Analiza stanu istniejącego i propozycje zmian w funkcjonowaniu turystycznych linii komunikacyjnych w Warszawie

Transkrypt

1 Analiza stanu istniejącego i propozycje zmian w funkcjonowaniu turystycznych linii komunikacyjnych w Warszawie Warszawa, lipiec 2009

2 PODSTAWA OPRACOWANIA Zlecenie Urzędu Miasta st. Warszawy Biura Architektury i Planowania Przestrzennego WYKONAWCA Miejska Pracownia Planowania Przestrzennego i Strategii Rozwoju Zespół Analiz i Studiów Programowo-Przestrzennych NR OPRACOWANIA 135/09 PROWADZĄCY TEMAT mgr inż. Maciej Błażejewski ZESPÓŁ AUTORSKI mgr inż. arch. Anna Kosik-Kłopotowska mgr inż. arch. Wojciech Oleński mgr inż. arch. Monika Pękalska KIEROWNIK ZESPOŁU mgr inż. arch. Anna Kosik-Kłopotowska nr czł. OIU WA-327 GENERALNY PROJEKTANT mgr inż. arch. Konrad Burczyński nr czł. OIU WA-020 KIEROWNIK PRACOWNI mgr inż. arch. Jolanta Urbanowska nr czł. OIU WA-290 nr czł. MOIA MA-0044 data ukończenia opracowania : lipiec 2009 r, WARSZAWA

3 Wiedeń I. Linie turystyczne w innych miastach europejskich (wybrane przykłady) Funkcję linii turystycznej pełni okrężna linia tramwajowa (Vienna Ring Tram). Linia obsługiwana jest przez tradycyjne wiedeńskie tramwaje typu E1 (konstrukcja z lat 60-tych, ten typ tramwaju początkowo był używany wyłącznie w Wiedniu). Po kursują równo co pół godziny, bazowy znajduje się na Schwedenplatz, tramwaje okrążają główne atrakcje turystyczne miasta i wracają w to samo miejsce. Podróż trwa ok. 24 minut, a postój ok. 6 minut. Tramwaje kursują od godz. 10 do 18. W sezonie letnim trasę obsługują 2 składy (w pozostałym okresie jeden), częstotliwość wzrasta wówczas do 15 minut, czas kursowania jest wtedy wydłużony do godz. 19. Wewnątrz po są wyposażone w monitory LCD i słuchawki (dla ok. 30 osób), dzięki czemu pasażerowie są informowani o mijanych miejscach atrakcyjnych turystycznie. Przejażdżka tramwajem turystycznym wymaga wykupienia specjalnego biletu, na 1 kółko (6 euro - normalny, 4 euro - ulgowy) lub na 24 godziny (9 / 5 euro). Możliwe jest wsiadanie i wysiadanie z tramwaju na dowolnym przystanku (tak jak w przypadku zwykłej linii miejskiej). Monachium W Monachium funkcjonują dwie autobusowe linie turystyczne, obsługiwane piętrowymi autobusami z otwartym górnym pokładem. Obie linie mają okrężne trasy, przy czym linie te dość znacznie różnią się między sobą czasem i długością. Na pierwszej linii autobusy kursują co pół godziny od 10 do 16 (w sezonie letnim do 17), jazda trwa około 1 godziny i obejmuje atrakcje turystyczne położone w ścisłym centrum miasta (bilet na tą linię kosztuje 10 euro, ulgowy 6 euro). Druga linia ma znacznie dłuższą trasę, obejmującą atrakcje turystyczne położone dalej od centrum. Jazda trwa tu około 2 godzin, ale przez cały dzień są tylko 3 kursy, a w weekendy w sezonie letnim 6 kursów. Bilet na drugą linię jest droższy i kosztuje 16 euro, ulgowy 6 euro. Obie linie mają na swoich trasach tylko po kilka przystanków (mniej niż zwykłe linie miejskie). Istnieję również tramwajowa linia turystyczna. Tramwaje kursują na niej w soboty, niedziele i święta, jazda trwa około 50 minut i obejmuje główne atrakcje turystyczne w centrum miasta. Linia obsługiwana jest przez historyczne składy z 1958 roku, które każdego dnia funkcjonowania linii wykonują 4 kursy (co godzinę, od 11 do 14). Bilet na trasę kosztuje 8 euro (ulgowy 5 euro). Paryż Oprócz tramwajów, w Wiedniu kursują też autobusowe linie turystyczne, obsługiwane przez dwóch prywatnych przewoźników. Piętrowe autobusy firmy Vienna Sightseeing kursują na trzech liniach (jednej obejmującej tylko ścisłe centrum i dwie wykraczające nieco poza nie). Linie spotykają się na wspólnym przystanku, na każdej linii istnieje po kilka przystanków (w pobliżu głównych atrakcji turystycznych), możliwe jest wsiadanie i wysiadanie na dowolnym z nich. Istnieją bilety 1- godzinne (13 euro), 2-godzinne (16 euro), 1-dniowe (20 euro) oraz 2-dniowe (23 euro), ulgowe - w każdym przypadku 7 euro. Autobusy kursują (zależnie od linii i pory dnia) co 30, 60 lub 120 minut, w godzinach od ok. 10 do ok.18. Autobusy drugiej z firm ( Red Bus City Tours ) kursują na dwóch liniach, na jednej co godzinę od 10 do 19, na drugiej - 3 kursy dziennie (w zimie liczba kursów jest ograniczona). Czas przejazdu całej pierwszej linii to ok. 1,5 h, a drugiej ok. 3,5 h (z dwoma dłuższymi postojami). Bilet na trasę 1 kosztuje 14 euro (ulgowy 7 euro), a na trasę 2-32 euro (ulgowy 16 euro). W Paryżu organizacją turystycznych linii autobusowych zajmują się dwie prywatne firmy Les Cars Rouges i L Opentour. Obie firmy obsługują linie piętrowymi autobusami z otwartym górnym pokładem. Pierwsza oferuje przejażdżkę trasą turystyczną trwającą 2 godziny i 15 minut, na której przewidziano 9 przystanków (można wsiadać i wysiadać na dowolnym z nich). Autobusy kursują od godz. 9 do 19, cena 2-dniowego biletu na przejazd wynosi 24 euro (ulgowy 12 euro). Druga z firm oferuje 4 różne trasy zwiedzania, ogółem obejmujące 50 przystanków. Przy zakupie jednego biletu na 1 lub 2 dni możliwe jest zwiedzenie wszystkich tras. W pojazdach obu firm w czasie istnieje możliwość słuchania komentarzy o mijanych miejscach w 8 językach.

4 Amsterdam Kopenhaga W stolicy Danii nie występują linie turystyczne w ścisłym tego słowa znaczeniu. Turystom polecana jest przejażdżka jedną z trzech linii autobusowych, które przejeżdżają przez główne miejsca atrakcyjne turystyczne w mieście i jego okolicach (linie 14 i 15 pozwalają poznać główne atrakcje centrum Kopenhagi, a linia 30 umożliwia dojazd do historycznej wioski Dragor). Są to jednak zwykłe linie miejskie, które pełnią nie tylko funkcje turystyczne (każda z nich kursuje co 20 minut). Cena biletu wynosi 30 lub 40 DKK czyli ok. 4-5 euro. W Amsterdamie linia turystyczna jest obsługiwana przez po stylizowane na amerykańskie autobusy szkolne. Kursują one trasą obejmującą najciekawsze turystycznie miejsca w mieście, jedna jazda trwa 1 godzinę i 45 minut. Na trasie jest tylko jeden pod fabryką diamentów, gdzie w cenie biletu przewidziano krótkie zwiedzanie. Cena biletu to 15 euro (ulgowy 7,50 euro). Autobusy kursują co 45 minut. W czasie uczestnicy mogą słuchać przez słuchawki informacji o mijanych miejscach (dostępnych w 15 językach), system ten jest połączony z odbiornikiem GPS, dzięki któremu zwiedzający mogą śledzić, w którym dokładnie miejscu aktualnie się znajdują. Berlin W Berlinie turystyczna linia obsługiwana jest przez piętrowe autobusy. Wiedzie ona przez wszystkie najbardziej atrakcyjne turystycznie punkty miasta, autobusy zatrzymują się na 16 przystankach. Przejechanie całej okrężnej trasy zajmuje 2 godziny. Autobusy odjeżdżają z początkowego przystanku Kurfürstendamm co pół godziny, od 10 do 17. Cena biletu to 20 euro (ulgowy 10 euro). Oprócz regularnej autobusowej linii turystycznej w Berlinie funkcjonują też inne formy wycieczek dla turystów organizowanych przez przedsiębiorstwo zajmujące się obsługą komunikacji miejskiej BVG: wycieczki autobusami piętrowymi do ciekawych miejsc w mieście i poza nim, przejażdżki tramwajami wodnymi, przeloty nocne czy nawet nocne prze pojazdami metra bez dachu (tego typu atrakcje są zwykle organizowane kilka - kilkanaście razy w roku).

5 Barcelona W Barcelonie funkcjonują 3 autobusowe trasy turystyczne, obsługiwane są przez piętrowe autobusy z odkrytym górnym pokładem. Trasy są oznaczone kolorami, czerwona trasa obejmuje miejsca atrakcyjne turystycznie w północnej części miasta, niebieska - w południowej, a zielona, kursująca tylko w sezonie letnim - we wschodniej. Linie rozpoczynają kursowanie ok. godz , a kończą w zależności od pory roku, około Częstotliwość jest uzależniona od aktualnej frekwencji i wynosi od 5 do 25 minut. Bilety na linie turystyczne ważne są przez cały dzień lub 2 kolejne dni - cena wynosi 21 euro za bilet jednodniowy (ulgowy 13 euro) a za 2- dniowy - 27 euro (ulgowy 17 euro). Dublin Dublin oferuje turystom cztery autobusowe linie turystyczne, wszystkie obsługiwane piętrowymi autobusami (niektóre z częściowo otwartym górnym pokładem), jednak różnią się one znacznie czasem, częstotliwością i charakterem. Pierwsza to linia najbardziej masowa, dla typowych turystów, obejmuje 23 przystanki przy głównych atrakcjach turystycznych miasta. Autobusy kursują na tej linii od godz do 18.30, częstotliwość wynosi, w zależności od pory dnia, od 10 do 30 minut. Czas wynosi około 90 minut, a cena biletu to 15 euro (bilety ulgowe 13 lub 6 euro). Trzy pozostałe linie obejmują bardziej nietypowe i położone dalej od centrum miejsca turystyczne (Zamek Malahide, wybrzeże, ogrody Powerscourt czy nawet miejsca uchodzące za nawiedzone przez duchy). Wycieczki na tych trasach mają miejsce tylko 1-2 razy dziennie, w niektórych przypadkach tylko w weekendy i trwają 2-4 godzin. Cena biletu na tych trasach to 25 euro (ulgowy 12 euro), oprócz samej cena obejmuje też zwiedzanie wybranych miejsc.

