CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ WYBORY SAMORZĄDOWE BS/118/118/98 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, SIERPIEŃ 98

Transkrypt

1 CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ , , UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT W A R S Z A W A TELEFAX INTERNET: sekretariat@cbos.pl BS/118/118/98 WYBORY SAMORZĄDOWE KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, SIERPIEŃ 98 PRZEDRUK MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH JEST DOZWOLONE WYŁĄCZNIE Z PODANIEM ŹRÓDŁA

2 Wyznaczone na 11 października wybory samorządowe cieszą się - przynajmniej w deklaracjach 1 - dość dużym zainteresowaniem społeczeństwa. Interesuje się nimi co drugi ankietowany, w tym co dziewiąty deklaruje, że jest nimi bardzo zainteresowany. RYS PAŹDZIERNIKA TEGO ROKU ODBĘDĄ SIĘ WYBORY SAMORZĄDOWE DO RAD GMINNYCH, POWIATOWYCH I SEJMIKÓW WOJEWÓDZKICH. WARSZAWIACY BĘDĄ TAKŻE WYBIERAĆ RADĘ WARSZAWY. CZY PANA(IĄ) WYBORY TE: CBOS raczej interesują bardzo interesują % % % % % Trudno powiedzieć zupełnie nie interesują raczej nie interesują Udział w głosowaniu zapowiada 60% badanych, przy czym dwie piąte (41%) stanowią osoby całkowicie zdecydowane w nich uczestniczyć. 1 Sondaż Aktualne problemy i wydarzenia (99) przeprowadzono w dniach sierpnia 98 na osobowej reprezentatywnej próbie losowo-adresowej dorosłych mieszkańców Polski.

3 - 2 - CBOS RYS. 2. CZY ZAMIERZA PAN(I) WZIĄĆ UDZIAŁ W WYBORACH SAMORZĄDOWYCH? Na pewno wezmę w nich udział Raczej wezmę w nich udział % % % % % Na pewno nie wezmę w nich udziału Raczej nie wezmę w nich udziału Jeszcze nie wiem Oczywiście nie należy się spodziewać, iż rzeczywista frekwencja będzie aż tak wysoka. Z reguły bowiem odsetek deklarujących uczestnictwo w wyborach znacznie przewyższa liczbę faktycznie głosujących. Warto jednak zauważyć, że już teraz - prawie na dwa miesiące przed ustalonym terminem - zarówno zainteresowanie wyborami, jak i poziom deklaracji uczestnictwa w nich okazują się wyższe od rejestrowanych na miesiąc przed poprzednimi wyborami samorządowymi - w maju Może to zapowiadać wyższą frekwencję niż wówczas. Z drugiej jednak strony należy zaznaczyć, że poziom zainteresowania wyborami i deklaracji uczestnictwa w dużej mierze może być pochodną zainteresowania i emocji, jakie wywołała sprawa nowego podziału administracyjnego kraju. Stąd też trudno już w tej chwili jednoznacznie ocenić, w jakim stopniu deklaracje te tak naprawdę odnoszą się do przyszłych zachowań wyborczych i decyzji wzięcia udziału w głosowaniu. Deklaracje uczestniczenia w wyborach samorządowych są relatywnie częstsze w mniejszych miejscowościach, gdzie - jak można się spodziewać - władze samorządowe są mniej anonimowe, a ich działalność jest dla mieszkańców bardziej odczuwalna i widoczna. Różnice te są jednak stosunkowo niewielkie 3. O ile spośród mieszkańców wsi i miast do 20 tys., gdzie w wyborach do rad gminy obowiązywać będzie ordynacja większościowa, 2 Swój udział w nich deklarowało wówczas 54% badanych, a tylko co trzeci (34%) twierdził, że na pewno pójdzie głosować. 3 Zob. tabele aneksowe.

