40. SGO Polesie w dokumentach i wspomnieniach

Transkrypt

1 SGO Polesie w dokumentach i wspomnieniach 40. Por. pil. Edmund Stanisław Piorunkiewicz, dowódca 13 eskadry obserwacyjnej w składzie SGO Polesie. Chronologiczny przebieg mojej działalności wojennej w 1939 r., Warszawa, 15 września 1979 r. Od piątku 1 IX do wtorku 5 IX 2 loty Dyżury w budynku Kontroli Technicznej Dowództwa Lotnictwa w Warszawie przy ul. Puławskiej nr 2. Zadanie: ochrona naziemna lotnisk. Loty na rozpoznanie i łącznikowe. Samolot R XIII z eskadry sztabowej. Od środy 6 IX do wtorku 12 IX 4 loty Po ewakuacji personelu Dowództwa Lotnictwa loty na rozpoznanie przedpola i łącznikowe w obronie Warszawy. Samolot P 7 i R XIII z eskadry sztabowej. Od środy 13 IX do niedzieli 17 IX 6 lotów Eskadra Naczelnego Dowódcy Lotnictwa (dowódca eskadry kpt. pil. Roman Garby- Czerniawski) 267. W eskadrze były również dwie pilotki: Barbara Wojtulanis i Anna Leska 268. Przeloty od Warszawy do Dżurowa. Zadanie: przygotowanie lotnisk do przyjęcia samolotów z Anglii. Samolot R XIII. 13 IX środa Powsinek Krasnystaw 200 km 14 IX czwartek Krasnystaw Tomaszów Lubelski 65 km 15 IX piątek Tomaszów Lubelski Lwów 80 km 16 IX sobota Lwów Chodorów 60 km Chodorów Stanisławów 60 km 17 IX niedziela Stanisławów Dżurów 80 km Łącznie: 545 km Dnia 18 IX poniedziałek 2 loty Przelot z Dżurowa do Wielicka koło Łucka na samolocie R XIII z por. pil. inż. Stanisławem Riessem dla ratowania samolotu Sum. Lot rozpoznawczy z lotniska w Wielicku na samolocie Kpt. dypl. Roman Czerniawski, przed wojną kierownik referatu w Wydziale Organizacyjnym Dowództwa Lotnictwa MSWojsk. 268 Obie przez Rumunię i Francję przedostały się do Wielkiej Brytanii, gdzie służyły w lotnictwie transportowym.

2 Relacje: Edmund Stanisław Piorunkiewicz RWD 8. Przybycie rzutu kołowego 13 eskadry obserwacyjnej z kpt. pil. Lucjanem Fijuthem. Odlot por. pil. [Stanisława] Riessa na samolocie PZL-46 Sum z pełnym składem załogi 269. Odlot kpt. pil. Fijutha moim samolotem R XIII. Po południu przybycie drugiego członu rzutu kołowego 13 eskadry obserwacyjnej ze st. sierż. Józefem Trautmanem, plut. mech. Antonim Kulikowskim i innymi znanymi mnie podoficerami. Wysyłka nadających się do lotu samolotów na południe z obsadą zgłaszającego się personelu latającego i technicznego. Dnia 19 IX wtorek Po noclegu ubezpieczonym w majątku Wielick dalsza wysyłka samolotów na południe. Przybywanie okolicznych mieszkańców, leśników, policjantów i obywateli ziemskich oraz żołnierzy różnych rodzajów broni. Chorzy i ranni na furmankach. Przybycie ppor. rez. Konstantego Radziwiłła. Kpr. pil. Zaleśny ze st. sierż. Trautmanem wykonali lot rozpoznawczy najbliższego rejonu. Dnia 20 IX środa Po noclegu ubezpieczonym w majątku przygotowania do wyjazdu. Utarczka z dywersantami. Uszkodzenie samolotu RWD 8 na skutek ostrzelania kpr. pil. Zaleśnego przez dywersantów podczas lądowania po wykonanym locie rozpoznawczym. Ostre pogotowie. Wzmocnione ubezpieczenie postojowe. Dnia 21 IX czwartek Wyjazd w kierunku Kowla kolumną ubezpieczoną. Zatarg w Hołobach. Przybycie do Kowla. Rozmowa z płk. Suchockim (Duchockim) 270. Nocleg w szkole żydowskiej. Ubezpieczenie posterunkami wartowniczymi. Dnia 22 IX piątek O świcie strzelanina w mieście. Alarm. Wyjazd. Zatrzymanie kolumny na rynku miasta przez polskiego majora (obok sowiecki czołg i żołnierz stojący przy stosie broni) do rozbrojenia eskadry. Zagroziłem majorowi granatem i wyjazd z Kowla, przy torowaniu przemocą przejazdu przez most. Małoryta rozmowa z płk. Ottokarem Brzozą-Brzeziną, dowódcą 50 DP. Mój rekonesans pod Brześć. Incydent z niemieckim żołnierzem. Dołączenie do eskadry: por. Józefa Wodnickiego, por. Kazimierza Jarzyny i żony lekarza wojskowego zatrzymanego przez Niemców w Brześciu. Sanitarka z rannymi, incydent z majorem. Ppor. techn. Szpital polowy. Dnia 23 IX sobota Rozpoznanie terenu do Włodawy przez patrole zmotoryzowane i obserwacja ruchów nieprzyjaciela. Pobranie benzyny z cysterny w Małorycie. Przygotowania do wymarszu. Reorganizacja eskadry na kompanię strzelecką zmotoryzowaną. 269 Tym samym samolotem por. Riess wyleciał 26 IX 1939 r. do Warszawy, wioząc mjr. dypl. Edmunda Galinata z rozkazem Naczelnego Wodza w sprawie utworzenia organizacji podziemnej do walki z Niemcami. 270 Nie udało się zidentyfikować osoby. Prawdopodobnie zniekształcone nazwisko. 255