6 II. Cechy wspólne komunikacji turystycznej w miastach Europejskich Można zauważyć, że komunikacja turystyczna w większości rozpatrywanych miast europejskich posiada pewne wspólne cechy: - linie turystyczne kursują zwykle po centrach miast, łącząc główne atrakcje i punkty skupiające ruch turystyczny; - linie turystyczne w zdecydowanej większości są osobnymi, specjalnymi liniami, służącymi tylko połączeniu ze sobą miejsc atrakcyjnych turystyczne w mieście, nie pełnią innych funkcji (typowej komunikacji dla mieszkańców miasta); - przejazd linią turystyczną wymaga wykupienia osobnego biletu, nie obowiązują tu standardowe taryfy miejskie, nawet w przypadku, gdy przewoźnikiem jest miejski zakład komunikacji, bilet na linię turystyczną jest droższy niż w przypadku przejazdu typową linią miejską; - w większości linie komunikacji turystycznej są obsługiwane przez piętrowe autobusy, często z otwartym górnym pokładem, rzadziej przez historyczne tramwaje, na liniach tych nie kursuje natomiast tabor typowo miejski (standardowe autobusy i tramwaje); - czas przejazdu pełnego kursu jest zróżnicowany, od niespełna 30 minut do ponad 2 godzin; - częstotliwość kursowania najpopularniejszych linii (w przypadku istnienia kilku w danym mieście) to w sezonie turystycznym 30, rzadziej 60 minut, w niektórych przypadkach (Barcelona, Dublin) w porach największego ruchu turystycznego linie kursują nawet z większą częstotliwością, zbliżoną do częstotliwości uczęszczanych linii miejskich (5-10 minut); - linie turystyczne zazwyczaj zatrzymują się na wszystkich napotkanych przystankach lub tylko tych zlokalizowanych w pobliżu głównych atrakcji turystycznych, wyjątkiem są linie organizowane w całości przez prywatnych przewoźników, które mają przystanki tylko nieliczne przystanki na trasie lub tylko na końcach trasy; - w niektórych przypadkach oprócz linii objazdowych po centrum miasta ci sami przewoźnicy organizują dłuższe, kilkugodzinne wycieczki do wybranych atrakcji turystycznych lub poza miasto, wycieczki takie odbywają się najwyżej po kilka razy dziennie i tylko w wybrane dni; - poza sezonem letnim w większości przypadków ma miejsce zmniejszenie liczby kursów lub ograniczenie kursowania tylko do wybranych dni; - w wielu przypadkach w pojazdach funkcjonują systemy informacji audiowizualnej dla turystów, zwykle w wielu językach; III. Linie komunikacji turystycznej w Warszawie - stan istniejący W Warszawie funkcjonuje kilka rodzajów linii turystycznych, obejmujących różnorodne środku transportu. Część z nich funkcjonowała już w latach poprzednich, jednak w sezonie letnim 2009 ich oferta jest większa niż do tej pory. Dwie linie: autobusowa linia 100 oraz tramwajowa linia T (obsługiwana przez zabytkowe po) funkcjonują w ramach taryfy ZTM, natomiast pozostałe linie (tramwaj wodny, promy, omnibusy konne), pomimo, że organizowane są również przez ZTM, to obsługiwane są przez prywatnych przewoźników i obowiązują tu osobne bilety, przy czym posiadacze Warszawskiej Karty Turysty otrzymują 10 % zniżki na przejazd. Autobusy linii 100 Trasa funkcjonuje od kilku lat, jednak w każdym roku ma nieco inny przebieg (do pewnego stopnia uwarunkowany aktualnymi remontami ulic). Linia obsługiwana jest przez miejskiego przewoźnika (ZTM) i obowiązuje w niej standardowa miejska taryfa (bilet jednoprzejazdowy 4,20 PLN, ulgowy 2,80 PLN), zachowują tu ważność również bilety okresowe. Na linii 100 kursuje tylko jeden autobus, przeważnie jest to standardowy, miejski typ autobusu (zwykle Solaris Urbino 12), niekiedy na linii pojawia się również autobus piętrowy MAN SD 202. W sezonie letnim linia kursuje we wszystkie dni tygodnia, natomiast przez pozostałą część roku tylko w dni wolne od pracy. Warianty trasy w dni powszednie i wolne nieco się od siebie różnią: w dni powszednie linia kursuje Traktem Królewskim, natomiast w weekendy (gdy jest on zamknięty dla wszelkich pojazdów) obowiązuje objazd sąsiednim ciągiem (Wierzbowa - Kredytowa - Jasna - Zgoda - - Bracka). Ponadto w dni powszednie obowiązuje uproszczony przebieg trasy w rejonie Muranowa. trasa linii 100 w dni wolne od pracy: STARE MIASTO - Podwale - Kilińskiego - Długa - Plac Krasińskich - Miodowa - Senatorska - - Pl. Teatralny - Wierzbowa - Pl. Piłduskiego - Królewska - Mazowiecka - Kredytowa - Jasna - - Zgoda - Bracka - Krucza - Al. Jerozolimskie - Bracka - Pl. Trzech Krzyży - Al. Ujazdowskie - - Bagatela - Pl. Unii Lubelskiej - Marszałkowska - Pl. Zbawiciela - Marszałkowska - - Pl. Konstytucji - Marszałkowska - Al. Jerozolimskie - Chałubińskiego - Koszykowa - - Raszyńska - Pl. Zawiszy - Towarowa - Rondo Daszyńskiego - Prosta - Przyokopowa - - Grzybowska - Pl. Grzybowski - Twarda - Emilii Plater - Świętokrzyska - Kopernika - Tamka - - Most Świętokrzyski - Sokola - Zamoyskiego - Sprzeczna - Marcinkowskiego - Targowa - - Kijowska - Markowska - Ząbkowska - Targowa - Al. Solidarności - Most Śląsko-Dąbrowski - - Nowy Zjazd - Wybrzeże Kościuszkowskie - Wybrzeże Gdańskie - Sanguszki - Konwiktorska - - Muranowska - Stawki - Okopowa - Anielewicza - Andersa - Pl. Bankowy - Senatorska - - Podwale - STARE MIASTO przystanki na trasie: Stare Miasto, Kapitulna, Plac Piłsudskiego, Plac Małachowskiego, Jasna, Chmielna, DH Smyk, Plac Trzech Krzyży, Plac Na Rozdrożu, Łazienki Królewskie, Plac Zbawiciela, Plac Konstytucji, Hoża, Centrum, Dworzec Centralny, Plac Zawiszy, Muzeum Powstania Warszawskiego, Mennica, Plac Grzybowski, Emilii Plater, Metro Świętokrzyska, Nowy Świat, Pomnik Syreny, Dworzec Wileński, Park Praski, Podzamcze, Konwiktorska, Muranowska, Dzika, Esperanto, Nalewki, Metro Ratusz Arsenał, Plac Bankowy, Stare Miasto trasa linii 100 w dni powszednie: STARE MIASTO - Podwale - Kilińskiego - Długa - Plac Krasińskich - Miodowa - - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - Pl. Trzech Krzyży - Al. Ujazdowskie - Bagatela - - Pl. Unii Lubelskiej - Marszałkowska - Pl. Zbawiciela - Marszałkowska - Pl. Konstytucji -

