VII. Hasło geograficzne.

Transkrypt

1 VII. Hasło geograficzne. VII.1. Hasło geograficzne VII..1.Definicja tematów geograficznych. VII.1.2. Ogólne zasady ustalania nazw geograficznych VII.1.3. Źródła VII.2. Państwa VII.3. Regiony VII.3.1. Kontynenty i części kontynentów VII.3.2. Regiony - grupy państw wyodrębnione ze względu na kryterium geograficzne i etniczne VII.3.3. Regiony historyczne nie mieszczące się w obrębie jednego państwa VII.3.4. Regiony w obrębie jednego państwa VII.3.5. Regiony wyodrębnione ze względu na kryterium gospodarcze VII.3.6. Regiony mityczno-legendarne i fikcyjne VII.4. Miejscowości (miasta, wsie, osiedla) VII.4.1. Miejscowości polskie VII Dwie lub więcej miejscowości o tej samej nazwie w danym województwie VII Dwie lub więcej miejscowości o tej samej nazwie w danym powiecie VII Dwie lub więcej miejscowości o tej samej nazwie w danej gminie VII.4.2. Miejscowości w innych państwach VII.4.3. Miejscowości przedzielone granicą i leżące w granicach dwóch państw VII.4.4. Zmiany nazw miejscowości VII.4.5. Miejscowości włączone do innych miejscowości VII.4.6. Części miejscowości, dzielnice, ulice, place, obiekty fizjograficzne w obrębie miejscowości VII.4.7. Obiekty znajdujące się w miejscowościach VII.4.8. Obiekty znajdujące się poza miejscowościami VII.4.9. Miejscowości dawne VII.5. Obiekty fizjograficzne VII.5.1. Typy nazw obiektów fizjograficznych VII.5.2. Dopowiedzenia po nazwach obiektów fizjograficznych VII Dopowiedzenia identyfikujące VII Dopowiedzenia lokalizujące VII.5.3 Obszary chronione VII.6. Nazwy równobrzmiące VII.7. Nazwy jednostek podziału administracyjnego VII.7.1. Nazwy jednostek podziału administracji państwowej VII Nazwy jednostek podziału administracyjnego w Polsce VII Nazwy stosowane dla jednostek podziału administracyjnego w latach r. VII Nazwy stosowane dla jednostek podziału administracyjnego od r. VII Województwa VII Powiaty VII Gminy VII Nazwy stosowane dla jednostek podziału administracyjnego przed 1945 r. VII Nazwy jednostek podziału administracyjnego w innych krajach VII.7.2. Nazwy jednostek podziału administracyjnego kościelnego VII Metropolie (prowincje), diecezje (archidiecezje), dekanaty VII Parafie, gminy wyznaniowe VII.7.3. Nazwy jednostek administracyjnych leśnictwa w Polsce nadleśnictwa VII.8. Obiekty wojskowe. VII.8.1. Części obiektów wojskowych 1

2 VII.9. Obiekty komunikacyjne VII.9.1. Obiekty kolejowe VII Linie kolejowe VII Stacje i dworce VII Węzły kolejowe VII.9.2. Obiekty komunikacji drogowej VII Drogi VII Mosty VII Dworce VII.10. Obiekty wiertnicze VII.11. Szlaki i trasy turystyczne VII.12. Zasady wypełniania rekordu wzorcowego hasła geograficznego VII.12.1 Pola X51 hasło przyjęte, hasła odrzucone, hasła związane VII.12.2 Pola uwag, źródła i nota stosowania VII.13. Przykłady rekordów wzorcowych VII.13.1 Państwa VII.13.2 Regiony VII.13.3 Miejscowości VII.13.4 Obiekty w miejscowościach i poza nimi VII.13.5 Obiekty fizjograficzne VII.13.6 Nazwy jednostek podziału administracyjnego VII.13.7 Obiekty wojskowe VII.13.8 Obiekty komunikacyjne VII.13.9 Obiekty wiertnicze VII Szlaki turystyczne VII.14. Hasło geograficzne w opracowaniu przedmiotowym wg JHP BN VII Warunki naturalne VII.14.2 Administracja VII.14.3 Bezpieczeństwo i porządek publiczny VII.14.4 Społeczeństwo VII.14.5 Język VII.14.6 Gospodarka VII.14.7 Historia VII.14.8 Kultura VII.14.9 Nauka, szkolnictwo i oświata VII Polityka VII Prawo i wymiar sprawiedliwości VII Religia VII Zdrowie, higiena, służba zdrowia VII Sport, kultura fizyczna, turystyka i podróżnictwo VII Części miejscowości VII Określnik a VII Stosowanie tematów i określników równobrzmiących w opracowaniu materiałów dotyczących Czeczenii, Inflant, Niderlandów, Palestyny, Śląska, Tybetu, Watykanu i Wolnego Miasta Gdańska, VII Opracowanie dokumentów dotyczących terytoriów zmieniających przynależność państwową 2

3 VII.1. Hasło geograficzne VII.1.1.Definicja tematów geograficznych. Tematami geograficznymi w opracowaniu przedmiotowym są nazwy następujących jednostek geograficznych: a) państw, b) regionów, c) miejscowości i obiektów znajdujące się w nich, d) obiektów znajdujących się poza miejscowościami, e) obiektów fizjograficznych, f) obszarów chronionych, g) jednostek podziału administracyjnego, h) obiektów wojskowych, i) obiektów komunikacyjnych, j) obiektów wiertniczych, k) szlaków turystycznych VII.1.2. Ogólne zasady ustalania nazw geograficznych, Ogólne zasady ustalania form nazw geograficznych są zgodne z normą PN/N Hasło opisu bibliograficznego Hasło geograficzne: - tę samą nazwę należy podawać zawsze w tej samej formie, - nazwę podaje się w mianowniku, w formie i pisowni polskiej, o ile taka istnieje. W przypadku braku polskiej formy, należy podawać oryginalną formę nazwy geograficznej (formę językową i pisownię przyjętą w kraju, na którego terytorium znajduje się dana jednostka), -jeżeli nazwa danej jednostki uległa zmianie, należy podawać nazwę lub formę nazwy najnowszą, dopuszcza się jednak stosowanie nazwy poświadczonej w opisywanym dokumencie. 3

4 Nazwy zapisane pismem innym niż łacińskie powinny być transliterowane zgodnie z aktualnymi normami. Ponieważ przedmiotem normy PN-N są jedynie niektóre rodzaje nazw geograficznych (państwa i miejscowości), dla tych kategorii obiektów, których nie obejmują postanowienia normy przyjęto rozwiązania własne, zgodne z zasadami i praktyką opracowania przedmiotowego w Języku Haseł Przedmiotowych BN. VII.1.3. Źródła Podstawą ustalania form nazw geograficznych są następujące źródła: a) najnowsze wydania polskich encyklopedii powszechnych, b) najnowsze urzędowe wykazy miejscowości w Polsce, c) najnowsze polskie wydania atlasów świata, d) kartoteki wzorcowe, przede wszystkim prowadzone przez narodowe agencje bibliograficzne, e) encyklopedie uniwersalne, f) bibliografie narodowe, g) leksykony geograficzne i krajoznawcze, h) zasoby internetowe, i) opracowywane dokumenty. Do czasu ukazania się nowego wykazu miejscowości w Polsce, uwzględniającego obowiązujący od r. podział administracyjny Polski wraz z późniejszymi zmianami, źródłem ustalania dopowiedzeń lokalizujących do nazw miejscowości jest Dziennik Ustaw RP nr 96 z dnia 24 lipca 1998 r (Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa) oraz nr 103 z dnia 10 sierpnia 1998 r. (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów). 4

