LECZENIE SUBSTYTUCYJNE - PODSTAWOWE INFORMACJE

Transkrypt

1 LECZENIE SUBSTYTUCYJNE - PODSTAWOWE INFORMACJE Co to jest leczenie substytucyjne? Leczenie substytucyjne to farmakologiczna metoda leczenia osób uzależnionych od opioidów, która w połączeniu z opieką socjalną, medyczną oraz psychologiczną daje największe prawdopodobieństwo skuteczności spośród wszystkich innych dostępnych form leczenia. /Joseph i współ., 2000; AATOD Drug Cort Fact Sweet, Jakie są podstawy prawne leczenia substytucyjnego w Polsce? Aktualnie obowiązujące zasady prawne dotyczące stosowania leczenia substytucyjnego określają: Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485, z późniejszymi zmianami) Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 września 1999 r. w sprawie leczenia substytucyjnego (Dz. U. z dnia 24 września 1999 r) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 października 2007 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy leczeniu substytucyjnym oraz szczegółowych warunków, które powinien spełniać zakład opieki zdrowotnej prowadzący leczenie substytucyjne. Na czym polega leczenie substytucyjne? Leczenie substytucyjne polega na stosowaniu, w ramach programu leczenia uzależnienia, produktów leczniczych lub środków odurzających o działaniu agonistycznym na receptor opioidowy, zwanych dalej "środkami substytucyjnymi". W jakim celu stosuje się leczenie substytucyjne? Leczenie substytucyjne stosuje się w celu: 1) poprawy stanu somatycznego i psychicznego, 2) readaptacji osób uzależnionych, 3) ograniczenia rozprzestrzeniania zakażeń HIV i innych. Pacjentów do leczenia substytucyjnego kwalifikuje kierownik programu leczenia uzależnienia jeśli spełniają łącznie następujące warunki: 1) są uzależnieni co najmniej od 3 lat, 2) ukończyli 21 lat, 3) podejmowane próby leczenia konwencjonalnymi metodami okazały się nieskuteczne, 4) wyrażą zgodę na przetwarzanie danych osobowych w zakresie określonym rozporządzeniem. Kierownik programu wyłącza z leczenia substytucyjnego pacjenta, jeżeli trzykrotne kolejne lub pięciokrotne wykonane w ciągu 6 miesięcy badanie moczu potwierdza przyjmowanie innych niż stosowane w leczeniu środków odurzających lub substancji psychotropowych. Kierownik może wyłączyć również pacjenta, który nie przestrzega innych ważnych wymogów określonych programem.podstawowym środkiem substytucyjnym stosowanym w leczeniu substytucyjnym jest metadon. Środek substytucyjny jest podawany pacjentowi przez lekarza lub pielęgniarkę w jednorazowych dawkach dziennych i przyjmowany przez pacjenta w ich obecności. Metadon jest podawany w postaci roztworu. Czy pacjenci substytucyjni podlegają rejestracji? Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii prowadzi centralny wykaz osób objętych programem, w celu wykluczenia udziału pacjenta w więcej niż jednym programie.kierownik programu powiadamia niezwłocznie Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii o zakwalifikowaniu, wyłączeniu lub zakończeniu udziału pacjenta w programie. Kto otrzymuje kartę pacjenta leczenia substytucyjnego? Pacjentowi uczestniczącemu w programie zakład opieki zdrowotnej wydaje kartę identyfikacyjną, uaktualnianą przez zakład co najmniej raz na trzy miesiące.