7 - Marszałkowska - Al. Jerozolimskie - Chałubińskiego - Koszykowa - Raszyńska - Pl. Zawiszy - - Towarowa - Rondo Daszyńskiego - Prosta - Przyokopowa - Grzybowska - Pl. Grzybowski - - Twarda - Emilii Plater - Świętokrzyska - Kopernika - Tamka - Most Świętokrzyski - Sokola - - Zamoyskiego - Sprzeczna - Marcinkowskiego - Targowa - Kijowska - Markowska - - Ząbkowska - Targowa - Al. Solidarności - Most Śląsko-Dąbrowski - Nowy Zjazd - - Wybrzeże Kościuszkowskie - Wybrzeże Gdańskie - Sanguszki - Konwiktorska - Bonifraterska - Świętojerska - Andersa - Pl. Bankowy - Senatorska - Podwale - STARE MIASTO przystanki na trasie: Stare Miasto, Kapitulna, Plac Zamkowy, Uniwersyter, Ordynacka, Foksal, Plac Trzech Krzyży, Plac Na Rozdrożu, Łazienki Królewskie, Plac Zbawiciela, Plac Konstytucji, Hoża, Centrum, Dworzec Centralny, Plac Zawiszy, Muzeum Powstania Warszawskiego, Mennica, Plac Grzybowski, Emilii Plater, Metro Świętokrzyska, Nowy Świat, Pomnik Syreny, Dworzec Wileński, Park Praski, Podzamcze, Konwiktorska, Muranowska, Świętojerska, Metro Ratusz Arsenał, Plac Bankowy, Stare Miasto Rondo Starzyńskiego, Rondo Starzyńskiego, Wybrzeże Helskie, Most Gdański, Park Traugutta, KS Polonia, Muranowska, Muranów, Metro Ratusz Arsenał, Plac Bankowy, Królewska, Metro Świętokrzyska, Centrum, Hoża, Plac Konstytucji, Plac Zbawiciela, Metro Politechnika, Plac Politechniki, Nowowiejska, NIK, Filtrowa, Plac Narutowicza Zabytkowe tramwaje na linii T Autobusy kursujące na linii 100: Wagon typu A Wagon typu K Omnibus konny Trasa omnibusu konnego obejmuje rejon skupiający największy ruch turystyczny Warszawy (okolice Starego i Nowego Miasta). Linię obsługuje prywatny przewoźnik, nie obowiązuje tu taryfa ZTM, przejazd wymaga wykupienia osobnego biletu. Na linii kursują 2 po (parterowy i piętrowy), zabierające po kilkanaście osób. Istnieje możliwość wsiadania na trasie tylko na początkowym przystanku (na następnych można tylko wysiadać). Tramwaje linii T Solaris Urbino 12 Man SD 202 Podobnie jak w przypadku linii autobusowej 100, linia tramwajowa T istnieje w Warszawie już od kilku lat, jednak jej przebieg jest często zmieniany, w zależności od przeprowadzanych aktualnie remontów torowisk tramwajowych. Linia kursuje tylko w dni wolne od pracy i obsługiwana jest przez zabytkowe tramwaje (w sezonie 2009 są to każdorazowo 3 po), będące w posiadaniu Tramwajów Warszawskich, między innymi wagony typu K (konstrukcja z lat 30-tych XX w.). W linii obowiązuje standardowa taryfa miejska, zachowują ważność również bilety okresowe. Co trzeci kurs linii odbywa się z obsługą przewodnika turystycznego. trasa linii T: PLAC NARUTOWICZA - Grójecka - Pl. Zawiszy - Al. Jerozolimskie - Most Poniatowskiego - - Al. Poniatowskiego - Rondo Waszyngtona - Al. Zieleniecka - Targowa - Ratuszowa - - Jagiellońska - Rondo Starzyńskiego - Most Gdański - Słomińskiego - Międzyparkowa - Andersa - - Pl. Bankowy - Marszałkowska - Pl. Konstytucji - Marszałkowska - Pl. Zbawiciela - Nowowiejska - - Pl. Politechniki - Nowowiejska - Krzywickiego - Filtrowa - PLAC NARUTOWICZA przystanki na trasie: Plac Narutowicza, Ochota - Ratusz, Plac Zawiszy, Plac Starynkiewicza, Dworzec Centralny, Centrum, DH Smyk, Most Poniatowskiego, Rondo Waszyngtona, Rondo Waszyngtona, Aleja Zieleniecka, Kijowska, Ząbkowska, Dworzec Wileński, Ratuszowa - ZOO, trasa omnibusów konnych: STARE MIASTO - Podwale - Freta - Rynek Nowego Miasta - Kościelna - Freta - Długa - Bohaterów Getta - Długa - Miodowa - Senatorska - Podwale - STARE MIASTO przystanki na trasie: Stare Miasto, Barbakan, Rynek Nowego Miasta, Plac Krasińskich, Metro Ratusz Arsenał, Stare Miasto Omnibusy konne

8 Tramwaj wodny Podstawowe dane poszczególnych linii turystycznych Tramwaj wodny to statek o nazwie Wars, który kursuje po Wiśle, łącząc kilka przystani wzdłuż lewego brzegu. Statek wyrusza z przystani na Podzamczu, początkowo płynie w stronę południową, zatrzymując się po drodze przy Moście Poniatowskiego i Cyplu Czerniakowskim. Następnie zawraca i płynie na północ do przystani przy Cytadeli, skąd wraca na Podzamcze. Promy Tramwaj wodny Oprócz tramwaju wodnego, uruchomiono również promy, które w trzech miejscach łączą ze sobą brzegi Wisły: prom Pliszka pływa z Podzamcza do przystani przy ZOO, prom Słonka z Cypla Czerniakowskiego na Saską Kępę natomiast prom Turkawka kursuje na północnym krańcu miasta, łącząc przystanie na wysokości Łomianek i Nowodworów. W przeciwieństwie do innych linii turystycznych promy są całkowicie bezpłatne. Istnieje możliwość przewozu promami rowerów, na pokładach zamontowano stojaki rowerowe. dni kursowania orientacyjne godziny kursowania częstotliwość kursów orientacyjny czas przejazdu pełnego kursu cena biletu na 1 kurs (normalny / ulgowy) liczba przystanków na trasie dostępność dla osób niepełnosprawnych autobus linii 100 tramwaje linii T omnibusy konne w sezonie tylko w tylko w letnim - sezonie sezonie codziennie, letnim - w letnim - od przez cały dni wolne od wtorku do rok - w dni pracy niedzieli wolne od pracy (dni robocze) (dni wolne) co 120 minut co 30 minut tramwaj wodny tylko w sezonie letnim - codziennie promy tylko w sezonie letnim - codziennie (dni robocze) (dni wolne) co 30 minut co 110 minut co 30 minut minuty minut 50 minut 105 minut do 30 minut (w obie strony) taryfa miejska 4,20 / 2,80 PLN taryfa miejska 4,20 / 2,80 PLN 14 / 7 PLN 14 / 7 PLN bezpłatnie 31 / W wykazie linii turystycznych nie uwzględniono linii autobusowej 180 oraz statku Generał Kutrzeba pływającego do Serocka. Linia 180 mimo, że nazywana jest linią turystyczną w praktyce pełni głównie funkcje typowo komunikacyjne, służąc zwykłym przejazdom po Warszawie. Jej jedyną cechą turystyczną jest to, że łączy główne punkty odwiedzane przez turystów, również poza centrum (Wilanów, Powązki). Jest dlatego przydatna dla turystów, jednak służy przede wszystkim standardowej komunikacji. Na linii tej kursują typowe autobusy miejskie. Natomiast rejsy statkiem Generał Kutrzeba należy zaliczyć już do wycieczek poza miasta, a nie do tras zwiedzania w obrębie Warszawy. Promy przez Wisłę

9 - przez większość czasu - mało atrakcyjny tabor obsługujący linię 100 (standardowy autobus miejski); - brak systemu audiowizualnego informacji turystycznej w pojazdach linii turystycznych; V. Piesze trasy turystyczne w Warszawie Linia 180 obsługiwana przez standardowe autobusy IV. Ocena istniejących linii komunikacji turystycznej w Warszawie Zalety: obecność tras turystycznych obsługiwanych przez różnorodne, atrakcyjne po (zabytkowe tramwaje omnibusy konne, tramwaje wodne i promy); promowanie poprzez obecność linii turystycznych atrakcyjnych miejsc rzadziej odwiedzanych przez turystów (dotyczy to zwłaszcza brzegów Wisły - dzięki kursującym po rzece tramwajom wodnym i promom); objęcie trasą linii T i 100 większości głównych miejsc atrakcyjnych turystycznie w rejonie Centrum; zróżnicowanie trasy linii T i kursowanie linii na zasadzie pętli, brak odcinków powtarzających się; w sezonie letnim kursowanie linii turystycznych (oprócz tramwajów) we wszystkie dni tygodnia; dogodna częstotliwość kursowania promów, tramwajów i omnibusów konnych; obowiązywanie w linii autobusowej 100 i tramwajowej T standardowej taryfy miejskiej; atrakcyjne ceny biletów, w porównaniu z innymi miastami europejskimi; obsługa przewodnika w wybranych kursach linii tramwajowej T; Wady: - niezadowalająca częstotliwość kursowania autobusowej linii 100 (120 minut), pomimo ograniczonej w stosunku do linii miejskich liczby przystanków; - zbyt długa i zawikłana trasa linii 100, utrudniająca orientację w terenie dla turysty; - brak możliwości dogodnych przesiadek do kolejnych kursów tej samej linii na trasie po zwiedzeniu danego obiektu na trasie (efekt zbyt niskiej częstotliwości); - niska częstotliwość kursowania tramwaju wodnego i czasy odjazdu utrudniające orientację (co 110 minut, zamiast o pełnych godzinach); - nie objęcie trasami turystycznymi niektórych terenów atrakcyjnych turystycznie, posiadających relatywnie słaby dojazd innymi środkami komunikacji miejskiej (Żoliborz, Cytadela, ZOO, Praga - Szmulki, centralna część Woli, północna część Powiśla, tereny pod Skarpą w rejonie Łazienek); - oddalenie przystanków tramwaju wodnego i promów od przystanków innych linii miejskich (efekt odwrócenia Warszawy od Wisły); Stołeczne Biuro Turystyki opracowało dla turystów odwiedzających Warszawę propozycje szeregu pieszych tras turystycznych, pozwalających poznać różne aspekty miasta, zależnie od zainteresowań. Opracowano następujące trasy tematyczne: trasa 1 - Trakt Królewski (wraz z Łazienkami i Wilanowem); trasa 2 - Stare Miasto, Nowe Miasto i okolice; trasa 3 - Historyczne Place Warszawy i okolice; trasa 4 - Warszawa Walcząca (miejsca związane z martyrologią i walką Polaków); trasa 5 - Śladami Fryderyka Chopina w Warszawie; trasa 6 - Warszawskie Judaica; trasa 7 - Warszawa Socrealistyczna; trasa 8 - Warszawska Praga; trasa 9 - Warszawa Jana Pawła II; Trasy te poprowadzono tak, aby objąć nimi wszystkie główne atrakcje turystyczne na danej trasie lub miejsca rozrzucone niekiedy po całym mieście, związane z danym tematem. Do zalet tras należy niewątpliwie zaliczyć ich bogaty zakres - nie pomijają żadnych istotnych punktów turystycznych i atrakcji. Można mieć natomiast wątpliwość, czy rzeczywiście należy je uważać za wyłącznie trasy piesze. Wydaje się, że przy pokonaniu niektórych z nich byłoby raczej wskazane korzystanie z komunikacji miejskiej, samochodu czy roweru, przykładowo - wydaje się mało realne i mało atrakcyjne dla przeciętnego turysty pokonanie pieszo trasy z centrum do Wilanowa, do Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich przy ul. Żwirki i Wigury czy na Cmentarz Wojskowy na Powązkach. VI. Informacje i wnioski dotyczące wielkości ruchu turystycznego w Warszawie Z danych zebranych przez ośrodek Ipsos, na zlecenie Urzędu M. St. Warszawy, w czasie corocznych badań ruchu turystycznego, wynika, że w 2008 roku ruch przyjazdowy do Warszawy wyniósł około 12,1 miliona osób - oznacza to ogólną liczbę odwiedzających Warszawę i zatrzymujących się tu na przynajmniej 1 nocleg, niezależnie od celu podróży. Oszacowano, że 73 % spośród tej liczby (około 8,9 miliona osób) przyjechało tu w celach turystycznych. Warto zauważyć, że, jak wynika z badań, ponad 2 razy więcej turystów odwiedza Warszawę niż Kraków. W 2008 roku Kraków odwiedziło jedynie 4,1 miliona turystów. Wśród wszystkich turystów około 5,6 miliona stanowili turyści krajowi, a 3,3 miliona turyści zagraniczni. Turyści zagraniczni najczęściej pochodzą z takich krajów jak Niemcy, Hiszpania, Wielka Brytania, Francja oraz USA (każdy z tych krajów - pomiędzy 9 a 13 % turystów). Natomiast spośród turystów krajowych dominowali przyjeżdżający z województw mazowieckiego, śląskiego i pomorskiego - częściej z innych miast niż wsi. Średni czas pobytu turysty w Warszawie to między 4 a 5 dni. Wśród głównych celów podróży turystycznych wymieniano zwiedzanie, wypoczynek, odwiedziny znajomych, a w dalszej kolejności zakupy, edukację czy turystykę aktywną. Z punktu widzenia funkcjonowania komunikacji turystycznej, z przytoczonych powyżej wyników badań należałoby zwrócić uwagę na dwa fakty. Po pierwsze, zwiedzanie jest wymieniane jako główny cel przyjazdów turystycznych w Warszawie. Fakt ten wydaje się potwierdzać celowość funkcjonowania linii turystycznych w ogóle. Po drugie, niemal 40 % odwiedzających w Warszawę turystów to obcokrajowcy. Można przypuszczać, że duża część z nich przyjeżdża tu po