5 VII.2. Państwa Państwa - istniejące i nie istniejące obecnie występują pod obiegowo funkcjonującą nazwą, skróconą, o ile taka istnieje. Nie stosujemy akronimów. Wszystkie formy odrzucone traktujemy jako odsyłacze całkowite. Np.: Austria nie: Ósterreich nie: Republika Austrii Polska nie: Rzeczpospolita Polska Stany Zjednoczone nie: Stany Zjednoczone Ameryki United States of America USA Wyjątkiem od powyższych zasad jest nazwa geograficzna wyrażona akronimem ZSRR, który przyjmujemy jako obowiązujący: ZSRR nie: Związek Radziecki Związek Sowiecki Sojuz Sovetskich Socialisticeskich Respublik Soŭz Sovetskih Socialisticeskih Respublik Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz nazwy: Niemcy (Republika Demokratyczna), 5

6 Niemcy (Republika Federalna), Krzyżackie, państwo - utworzone na potrzeby katalogu, a przyjęte jako obowiązujące: Niemcy (Republika Demokratyczna) nie: Niemiecka Republika Demokratyczna Deutsche Demokratische Republik NRD DDR Niemcy (Republika Federalna) zakres stosowania: r. nie: Republika Federalna Niemiec Bundesrepublik Deutschland : Niemiecka Republika Federalna RFN BRD NRF Krzyżackie, państwo nie: Państwo Zakonu Krzyżackiego Państwa dawne i obecnie istniejące o tej samej nazwie i zwykle na tym samym terytorium otrzymują jedną nazwę, np. Egipt, Grecja. Nie wprowadzamy nazw typu: Egipt starożytny, Grecja starożytna. Stosując odpowiednie określniki chronologiczne, wyrażamy w haśle informację, którego z okresów historii tych państw dotyczy opisywany dokument. Np.: Grecja - 4 w. p.n.e. Grecja - od 1945 r. Egipt - gospodarka w. p.n.e. Egipt - gospodarka - 19 w. 6

7 VII.3. Regiony VII.3.1. Kontynenty i części kontynentów Nazwy kontynentów i ich części podajemy według zasad ogólnych. Np.: Ameryka Azja Południowo-Wschodnia Afryka Północna VII.3.2. Regiony - grupy państw wyodrębnione ze względu na kryterium geograficzne i etniczne W opisie pewnych grup państw, które łączą więzy historyczne, geopolityczne i kulturalne, stosuje się nazwy obiegowe używane w piśmiennictwie, choć nie poświadczone w głównych źródłach encyklopedycznych. Np.: Arabskie, kraje Bałkańskie, kraje Bałtycki, region Skandynawia Słowiańszczyzna Nie są traktowane jak hasła geograficzne nazwy wydzielone ze względu na kryterium politycznogospodarcze lub religijne, które nie oznaczają wyraźnej jednostki terytorialnej, np.: kraje kapitalistyczne, kraje socjalistyczne, kraje muzułmańskie, kraje gospodarczo rozwinięte, kraje rozwijające się. Nazwy te są traktowane jak tematy/określniki ogólne. 7

8 VII.3.3. Regiony historyczne nie mieszczące się w obrębie jednego państwa Nazwy regionów historycznych podajemy według zasad ogólnych. Np.: Inflanty Niderlandy Prusy (kraina hist.) VII.3.4. Regiony w obrębie jednego państwa W przypadku regionów historycznych Polski podajemy nazwę regionu bez dopowiedzenia lokalizującego. Np.: Małopolska Mazowsze Śląsk Śląsk, Górny Polska Południowa W przypadku regionów historycznych obcych podajemy nazwę według zasad ogólnych z podaniem lokalizacji w formie nazwy państwa. Dopowiedzenie lokalizujące zawsze wyraża aktualną przynależność państwową. Np.: Akwitania (Francja) Walia (Wielka Brytania) Nadrenia (Niemcy) 8

9 Morawy (Czechy) Alzacja (Francja) W przypadku mniejszych regionów o nie utrwalonej historycznie nazwie stosuje się konstrukcję: nazwa miejscowości będącej centrum tego regionu + dopowiedzenie identyfikujące (okręg). Np.: Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie ; okręg) Legnica (woj. dolnośląskie ; okręg) Chorzów (woj. śląskie ; okręg) Berlin (Niemcy ; okręg) Uwaga: inne znaczenie dopowiedzenia identyfikującego (okręg) zostało omówione w VII.7.1. Nazwy jednostek podziału administracji państwowej. VII.3.5. Regiony wyodrębnione ze względu na kryterium gospodarcze Nazwy takich regionów podajemy według zasad ogólnych dodając, jeśli jest to konieczne, dopowiedzenie identyfikujące (region) lub inne stosowne dopowiedzenia w zależności o charakteru regionu. Np.: Euroregion Bug Zielone Płuca Polski (region) Ruhry, Zagłębie (Niemcy) VII.3.6. Regiony mityczno-legendarne i fikcyjne Nazwy regionów mityczno-legendarnych podajemy według zasad ogólnych, bez dopowiedzenia lokalizującego. Np.: 9

10 Atlantyda Ofir Dysk (kraina fikcyjna) Śródziemie (kraina fikcyjna) Uwaga: Regiony będące jednostkami fizjograficznymi (nizina, pojezierze, pogórze itp.) zob. VII. 5. Obiekty fizjograficzne. 10

11 VII.4. Miejscowości (miasta, wsie, osiedla) Hasła geograficzne tego typu mają na ogół postać: nazwa + dopowiedzenie lokalizujące. Dopowiedzenie lokalizujące zawsze wyraża aktualną przynależność administracyjną. VII.4.1. Miejscowości polskie Dopowiedzeniami lokalizującymi są: nazwa województwa, nazwa województwa i powiatu lub nazwa województwa i gminy. Stosowane w dopowiedzeniach wyrażenie województwo" otrzymuje skrót woj.", powiat" - skrót pow.", a gmina" - skrót gm.". Użyta w dopowiedzeniu nazwa województwa i powiatu jest zgodna z jego urzędową nazwą (tzn. w formie przymiotnikowej), natomiast gminę wyrażamy poprzez nazwy miejscowości będących siedzibą władz gminnych, zapisane w mianowniku. Wszystkie miejscowości poza Warszawą, stolicą kraju, otrzymują dopowiedzenia lokalizujące w postaci nazwy województwa. Np.: Warszawa Poznań (woj. wielkopolskie) Częstochowa (woj. śląskie) Jędrzejów (woj. świętokrzyskie) Łódź (woj. łódzkie) VII Dwie lub więcej miejscowości o tej samej nazwie w danym województwie Jeśli w danym województwie znajdują się dwie lub więcej miejscowości o tej samej nazwie, do każdej z nich dodajemy dopowiedzenie lokalizujące w postaci odpowiedniej nazwy województwa i nazwy powiatu. Np.: 11

12 Czarna (woj. podkarpackie, pow. Dębica) Czarna (woj. podkarpackie, pow. Łańcut) Brzeziny (woj. śląskie, pow. Kłobuck) Brzeziny (woj. śląskie, pow. Myszków) Brzeziny (woj. śląskie, pow. Pszczyna) Brzeziny (woj. śląskie, pow. Racibórz) Brzeziny (woj. śląskie, pow. Zawiercie) VII Dwie lub więcej miejscowości o tej samej nazwie w danym powiecie Jeśli w danym powiecie znajdują się dwie lub więcej miejscowości o tej samej nazwie, dodajemy do każdej z nich dopowiedzenie lokalizujące w postaci odpowiedniej nazwy województwa i nazwy gminy, pomijając szczebel pośredni, tzn. powiat. Np.: Łazy (woj. śląskie, gm. Jasienica) Łazy (woj. śląskie, gm. Porąbka) obie miejscowości znajdują się w powiecie bielskim Łazy (woj. śląskie, gm. Czernichów) Łazy (woj. śląskie, gm. Jeleśnia) Łazy (woj. śląskie, gm. Radziechowy-Wieprz) trzy miejscowości w powiece żywieckim VII Dwie lub więcej miejscowości o tej samej nazwie w danej gminie Przypadki takie są dość rzadkie, a jeszcze rzadziej występują w opracowywanych przedmiotowo dokumentach. Możliwości rozróżnienia są niewielkie -jeśli jest to niezbędne, można użyć np. nazwy urzędu pocztowego lub stacji kolejowej. W bibliografii narodowej i w katalogach BN takie nazwy pozostaną nierozróżnione Np.: 12

