodą mostkową pomiaru pojemności kondensatora

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM ELEKTRONIKI WZMACNIACZ OPERACYJNY

LABORATORIUM ELEKTRONIKI WZMACNIACZ OPERACYJNY ZESPÓŁ LABORATORIÓW TELEMATYKI TRANSPORTU ZAKŁAD TELEKOMUNIKACJI W TRANSPORCIE WYDZIAŁ TRANSPORTU POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ LABORATORIUM ELEKTRONIKI INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA NR 8 WZMACNIACZ OPERACYJNY DO

Bardziej szczegółowo

Badanie właściwości multipleksera analogowego

Badanie właściwości multipleksera analogowego Ćwiczenie 3 Badanie właściwości multipleksera analogowego Program ćwiczenia 1. Sprawdzenie poprawności działania multipleksera 2. Badanie wpływu częstotliwości przełączania kanałów na pracę multipleksera

Bardziej szczegółowo

Wzmacniacze operacyjne.

Wzmacniacze operacyjne. Wzmacniacze operacyjne Jacek.Szczytko@fuw.edu.pl Polecam dla początkujących! Piotr Górecki Wzmacniacze operacyjne Jak to działa? Powtórzenie: dzielnik napięcia R 2 Jeśli pominiemy prąd płynący przez wyjście:

Bardziej szczegółowo

Zaprojektowanie i zbadanie dyskryminatora amplitudy impulsów i generatora impulsów prostokątnych (inaczej multiwibrator astabilny).

Zaprojektowanie i zbadanie dyskryminatora amplitudy impulsów i generatora impulsów prostokątnych (inaczej multiwibrator astabilny). WFiIS LABOATOIM Z ELEKTONIKI Imię i nazwisko:.. TEMAT: OK GPA ZESPÓŁ N ĆWICZENIA Data wykonania: Data oddania: Zwrot do poprawy: Data oddania: Data zliczenia: OCENA CEL ĆWICZENIA Zaprojektowanie i zbadanie

Bardziej szczegółowo

Przetworniki cyfrowo-analogowe C-A CELE ĆWICZEŃ PODSTAWY TEORETYCZNE

Przetworniki cyfrowo-analogowe C-A CELE ĆWICZEŃ PODSTAWY TEORETYCZNE Przetworniki cyfrowo-analogowe C-A CELE ĆWICZEŃ Zrozumienie zasady działania przetwornika cyfrowo-analogowego. Poznanie podstawowych parametrów i działania układu DAC0800. Poznanie sposobu generacji symetrycznego

Bardziej szczegółowo

Liniowe stabilizatory napięcia

Liniowe stabilizatory napięcia . Cel ćwiczenia. Liniowe stabilizatory napięcia Celem ćwiczenia jest praktyczne poznanie właściwości stabilizatora napięcia zbudowanego na popularnym układzie scalonym. Zakres ćwiczenia obejmuje projektowanie

Bardziej szczegółowo

Rys. 1. Wzmacniacz odwracający

Rys. 1. Wzmacniacz odwracający Ćwiczenie. 1. Zniekształcenia liniowe 1. W programie Altium Designer utwórz schemat z rys.1. Rys. 1. Wzmacniacz odwracający 2. Za pomocą symulacji wyznaczyć charakterystyki częstotliwościowe (amplitudową

Bardziej szczegółowo

Laboratorium Elektroniki

Laboratorium Elektroniki Wydział Mechaniczno-Energetyczny Laboratorium Elektroniki Badanie wzmacniaczy tranzystorowych i operacyjnych 1. Wstęp teoretyczny Wzmacniacze są bardzo często i szeroko stosowanym układem elektronicznym.

Bardziej szczegółowo

Synteza częstotliwości z pętlą PLL

Synteza częstotliwości z pętlą PLL Synteza częstotliwości z pętlą PLL. Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z zasadą działania pętli synchronizacji fazowej (PLL Phase Locked Loop). Ćwiczenie polega na zaprojektowaniu, uruchomieniu

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 2 Wzmacniacz operacyjny z ujemnym sprzężeniem zwrotnym.

ĆWICZENIE 2 Wzmacniacz operacyjny z ujemnym sprzężeniem zwrotnym. ĆWICZENIE 2 Wzmacniacz operacyjny z ujemnym sprzężeniem zwrotnym. Wykonanie ćwiczenia 1. Zapoznać się ze schematem ideowym układu ze wzmacniaczem operacyjnym. 2. Zmontować wzmacniacz odwracający fazę o

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY ELEKTRONIKI I TECHNIKI CYFROWEJ

PODSTAWY ELEKTRONIKI I TECHNIKI CYFROWEJ z 0 0-0-5 :56 PODSTAWY ELEKTONIKI I TECHNIKI CYFOWEJ opracowanie zagadnieo dwiczenie Badanie wzmacniaczy operacyjnych POLITECHNIKA KAKOWSKA Wydział Inżynierii Elektrycznej i Komputerowej Kierunek informatyka

Bardziej szczegółowo

Analiza komputerowa pracy wzmacniacza tranzystorowego jednostopniowego za pomocą programu PSpice wersja EDU.