10 raz pierwszy, a zapewne zdecydowana większość nie zna języka polskiego. Należałoby zatem zwrócić uwagę na przejrzysty system informacji o funkcjonowaniu linii turystycznych, w różnych językach (ulotki w biurach informacji turystycznej i głównych punktach odwiedzanych przez turystów, informacje w internecie). Nasuwa się również pomysł wyposażenia pojazdów turystycznych w system audiowizualnej informacji pokładowej, umożliwiający uzyskanie informacji (w wielu językach) o mijanych atrakcjach turystycznych na trasie. Piętrowe autobusy miejskie: VII. Wnioski płynące z analizy funkcjonowania komunikacji turystycznej w Warszawie i w innych miastach europejskich oraz propozycje zmian Podsumowując, należy podkreślić, że w sezonie 2009 liczba linii turystycznych jest bardzo duża, a ich oferta atrakcyjna. Po nie tylko docierają do licznych zabytków, muzeów, parków czy innych miejsc godnych odwiedzenia, ale też sama jazda nimi dla wielu osób może stanowić dużą atrakcję. Oferta linii turystycznych zdaje się nie ustępować jakością innym dużym miastom europejskim. Warto zwrócić uwagę na niskie ceny biletów w porównaniu do innych miast europejskich. Godną odnotowania jest wysoka frekwencja w środkach miejskiej komunikacji turystycznej. Jak podaje Zarząd Transportu Miejskiego, spośród linii komunikacji turystycznej w Warszawie, największą popularnością cieszą się rejsy tramwajem wodnym oraz statkiem do Serocka (dla potrzeb niniejszego opracowania nie sklasyfikowane jako typowa miejska linia turystyczna), w dalszej kolejności omnibusy konne, promy oraz tramwaje linii T. Wg danych ZTM w pierwszym miesiącu sezonu 2009 (lipcu) z rejsów statkami skorzystało około 5 tysiąca turystów, a z przejażdżek omnibusami konnymi - około 1,8 tysiąca. Dają się jednak zauważyć pewne niedoskonałości linii turystycznych. W szczególności, do głównych wad należy zaliczyć zbyt niską częstotliwość kursowania linii 100. W przypadku tramwaju wodnego częstotliwość rzędu 2 godzin wydaje się być do zaakceptowania - rejs tym środkiem transportu przeznaczony jest raczej dla osób dysponujących czasem i chcących w niespiesznym tempie podziwiać Warszawę z perspektywy Wisły. Jednak w przypadku linii autobusowej taka częstotliwość wydaje się być zbyt mała. Biorąc pod uwagę przykłady innych miast europejskich, należy stwierdzić, że w przypadku autobusowej linii turystycznej powinna być możliwość dogodnej przesiadki na kolejny kurs, po opuszczeniu pojazdu na wybranym przystanku i zwiedzeniu danej atrakcji turystycznej. Dlatego, linia powinna kursować z większą częstotliwością (30 lub najwyżej 60 minut). Ponadto, trasa przejazdu linii 100 wydaje się być zbyt skomplikowana i zbyt długa. Można przypuszczać, że turysta, który jeszcze nie zna Warszawy i odbędzie niemal 2-godzinną jazdę po mieście trasą pełną zakrętów, zamiast poznać dobrze miasto, będzie się raczej czuł zmęczony i zdezorientowany. Wskazany byłaby dlatego, aby zamiast jednej długiej linii turysta miał możliwość wyboru spośród kilku krótszych linii, mających początkowy w tym samym miejscu. Wówczas - przykładowo - po zakończeniu jednej (np. godzinnej wycieczki) turysta miałby możliwość w razie chęci kontynuowania zwiedzania inną linią po krótkim odpoczynku. Byłoby również wskazane, aby setka nie była obsługiwana przez typowe autobusy miejskie ale przez bardziej atrakcyjny tabor. W innych miastach europejskich tego typu linie obsługiwane są zazwyczaj przez piętrowe autobusy, często z otwartym pokładem. W posiadaniu ZTM Warszawa jest aktualnie tylko jeden piętrowy autobus, zalecane byłoby zakupienie większej ich ilości do obsługi linii turystycznych. Tego typu linie mogłyby również obsługiwać autobusy zabytkowe czy zrekonstruowane repliki pojazdów historycznych (np. przedwojennych). Potwierdzeniem powyższych spostrzeżeń wydaje się obserwowana niska frekwencja obecnie funkcjonującej linii 100, szczególnie w porównaniu z innymi liniami komunikacji turystycznej. Zabytkowe autobusy (istniejące współcześnie): Jelcz 272 MEX Jelcz Berliet PR100 Przykłady historycznych warszawskich autobusów (nie zachowanych do dziś): Somua Chevrolet 183 FS Chausson APH47 Chausson APH522

11 VIII. Propozycje zmian w komunikacji turystycznej w Warszawie Można przyjąć, że większość linii komunikacji turystycznej w Warszawie (omnibusy konne, tramwajowa linia T, promy i tramwaj wodny) funkcjonuje prawidłowo i jest atrakcyjna dla pasażerów. Dlatego sugeruje się ich pozostawienie bez zmian. Proponuje się natomiast zmiany w turystycznej komunikacji autobusowej. Jej oferta powinna zostać rozbudowana, sugeruje się podział linii 100 na kilka linii o prostszych trasach, wprowadzenie bardziej atrakcyjnego taboru oraz większej częstotliwości kursowania. Zaproponowano 4 warianty nowych autobusowych linii turystycznych. Wszystkie te warianty mają kilka założeń wspólnych: - prostsze i krótsze, w stosunku do istniejącej linii 100, trasy; - trasy obejmujące możliwie największą liczbę miejsc mogących potencjalnie zainteresować turystę; - na trasach nie powinno być długich odcinków trasy pozbawionych atrakcji dla turysty; - początkowy wszystkich linii zlokalizowany na Pl. Bankowym, który w przyszłości ma stanowić centrum turystyczne Warszawy (punkt o bardzo dogodnym dojeździe komunikacją miejską - metro, tramwaj, autobus - oraz indywidualną - planowany parking podziemny, w sąsiedztwie miejsce krótkotrwałego postoju dla autobusów turystycznych); - czasy przejazdu w przypadku każdej z linii (z nielicznymi wyjątkami) wynoszą, łącznie z postojami, 60 minut; - częstotliwość kursowania każdej z linii wynosi 30 lub 60 minut, co pozwala uzyskać zbiorczą częstotliwość wszystkich linii (na przystanku początkowym) minut; - linie kursujące na przemian ze wspólnego przystanku (np. w przypadku 4 linii proponuje się, że linia A będzie odjeżdżać z przystanku początkowego o każdej pełnej godzinie, linia B - 15 minut po pełnej godzinie, linia C - 30 minut po pełnej godzinie, linia D - 45 minut po pełnej godzinie); - trasy o możliwie prostym przebiegu, bez zbędnego komplikowania i wydłużania; - ponadto założono, że trasy nie będą objęte standardową taryfą miejską, tylko przejazd tymi liniami będzie wymagać wykupienia osobnego, droższego biletu (w cenie zł), tak aby linie te w przeciwieństwie do tradycyjnych linii komunikacji miejskiej nie były deficytowe, ale mogły przynosić miastu zyski; - w niektórych wariantach (2 i 3) zaproponowano trasy mający tematyczny przebieg, przewidziano, że poszczególne trasy z tych wariantów byłyby przeznaczone dla nieco innego typu turysty; W poszczególnych wariantach proponuje się utworzenie od 2 do 6 linii. W przypadku kursowania na każdej z linii po jednym autobusie umożliwi to uzyskanie zbiorczej częstotliwości od 10 do 30 minut. W wariancie 1 oprócz propozycji 4 tras, przedstawiono też pomysł utworzenia linii zbiorczej, która mogłaby kursować tylko w dni powszednie. Jej trasa obejmowałaby wybrane miejsca atrakcyjne turystycznie i omijała miejsca potencjalnych największych utrudnień drogowych występujących w dni powszednie. IX. Przykładowe trasy autobusowych linii turystycznych Wariant 1 W wariancie 1 zaproponowano 4 trasy (A, B, C, D) obejmujące możliwie największą liczbę atrakcji turystycznych w centralnej części miasta. Linie te nie mają tu ściśle tematycznego przebiegu, ale są zróżnicowane terytorialnie - każda z nich obejmuje inny fragment spośród centralnej części miasta. Zakłada się, że linie te kursowałyby w weekendy, każda z nich co 60 minut. Na każdej linii kursowałoby po 1 autobusie, na przystanku bazowym przy Pl. Bankowym linie powinny pojawiać się na przemian, co 15 minut. Założono, że linie będą się zatrzymywać na wszystkich przystankach, jak standardowe linie miejskie. Ponadto zaproponowano linię zbiorczą, która kursowałaby w dni powszednie, co 60 lub 30 minut (1 lub 2 autobusy). Mogłaby również zastępować 4 linie w weekendy, w sezonie mniejszego ruchu turystycznego (poza wakacjami). Linia A ( północna - Stare Miasto, Nowe Miasto, Cytadela, Żoliborz Historyczny, Muranów) Pl. Bankowy - Senatorska - Podwale - Nowomiejska - Freta - Zakroczymska - Krajewskiego - - Zajączka - Mickiewicza - Pl. Wilsona - Mickiewicza - Andersa - Anielewicza - Zamenhofa - - Dubois - Stawki - Okopowa- Żytnia - Nowolipie - Smocza - Nowolipki - Andersa - Pl. Bankowy czas główne miejsca atrakcyjne turystycznie Stare Miasto 4 - Zamek Królewski - Stare Miasto Barbakan 6 - Barbakan - Mury Obronne Starego Miasta Rynek Nowego Miasta 8 - Rynek Nowego Miasta - Nowe Miasto Konwiktorska 10 - Fort Legionów Park Traugutta 11 - Park Traugutta - Fort Traugutta Cytadela 13 - Cytadela - Tramwaju Wodnego Centrum Olimpijskie 14 - Centrum Olimpijskie Plac Wilsona - postój 16 - Kościół Św. Stanisława Kostki - Park Żeromskiego - Fort Sokolnickiego Plac Wilsona 23 Plac Inwalidów 24 Gen. Zajączka 25 Dworzec Gdański 27 Muranowska 28 - Pomnik Poległych i Pomordowanych na Wschodzie Muranów 30 - Ogród Krasińskich