13 Łazy (woj. śląskie, gm. Koziegłowy) taki zapis otrzymują obie miejscowości o nazwie Łazy znajdujące się na obszarze gminy Koziegłowy VII.4.2. Miejscowości w innych państwach Dopowiedzeniem lokalizującym dla nazw miejscowości obcych jest nazwa państwa lub nazwa państwa i nazwa odpowiedniej jednostki administracyjnej w przypadku, gdy na terytorium danego kraju występuje więcej niż jedna miejscowość o tej nazwie. Nazwa jednostki administracyjnej nie jest w tym przypadku poprzedzana wyrażeniem określającym rodzaj tej jednostki (np.: stan, departament, kraj związkowy), chyba że nazwa danej jednostki administracyjnej jest identyczna z nazwą miejscowości będącej jej siedzibą (np.: kanton Zurych, okręg Burgas, il Trabzon, kraj związkowy Hamburg). W przypadku występowania dwu lub więcej miejscowości o tej samej nazwie w obrębie danej jednostki podziału administracyjnego, należy doprecyzować lokalizację poprzez podanie kolejnego dopowiedzenia wyrażającego niższy szczebel podziału administracyjnego, stosownie do nazewnictwa przyjętego w danym kraju. Np.: Moskwa (Rosja) Wormacja (Niemcy) Lwów (Ukraina) Bellegarde (Francja, Gard) Bellegarde (Francja, Loiret) Oldenburg (Niemcy, Saksonia Dolna) Oldenburg (Niemcy, Szlezwik-Holsztyn) Santa Clara (Stany Zjednoczone, Kalifornia) Santa Clara (Stany Zjednoczone, Utah) Ramsau (Austria, Górna Austria) Ramsau (Austria, kraj związkowy Salzburg) 13

14 VII.4.3. Miejscowości przedzielone granicą i leżące w granicach dwóch państw Nazwy wszystkich takich miejscowości traktujemy jako formy równorzędne. Np.: Zgorzelec (woj. dolnośląskie) i Górlitz (Niemcy) Słubice (woj. lubuskie) i Frankfurt nad Odrą (Niemcy) Czeski Cieszyn (Czechy) i Cieszyn (woj. śląskie) VII.4.4. Zmiany nazw miejscowości Przyjmujemy jako obowiązującą ostatnią urzędową nazwę miejscowości. Poprzednie formy należy traktować jak odsyłacze całkowite. Np.: Bielsko-Biała (woj. śląskie) nie: Biała Bielsko Bratysława (Słowacja) nie: Pozsóny Pressburg Preszburg W wyjątkowych wypadkach - w odniesieniu do szczególnie ważnych ośrodków, w historii których dokonało się zupełne zerwanie ciągłości kulturowej - dopuszcza się stosowanie nazwy aktualnej i poprzedniej dla okresów historycznych, w których te nazwy obowiązywały. Nazwy wcześniejsze podaje się bez dopowiedzenia lokalizującego i bez dopowiedzenia (miasto dawne). 14

15 Np.: Konstantynopol i Stambuł (Turcja) Kaliningrad (Rosja) i Królewiec VII.4.5. Miejscowości włączone do innych miejscowości Dla nazw miejscowości, które zostały administracyjnie włączone do innej miejscowości, stosujemy nazwę tej miejscowości, która wchłonęła inną, natomiast nazwa miejscowości włączonej występujew funkcji określnika a ponadto zostaje użyta jako forma odsyłaczowa. Np.: Wałbrzych (woj. dolnośląskie) Książ nie: Książ Kraków (woj. małopolskie) - Nowa Huta nie: Nowa Huta Uwaga: w przypadku miejscowości, które powstały z połączenia dwóch lub większej liczby miejscowości zob. VII Zmiany nazw. 15

16 VII.4.6. Części miejscowości, dzielnice, ulice, place, obiekty fizjograficzne w obrębie miejscowości Nazwy części miejscowości oraz dzielnice są traktowane jako określniki po nazwach miejscowości. Nazwy obce podawane są w języku kraju, w jakim się znajdują, w szyku naturalnym i zgodnie z pisownią danego języka lub podlegają transliteracji. Np.: Lublin (woj. lubelskie) Majdanek nie: Majdanek Warszawa Ochota nie: Ochota Gdańsk (woj. pomorskie) Oliwa nie: Oliwa Los Angeles (Stany Zjednoczone) Hollywood nie: Hollywood Nazwy ulic, placów itp. występują w postaci określników po nazwie miejscowości i nie stanowią form odsyłaczowych. Nazwy są wprowadzane w szyku naturalnym, nazwy obce zgodnie z pisownią danego języka lub podlegają transliteracji. Jeśli nie ma możliwości ustalenia nazwy oryginalnej, podajemy ją w wersji spolszczonej, o ile taka jest potwierdzona w źródłach, lub stosujemy nazwę występującą w opracowywanym dokumencie. Np.: Łódź (woj. łódzkie) - ulica Piotrkowska Kraków (woj. małopolskie) - Rynek Główny 16

17 Katowice (woj. śląskie) - aleja Korfantego Warszawa - Aleje Jerozolimskie Wiedeń (Austria) Ring Londyn (Wielka Brytania) - Piccadily Circus Paryż (Francja) - place Charles-de-Gaulle- Etoille Moskwa (Rosja) - Krasnaâ ploščad' Nazwy ulic zawierające nazwy osobowe składające się z imienia i nazwiska wprowadza się tylko z użyciem nazwiska. Forma zawierająca pełną nazwę powinna wystąpić w odsyłaczu całkowitym. W przypadku, gdy nazwa tego typu w powszechnym stosowaniu występuje z imieniem jako pierwszym elementem, tę formę należy przyjąć do hasła. Np.: Warszawa ulica Hołówki nie Warszawa ulica Tadeusza Hołówki ale Warszawa ulica Emilii Plater nie Warszawa ulica Plater Emilii Nazwy ulic i placów w miejscowościach, których przynależność państwowa uległa zmianie, podaje się w formie stosownej dla danego okresu przynależności państwowej, np. we Wrocławiu do 1945 r. nazwy niemieckie, po 1945 r. nazwy polskie: Wrocław (woj. dolnośląskie) Schweidnitzer Straße Wrocław (woj. dolnośląskie) ulica Świdnicka Lwów (Ukraina) - ulica Akademicka obecnie Prospekt Szewczenki Lwów (Ukraina) - ulica Hetmańska część Wałów Hetmańskich, obecnie Prospekt Swobody 17

18 Jeśli dokument opisuje całość historii danej ulicy, należy utworzyć hasła zarówno dla czasów dawniejszych, jak i dla współczesności, hasła łączy się relacją kojarzeniową, np.: Szczecin (woj. zachodniopomorskie) - ulica św. Wojciecha TK Szczecin (woj. zachodniopomorskie) Karkutschstrasse Szczecin (woj. zachodniopomorskie) - Karkutschstrasse TK Szczecin (woj. zachodniopomorskie) - ulica św. Wojciecha Nazwy obiektów fizjograficznych, znajdujących się w miejscowościach występują w postaci określników po nazwie miejscowości. Jeśli są to nazwy wielowyrazowe, to zarówno polskie, jak i obce wprowadzane są w szyku naturalnym, zgodnie z pisownią danego języka lub podlegają transliteracji. Od formy zinwertowanej należy sporządzić odsyłacz całkowity. Np.: Warszawa - Jeziorko Czerniakowskie nie Czerniakowskie, Jeziorko 18