2 Karta zawiera następujące dane: 1) imię i nazwisko, adres pacjenta; 2) nazwę, adres oraz numer telefonu zakładu; 3) informację o udziale w programie, zawierającą nazwę zastosowanego wobec pacjenta środka substytucyjnego i jego dawkę dobową. W przypadku zmiany danych, o których mowa w ust. 2, karta identyfikacyjna podlega niezwłocznej aktualizacji. W przypadku wyłączenia z programu lub jego zakończenia pacjent niezwłocznie zwraca zakładowi kartę identyfikacyjną. Jaka jest dostępność leczenia substytucyjnego w Polsce? W Polsce leczenie substytucyjne jest dostępne dla około 1500 pacjentów, korzystających z dwudziestu czterech programów leczenia substytucyjnego. W większości programów stosuje się metadon lub inne leki podtrzymujące z tej grupy, jak na przykład buprenorfiny. Co to jest metadon? Metadon to lek syntetyczny, po raz pierwszy zastosowany pod koniec II wojny światowej jako lek przeciwbólowy. Jego działanie przypomina morfinę, jest jednak dłuższe trwa od 24 do 36 godzin. Podobne działanie neurochemiczne w stosunku do powodujących uzależnienie opiatów, heroiny czy morfiny, pozwala na zastosowanie go w leczeniu uzależnień. Doustne podawanie metadonu pozwala na eliminację objawów zespołu abstynenckiego oraz redukuje głód psychiczny narkotyku. Jakie jest działanie metadonu? Metadon, podobnie jak morfina i diacetylomorfina (heroina), działa agonistycznie w stosunku do receptorów opiatowych. Głównym jednak wskazaniem klinicznym metadonu, poza łagodzeniem objawów odstawienia opiatów, jest leczenie bólu. Metadon nasila działanie depresyjne innych opioidów, etanolu, wziewnych anastetyków, fenotiazyn, trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych oraz innych leków o działaniu uspokajającym i nasennym Metadon blokuje także euforyczne skutki działania heroiny. Nie występuje zjawisko tolerancji, czyli ciągłego zwiększania dawek. Możliwe jest zatem ustabilizowanie życia pacjenta. Metadon (6-dimetyloamino-4,4 difenylo-3-hepaton) ma postać białej, krystalicznej substancji o temperaturze topnienia 233 C, rozpuszczalnej w wodzie, etanolu i chloroformie. Wodny roztwór metadonu jest bezbarwny o bardzo gorzkim smaku. Dlaczego leczenie substytucyjne budzi kontrowersje? Leczenie substytucyjne jest związane z koncepcją redukcji szkód (harm reduction). W tym podejściu uznaje się, że nałóg z powodu silnych uwarunkowań biologicznych, problemów natury psychologicznej oraz zmian stylu życia, jest stanem trudnym do pokonania i dlatego należy wspomóc pacjenta w walce z nim. Abstynencja nie jest niezbędnym warunkiem sukcesu terapeutycznego, może być jednym z celów, jakie pacjent może wyznaczyć sobie w porozumieniu z lekarzem. Zdaniem zwolenników tego podejścia, nie każdy pacjent jest w stanie skończyć tradycyjne leczenie i utrzymywać abstynencję. Tym samym nie można skazywać go na wielokrotne próby podejmowania leczenia w ośrodkach czy poradniach, których programom nie może sprostać. Przeciwnicy tej formy leczenia natomiast uważają, że pacjenci w programach substytucyjnych otrzymują darmowy narkotyk, tym samym na koszt państwa umożliwia im się trwanie w nałogu, czy inaczej mówiąc przejście z jednego uzależnienia w inne. Nie wymaga się od nich abstynencji i trwania w trzeźwości, tylko preferuje stan pośredni. Pacjentowi przyznaje się prawo do bycia ekspertem w zakresie decydowania o swoim zdrowiu, na tym gruncie teoretycznym zakłada się natomiast, że uzależnienie jest chorobą znaczenie utrudniającą świadomość i osąd na skutek różnych psychologicznych mechanizmów obronnych. Jakie są zalety leczenia substytucyjnego? Zalety kuracji substytucyjnej: pozytywne skutki zdrowotne Terapia metadonem eliminuje u narkomanów powstawanie nowych zakażeń chorobami przenoszonymi dożylnie. Poprawia