12 Nalewki 31 - Muzeum Żydów Polskich - Pomnik Bohaterów Getta Dzika 33 - Umschlagplatz Stawki 35 Niska 37 Cmentarz Żydowski 39 - Cmentarz Żydowski Żytnia 41 - Kościół Miłosierdzia Bożego ze śladami powstania Nowolipie 43 - Kościół Św. Augustyna - ocalały z Getta Nowolipki 44 Zamenhofa 45 - Muzeum Żydów Polskich - Pomnik Bohaterów Getta Metro Ratusz Arsenał 46 - Ogród Krasińskich - Pałac Mostowskich Plac Bankowy 48 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodne miejsce przesiadek Linia B ( południowa - Trakt Królewski, Łazienki Królewskie, MDM, Nowe City, Plac Grzybowski) Pl. Bankowy - Senatorska - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - Pl. Trzech Krzyży - - Bagatela - Pl. Unii Lubelskiej - Marszałkowska - Pl. Konstytucji - Marszałkowska - - Al. Jerozolimskie - Emilii Plater - Pl. Grzybowski - Grzybowska - Al. Jana Pawła II - - Al. Solidarności - Pl. Bankowy czas główne miejsca atrakcyjne turystycznie Plac Zamkowy 4 - Zamek Królewski - Plac Zamkowy - Kościół Św. Anny Hotel Bristol 5 - Kościół Wizytek - Hotel Bristol Uniwersytet 7 - Kościół Św. Krzyża - Uniwersytet - Pomnik Kopernika Ordynacka 9 Foksal 10 - Nowy Świat - Pałac Zamoyskich Plac Trzech Krzyży 13 - Kościół Św. Aleksandra Plac Na Rozdrożu 16 - Zamek Ujazdowski - Ogród Botaniczny - Park Ujazdowski Łazienki Królewskie - postój 25 - Łazienki Królewskie - Belweder Plac Unii Lubelskiej 26 - Rogatki Mokotowskie Litewska 28 Plac Zbawiciela 29 - Kościół Zbawiciela Plac Konstytucji 30 - MDM Hoża 32 Centrum 34 - Pałac Kultury i Nauki - Rotunda i Ściana Wschodnia Dworzec Centralny 36 Emilii Plater 37 - Nowe City Plac Grzybowski 39 - Synagoga Nożyków - ulica Próżna - zachowana zabudowa Getta Hale Mirowskie 41 - Hale Mirowskie - Dawne Koszary Mirowskie Kino Femina 43 - Kościół Narodzenia NMP Plac Bankowy 45 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodne miejsce przesiadek Linia C ( wschodnia - Mariensztat, Powiśle, ZOO, Nowa Praga, Stara Praga, Szmulki) Pl. Bankowy - Senatorska - Bielańska - Al. Solidarności - Źródłowa - Nowy Zjazd - Dobra - - Tamka - Most Świętokrzyski - Wybrzeże Szczecińskie - Wybrzeże Helskie - Ratuszowa - - Jagiellońska - Św. Cyryla i Metodego - Targowa - Kłopotowskiego - Panieńska - Okrzei - - Ząbkowska - Kawęczyńska - Folwarczna - Radzymińska - Śnieżna - Grodzieńska - - Kosmowskiej - Szwedzka - Stalowa - Środkowa - Wileńska - Targowa - Al. Solidarności - - Most Śląsko-Dąbrowski - Al. Solidarności - Pl. Bankowy czas główne miejsca atrakcyjne turystycznie Bielańska 2 - Ruiny dawnego Banku Polskiego Stare Miasto 4 - Zamek Królewski - Kościół Św. Anny - Stare Miasto Mariensztat 6 - Osiedle Mariensztat - Dawna Komora Wodna Dobra 7 Biblioteka Uniwersytecka 8 - Biblioteka Uniwersytecka Zajęcza 9 - Dawna Elektrociepłownia Powiśle Pomnik Syreny 11 - Centrum Nauki Kopernik - Most Świętokrzyski - Pomnik Syreny - Bulwary Wiślane Sokola 13 (- Port Praski) ZOO 15 - Ogród Zoologiczny Dworzec Wileński 18 - Cerkiew Praska Sierakowskiego 21 - Zabudowa Starej Pragi Markowska 24 Korsaka 25 Zajezdnia Praga - postój 31 - Zabudowa Starej Pragi (Szmulki) - Historyczna Zajezdnia Tramwajowa Śnieżna 33 Grodzieńska 34

13 Szwedzka 36 Środkowa 38 - Zabudowa Nowej Pragi Dworzec Wileński 40 - Cerkiew Praska Park Praski 41 - Park Praski - Katedra Św. Floriana Stare Miasto 44 - Zamek Królewski - Kościół Św. Anny - Stare Miasto Plac Bankowy 48 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodne miejsce przesiadek Linia D ( zachodnia - Wola, Filtry, Stara Ochota, Muzeum Powstania Warszawskiego) Pl. Bankowy - Elektoralna - Chłodna - Żelazna - Pl. Starynkiewicza - Lindleya - Koszykowa - - Krzywickiego - Filtrowa - Pl. Narutowicza - Grójecka - Pl. Zawiszy - Towarowa - Prosta - - Przyokopowa - Grzybowska - Wronia - Chłodna - Żelazna - Al. Solidarności - Pl. Bankowy czas główne miejsca atrakcyjne turystycznie Hale Mirowskie 3 - Hale Mirowskie - Dawne Koszary Mirowskie Chłodna 6 - Kościół Św. Karola Boromeusza - Miejsce kładki między małym i dużym Gettem Mennica 7 - Historyczna zabudowa Woli Norblin 9 - Dawna Fabryka Norblina Sienna 10 - Fragment muru dawnego Getta Plac Starynkiewicza 12 - Dawny Szpital Dzieciątka Jezus Lindleya 13 - Filtry NIK 15 - Zabudowa Starej Ochota Raszyńska 17 Plac Narutowicza 19 - Kościół Św. Jakuba Plac Zawiszy 22 - Muzeum Kolejnictwa Rondo Daszyńskiego 24 Muzeum Powstania 36 - Muzeum Powstania Warszawskiego Warszawskiego - postój Wronia 38 - Zabudowa Starej Woli Chłodna 40 - Kościół Św. Karola Boromeusza - Miejsce kładki między małym i dużym Gettem Wola - Ratusz 41 Kino Femina 43 - Kościół Narodzenia NMP Plac Bankowy 45 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodne miejsce przesiadek trasa zbiorcza - kursuje w dni powszednie - tylko wybrane miejsca Pl. Bankowy - Senatorska - Podwale - Kilińskiego - Długa - Pl. Krasińskich - Miodowa - - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - Pl. Trzech Krzyży - Al. Ujazdowskie - Agrykola - - Myśliwiecka - Rozbrat - Kruczkowskiego - Tamka - Dobra - Nowy Zjazd - - Wybrzeże Kościuszkowskie - Wybrzeże Gdańskie - Sanguszki - Konwiktorska - Bonifraterska - - Świętojerska - Andersa - Pl. Bankowy czas atrakcje turystyczne Plac Bankowy 0 - Ratusz - Zabudowa Corazziańska Stare Miasto 4 - Zamek Królewski - Stare Miasto Plac Krasińskich 7 - Pomnik Bohaterów Powstania Warszawskiego - Sąd Najwyższy - Katedra Polowa WP - Pałac Krasińskich Kapitulna 9 - Kościół Kapucynów - Pałace wzdłuż ulicy Miodowej Plac Zamkowy 11 - Kościół Św. Anny Hotel Bristol 12 - Kościół Wizytek - Hotel Bristol Uniwersytet 13 - Kościół Św. Krzyża - Uniwersytet - Pomnik Kopernika Ordynacka 15 Foksal 16 - Nowy Świat - Pałacyk Zamoyskich Plac Trzech Krzyży 20 - Kościół Św. Aleksandra Plac Na Rozdrożu 22 - Zamek Ujazdowski - Park Ujazdowski - Ogród Botaniczny Agrykola 25 - Łazienki Królewskie - Pałac Na Wodzie - Pałac Myśliwiecki Rozbrat 27 Śniegockiej 28 - Park im. marsz. Rydza - Śmigłego Książęca 30 - Park Na Książęcem PKP Powiśle 31 Topiel 33 Zajęcza 34 - Dawna Elektrociepłownia Powiśle Biblioteka Uniwersytecka 35 - Biblioteka Uniwersytecka Dobra 36 Mariensztat 37 - Osiedle Mariensztat - Dawna Komora Wodna Podzamcze 40 - Arkady Kubickiego - Bulwary Wiślane Konwiktorska 44 - Fort Legionów - Fort Traugutta - Park Traugutta Muranowska 46 - Pomnik Poległych i Pomordowanych na Wschodzie Świętojerska 48 - Ogród Krasińskich