19 VII.4.7. Obiekty znajdujące się w miejscowościach Nazwy takich obiektów zapisuje się jako określnik po nazwie miejscowości. W wypadku nazw obcych nazwę rodzaju obiektu (zamek, kościół itp.) podajemy w języku polskim, a nazwę własną obiektu podajemy w języku kraju, na którego terytorium się znajduje, chyba że nazwa rodzaju obiektu jest organiczną częścią nazwy własnej, wtedy całość nazwy jest zapisana w języku danego kraju lub w formie tam przyjętej. Nazwę rodzaju obiektu piszemy małą literą, chyba że jest ona integralną częścią nazwy własnej. Jeśli obiekt nie ma utrwalonej nazwy własnej lub nie można jej ustalić, w określniku wyrażamy jedynie rodzaj obiektu. Np.: Podzamcze (woj. śląskie) - zamek Ogrodzieniec Warszawa - Pałac Kultury Kórnik (woj. wielkopolskie) - zamek Warszawa - pałac Paca Krosno (woj. podkarpackie) - klasztor franciszkanów Kraków (woj. małopolskie) - Cmentarz Rakowicki Rzym (Włochy) - Panteon Wenecja (Włochy) - Ca d'oro Wiedeń (Austria) - Belveder Kayserberg (Francja) - zamek Praga (Czechy) - Obecni dům W nazwach kościołów opuszczamy skrót p.w. (pod wezwaniem) oraz skracamy formułę wezwania maryjnego do NMP (Najświętszej Marii Panny). Słowo świętego/świętej" zapisujemy skrótem św.", a Świętych" - skrótem św.św." Nie stosuje się tytułów honorowych typu fara", kolegiata", bazylika". Jedynym wyjątkiem jest katedra" określająca główny kościół diecezji, która to nazwa jest używana również w odniesieniu do archikatedry. W wyjątkowych wypadkach, w stosunku do nazw szczególnie utrwalonych w tradycji, stosujemy nazwę obiegową. W przypadku kościołów klasztornych podajemy tylko wezwanie kościoła, pomijając przymiotnik 19

20 pochodzący od nazwy zakonu (cystersów, jezuitów itp.), chyba że wezwanie kościoła jest obecnie niemożliwe do ustalenia, a informacja o zakonie, do którego kościół należał jest jedyną posiadaną przez nas informacją identyfikującą (dotyczy to zwłaszcza obiektów od dawna nieistniejących). Nazwy zakonów po słowie klasztor" lub opactwo" podajemy w wersji obiegowej i piszemy małą literą. Zespoły obiektów sakralnych (np. obejmujące kościół, klasztor, kalwarię itp.) wyraża się przez użycie po odpowiedniej nazwie geograficznej określnika - sanktuarium. Nazwy poszczególnych obiektów takich zespołów występują jako kolejne określniki. Np.: Gdańsk (woj. pomorskie) - kościół św. Jana Warszawa - katedra św. Jana Chrzciciela Rzym (Włochy) - kościół II Gesu Paryż (Francja) - kościół St. Etienne-du-Mont Gdańsk (woj. pomorskie) - kościół Mariacki Kraków (woj. małopolskie) - kościół Mariacki Kraków (woj. małopolskie) - kościół św.św. Piotra i Pawła Paryż (Francja) - katedra Notre Damę Kraków (woj. małopolskie) - klasztor klarysek Stary Licheń (woj. wielkopolskie) - sanktuarium maryjne Nazwy obiektów winny występować bezpośrednio po haśle geograficznym, tzn. po nazwie miejscowości (z ewentualnym dopowiedzeniem), nie poprzedzane nazwą dzielnicy lub części miejscowości, na obszarze której znajdują się. Np.: Warszawa - kościół Nawiedzenia NMP nie: Warszawa - Ochota - kościół Nawiedzenia NMP Kraków (woj. małopolskie) - klasztor norbertanek nie: Kraków (woj. małopolskie) - Zwierzyniec klasztor norbertanek Jeśli szczegółowa lokalizacja obiektu jest istotna ze względu na utrwalone zwyczajowo 20

21 nazewnictwo (często dotyczy to miejscowości włączonych w obręb innych miejscowości lub części miast funkcjonujących długo jako oddzielne organizmy przestrzenne), należy zapisać tę część miejscowościnie jako określnik, lecz dodać ją do nazwy obiektu i poprzedzić przyimkiem w", na" itp. Np.: Łódź (woj. łódzkie) - kościół św. Antoniego w Łagiewnikach nie: Łódź (woj. łódzkie) - Łagiewniki - kościół św. Antoniego Wrocław (woj. dolnośląskie) - kościół NMP na Piasku nie: Wrocław (woj. dolnośląskie) - Piasek - kościół NMP Kraków (woj. małopolskie) - klasztor benedyktynów w Tyńcu nie: Kraków (woj. małopolskie) - Tyniec klasztor benedyktynów Nazwa dzielnicy lub części miejscowości powinna natomiast pojawić się bezpośrednio jako określnik w drugim haśle, ze stosownym określnikiem, zwykle - historia lub - religia. Nie należy natomiast tworzyć w takich przypadkach haseł z użyciem określnika budownictwo. Np.: dla omówienia monografii kościoła św. Antoniego w Łagiewnikach Łódź (woj. łódzkie) - kościół św. Antoniego w Łagiewnikach- historia Łódź (woj. łódzkie) - Łagiewniki - religia historia W wyjątkowych wypadkach dopuszcza się umieszczanie nazw obiektów po nazwie części miejscowości. Dotyczy to kompleksów architektonicznych wyodrębnionych przestrzennie, posiadających własną, jednoznacznie identyfikującą nazwę, a więc zwłaszcza rezydencji władców czy wielkich założeń klasztornych, grupujących budynki o różnym charakterze (świeckie i sakralne). Ze względu na tradycyjne, utrwalone w świadomości odbiorców nazewnictwo, a także na uproszczenie wyszukiwania, wydaje się wskazane gromadzić nazwy pojedynczych obiektów jako określniki po nazwie całego zespołu. Ze względu na jednoznaczną identyfikację obiektu poprzez wprowadzającą nazwę zespołu, można w tym wypadku w kolejnym określniku podać jedynie nazwę pospolitą obiektu. 21

22 Np.: Kraków (woj. małopolskie) - Wawel zamek nie: Kraków (woj. małopolskie) - zamek na Wawelu Kraków (woj. małopolskie) - Zamek Królewski Kraków (woj. małopolskie) - Wawel - katedra - kaplica Zygmuntowska nie: Kraków (woj. małopolskie) - katedra św.św. Wacława i Stanisława - kaplica Zygmuntowska Kraków (woj. małopolskie) - kaplica Zygmuntowska Lubiąż (woj. dolnośląskie) - klasztor cystersów - kościół NMP nie: Lubiąż (woj. dolnośląskie) - kościół NMP Praga (Czechy) - Hradczany katedra nie: Praga (Czechy) - katedra na Hradczanach Praga (Czechy) - katedra św. Wita Częstochowa (woj. śląskie) - Jasna Góra arsenał nie: Częstochowa (woj. śląskie) - arsenał na Jasnej Górze Jeśli w danej miejscowości znajduje się więcej niż jeden obiekt o tej samej nazwie, nazwę należy uzupełnić dopowiedzeniem lokalizującym jeśli nazwa nie identyfikuje jednoznacznie obiektu (np. funkcjonuje ta sama nazwa dla kilku obiektów w tej miejscowości), np.: Warszawa - pałac Zamoyskiego (Nowy Świat) (tę samą nazwę pałac Zamoyskich miał w pewnym okresie pałac Jabłonowskich przy ulicy Senatorskiej i zamek Ostrogskich na Tamce) Nazwy obiektów, które nie posiadają wyróżniającej nazwy własnej, a są siedzibą instytucji, tworzy się stosując w określniku nazwę danej instytucji z dopowiedzeniem (budynek), np.: Warszawa - Sąd Najwyższy RP (budynek) nie: Warszawa budynek Sądu Najwyższego RP 22