3 ich ogólny stan zdrowia, zwiększa odporność, co jest szczególnie istotne w przypadku nosicieli wirusa HIV. Kuracja zmniejsza śmiertelność wśród osób trwających w nałogu. Ponadto pozytywnie wpływa na zmianę stylu życia, normalizuje popęd i funkcje seksualne u obu płci. pozytywne skutki prawne Kuracja ta znacznie redukuje zachowania kryminalne wśród grupy osób wysokiego ryzyka. Spada liczba przestępstw będących efektem zaburzeń osobowościowych pod wpływem narkotyków, jak i tych dokonywanych w celu ich zdobycia. pozytywne efekty społeczne Poddanie się przez narkomana terapii metadonem umożliwia mu powrót do funkcjonowania w społeczeństwie. Zainteresowany może podjąć naukę lub pracę zawodową, co znacznie zwiększy szanse na powodzenie resocjalizacji. pozytywne efekty ekonomiczne Leczenie narkomana za pomocą substancji zastępczej bardzo wyraźnie zmniejszają ponoszone przez całe społeczeństwo koszty jego utrzymania. Maleje liczba przypadków ich hospitalizacji oraz pobytów w więzieniach. Jakie są zalety metadonu? Metadon ma wiele zalet predystynujących go do stosowania w terapii substytucyjnej osób uzależnionych od opiatów : 1. Działa wystarczająco silnie, by nie dopuścić do wystąpienia objawów odstawiennych (abstynencyjnych) wywołanych przerwaniem przyjmowania heroiny lub morfiny. 2. Jest skuteczny przy podawaniu doustnym, nie ma zatem potrzeby stosowania iniekcji grożących przeniesieniem HIV. 3. Podawanie doustne przerywa związek przyczynowy między stanem euforycznym wywołanym przyjęciem narkotyku i złożonym rytuałem, jaki stanowi iniekcja dożylna. 4. Działanie metadonu trwa od 12 do 24 godzin, co pozwala na dawkowanie raz na dobę. 5. Długotrwałe stosowanie metadonu nie wywołuje niekorzystnych ubocznych skutków poza chronicznym zaparciem oraz, niestety, uzależnieniem co stanowi jego poważną wadę. Jakie są cele podawania metadonu w ramach programów pomocy osobom uzależnionym? Wyodrębnia się cele krótkoterminowe oraz długoterminowe. Za cele krótkoterminowe podawania metadonu uznaje się: 1. Spowodowanie, by jak największa liczba uzależnionych nawiązała kontakt z placówkami opieki zdrowotnej. 2. Zamianę drogi podawania narkotyków z parenteralnej na doustną. 3. Jak najszybsze odsunięcie od osób uzależnionych zagrożeń związanych z przyjmowaniem nielegalnych opiatów. 4. Podtrzymywanie kontaktu uzależnionych z placówką opieki zdrowotnej tak długo, jak to tylko możliwe. 5. Umożliwienie podjęcia procedur diagnostycznych i leczniczych u osób, które tego wymagają, zwłaszcza u nosicieli HIV (poradnictwo przed testem, poradnictwo po teście, badania liczby kopii wirusa w surowicy, antywirusowa terapia wielolekowa). 6. Ułatwienie badań epidemiologicznych problemów związanych z nałogowym przyjmowaniem opiatów. 7. Umożliwienie przeprowadzenia elementarnej oświaty profilaktycznej i zdrowotnej. Do celów długoterminowych podawania metadonu należą: 1. Podejmowanie prób całkowitego uwolnienia chorych od konieczności przyjmowania opiatów poprzez włączanie ich w programy psychoterapii grupowej i/lub indywidualnej. 2. Rehabilitację i resocjalizację uzależnionych poprzez: podejmowanie starań o utrzymanie aktywności zawodowej lub powrót do niej; rozwijanie zdolności adaptacyjnych; poprawę relacji rodzinnych; pomoc w podejmowaniu ról społecznych (matki, ojca, pracownika, ucznia); rozwijanie więzi interpersonalnych; pomoc w uwolnieniu się od wpływu grup przestępczych, wykorzystujących uzależnienie do manipulowania osobami nim dotkniętych (zmuszanie do kradzieży, prostytuowania się); tworzenie grup samopomocowych.