14 Metro Ratusz Arsenał 50 - Pałac Mostowskich Plac Bankowy 52 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodne miejsce przesiadek Wariant 2 W tym wariancie zaproponowano 2 linie z ograniczoną liczbą przystanków (tylko w rejonie głównych atrakcji turystycznych i punktów przesiadkowych). Nazwy części przystanków zmieniono (w stosunku do ich istniejących nazw obowiązujących dla komunikacji miejskiej), tak aby wiązały się z pobliskimi atrakcjami turystycznymi, co stanowiłoby ułatwienie dla turystów. Proponuje się, aby obie linie miały tematyczny przebieg. Linia A obejmuje głównie te części miasta, gdzie występują miejsca związane ze starszą historią miasta (XV-XVIII wiek) - Stare i Nowe Miasto, Trakt Królewski, Łazienki. Natomiast Linia B obejmuje głównie miejsca związane z nowszą historią (XIX i XX wiek, w szczególności z II wojną światową) - tereny dawnego Getta, Muzeum Powstania Warszawskiego, rejony zabudowy socrealistycznej i współczesnej). Zakłada się, że obie linie kursowałyby w weekendy co 60 minut (na każdej po 1 autobusie), co daje łączną częstotliwość 30 minut. W sezonie letnim możliwe jest włączenie 2 dodatkowych autobusów i zwiększenie częstotliwości każdej z linii do 30 minut (zbiorcza częstotliwość 15 minut). Linia A - najstarsze części miasta - Stare Miasto, Nowe Miasto, Praga, Łazienki, Trakt Królewski Pl. Bankowy - Senatorska - Podwale - Kilińskiego - Długa - Pl. Krasińskich - Bonifraterska - - Konwiktorska - Sanguszki - Wybrzeże Gdańskie - Nowy Zjazd - Most Śląsko-Dąbrowski - - Al. Solidarności - Sierakowskiego - Okrzei - Ząbkowska - Kawęczyńska - Folwarczna - - Radzymińska - Ząbkowska - Targowa - Marcinkowskiego - Zamoyskiego - Sokola - - Most Świętokrzyski - Zajęcza - Topiel - Kruczkowskiego - Rozbrat - - Myśliwiecka - Agrykola - Pl. Na Rozdrożu - Al. Ujazdowskie - Pl. Trzech Krzyży - Nowy Świat - - Krakowskie Przedmieście - Miodowa - Kapucyńska - Al. Solidarności - Pl. Bankowy czas główne miejsca atrakcyjne turystycznie Stare Miasto 4 - Zamek Królewski - Stare Miasto Plac Krasińskich 7 - Pałac Krasińskich - Pomnik Bohaterów Powstania Warszawskiego - Katedra Polowa WP - Sąd Najwyższy Muranowska 9 - Pomnik Poległych i Pomordowanych na Wschodzie Arkady Kubickiego 14 - Arkady Kubickiego - Bulwary Wiślane - Przystanek Promu Park Praski 18 - Katedra Św. Floriana - Park Praski - Cerkiew Praska Zajezdnia Praga 22 - Zajezdnia Praga Stara Praga 25 - Zabudowa Starej Pragi Pomnik Syreny 30 - Centrum Nauki Kopernik - Bulwary Wiślane - Pomnik Syreny - Most Świętokrzyski

15 - Dawna Elektrociepłownia Powiśle Park Marsz. Rydza-Śmigłego 34 - Park im. marsz. Rydza-Śmigłego Pałac Na Wodzie 36 - Łazienki Królewskie - Pałac Na Wodzie - Pałac Myśliwiecki Zamek Ujazdowski 39 - Ogród Botaniczny - Park Ujazdowski - Zamek Ujazdowski Plac Trzech Krzyży 42 - Kościół Św. Aleksandra Foksal 45 - Nowy Świat - Pałac Zamoyskich Uniwersytet 47 - Kościół Św. Krzyża - Uniwersytet - Pomnik Kopernika Stare Miasto 49 - Kościół Św. Anny - Zamek Królewski - Stare Miasto Plac Bankowy 53 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodny punkt przesiadkowy Linia B - miejsca związane z historią XIX i XX wieku - Centrum, Plac Grzybowski, MDM, Stara Ochota, Wola, Muranów Pl. Bankowy - Marszałkowska - Królewska - Pl. Grzybowski - Emilii Plater - Al. Jerozolimskie - - Marszałkowska - Pl. Konstytucji - Waryńskiego - Nowowiejska - Krzywickiego - Koszykowa - - Raszyńska - Pl. Zawiszy - Towarowa - Rondo Daszyńskiego - Prosta - Przyokopowa - - Grzybowska - Żelazna - Chłodna - Elektoralna - Al. Jana Pawła II - Anielewicza - Zamenhofa - - Dubois - Stawki - Okopowa - Żytnia - Nowolipie - Smocza - Nowolipki - Andersa - - Pl. Bankowy czas główne miejsca atrakcyjne turystycznie Synagoga 4 - Zabudowa ulicy Próżnej - zachowana z Getta - Synagoga Nożyków Dworzec Centralny 7 - Nowe City Centrum 9 - Pałac Kultury i Nauki - Rotunda i Ściana Wschodnia Plac Konstytucji 12 - MDM Filtry 17 - Filtry Muzeum Kolejnictwa 20 - Muzeum Kolejnictwa Muzeum Powstania Warszawskiego 23 - Muzeum Powstania Warszawskiego Kino Femina 28 - Kościół Narodzenia NMP Muzeum Żydów Polskich 32 - Muzeum Żydów Polskich - Pomnik Bohaterów Powstania Warszawskiego Umschlagplatz 35 - Umschlagplatz Cmentarz Żydowski 39 - Cmentarz Żydowski Kościół Św. Augustyna 43 - Kościół Św. Augustyna - zachowany z Getta Ogród Krasińskich 45 - Ogród Krasińskich - Pałac Mostowskich Plac Bankowy 47 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodny punkt przesiadkowy Wariant 3 W tym wariancie również zaproponowano tematyczne trasy warszawskiej komunikacji turystycznej, o ograniczonej liczbie przystanków. Tak samo jak w wariancie 2, nazwy części przystanków zmieniono (w stosunku do ich istniejących nazw obowiązujących dla komunikacji miejskiej), tak aby wiązały się z pobliskimi atrakcjami turystycznymi, co stanowiłoby ułatwienie dla turystów. Pierwsza trasa (linia A) przeznaczona jest dla osób, które nie znają jeszcze Warszawy w ogóle i chciałyby poznać ogólny wygląd miasta, obejrzeć z okien autobusu jego największe atrakcje i ewentualnie dopiero później zdecydować się na zwiedzanie poszczególnych obiektów. Trasa przebiega przez najbardziej charakterystyczne i mogące zaciekawić turystę przestrzenie Warszawy (Stare i Nowe Miasto, Trakt Królewski, okolice Łazienek, zabudowa socrealistyczna - MDM, Pałac Kultury oraz nowe city). Na trasie przewidziano jedynie kilka przystanków, w pobliżu głównych atrakcji turystycznych (Stare Miasto, Łazienki Królewskie) oraz przy głównych węzłach komunikacyjnych (Centrum, Dworzec Centralny). Proponuje się, aby tak jak obecna linia 100, linia A kursowała we wszystkie dni w sezonie letnim, a w pozostałym okresie - tylko w weekendy. Powinna ją jednak cechować wyższa częstotliwość (60 minut - wówczas do obsługi wystarczyłby 1 autobus, lub 30 minut - 2 autobusy). Trasa linii i przystanki: ulica czas uwagi Plac Bankowy Plac Bankowy 0 Senatorska Podwale Stare Miasto 3 Nowomiejska Freta Zakroczymska Konwiktorska Bonifraterska Miodowa Krakowskie Przedmieście Nowy Świat Plac Trzech Krzyży Aleje Ujazdowskie Łazienki Królewskie 35 postój ok. 10 minut Bagatela Plac Unii Lubelskiej Marszałkowska Plac Zbawiciela Marszałkowska Plac Konstytucji Marszałkowska Aleje Jerozolimskie Centrum 40