23 Kraków (woj. małopolskie) - Międzynarodowe Centrum Kultury (budynek) nie: Kraków (woj. małopolskie) budynek Międzynarodowego Centrum Kultury Jeśli dana instytucja zajmuje kilka budynków, a dokument opisuje wszystkie, po nazwie instytucji stosuje się dopowiedzenie (budynki). Łódź (woj. łódzkie) - Uniwersytet Łódzki (budynki) nie: Łódź (woj. łódzkie) budynki Uniwersytetu Łódzkiego Sulechów (woj. lubuskie) - Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa (budynki) nie: Sulechów (woj. lubuskie) budynki Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej Dokumenty, których przedmiotem jest gmach główny danej instytucji, w haśle powinny otrzymać nazwę danej miejscowości z określnikiem jednostkowym zawierającym nazwę danej instytucji i z dopowiedzeniem (budynek główny): Warszawa Politechnika Warszawska (budynek główny) Jeśli w kartotece haseł wzorcowych istnieje hasło dla danej instytucji (hasło korporatywne) należy je powiązać z nazwą danego obiektu/obiektów relacją TK (pola 5XX), np.: Uniwersytet Wrocławski TK Wrocław (woj. dolnośląskie) - Uniwersytet Wrocławski (budynki) Części obiektów (sale, kaplice, dziedzińce itp.) zapisuje się po nazwie danego obiektu jako kolejny określnik jednostkowy, np.: Trzebinia (woj. małopolskie) - kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa - kaplica Fatimska Wrocław (woj. dolnośląskie) - Uniwersytet Wrocławski (budynek główny) - Aula Leopoldina Wrocław (woj. dolnośląskie) - Uniwersytet Wrocławski (budynek główny) - Oratorium Marianum 23

24 Jeśli dana instytucja zajmuje/zajmowała obiekty w kilku miejscach danej miejscowości, dla ich rozróżnienia należy po dopowiedzeniu budynek dodać odpowiednie dopowiedzenie lokalizujące nazwę ulicy lub placu, np.: Warszawa - Bank Gospodarstwa Krajowego (budynek ; Aleje Jerozolimskie) Warszawa - Urząd Telefoniczny (budynek ; ulica Nowogrodzka) Jeśli jeden z budynków danej instytucji posiada wyróżniającą nazwę własną, zapisuje się ją bezpośrednio po nazwie miejscowości, np.:. Kraków (woj. małopolskie) Collegium Maius W przypadku instytucji, która posiada oddziały, wydziały i filie itp., które mieszczą się w różnych budynkach, w haśle powinna się znaleźć nazwa miejscowości i określnik jednostkowy zawierający nazwę tego oddziału, wydziału, filii itp., w szyku naturalnym z dopowiedzeniem (budynek). Nazwę instytucji nadrzędnej podaje się w postaci akronimu, jeśli jest dobrze rozpoznawalny, np.: Warszawa Wydział Architektury PW (budynek) Kraków (woj. małopolskie) Wydział Chemii UJ (budynek) Jeśli dany obiekt nie ma nazwy wyróżniającej i nie jest siedzibą żadnej instytucji w haśle należy użyć adresu, pod którym się ten obiekt znajduje. Zasada ta dotyczy współczesnej lokalizacji obiektu, np.: Warszawa - ulica Sierpecka 6 (dokument dotyczy domu Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej "Osiedle Skarbowców") Warszawa - ulica Hołówki 3 (dokument dotyczy domu, w którym mieszkał Krzysztof Kamil Baczyński) 24

25 Wskazane jest dodawanie w rekordach wzorcowych odsyłaczy całkowitych zawierających adresy poszczególnych obiektów. Informacja ta jest przydatna dla użytkowników zainteresowanych daną ulicą lub placem, np.: Warszawa - pałac Jabłonowskich NU Warszawa - ratusz ( ) NU Warszawa - ulica Senatorska 14/16 VII.4.8. Obiekty znajdujące się poza miejscowościami Nazwy takich obiektów (np. klasztory lub opactwa, pustelnie, stanowiska archeologiczne) podajemy według zasad ogólnych dodając dopowiedzenie lokalizujące i identyfikujące. Dopowiedzenie identyfikujące winno możliwie najprościej określać charakter obiektu. Np.: Manasija (Jugosławia ; klasztor) Saalburg (Niemcy ; ruiny fortu rzymskiego) Pranie (woj. warmińsko-mazurskie ; leśniczówka) Comana de Jos (Rumunia ; stanowisko archeologiczne) Szczaniec (woj. lubuskie ; stacja kolejowa) Uwaga : dopowiedzenie (stanowisko archeologiczne) stosujemy wtedy, gdy nie ma informacji o istnieniu w tym miejscu miasta dawnego czy grodu, gdy charakter wykopaliska nie wskazuje jednoznacznie na dużą osadę o charakterze trwałym, a nazwa nie jest poświadczona jako pierwotna. 25

26 VII.4.9. Miejscowości dawne Nazwy miejscowości dawnych (tzn. nie istniejących obecnie jako miejscowości ani pod dawną, ani żadną inną nazwą, a znanych z przekazów lub zachowanych zabytków) otrzymują nazwę według ogólnych zasad. Nazwy miejscowości dawnych leżących na terytorium Polski nie otrzymują dopowiedzeń lokalizujących. Nazwy obce otrzymują dopowiedzenie lokalizujące aktualne. Wszystkie nazwy miejscowości dawnych otrzymują dopowiedzenie identyfikujące. Dopowiedzeniami identyfikującymi dla tej kategorii nazw są: (miasto dawne, wieś dawna) lub (gród). Np.: Troja (Turcja ; miasto dawne) Pompeje (Włochy ; miasto dawne) Zantyr (gród) Huta Pieniacka (Ukraina ; wieś dawna) Marzęcin (wieś dawna) 26

27 VII. 5. Obiekty fizjograficzne VII.5.1. Typy nazw obiektów fizjograficznych Nazwy obiektów fizjograficznych mogą mieć postać wyrażeń jednowyrazowych lub wielowyrazowych. Jeżeli dla danego obiektu istnieje zarówno nazwa jedno wyrazowa, jak i wielowyrazowa, to wybieramy jednowyrazową, a drugą traktujemy jako wariant nazwy (odsyłacz całkowity). Np.: Bałtyk nie: Bałtyckie, Morze Pacyfik nie: Spokojny, Ocean Nazwy w postaci wyrażeń wielowyrazowych podajemy w formie zinwertowanej. Nazwę pospolitą wskazującą na rodzaj obiektu fizjograficznego umieszczamy na drugim miejscu, po przecinku. Np.: Pucka, Zatoka Białowieska, Puszcza Tucholskie, Bory Czarna, Jaskinia Egejskie, Morze Zasada ta nie stosuje się do tych nazw wielowyrazowych, w których w szyku naturalnym nazwa pospolita występuje na drugim miejscu (nie ma konieczności oddzielenia obu części przecinkiem) oraz tych nazw, w których rodzaj obiektu jest wyrażony w innym języku niż polski. 27