3 SGO Polesie w dokumentach i wspomnieniach Dnia 24 IX niedziela Apel. Omówienie: ubezpieczenia marszu, sygnałów, zadań i sposobu walki w różnych sytuacjach. Wymarsz w kierunku Włodawy. Zajęcie stanowisk wyjściowych w rejonie Włodawy. Przygotowanie 3 plutonu ppor. Radziwiłła do przeprawy w nocy przez Bug. W nocy z 24 na 25 IX przeprawa przez Bug i zajęcie Włodawy. Natychmiastowa naprawa mostu przez grupę saperów sierż. pchor. inż. Józefa Nowickiego. Od poniedziałku 25 IX do czwartku 5 X 25 lotów Po zajęciu Włodawy loty w SGO Polesie na korzyść 50 DP Brzoza, a następnie na polece nie gen. Franciszka Kleeberga dla całej SGO Polesie. Loty na samolocie PWS-26, rozpoznawcze i łącznikowe. 25 IX poniedziałek 2 loty Po zajęciu Włodawy meldunek przez łącznika na motocyklu do płk. Brzozy-Brzeziny. Odwrotnie, pochwała pisemna dla eskadry. Eskadra gorący posiłek we Włodawie. Incydent z wojewodą lubelskim Jerzym Albinem de Tramecourtem 271. Dyrektor fabryki Motor Ryl samochód Chevrolet i pistolet maszynowy 9 mm Suomi Tikkakoski. Adampol samolot PWS-26. Lot próbny. Po naprawie loty rozpoznawcze. Dołączenie do eskadry pilotów na dwóch samolotach RWD 8. Meldunek o dokonanych rozpoznaniach do płk. Brzozy-Brzeziny. Zameldowałem się u gen. Franciszka Kleeberga. Inż. Wodziński IX wtorek 3 loty Lot rozpoznawczy rejonu Parczewa i Suchowoli. Przebazowanie eskadry do Suchowoli. Przelot samolotów na lotnisko w Suchowoli. Lot rozpoznawczy terenu w promieniu 60 km. Dołączenie do eskadry Karola Radziwiłła z Dawidgródka. 27 IX środa 2 loty Loty rozpoznawcze rano i po południu. Odprawa u gen. Kleeberga w Wyrykach. Zasadzka oddziału kawaleryjskiego w lesie koło rzeki Piwonii. Utarczka granaty. 28 IX czwartek 3 loty Loty rozpoznawcze i łącznikowe z lądowaniem w terenie. Atakowanie podjazdu kawaleryjskiego. Wypad samochodami pod Radzyń Podlaski utarczka z samochodami pancernymi na postoju. 29 IX piątek 3 loty Loty rozpoznawcze i łącznikowe. Utarczka z kolumną zmotoryzowaną niemiecką koło Marynina na trasie Piaski Wojciechów Chełm. Leciał ze mną por. Wodnicki. Atak samolotów nieprzyjacielskich (bombardowanie i ostrzeliwanie) na Parczew i pobliskie okolice. Odprawa eskadry w związku z koniecznością zmiany lotniska. Latałem na poszukiwanie nowego lotniska Rozstrzelany przez Niemców w Lublinie w listopadzie 1939 r. 272 Prawdopodobnie autor źle zapamiętał nazwisko. Zapewne chodzi o inż. Mariana Wodziańskiego.