Analiza komputerowa pracy wzmacniacza tranzystorowego jednostopniowego za pomocą programu PSpice wersja EDU. Analiza komputerowa pracy wzmacniacza tranzystorowego jednostopniowego za pomocą programu PSpice wersja EDU. ZADANIA DO WYKONANIA: I. Przeprowadzić analizę czasową wzmacniacza klasy A w układzie OE z tranzystorem

Bardziej szczegółowo

L ABORATORIUM UKŁADÓW ANALOGOWYCH

L ABORATORIUM UKŁADÓW ANALOGOWYCH WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA W YDZIAŁ ELEKTRONIKI zima 2010 L ABORATORIUM UKŁADÓW ANALOGOWYCH Grupa:... Data wykonania ćwiczenia: Ćwiczenie prowadził: Imię:......... Data oddania sprawozdania: Podpis:

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM ELEKTRONIKI WZMACNIACZ MOCY

LABORATORIUM ELEKTRONIKI WZMACNIACZ MOCY ZESPÓŁ LABORATORIÓW TELEMATYKI TRANSPORTU ZAKŁAD TELEKOMUNIKACJI W TRANSPORCIE WYDZIAŁ TRANSPORTU POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ LABORATORIUM ELEKTRONIKI INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA NR 9 WZMACNIACZ MOCY DO UŻYTKU

Bardziej szczegółowo

Liniowe układy scalone w technice cyfrowej

Liniowe układy scalone w technice cyfrowej Liniowe układy scalone w technice cyfrowej Dr inż. Adam Klimowicz konsultacje: wtorek, 9:15 12:00 czwartek, 9:15 10:00 pok. 132 aklim@wi.pb.edu.pl Literatura Łakomy M. Zabrodzki J. : Liniowe układy scalone

Bardziej szczegółowo

Podstawowe układy elektroniczne

Podstawowe układy elektroniczne Podstawowe układy elektroniczne Nanodiagnostyka 16.11.2018, Wrocław MACIEJ RUDEK Podstawowe elementy Podstawowe elementy elektroniczne Podstawowe elementy elektroniczne Rezystor Kondensator Cewka 3 Podział

Bardziej szczegółowo

Wzmacniacze napięciowe z tranzystorami komplementarnymi CMOS

Wzmacniacze napięciowe z tranzystorami komplementarnymi CMOS Wzmacniacze napięciowe z tranzystorami komplementarnymi CMOS Cel ćwiczenia: Praktyczne wykorzystanie wiadomości do projektowania wzmacniacza z tranzystorami CMOS Badanie wpływu parametrów geometrycznych

Bardziej szczegółowo

I-21 WYDZIAŁ PPT LABORATORIUM Z ELEKTROTECHNIKI I ELEKTRONIKI

I-21 WYDZIAŁ PPT LABORATORIUM Z ELEKTROTECHNIKI I ELEKTRONIKI Ćwiczenie nr 0 Cel ćwiczenia: Poznanie cech wzmacniaczy operacyjnych oraz charakterystyk opisujących wzmacniacz poprzez przeprowadzenie pomiarów dla wzmacniacza odwracającego. Program ćwiczenia. Identyfikacja

Bardziej szczegółowo

Spis treści Przełączanie złożonych układów liniowych z pojedynczym elementem reaktancyjnym 28

Spis treści Przełączanie złożonych układów liniowych z pojedynczym elementem reaktancyjnym 28 Spis treści CZE ŚĆ ANALOGOWA 1. Wstęp do układów elektronicznych............................. 10 1.1. Filtr dolnoprzepustowy RC.............................. 13 1.2. Filtr górnoprzepustowy RC..............................

Bardziej szczegółowo

Laboratorium Przyrządów Półprzewodnikowych test kompetencji zagadnienia

Laboratorium Przyrządów Półprzewodnikowych test kompetencji zagadnienia Wrocław, 21.03.2017 r. Laboratorium Przyrządów Półprzewodnikowych test kompetencji zagadnienia Podczas testu kompetencji studenci powinni wykazać się znajomością zagadnień określonych w kartach kursów

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE LABORATORYJNE. TEMAT: Badanie liniowych układów ze wzmacniaczem operacyjnym (2h)

ĆWICZENIE LABORATORYJNE. TEMAT: Badanie liniowych układów ze wzmacniaczem operacyjnym (2h) ĆWICZENIE LABORATORYJNE TEMAT: Badanie liniowych układów ze wzmacniaczem operacyjnym (2h) 1. WPROWADZENIE Przedmiotem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawowymi zastosowaniami wzmacniacza operacyjnego

Bardziej szczegółowo

POMIARY OSCYLOSKOPOWE II

POMIARY OSCYLOSKOPOWE II Politechnika Rzeszowska Zakład Metrologii i Systemów Diagnostycznych Laboratorium Metrologii II POMIARY OSCYLOSKOPOWE II Grupa L.../Z... 1... kierownik Nr ćwicz. 2 2... 3... 4... Data Ocena I. Cel ćwiczenia

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie - 6. Wzmacniacze operacyjne - zastosowanie liniowe

Ćwiczenie - 6. Wzmacniacze operacyjne - zastosowanie liniowe Ćwiczenie - 6 Wzmacniacze operacyjne - zastosowanie liniowe Spis treści 1 Cel ćwiczenia 1 2 Przebieg ćwiczenia 2 2.1 Wyznaczenie charakterystyk przejściowych..................... 2 2.2 Badanie układu różniczkującego

Bardziej szczegółowo

Zapoznanie z przyrządami stanowiska laboratoryjnego. 1. Zapoznanie się z oscyloskopem HAMEG-303.

Zapoznanie z przyrządami stanowiska laboratoryjnego. 1. Zapoznanie się z oscyloskopem HAMEG-303. Zapoznanie z przyrządami stanowiska laboratoryjnego. 1. Zapoznanie się z oscyloskopem HAMEG-303. Dołączyć oscyloskop do generatora funkcyjnego będącego częścią systemu MS-9140 firmy HAMEG. Kanał Yl dołączyć

Bardziej szczegółowo