28 Np.: Babia Góra Czerwony Bór Mont Blanc Uwaga: obiekty fizjograficzne w obrębie miejscowości zob. VII.4.6. Części miejscowości, dzielnice, ulice, place, obiekty fizjograficzne. VII.5.2. Dopowiedzenia po nazwach obiektów fizjograficznych VII Dopowiedzenia identyfikujące Dopowiedzenia identyfikujące obiekt są dodawane jedynie w dwóch przypadkach: - gdy zmieniają znaczenie terminu, np.: po nazwach rzek - dopowiedzenia: (brzegi), (delta), (dolina), (dorzecze), po nazwach jezior- dopowiedzenia: (brzegi), (zlewnia) po nazwach mórz - dopowiedzenia: (wybrzeże), (zlewnia) - gdy należy zróżnicować homonimy, np.: Mnich (góra), Bóbr (rzeka), Wieprz (rzeka), Kocioł (jezioro), Odra (rzeka), Dotyczy to również pozornych homonimów, jak np. Pasterze (Austria ; lodowiec). 28

29 Homonimy można różnicować za pomocą następujących dopowiedzeń: archipelag, bagna, cieśnina, góra - po nazwach szczytów górskich, góry - po nazwach pasm górskich, jaskinia, jezioro, kanał, kotlina, las, lodowiec, masyw, morze, nizina, ocean, płaskowyż, półwysep, przełęcz, przylądek, pustynia, puszcza, rezerwat, rzeka, wąwóz, wyspa, wyżyna, zatoka. Lista dopowiedzeń jest otwarta, winna być rozszerzana w miarę potrzeb. 29

30 W pozostałych wypadkach dopowiedzeń identyfikujących nie dodaje się, np.: Tatry, Alpy, Sudety, Dunaj, Ren, Wkra, Mont Blanc, Śnieżnik, Matterhorn, Mamry, Śniardwy, Ładoga (Rosja), Bałtyk, Atlantyk, Pacyfik, Uznam, Sardynia (Włochy), Majorka (Hiszpania). VII Dopowiedzenia lokalizujące Wszystkie nazwy obiektów fizjograficznych znajdujących się na terenie jednego państwa, z wyjątkiem Polski, otrzymują dopowiedzenia lokalizujące, np.: Loara (Francja), Sardynia (Włochy), Wołga (Rosja), Rugia (Niemcy). Obiekty znajdujące się na terenie dwóch lub więcej krajów, nie otrzymują dopowiedzenia lokalizującego, np.: Alpy, Pireneje Ren, Dunaj. Jeśli obiekt fizjograficzny nie mieści się w granicach jednego państwa, a chcemy wyrazić jego część znajdującą się na terenie jednego kraju, dodajemy po haśle odpowiedni określnik geograficzny, np.: Sudety Polska = część Sudetów leżąca w Polsce, Sudety Czechy = część Sudetów leżąca w Czechach, Ren (dorzecze) Szwajcaria = dorzecze Renu w granicach Szwajcarii, 30

31 Ren (dorzecze) Niemcy = dorzecze Renu w granicach Szwajcarii VII.5.3 Obszary chronione Hasłem jest najczęściej nazwa własna obszaru chronionego. Np.: Białowieski Park Narodowy, Dębowiec (rezerwat), Park Narodowy Yellowstone (Stany Zjednoczone), Auksztocki Park Narodowy (Litwa). Jeśli obszar chroniony obejmuje w całości obiekt fizjograficzny, lub całość obiektu fizjograficznego znajdującego się w danym kraju, przyjmujemy nazwę obiektu, a nazwę obszaru chronionego zapisujemy jako wariant (odsyłacz), np.: Kampinoska, Puszcza nie: Kampinoski Park Narodowy (ponieważ obszar puszczy i parku pokrywają się) Tatry Polska nie: Tatrzański Park Narodowy (ponieważ park narodowy bejmuje całość polskiej części Tatr) Nazwy rezerwatów obejmujących w całości obiekt fizjograficzny nie wymagają dopowiedzenia (rezerwat), np.: Raj (jaskinia) nie: Raj (rezerwat) Nazwy obszarów chronionych będących częścią miejscowości zapisujemy jako określnik, np.: Kletno (woj. dolnośląskie) - Jaskinia Niedźwiedzia Olsztyn (woj. śląskie) - rezerwat Sokole Góry Poznań (woj. wielkopolskie) - użytek ekologiczny "Dębina" 31

32 VII.6. Nazwy równobrzmiące Aby rozróżnić jednakowo brzmiące nazwy geograficzne z terytorium jednego kraju, kierujemy się zasadą, iż jedynie nazwy obiektów fizjograficznych otrzymują dopowiedzenia identyfikujące. Nazwy państw oraz regionów polskich nie otrzymują żadnych dopowiedzeń, nazwy miejscowości oraz regionów obcych otrzymują jedynie odpowiednie dopowiedzenia lokalizujące. Rozwiązania przyjęte dla równobrzmiących nazw miejscowości zob. VII.4.1.2, VII , VII (miejscowości w Polsce) oraz VII.4.2 (miejscowości obcych): - jeśli państwo i miejscowość mają tę samą nazwę (np. Rzym, Luksemburg, Meksyk), miasto otrzymuje dopowiedzenie lokalizujące, państwo nie otrzymuje żadnego dopowiedzenia, np.: Rzym i Rzym (Włochy), Meksyk i Meksyk (Meksyk) gdzie nazwy Rzym" i Meksyk" wyrażają państwa, a nazwy Rzym (Włochy) i Meksyk (Meksyk) - miasta; - jeśli region i miejscowości mają tę samą nazwę, miejscowość otrzymuje jedynie dopowiedzenie lokalizujące, region nie otrzymuje dopowiedzenia identyfikującego, np.: Mazury i Mazury (woj. wielkopolskie) gdzie nazwa Mazury" wyraża region, a nazwa Mazury (woj. wielkopolskie)" wyraża miejscowość; -jeśli obiekt fizjograficzny i miejscowość mają tę samą nazwę, obiekt fizjograficzny otrzymuje dopowiedzenie identyfikujące, np.: Moskwa (Rosja ; rzeka) i Moskwa (Rosja), gdzie Moskwa (Rosja) wyraża miejscowość. 32

33 Odrębnego potraktowania wymagają równobrzmiące nazwy obiektów fizjograficznych leżących na terenie tego samego państwa. Ze względu na brak innych możliwości rozróżnienia, konieczne jest dodanie dopowiedzenia identyfikującego wyrażającego na ogół jednostkę fizjograficzną, na obszarze której dany obiekt znajduje się lub z którą jest bezpośrednio związany. W wypadku góry powinno to być pasmo górskie, w wypadku jeziora - nazwa pojezierza, w wypadku rzeki - nazwa rzeki, której jest dopływem (w razie potrzeby należy określić, czy jest to dopływ lewy czy prawy, stosując zapis: pr. dopływ..., 1. dopływ... ) itd. Np.: Góra Świętej Anny (Sudety Środkowe) Góra Świętej Anny (Wyżyna Śląska) Bystrzyca (dopływ Tyśmienicy) Bystrzyca (dopływ Wieprza) Głębokie, Jezioro (Pojezierze Poznańskie) Głębokie, Jezioro (Pojezierze Bytowskie) Część takich nazw będzie musiała pozostać nierozróżniona. Np.: oba jeziora Głębokie znajdujące się na obszarze Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej otrzymują zapis: Głębokie, Jezioro (Równina Łęczyńsko-Włodawska) a obie góry Jaworzyny w Beskidzie Małym otrzymują zapis: Jaworzyna (Beskid Mały) 33