4 Relacje: Edmund Stanisław Piorunkiewicz 30 IX sobota 3 loty Loty rozpoznawcze i łącznikowe z lądowaniem w terenie. Przygotowanie eskadry do zmiany lotniska w dniu 1 X. 1 X niedziela 2 loty Loty rozpoznawcze i łącznikowe. Rozpoznanie rejonu Biała Podlaska Terespol. Atak nieprzyjacielskich samolotów: w powietrzu mego samolotu, w Parczewie rzutu kołowego eskadry, w Suchowoli lotniska, które zostało zbombardowane, a samoloty RWD 8 uszkodzone. Leciał ze mną ppor. Konstanty Radziwiłł. Po ukończonym ataku samolotów zameldowałem się u gen. Kleeberga. Przebazowanie eskadry na nowe lotnisko w rejonie Kocka, między rzeką Tyśmienicą a m. Tarkawica. Przelot na nowe lotnisko. 2 X poniedziałek 2 loty Loty rozpoznawcze i łącznikowe w rejonie Kocka i w kierunku Serokomli, Woli Gułowskiej, Krzywdy. 3 X wtorek 2 loty Loty rozpoznawcze w rejonach: Lubartów, Kamionka, Michów, Baranów, Łysobyki, Serokomla, Radzyń Podlaski, Bezwola, Jabłoń, Krzywowierzba, Ostrów. Napotkanie niemieckiej kolumny samochodowej na postoju na podwórzu szkoły w Firleju. Por. Wodnicki rzucił wiązkę granatów między samochody. Opis tego zdarzenia znajduje się w gazecie Breslauer Neueste Nachrichten z dnia 9 lutego 1940 r. 4 X środa 2 loty Loty na rozpoznanie rozmieszczenia wojsk nieprzyjacielskich. Atak naszego samolotu przez myśliwski samolot nieprzyjacielski. Leciał wówczas ze mną ppor. Konstanty Radziwiłł. Zdarzenie to opisał Stanisław Jankowski (były żołnierz 13 eskadry obserwacyjnej) w WTK nr 21 (819) z dnia 25 maja 1969 r. Niemcy otrzymali duże posiłki. W terenie pełno zmotoryzowanego niemieckiego wojska i artylerii. 5 X czwartek 1 lot Ostatni mój lot rozpoznawczy około godziny Por. Wodnicki jeździł do Parczewa po prowiant. Wieczorem przywiózł trochę konserw i wiadomość o mającej nastąpić kapitulacji SGO Polesie. W eskadrze przygnębienie, wszyscy chcą dalej walczyć. 6 X piątek Po nieprzespanej nocy spędzonej na dyskusjach zarządziłem zbiórkę całej eskadry. Zaznajomiłem wszystkich z zaistniałą sytuacją i podałem do wiadomości rozkaz kapitulacyjny. Podziękowałem wszystkim za wykazane męstwo i wytrzymałość w walce z wrogiem. Por. Wodnicki wydał każdemu po puszce konserw i 20 złotych. Broń i częściowo sprzęt eskadry oraz dokumenty mieszkańcy wsi pochowali, a większy sprzęt został spalony. Samolotem PWS-26 zaopiekował się szer. rez. Stanisław Łąski, pilot turystyczny Maurycego Zamoyskiego. Oficerowie i podoficerowie w miarę możliwości przebrali się w cywilne ubrania. Udałem się do burmistrza miasta Kocka dr. Konstantego Lenkiewicza po zaświad- 257