4 - 3 - do urn wybiera się odpowiednio 63% i 64%, o tyle wśród mieszkańców dużych miast (powyżej 100 tys. ludności) i największych aglomeracji odsetki te wynoszą odpowiednio: 54 i 53. Wyborami samorządowymi, podobnie jak polityką w ogóle, bardziej zainteresowani są mężczyźni niż kobiety, mężczyźni nieco częściej również zapowiadają w nich swój udział. Z wyjątkiem grupy najstarszych respondentów odsetek deklaracji uczestnictwa w wyborach zwiększa się wraz z wiekiem ankietowanych. Jednak najczęściej zamiar głosowania zgłaszają osoby z wyższym wykształceniem, dobrze sytuowane oraz badani deklarujący duże zainteresowanie polityką i mający wyrobione poglądy polityczne - a więc te kategorie, które z reguły cechuje większa aktywność wyborcza. Spośród grup społeczno-zawodowych stosunkowo najczęściej pójście na wybory planują przedstawiciele kadry kierowniczej i inteligencji (86%) oraz osoby pracujące na własny rachunek (66%). Częściej niż inni także rolnicy (63%) i robotnicy niewykwalifikowani (61%) - grupy w większym stopniu niż inne skupiające mieszkańców małych miejscowości, zwłaszcza wsi. Stosunkowo najrzadziej natomiast do urn wybierają się pracownicy fizyczno-umysłowi (47%) oraz pracownicy umysłowi niższego szczebla (53%). W Polsce, podobnie zresztą jak w krajach o rozwiniętej demokracji, spora część społeczeństwa w ogóle nie jest zainteresowana polityką i nawet przy takich okazjach jak wybory z reguły zachowuje bierność polityczną. Stąd niemal z góry można przewidzieć, które grupy - z zasady rzadziej uczestniczące w procedurach demokratycznych - nie zechcą wziąć udziału także w kolejnych wyborach parlamentarnych czy prezydenckich. Pod tym względem tegoroczne wybory samorządowe nie będą też chyba odbiegać aż tak bardzo od innych głosowań. Respondenci, którzy zapowiadają swoje uczestnictwo w październikowych wyborach, to w zdecydowanej większości także osoby głosujące w ubiegłorocznych wyborach parlamentarnych (79%) oraz wybierające prezydenta w 95 roku (83%). Natomiast badani nie uczestniczący w tamtych głosowaniach w większości zamierzają pozostać w domach także 11 października (odpowiednio 60% i 63%). Swój udział w jesiennym głosowaniu równie często deklarują osoby o poglądach lewicowych, jak prawicowych. Spośród elektoratów partyjnych najbardziej powszechnie swoją obecność w lokalach wyborczych zapowiadają zwolennicy PSL oraz Unii Wolności.

5 - 4 - Tylko trochę rzadziej tego rodzaju deklaracje składają sympatycy AWS. Mniej licznie niż oni do urn wybierają się natomiast potencjalni wyborcy SLD. Absencję stosunkowo najczęściej zapowiadają zwolennicy ROP. Tabela 1 w procentach Czy zamierza Pan(i) wziąć udział Potencjalne elektoraty partii i ugrupowań politycznych w wyborach samorządowych? AWS SLD UW PSL UP ROP* Tak Jeszcze nie wiem Nie *Wyniki należy traktować z dużą ostrożnością ze względu na małą liczbę badanych deklarujących poparcie dla tej partii. WYBORY SAMORZĄDOWE A PREFERENCJE PARTYJNE W tegorocznych wyborach partie polityczne będą odgrywać dominującą rolę. Władze centralne kilku ugrupowań zawiązały koalicje przedwyborcze, swoje kampanie rozpoczęły już AWS, SLD i UW. W sierpniu zbadaliśmy, jakie szanse w wyborach mają poszczególne ugrupowania polityczne i w jakim stopniu preferencje partyjne mogą przełożyć się na decyzje poparcia kandydatów poszczególnych ugrupowań. Trzeba zastrzec, że poniższe wyniki są jedynie pewnym przybliżeniem - charakter próby (reprezentatywnej jedynie w skali całego kraju) nie pozwala na daleko idące wnioski. Z oczywistych względów na naszej liście nie znalazły się lokalne komitety wyborcze, nie mamy także możliwości uwzględnienia koalicji partii politycznych zawiązywanych na szczeblu lokalnym, jak choćby sojusz wyborczy UW i UPR w Radomiu. Ankietowani zapowiadający swój udział w wyborach samorządowych najczęściej zamierzają poprzeć kandydatów AWS. Tylko nieco mniej osób planuje głosować na przedstawicieli SLD. Na stosunkowo duże poparcie (prawie co ósmego potencjalnego wyborcy) mogą także liczyć kandydaci Unii Wolności. Co dwunasta osoba wybierająca się do urn zamierza

6 - 5 - głosować na listy Przymierza Społecznego, grupującego PSL, UP i KPEiR. Znikome, jak dotąd, odsetki badanych biorą pod uwagę możliwość poparcia kandydatów drugiej koalicji przedwyborczej - Ojczyzny (2%) oraz Chrześcijańskiej Demokracji III RP (1%). ODPOWIEDZI OSÓB ZAMIERZAJĄCYCH WZIĄĆ UDZIAŁ W WYBORACH SAMORZĄDOWYCH (N=645) RYS. 3. NA KANDYDATÓW KTÓREJ PARTII, UGRUPOWANIA LUB KOALICJI PARTII POLITYCZNYCH ZAMIERZA PAN(I) GŁOSOWAĆ W WYBORACH SAMORZĄDOWYCH? CBOS AWS SLD 20% 22% UW 13% Przymierze Społeczne 8% Ruch Patriotyczny Ojczyzna Chrześcijańska Demokracja III RP Inna partia, koalicja 2% 1% 2% Na kandydatów niezależnych, nie związanych z żadną partią W wyborach poszczególnych szczebli zagłosuję na kandydatów różnych partii, koalicji Trudno powiedzieć 8% 9% 15% Co dwunasty ankietowany (8%) nie zamierza oddać głosu na żadną z list partyjnych i chce poprzeć kandydatów nie związanych z konkretnym ugrupowaniem politycznym. Niemal tyle samo (9%) zapowiada, że w swej decyzji przy urnie nie będzie się kierować wyłącznie sympatią dla poszczególnych ugrupowań i przynależnością partyjną kandydatów, ale w zależności od szczebla będzie głosować na osoby z różnych ugrupowań. Do tej kategorii znacznie częściej niż inni zaliczają się przede wszystkim mieszkańcy największych aglomeracji, osoby z wyższym wykształceniem oraz badani deklarujący duże zainteresowanie polityką - a więc te grupy potencjalnych wyborców, które, jak można sądzić, są najlepiej