16 Emilii Plater Dworzec Centralny 42 Twarda Aleja Jana Pawła II Aleja Solidarności Plac Bankowy Plac Bankowy 50 postój 10 minut do następnego kursu Pozostałe linie (B, C, D) to trasy tematyczne, mające swoje przystanki tylko przy atrakcjach turystycznych związanych z tematem trasy. Zakłada się, że linie te byłyby przeznaczone dla turystów, którzy poznali już nieco Warszawę, ale chcieliby zwiedzić wybrane miejsca dokładniej. Zapewne byliby nimi zainteresowani także niektórzy mieszkańcy Warszawy. Proponuje się, aby linie te miały dłuższe trasy niż linia A i aby kursowałyby tylko w dni wolne w sezonie letnim, po kilka razy dziennie (np. co minut). Proponuje się następujące przebiegi tras tematycznych: Linia B - trasa łącząca miejsca związane ze sławnymi warszawiakami: - Centrum Chopinowskie (Zamek Ostrogskich) przy ul. Tamka; - Salonik Chopina przy ul. Krakowskie Przedmieście; - pomnik Chopina w Parku Łazienkowskim; - mauzoleum Chopina w Kościele Św. Krzyża; - pomnik Marii Konopnickiej w ogrodzie Saskim; - kamień pamiątkowy Marii Konopnickiej na Podwalu; - kościół Sakramentek na Nowym Mieście (klasztor z dawną pensją - miejsce nauki M. Konopnickiej i E. Orzeszkowej); - Muzeum Marii Curie-Skłodowskiej w jej dawnym mieszkaniu; - pomnik Stefana Starzyńskiego i ratusz przy Placu Bankowym; - pomnik Bolesława Prusa przy Krakowskim Przedmieściu; - dom Wokulskiego z Lalki Bolesława Prusa; Trasa linii i przystanki: ulica czas uwagi Plac Bankowy Plac Bankowy 0 - Ratusz - Pomnik Stefana Starzyńskiego - Pomnik Marii Konopnickiej w Ogrodzie Saskim Senatorska Podwale Stare Miasto 3 - Kamień Pamiątkowy Marii Konopnickiej Nowomiejska Freta Muzeum Marii Curie-Skłodowskiej 5 - Muzeum Marii Curie-Skłodowskiej - Kościół Sakramentek Zakroczymska Konwiktorska Bonifraterska Miodowa Krakowskie Przedmieście Pomnik Prusa 11 - pomnik B. Prusa Kościół Św. Krzyża 12 - salonik Chopina - kościół Św. Krzyża - dom z Lalki B. Prusa Nowy Świat Plac Trzech Krzyży Aleje Ujazdowskie Pomnik Chopina 28 - Pomnik Chopina postój ok. 10 minut Bagatela Aleja Szucha Aleja Armii Ludowej Solec Ludna Solec Dobra Tamka Centrum Chopinowskie Kopernika Świętokrzyska Rondo ONZ Aleja Jana Pawła II Aleja Solidarności Plac Bankowy Plac Bankowy Zamek Ostrogskich (Centrum Chopinowskie) Linia C - trasa łącząca miejsca związane z II wojną światową: - Mauzoleum Walki i Męczeństwa (Al. Szucha); - Plac Powstańców Warszawy (Pomnik, miejsce siedziby dowództwa Powstania, Prudential); - Pomnik Bohaterów Powstania Warszawskiego; - Stare Miasto (Pomnik Małego Powstańca, Katedra); - Muzeum Powstania Warszawskiego; - Muzeum na Pawiaku; - Gmach PASTy; - Arsenał (Akcja pod Arsenałem); - Ruiny Dawnego Banku Polskiego - jeden z ostatnich nie odbudowanych po wojnie budynków; - Kościół Miłosierdzia Bożego przy ul. Żytniej ze śladami Powstania; Trasa linii i przystanki: ulica czas uwagi Plac Bankowy Plac Bankowy 0 Marszałkowska Metro 3 gmach PASTy Świętokrzyska Aleje Jerozolimskie Bracka Plac Trzech Krzyży Aleje Ujazdowskie Plac Na Rozdrożu Aleja Szucha Mauzoleum Walki i 10 - Mauzoleum Walki i Męczeństwa Męczeństwa Plac Unii Lubelskiej Marszałkowska Plac Zbawiciela Mokotowska Krucza Bracka

17 Szpitalna Plac Powstańców Warszawy Plac Powstańców Warszawy 16 - miejsce siedziby dowództwa Powstania; - Pomnik na Placu; - Prudential; Mazowiecka Królewska Plac Piłsudskiego Moliera Senatorska Podwale Stare Miasto 28 - Pomnik Małego Powstańca; - Katedra Św. Jana; Kilińskiego Długa Pomnik Bohaterów Powstania Warszawskiego 30 - Pomnik Bohaterów Powstania Warszawskiego; Arsenał 32 - Arsenał; Bielańska Aleja Solidarności Andersa Nowolipki Zamenhofa Dzielna Pawiak 37 - Muzeum Pawiaka; Aleja Jana Pawła II Stawki Okopowa Powązkowska 47 - Powązki - Cmentarz Wojskowy Okopowa Towarowa Rondo Daszyńskiego Prosta Przyokopowa Grzybowska Towarowa Okopowa Żytnia Powązki - Cmentarz Wojskowy Muzeum Powstania Warszawskiego Kościół Miłosierdzia Bożego Żelazna Aleja Solidaności Plac Bankowy Plac Bankowy Muzeum Powstania Warszawskiego; 60 - Kościół Miłosierdzia Bożego; Linia D - trasa łącząca miejsca związane z historią Żydów w Warszawie: - okolice Placu Grzybowskiego: synagoga Nożyków, Teatr Żydowski, ulica Próżna z zachowaną zabudową dawnego Getta; - zachowany fragment muru Getta w rejonie ulicy Siennej; - Żydowski Instytut Historyczny przy Tłomackiem przy Błękitnym Wieżowcu, w miejscu Wielkiej Synagogi; - Miejsce po Okrągłej Synagodze i dawna Mykwa na Pradze; - Pomnik Bohaterów Getta i Muzeum Żydów Polskich; - Trakt Pamięci, Walki i Męczeństwa; - Bunkier (Kopiec) Anielewicza; - Umschlagplatz; - Cmentarz Żydowski; - Kościół Św. Augustyna - jedyny budynek zachowany w głównej części Getta; Trasa linii i przystanki: ulica czas uwagi Plac Bankowy Plac Bankowy 0 - Żydowski Instytut Historyczny; Marszałkowska Królewska Plac Grzybowski Synagoga Nożyków 4 - ul. Próżna zachowana z Getta; - Synagoga Nożyków; - Teatr Żydowski; Emilii Plater Świętokrzyska Rondo ONZ Mur Getta 7 - zachowany fragment muru dawnego Getta; Aleja Jana Pawła II Złota Żelazna Prosta Rondo ONZ Świętokrzyska Kopernika Tamka Most Świętokrzyski Wybrzeże Szczecińskie Okrzei Synagoga Praska 22 - miejsce po dawnej Okrągłej Synagodze; - dawna Mykwa; Jagiellońska Kłopotowskiego Sierakowskiego Aleja Solidarności Błękitny Wieżowiec 31 - Żydowski Instytut Historyczny; (Błękitny Wieżowiec) Andersa Nowolipki Zamenhoffa Muzeum Żydów 35 - Pomnik Bohaterów Getta; Polskich - Muzeum Żydów Polskich; Dubois Bunkier Anielewicza 36 - Kopiec - Bunkier Anielewicza; Stawki Umschlagplatz 38 - Umschlagplatz; Okopowa Cmentarz Żydowski 43 - Cmentarz Żydowski; Żytnia Nowolipie Smocza Nowolipki Kościół Św. Augustyna Aleja Jana Pawła II Aleja Solidarności Plac Bankowy Plac Bankowy kościół Św. Augustyna zachowany z Getta;

18 Wariant 4 (fakultatywny) W wariancie 4 zaproponowano zasadniczo ten sam sposób funkcjonowania komunikacji turystycznej co w wariancie 1, z tą różnicą, że tutaj linii byłoby 6, co umożliwiłoby objęcie nimi większej liczby atrakcji turystycznych. Wydaje się jednak, że wprowadzenie w życie tego wariantu byłoby najtrudniejsze ze względu na największe koszty. Analogicznie jak w wariancie 1 w czasie mniejszego ruchu turystycznego mogłaby kursować linia zbiorcza wg przebiegu z wariantu 1. Każda z 6 linii mogłaby kursować co 60 minut, co zapewniłoby zbiorczą częstotliwość na przystanku bazowym przy Placu Bankowym wynoszącą 10 minut. Opcjonalnie, w przypadku konieczności ograniczenia kosztów lub zbyt małego zainteresowania niektórymi trasami, można przyjąć, że część tras kursowałaby tylko w wybrane dni w roku, na przykład w przypadku organizacji w którymś z miejsc na trasie specjalnych imprez kulturalnych. A - Plac Krasińskich, Stary Żoliborz, Cytadela Pl. Bankowy - Senatorska - Miodowa - Pl. Krasińskich - Bonifraterska - Muranowska - - Mickiewicza - Pl. Inwalidów - Wojska Polskiego - Popiełuszki - Krasińskiego - - Pl. Wilsona - Krasińskiego - Wybrzeże Gdyńskie - Wybrzeże Gdańskie - Grodzka - - Al. Solidarności - Pl. Bankowy czas główne miejsca atrakcyjne turystycznie Kapitulna 4 - Kościół Kapucynów - Pałace wzdłuż ulicy Miodowej Plac Krasińskich 6 - Pałac Krasińskich - Sąd Najwyższy - Pomnik Bohaterów Powstania Warszawskiego - Katedra Polowa WP Franciszkańska 7 - Nowe Miasto Muranowska 9 - Pomnik Poległych i Pomordowanych na Wschodzie Dworzec Gdański 11 Gen. Zajączka 12 Plac Inwalidów 14 - Stary Żoliborz Plac Grunwaldzki 17 Ks. Popiełuszki 19 Suzina 20 - Kościół Św. Stanisława Kostki Plac Wilsona 21 Plac Wilsona 23 - Park Żeromskiego - Fort Sokolnickiego Czarnieckiego 24 Centrum Olimpijskie 25 - Centrum Olimpijskie Cytadela 27 - Cytadela - Przystanek Tramwaju Wodnego Most Gdański 28 - Fort Legionów Sanguszki 30 Podzamcze 32 - Arkady Kubickiego - Bulwary Wiślane - Przystanek Promu Stare Miasto 33 - Zamek Królewski - Kościół Św. Anny - Stare Miasto Plac Bankowy 37 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodny punkt przesiadkowy B - Trakt Królewski, Łazienki, MDM, Nowe Centrum Pl. Bankowy - Senatorska - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - Pl. Trzech Krzyży - - Al. Ujazdowskie - Pl. Na Rozdrożu - Al. Ujazdowskie - Bagatela - Pl. Unii Lubelskiej - - Marszałkowska - Pl. Zbawiciela - Marszałkowska - Pl. Konstytucji - Marszałkowska - - Al. Jerozolimskie - Al. Jana Pawła II - Al. Solidarności - Pl. Bankowy czas główne miejsca atrakcyjne turystycznie Plac Zamkowy 4 - Kościół Św. Anny Hotel Bristol 5 - Hotel Bristol - Kościół Wizytek Uniwersytet 6 - Uniwersytet - Kościół Św. Krzyża - Pomnik Kopernika Ordynacka 8 Foksal 9 - Nowy Świat - Pałac Zamoyskich Plac Trzech Krzyży 12 - Kościół Św. Aleksandra Plac Na Rozdrożu 15 - Zamek Ujazdowski - Park Ujazdowski - Ogród Botaniczny Łazienki Królewskie 17 - Łazienki Królewskie - Belweder Plac Unii Lubelskiej 19 - Rogatki Mokotowskie Litewska 21 Plac Zbawiciela 22 - Kościół Zbawiciela Plac Konstytucji 24 - MDM Hoża 26 Centrum 29 - Pałac Kultury i Nauki - Rotunda i Ściana Wschodnia Dworzec Centralny 32 Rondo ONZ 35 - Nowe City Hale Mirowskie 37 - Hale Mirowskie - Dawne Koszary Mirowskie Kino Femina 39 - Kościół Narodzenia NMP Plac Bankowy 41 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodny punkt przesiadkowy