5 SGO Polesie w dokumentach i wspomnieniach 258 czenia dla oficerów i podoficerów. W drodze powrotnej przez miasto do majątku [Józefa] Żółtowskiego niespodziewanie natknąłem się na niemieckiego żołnierza i zmuszony byłem zastrzelić go. Zakładnicy (ja, Lenkiewicz i Żółtowski) ustawieni na rynku przed karabinem maszynowym. Łapanka mężczyzn i zamknięcie w stodole. Z 6 na 7 X Nocny marsz w kierunku m. Ryki. Zamiar ucieczki. 7 X sobota Po północy udana ucieczka z kolumny marszowej w rejonie Poizdowa. Kluczenie różnymi drogami i dotarcie do Ryk. Pobyt na strychu w młynie Mieczysława Skalskiego. 17 [X] wtorek Przybycie do Warszawy. [W nocy] z poniedziałku 6 XI na wtorek 7 XI Po północy zostałem zabrany z mieszkania przy ul. Dworkowej 5 m II 1945 r. środa Powrót do Warszawy z niemieckiej niewoli (Hoyerswerda Elsterhorst, Rotenburg n. Fuldą Oflag IX C, Braunschweig Oflag XI B, Woldenberg Oflag II C). Lotniska 1. Wielick koło Łucka od 18 do 21 września 1939 r. 2. Adampol koło Wyryk od 25 do 26 września 1939 r. 3. Suchowola koło Parczewa od 26 września do 1 października 1939 r. 4. Koło Kocka, między rzeką Tyśmienicą a miejscowością Tarkawica od 1 do 6 października 1939 r. Personel latający 1. por. pil. techn. Edmund Stanisław Piorunkiewicz dowódca 13 eskadry obserwacyjnej 2. plut. pil. Mach pilot eskadry na samolocie RWD 8 3. kpr. pil. Zaleśny pilot eskadry na samolocie RWD 8 4. kpr. pil. (nazwisko zapomniane) pilot eskadry na samolocie RWD 8 5. plut. rez. mech. Antoni Kulikowski mechanik PZL, pilot turystyczny, ukończył w 1930 r. Szkołę Pilotów w Bydgoszczy, w latach był członkiem Aeroklubu Warszawskiego 6. szer. rez. Stanisław Łąski pilot turystyczny i szofer Maurycego Zamoyskiego Personel naziemny 1. por. rez. Józef Wodnicki zastępca dowódcy 13 eskadry obserwacyjnej i dowódca 1 plutonu. Brał udział w lotach w charakterze obserwatora

6 Relacje: Edmund Stanisław Piorunkiewicz 2. por. rez. Kazimierz Jarzyna dowódca 2 plutonu. Rodzaj broni piechota. Brał udział w lotach łącznikowych w charakterze łącznika 3. ppor. rez. Konstanty Radziwiłł dowódca 3 plutonu. Rodzaj broni piechota. Brał udział w lotach w charakterze obserwatora 4. sierż. pchor. inż. Józef Nowicki dowódca grupy saperów, rodzaj broni saper 5. st. sierż. Józef Trautman szef eskadry, dowódca grupy transportowo-łącznościowogospodarczej 6. żona lekarza wojskowego zatrzymanego przez Niemców dowódca grupy sanitarnej. Pozostali podoficerowie pełnili funkcje zastępców dowódców plutonów, dowódców drużyn, dowódców sekcji i różne funkcje gospodarcze i wartownicze. W dniu 29 września 1939 r. plut. pilot Mach podczas wykonywania lotu łącznikowego dostał z ziemi postrzał w piętę prawej nogi. Oryginał, maszynopis; CAW, Kolekcja SGO Polesie, rel. nr 73/124a 41. Por. pil. Edmund Stanisław Piorunkiewicz, dowódca 13 eskadry obserwacyjnej w składzie SGO Polesie. Relacja z mego udziału w działaniach wojennych 1939 r., Zielonka k. Warszawy, 10 kwietnia 1970 r. Służbę wojskową rozpocząłem 8 października 1924 r. w 1 pułku lotniczym w Warszawie. Po ukończeniu szkoły mechaników i szkoły pilotażu pozostałem w wojsku w służbie stałej jako pilot. W formacjach lotniczych pełniłem funkcję zastępcy dowódcy eskadry, a następnie oficera nadzoru technicznego bazy, a od 1938 r. byłem na stanowisku kierownika Referatu Badania Wypadków Lotniczych w Dowództwie Lotnictwa, a jako pilot miałem przydział do eskadry sztabowej 1 pułku lotniczego. W działaniach wojennych 1939 r. brałem udział od 1 września w składzie eskadry dowódcy lotnictwa jako zastępca dowódcy eskadry (dowódcą eskadry był kpt. pilot Roman Czerniawski). Wykonywałem loty rozpoznawcze i łącznikowe na korzyść jednostek naziemnych walczących w obronie Warszawy. Wraz z innymi oficerami lotnictwa pozostałymi po ewakuacji Dowództwa Lotnictwa zgłosiłem się do gen. Waleriana Czumy dla dalszego udziału w obronie Warszawy, jednak otrzymałem rozkaz odejścia wraz z eskadrą na południe Polski. Eskadra po kolejnych przesunięciach w terenie wylądowała w dniu 18 września w rejonie Dżurowa na pograniczu rumuńskim. 259