7 - 6 - zorientowane w kwestiach ordynacji wyborczej i charakteru tych wyborów - łączących wszak głosowanie na radnych trzech szczebli. Można stwierdzić, że w ogólnym zarysie szanse poszczególnych ugrupowań w wyborach samorządowych odzwierciedlają aktualny układ sił na scenie politycznej i są pochodną rozmiarów społecznego poparcia, na jakie obecnie mogą liczyć te ugrupowania 4. Największe możliwości uzyskania głosów mają kandydaci dwóch najsilniejszych bloków: AWS i SLD. Odsetek badanych deklarujących zamiar głosowania na kandydatów UW okazuje się taki sam jak w ewentualnych wyborach parlamentarnych (13%). Warto jednak zauważyć, że w przypadku wyborów samorządowych dystans dzielący UW od AWS i SLD okazuje się nieco mniejszy, niż wynikałoby to z poparcia, jakim ugrupowania te cieszą się, gdy rozpatrujemy deklaracje odnoszące się do wyborów parlamentarnych. Na największe poparcie sympatyków własnej partii mogą liczyć przede wszystkim kandydaci AWS. Aż 85% wybierających się na wybory samorządowe zwolenników tego ugrupowania zapowiada, że zagłosuje na listy AWS. Tylko w nieco mniejszym stopniu preferencje partyjne będą decydować o głosowaniu sympatyków SLD. Znacznie rzadziej przynależnością kandydatów do ulubionej partii mają zamiar kierować się potencjalni wyborcy Unii Wolności. Wprawdzie większość osób popierających UW jako ugrupowanie parlamentarne zamierza także głosować na listy UW w wyborach samorządowych, jednak aż co piąty zapowiada, że w zależności od szczebla wyborów będzie głosował na przedstawicieli różnych ugrupowań lub koalicji. Stosunkowo w najmniejszym stopniu na potencjalne elektoraty swoich partii mogą liczyć, jak na razie, ugrupowania tworzące ogólnopolskie koalicje. Tylko co drugi zwolennik PSL deklarujący udział w wyborach samorządowych i zaledwie jedna trzecia sympatyków Unii Pracy planuje poprzeć kandydatów Przymierza Społecznego. W większym stopniu na poparcie sympatyków najsilniejszej swej partii - ROP - mogą liczyć kandydaci Ojczyzny. 4 Por. komunikat CBOS Preferencje partyjne w sierpniu, sierpień 98.

8 - 7 - Tabela 2 w procentach Deklarowane preferencje Potencjalne elektoraty partii politycznych w wyborach parlamentarnych w wyborach samorządowych AWS SLD UW PSL UP ROP* Akcja Wyborcza Solidarność Sojusz Lewicy Demokratycznej Unia Wolności Przymierze Społeczne (koalicja PSL, UP, KPEiR) Ruch Patriotyczny Ojczyzna (koalicja m.in. ROP, KPN-OP, Blok dla Polski) Chrześcijańska Demokracja III RP (Chadecja) Inna partia, koalicja Zamierzam głosować na kandydatów niezależnych, nie związanych z żadną partią W wyborach poszczególnych szczebli zagłosuję na kandydatów różnych partii, koalicji Trudno powiedzieć Ogółem * Wyniki należy traktować z dużą ostrożnością ze względu na małą liczbę badanych deklarujących poparcie dla tej partii. Prezentowane wyniki i podjęte tu rozważania dają jedynie bardzo przybliżony obraz przyszłych decyzji wyborców. Ich dzisiejsze deklaracje w znacznym stopniu mogą bowiem stracić na aktualności, gdy znane będą nazwiska kandydatów ubiegających się o ich głosy, zawiązane zostaną lokalne koalicje i komitety wyborcze. Samo zjawisko kierowania się przynależnością partyjną nie będzie też z pewnością tak powszechne, jak świadczyć by mogły dzisiejsze deklaracje. Niemniej jednak dla dużej części przyszłych wyborców pozostanie to głównym drogowskazem ułatwiającym im podjęcie decyzji. Opracowała Agnieszka CYBULSKA