19 C - Wola, Filtry, Stara Ochota Pl. Bankowy - Elektoralna - Chłodna - Żelazna - Pl. Starynkiewicza - Lindleya - Koszykowa - - Krzywickiego - Filtrowa - Pl. Narutowicza - Grójecka - Pl. Zawiszy - Towarowa - - Rondo Daszyńskiego - Prosta - Przyokopowa - Grzybowska - Pl. Grzybowski - Twarda - - Al. Jana Pawła II - Al. Solidarności - Pl. Bankowy czas główne miejsca atrakcyjne turystycznie Hale Mirowskie 3 - Hale Mirowskie - Dawne Koszary Mirowskie Chłodna 6 - Kościół Św. Karola Boromeusza - Miejsce Kładki z Małego do Dużego Getta Mennica 7 - Zabudowa Starej Woli Norblin 9 - Dawna Fabryka Norblina Sienna 10 - Fragment Muru Getta Plac Starynkiewicza 12 - Kompleks Szpitala Dzieciątka Jezus Lindleya 13 - Filtry NIK 15 - Zabudowa Starej Ochoty Raszyńska 17 Plac Narutowicza 19 - Kościół Św. Jakuba Plac Zawiszy 22 - Muzeum Kolejnictwa Rondo Daszyńskiego 24 Muzeum Powstania 26 - Muzeum Powstania Warszawskiego Warszawskiego Mennica 29 - Zabudowa Starej Woli Aleja Jana Pawła II 30 Plac Grzybowski 32 - Ulica Próżna - zachowana zabudowa Getta - Synagoga Nożyków Rondo ONZ 34 Hale Mirowskie 36 - Hale Mirowskie - Dawne Koszary Mirowskie Kino Femina 38 - Kościół Narodzenia NMP Plac Bankowy 40 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodny punkt przesiadkowy D - Zachęta, Zamek Ostrogskich, Praga, ZOO Pl. Bankowy - Marszałkowska - Królewska - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - - Świętokrzyska - Kopernika - Tamka - Most Świętokrzyski - Wybrzeże Szczecińskie - Okrzei - - Ząbkowska - Kawęczyńska - Otwocka - Siedlecka - Śnieżna - Grodzieńska - Kosmowskiej - - Szwedzka - Stalowa - Inżynierska - Ratuszowa - Wybrzeże Helskie - Wybrzeże Szczecińskie - - Okrzei - Sierakowskiego - Al. Solidarności - Most Śląsko-Dąbrowski - Al. Solidarności - - Pl. Bankowy czas główne miejsca atrakcyjne turystycznie Królewska 2 - Ogród Saski - Gmach PASTy Zachęta 3 - Zachęta - Kościół Ewanglicko-Augsburski Św. Trójcy - Grób Nieznanego Żołnierza Uniwersytet 5 - Uniwersytet - Kościół Św. Krzyża - Pomnik Kopernika Topiel 9 - Zamek Ostrogskich - Dawna Elektrociepłownia Powiśle Pomnik Syreny 10 - Centrum Nauki Kopernik - Most Świętokrzyski - Pomnik Syreny - Bulwary Wiślane Sokola 12 (- Port Praski) Sierakowskiego 14 - Zabudowa Starej Pragi Markowska 16 - Dawna Fabryka Koneser Korsaka 17 Zajezdnia Praga 18 - Zabudowa Starej Pragi (Szmulki) - Historyczna Zajezdnia Tramwajowa Kawęczyńska - Bazylika 20 - Bazylika Najświętszego Serca Jezusowego Grodzieńska 22 Szwedzka 24 Konopacka 26 - Zabudowa Nowej Pragi Inżynierska 27 Ratuszowa - ZOO 29 - Cerkiew Praska ZOO 30 - Ogród Zoologiczny Park Praski 38 - Park Praski - Katedra Św. Floriana Stare Miasto 42 - Zamek Królewski - Kościół Św. Anny - Stare Miasto Plac Bankowy 46 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodny punkt przesiadkowy

20 E - Stare Miasto, Nowe Miasto, Muranów, Umschlagplatz, Cm. Żydowski Pl. Bankowy - Senatorska - Podwale - Nowomiejska - Freta - Zakroczymska - Konwiktorska - - Bonifraterska - Świętojerska - Anielewicza - Zamenhofa - Dubois - Stawki - Okopowa - - Żytnia - Nowolipie - Smocza - Nowolipki - Andersa - Pl. Bankowy Plac Zamkowy 4 - Zamek Królewski - Stare Miasto Barbakan 6 - Barbakan - Mury Obronne Starego Miasta Rynek Nowego Miasta 9 - Nowe Miasto Konwiktorska 11 - Fort Legionów - Fort Traugutta - Park Traugutta Muranowska 13 - Pomnik Poległych i Pomordowanych na Wschodzie Świętojerska 15 - Ogród Krasińskich - Sąd Najwyższy Muranów 17 Nalewki 18 - Pomnik Bohaterów Getta - Muzeum Żydów Polskich Lewartowskiego 19 - Kopiec - Bunkier Anielewicza Dzika 21 - Umschlagplatz Stawki 23 Niska 25 Cmentarz Żydowski 27 - Cmentarz Żydowski Żytnia 30 - Kościół Miłosierdzia Bożego ze śladami Powstania Nowolipie 33 - Kościół Św. Augustyna zachowany z Getta Nowolipki 35 Zamenhofa 36 Metro Ratusz Arsenał 37 - Pałac Mostowskich Plac Bankowy 39 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodny punkt przesiadkowy F - Mariensztat, Powiśle, Agrykola, Trakt Sztuki Pl. Bankowy - Senatorska - Bielańska - Al. Solidarności - Źródłowa - Nowy Zjazd - Dobra - - Zajęcza - Topiel - Kruczkowskiego - Rozbrat - Myśliwiecka - Agrykola - Plac Na Rozdrożu - - Al. Ujazdowskie - Pl. Trzech Krzyży - Wiejska - Prusa - Al. Na Skarpie - Prusa - Wiejska - - Pl. Trzech Krzyży - Al. Ujazdowskie - Al. Jerozolimskie - Krucza - Bracka - Szpitalna - - Pl. Powstańców Warszawy - Mazowiecka - Królewska - Pl. Piłsudskiego - Moliera - - Senatorska - Miodowa - Kapucyńska - Al. Solidarności - Pl. Bankowy Bielańska 3 - Ruiny dawnego Banku Polskiego Stare Miasto 5 - Zamek Królewski - Kościół Św. Anny - Stare Miasto Mariensztat 7 - Osiedle Mariensztat - Dawna Komora Wodna Dobra 8 Biblioteka Uniwersytecka 10 - Biblioteka Uniwersytecka Zajęcza 11 - Dawna Elektrociepłownia Powiśle Topiel 13 PKP Powiśle 15 Książęca 17 - Park Na Książęcem Śniegockiej 18 - Park im. marsz. Rydza-Śmigłego Rozbrat 20 Agrykola 21 - Łazienki Królewskie - Pałac Na Wodzie - Pałac Myśliwiecki Plac Na Rozdrożu 24 - Ogród Botaniczny - Zamek Ujazdowski Piękna 25 - Park Ujazdowski Muzeum Ziemi 29 - Muzeum Ziemi Plac Trzech Krzyży 32 - Kościół Św. Aleksandra DH Smyk 34 Chmielna 35 - Ulica Chmielna - deptak Plac Powstańców Warszawy 36 - Prudential Plac Małachowskiego 38 - Zachęta - Kościół Ewanglicko-Augsburski Św. Trójcy - Grób Nieznanego Żołnierza - Ogród Saski Plac Piłsudskiego 41 - Plac Piłsudskiego Plac Teatralny 42 - Teatr Wielki - Pałac Jabłonowskich - dawny Ratusz - Kościół Św. Andrzeja Plac Bankowy 47 - Ratusz i zabudowa Corazziańska - dogodny punkt przesiadkowy