34 VII.7. Nazwy jednostek podziału administracyjnego VII.7.1. Nazwy jednostek podziału administracji państwowej VII Nazwy jednostek podziału administracyjnego w Polsce Nazwy jednostek podziału administracyjnego mogą występować w hasłach przedmiotowych w dwóch formach: - nazwa miejscowości będącej siedzibą władz administracyjnych z dopowiedzeniem identyfikującym (okręg), np.: Białystok (woj. podlaskie ; okręg), Gdynia (woj. pomorskie ; okręg); - nazwa jednostki administracyjnej w jego wersji oficjalnej, np. Podlaskie, województwo, Radomska, gubernia. Zasady doboru haseł w odniesieniu do konkretnych jednostek administracyjnych opisano poniżej. VII Nazwy stosowane dla jednostek podziału administracyjnego w latach r. Do opisu dokumentów na temat województw istniejących od 1945 do 1998 roku włącznie, a także dla wcześniej funkcjonujących nazw jednostek administracyjnych niższego szczebla, tzn. powiatów i gmin, stosuje się nazwę miejscowości będącej siedzibą władz administracyjnych z dopowiedzeniem (okręg). Np.: Katowice (woj. śląskie ; okręg) nie: Katowice (województwo) nie: Katowickie, województwo nie: Województwo katowickie Hasło Katowice (woj. śląskie ; okręg) obejmuje niemal wszystkie jednostki administracyjne, których siedzibą aż do roku 1999 były Katowice, tzn. zarówno powiat istniejący do 1951 r., 34

35 jak i kolejne województwa z lat Legnica (woj. dolnośląskie ; okręg) nie: Legnica (województwo) nie: Legnickie, województwo nie: Województwo legnickie Hasło Legnica (woj. dolnośląskie ; okręg) opisuje obszar zarówno województwa legnickiego istniejącego w latach , jaki wcześniej istniejącego powiatu w województwie wrocławskim. VII Nazwy stosowane dla jednostek podziału administracyjnego od r. VII Województwa Do opisu dokumentów na temat województw powołanych od stycznia 1999 r. stosuje się nazwę własną województwa. Nazwę podajemy w formie zinwertowanej. Wyrażenie województwo" nie występuje więc jako dopowiedzenie, ale integralna część nazwy. Np.: Kujawsko-pomorskie, województwo Małopolskie, województwo Lubuskie, województwo Jeśli nazwa nowego województwa jest identyczna z nazwą województwa uprzednio istniejącego (zarówno w poprzednim, jak i wcześniejszych podziałach administracyjnych), dodajemy do nazwy nowego województwa dopowiedzenie (od 1999) Np.: Opolskie, województwo (od 1999) 35

36 Śląskie, województwo (od 1999) Pomorskie, województwo (od 1999) VII Powiaty Hasła geograficzne wyrażające powiaty (wg stanu na 1999 r.) tworzy się zgodnie z zasadami tworzenia haseł dla nazw miejscowości polskich, do nazwy miejscowości będącej siedzibą władz powiatowych dodając dopowiedzenie (okręg). Np.: Nowy Sącz (woj. małopolskie ; okręg) nie: Nowy Sącz (woj. małopolskie ; powiat) nie: Powiat nowosądecki nie: Powiat Nowy Sącz Zasada ta obowiązuje również wtedy, gdy oficjalna nazwa powiatu nie pochodzi od nazwy siedziby władz administracyjnych (np. powiat tatrzański, powiat bieszczadzki). W takim wypadku zasadne jest sporządzenie odsyłacza od formy oficjalnej do formy stosowanej. Np.: Zakopane (woj. małopolskie ; okręg) nie: Tatrzański, powiat W wypadku dwuczłonowych nazw powiatów (np. powiat strzelecko--drezdenecki, powiat olecko-gołdapski) również przyjmuje się nazwę miejscowości będącej siedzibą powiatu. Np.: Strzelce Krajeńskie (woj. lubuskie ; okręg) nie: Strzelecko-drezdenecki, powiat W nielicznych wypadkach, jeśli nie da się opisać terenu powiatu zgodnie z przyjętymi wyżej zasadami, należy wprowadzić nazwę własną powiatu w jej oficjalnym brzmieniu. Np.: Warszawa-Zachód (powiat) 36

37 Łódź-Wschód (woj. łódzkie ; powiat) VII Gminy Hasła geograficzne wyrażające gminy (wg stanu na 1999 r.) tworzy się zgodnie z zasadami tworzenia haseł dla nazw miejscowości polskich dodając dopowiedzenie (okręg), tzn. zgodnie z dotychczas obowiązującą zasadą. Np.: Komańcza (woj. podkarpackie ; okręg) nie: Komańcza (woj. podkarpackie ; gmina) nie: Gmina Komańcza nie: Komańcza, gmina Wolsztyn (woj. wielkopolskie ; okręg) nie: Wolsztyn (woj. wielkopolskie ; gmina) nie: Gmina Wolsztyn nie: Wolsztyn, gmina W nielicznych wypadkach, jeśli nie da się opisać terenu gminy zgodnie z przyjętymi wyżej zasadami, należy wprowadzić nazwę własną gminy w jej oficjalnym brzmieniu. Np.: Warszawa-Centrum (gmina) 37

38 VII Nazwy stosowane dla jednostek podziału administracyjnego przed 1945 r. Wprowadza się hasła dla jednostek administracyjnych na poziomie województw dla okresu międzywojennego i na poziomie guberni dla zaboru rosyjskiego. Stosuje się nazwę własną województwa lub guberni. Nazwę podajemy w formie zinwertowanej. Wyrażenie województwo" lub gubernia nie występuje więc jako dopowiedzenie, ale integralna część nazwy. Np.: Śląskie, województwo ( ) Wołyńskie, województwo ( ) Radomska, gubernia Warszawska, gubernia Jeśli nazwa województwa jest identyczna z nazwą województwa istniejącego wcześniej lub później, dodajemy do nazwy województwa dopowiedzenie ( ) Np.: Mazowieckie, województwo ( ) (pod taką nazwą jednostki administracyjne w latach i po 1999 r.) Poznańskie, województwo ( ) (pod taką nazwą również jednostka administracyjna w latach ) VII Nazwy jednostek podziału administracyjnego w innych krajach Nazwy te mogą występować w dwóch formach: a)nazwa miejscowości będącej siedzibą władz administracyjnych z dopowiedzeniem lokalizującym i dopowiedzeniem identyfikującym (okręg) 38

39 Np.: Burgas (Bułgaria ; okręg) nie: Burgas, okręg (Bułgaria) nie: Okręg Burgas (Bułgaria) Kaliningrad (Rosja; okręg) nie: Kaliningradzki, obwód (Rosja) nie: Obwód Kaliningradzki (Rosja) b) nazwa jednostki administracyjnej z dopowiedzeniem lokalizującym i w razie konieczności rozróżnienia nazw równobrzmiących, dopowiedzeniem identyfikującym. Rozwiązanie to dotyczy przede wszystkim jednostek administracyjnych najwyższego szczebla w państwach o strukturze federacyjnej, ale również tych jednostek, których nazwa nie pochodzi od nazwy miejscowości będącej stolicą jednostki administracyjnej. Np.: Bawaria (Niemcy) nie: Bawaria (Niemcy ; kraj związkowy) Ille-et-Villaine (Francja) nie: Ille-et-Villaine (Francja ; departament) Nowy Jork (Stany Zjednoczone ; stan) - dla odróżnienia od miasta Zurych (Szwajcaria ; kanton) - dla odróżnienia od miasta Brema (Niemcy ; kraj związkowy) - dla odróżnienia od miasta Uwaga: Stosowanie nazw własnych jednostek administracyjnych, zarówno polskich, jak obcych, nie wyklucza możliwości używania równolegle w opracowaniu przedmiotowym konstrukcji: nazwa + dopowiedzenie (okręg). 39

40 I tak np. dla obszaru położonego wokół Monachium, a mniejszego/innego niż cały kraj związkowy Bawaria, należy użyć konstrukcji: Monachium (Niemcy ; okręg); dla okolic Rennes mniejszych/innych niż departament Ille-et-Villaine -konstrukcji: Rennes (Francja ; okręg); dla okolic Opola mniejszych/innych niż województwo opolskie - konstrukcji: Opole (woj. opolskie ; okręg). 40

41 VII.7.2. Nazwy jednostek podziału administracyjnego kościelnego VII Metropolie (prowincje), diecezje (archidiecezje), dekanaty Stosuje się nazwą własną danej jednostki terytorialnej. Nazwę podajemy w formie zinwertowanej. W wypadku archidiecezji stosujemy zapis diecezja". Do wszystkich nazw dodajemy dopowiedzenie wyrażające wyznanie. Stosowane w dopowiedzeniach wyrażenia są podawane w formie skróconej. Nie dodajemy natomiast żadnych dopowiedzeń lokalizujących. Np: Białostocka, diecezja (katol.) Wrocławska, diecezja (ewang.-augsb.) Wrocławsko-szczecińska, diecezja (prawosł.) Moguncka, diecezja (katol.) Beauvais, diecezja (katol.) Lwowska, metropolia (katol.) Płocki, dekanat (katol.) Nadniemeński, dekanat (katol.) Klimowicko-mścisławski, dekanat (katol.) Lubelski, dekanat (prawosł.) VII Parafie, gminy wyznaniowe Nazwy własne tych jednostek wprowadzane są jako hasła korporatywne. Dokumenty Traktujące o poszczególnych parafiach lub gminach wyznaniowych otrzymują w opracowaniu przedmiotowym dwa hasła: - nazwa parafii lub gminy wyznaniowej (hasło korporatywne) z odpowiednimi określnikami ogólnymi i chronologicznymi, jeśli zaistnieje taka potrzeba, 41

42 - nazwa miejscowości będącej siedzibą parafii/gminy, z dopowiedzeniem identyfikującym (okręg), jeśli parafia wykracza zasięgiem poza granice miejscowości, określnikiem religia oraz stosownymi określnikami ogólnymi i chronologicznym. Np.: Parafia św. Michała Archanioła (Zblewo) Zblewo (woj. pomorskie) religia - od 1989 r. Gmina Wyznaniowa Żydowska (Drohobycz) Drohobycz (Ukraina) religia r. Parafia Ewangelicko-Augsburska (Cieszyn) Cieszyn (woj. śląskie ; okręg) religia Uwaga: w opracowaniu dokumentów na temat konkretnych parafii lub gmin wyznaniowych nie stosuje się tematów: Parafia, Gmina żydowska. Tematy te powinny być stosowane dla opracowania dokumentów traktujących ogólnie o parafiach lub gminach, a w przypadku dokumentu o konkretnej parafii lub gminie tylko wtedy, gdy nie można ustalić jej nazwy. 42

43 VII.7.3. Nazwy jednostek administracyjnych leśnictwa w Polsce nadleśnictwa Stosuje się nazwą własną danej jednostki terytorialnej. Wyrażenie nadleśnictwo zapisuje się w postaci dopowiedzenia. Formę w postaci nazwy korporatywnej stosuje się jako odsyłacz całkowity Np.: Chojnów (nadleśnictwo) nie Nadleśnictwo Chojnów nie Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Nadleśnictwo Chojnów 43

44 VII.8. Obiekty wojskowe. Przez obiekty wojskowe należy rozumieć wszelkie budowle wojskowe fortyfikacje, umocnienia, koszary etc. Nazwy własne fortyfikacji i umocnień wprowadza się w szyku naturalnym. Od nazwy miejscowości zawartej w nazwie należy sporządzić odsyłacz całkowity. Np.: Twierdza Modlin NU Modlin, Twierdza Wał Pomorski NU Pomorski, Wał Fort Pułaski (Stany Zjednoczone) NU Pułaski, Fort VII.8.1. Części obiektów wojskowych Jeśli część fortyfikacji lub umocnienia posiada nazwę własną, nazwę tę zapisuje się jako określnik jednostkowy po nazwie fortyfikacji. Np.: Twierdza Kraków - Bastion IV a "Luneta Warszawska" Twierdza Brześć (Białoruś) - Przedmoście Terespolskie Międzyrzecki Rejon Umocniony - Grupa Warowna "Ludendorff" 44

45 VII.9. Obiekty komunikacyjne VII.9.1. Obiekty kolejowe Przez obiekty kolejowe należy rozumieć takie elementy infrastruktury kolejowej jak: linie i węzły kolejowe, stacje i dworce VII Linie kolejowe Nazwy własne linii kolejowych wprowadza się w szyku naturalnym, tak jak to przyjęto w nazewnictwie stosowanym w instytucjach zarządzających kolejnictwem. Np.: Linia Kolejowa nr 65 nie Linia Kolejowa Hrubieszów-Sławków Linia Kolejowa nr 96 nie Linia Kolejowa Tarnów-Leluchów Uwaga: nie należy mylić linii kolejowych z przedsiębiorstwami kolejowymi zarządzającymi poszczególnymi liniami, np. zarządcą Lini Kolejowej nr 96 jest PKP Polskie Linie Kolejowe VII Stacje i dworce Nazwy stacji i dworców znajdujących się w obrębie miejscowości zapisuje się jako określnik jednostkowy po nazwie miejscowości. Np.: Warszawa - Dworzec Wileński Sosnowiec (woj. śląskie) - Dworzec Główny Nazwy stacji i dworców znajdujących się poza miejscowościami podaje się według zasad 45

46 ogólnych, dodając odpowiednie dopowiedzenie lokalizujące i identyfikujące. Np.: Szczaniec (woj. lubuskie ; stacja kolejowa) Kowary Średnie (woj. dolnośląskie ; stacja kolejowa) VII Węzły kolejowe Węzeł kolejowy to zespół stacji i posterunków ruchu kolejowego sąsiadujących ze sobą, którego granice ustala instytucja zarządzająca kolejnictwem na danym obszarze. Nazwy węzłów kolejowych wprowadza się w szyku naturalnym. Np.: Warszawski Węzeł Kolejowy Wileński Węzeł Kolejowy VII.9.2. Obiekty komunikacji drogowej Przez obiekty komunikacji drogowej należy rozumieć takie elementy infrastruktury drogowej jak: drogi, mosty i dworce autobusowe VII Drogi Nazwy dróg wprowadza się w szyku naturalnym, zgodnie z nazewnictwem stosowanym w instytucjach zarządzających infrastrukturą drogową. Np.: Droga ekspresowa S8 Autostrada A4 VII Mosty 46

47 Nazwy mostów znajdujących się w obrębie miejscowości zapisuje się jako określnik jednostkowy po nazwie miejscowości. Np.: Warszawa - most Kierbedzia Wrocław (woj. dolnośląskie) - most Grunwaldzki Paryż (Francja) - most Aleksandra III Nazwy mostów znajdujących się poza miejscowościami, łączących dwie miejscowości lub obiekty fizjograficzne wprowadza się w szyku naturalnym z odpowiednimi dopowiedzeniami, jeśli jest to niezbędne. Np.: Most nad Dziwną (Wolin-Recław) (istnieją jeszcze inne mosty nad Dziwną) Most nad Wielkim Bełtem Most nad Sundem VII Dworce Nazwy dworców znajdujących się w obrębie miejscowości zapisuje się jako określnik jednostkowy po nazwie miejscowości. Np.: Warszawa Dworzec PKS Zachodni 47

48 VII.10. Obiekty wiertnicze Nazwy otworów wiertniczych wprowadza się wg zasady ogólnej z dopowiedzeniem identyfikującym (otwór wiertn.) Np.: Bąkowa IG 1 (otwór wiertn.) Jastrzębna IG 1 (otwór wiertn.) VII.11. Szlaki i trasy turystyczne Nazwy szlaków turystycznych wprowadza się w szyku naturalnym, np.: Szlak Kamiennych Kręgów Szlak Chasydzki Droga św. Jakuba Nazwa szlaku lub trasy turystycznej, która mieści się w obrębie miejscowości, powinna wystąpić jako określnik jednostkowy po nazwie miejscowości, np.: Sandomierz (woj. świętokrzyskie) - Podziemna Trasa Turystyczna 48