4 Czy istnieją przeciwwskazania do uczestniczenia w programie leczenia metadonem? Przeciwwskazania do uczestnictwa w programie metadonowym: 1. Wiek poniżej 21roku życia. 2. Nietolerancja leku. 3. Schorzenia wątroby, trzustki, nerek lub układu oddechowego. 4. Możliwość rozpoczęcia innego leczenia, rokującego całkowite zaprzestanie przyjmowania heroiny. 5. Uzależnienie od substancji innych niż opiaty. 6. Brak prób podejmowania leczenia w celu całkowitego zaprzestania przyjmowania heroiny w przeszłości. Do kogo mogą zwrócić się po pomoc osoby chcące uczestniczyć w programie metadonowym? Placówki prowadzące program metadonowy: 1. Instytut Psychiatrii i Neurologiiul. Sobieskiego Warszawatel.: fax: chmielew@ipin.edu.pl2. Wojewódzki Zespoł Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnejul. Nowowiejska Warszawatel.: w. 341fax: sekretariatswzpzpoz@wp.pl3. Wojewódzki Szpital Zakaźnyul. Wolska Warszawatel.: Stowarzyszenie "Eleuteria" NZOZ Poradnia Uzależnień dla Dorosłychul. Dzielna Warszawatel.: NZOZ Poradnia ds. Uzależnień "Mały Rycerz" z Programem Leczenia Substytucyjnegoul. Brzeska Warszawatel.: , , fax: SP ZOZ Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie Poradnia Profilaktyczno-Lecznicza ul. Leszno Warszawa tel.: NZOZ Centrumul. Piłsudskiego Siedlcetel.: Poradnia Terapii Uzależnień od Substancji Psychoaktywnych i Współuzależnieńul. Zjednoczenia Chorzówtel.: Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Ludwika RydygierPoradnia UzależnieńOś. Złotej Jesieni Kraków tel.tel/fax: Ośrodek Leczenia UzależnieńProgram Terapii Substytucyjnej MetadonemAl. Tysiąclecia Lublintel./fax: Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych im. dr. J. Bednarzaul. Sądowa Świecietel.: wew SPZOZ Szpital im. Babińskiegoul. Aleksandrowska Łódź - Bałutytel./fax: Centrum Profilaktyki Uzależnieńul. Marcinkowskiego Poznańtel./fax: sedno@poczta.jzk.pl14. Powiatowy Zakład Opieki Zdrowotnejul. Radomska Starachowicetel./fax: Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki Zdrowotnej "Zdroje"ul. Żołnierska Szczecintel./fax: ZOZ Stare MiastoPlac Dominikański Wrocławtel.: Poradnia Terapii Uzależnień od Substancji Psychoaktywnych, Wrocławskie Centrum Zdrowia SP ZOZul. Podwale Wrocławtel.: Lubuski Ośrodek Profilaktyki i Terapiiul. Jelenia 1a Zielona Góratel.: Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnejul. Warszawska 37a Zgorzelectel./fax: subsydium@free.ngo.pl20. Centralny Zarząd Służby Więziennejtel.: (0-22) fax: informacja o programach leczenia substytucyjnego w zakładach karnych Gdzie jeszcze można zwrócić się o pomoc? Więcej informacji na temat placówek udzielających pomocy osobom z problemem narkotykowym można znaleźć: Rzecznik Praw Osób Uzależnionych Biuro Rzecznika Praw Osób Uzależnionych zajmuje się przypadkami łamania praw człowieka wobec osób uzależnionych i pacjentów substytucyjnych. Monitoruje wszelkie przejawy dyskryminacji użytkowników substancji psychoaktywnych, uzależnionych oraz osób na terapii zastępczej (uzależnionych od opiatów, leczących się metadonem lub innymi substytutami narkotyków). Program Rzecznika Osób Uzależnionych Biuro Centrum Dialogu - My, Narkopolacy ul. Chmielna 26/19 Warszawa tel/fax rzecznik@politykanarkotykowa.com

5 PORADNIA.narkomania.org.pl ogólnopolska baza instytucji i organizacji niosących pomoc osobom uzależnionym od narkotyków i ich bliskim Mityngi Anonimowych Narkomanów ogólnopolska lista mityngów, zawierająca szczegółowe dane o czasie i miejscu spotkań Ogólnopolski Telefon Zaufania Narkotyki Narkomania Dostępność: codziennie od 16:00 do 21:00 Koszt: jak za połączenie lokalne niezależnie od czasu jego trwania. Rodzaj oferowanej pomocy: informacja o sieci profesjonalnej pomocy, miniedukacja, wsparcie psychologiczne dla osób uzależnionych od narkotyków, osób okazjonalnie używających narkotyków, rodziców i przyjaciół osób używających narkotyków, pedagogów, nauczycieli, wychowawców, wszystkich innych osób zainteresowanych tym problemem Infolinia Stowarzyszenia KARAN Dostępność: od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00-17:00. Koszt: połączenie bezpłatne Rodzaj oferowanej pomocy: informacja i pomoc w problemach związanych z narkotykami Infolinia Pogotowia Makowego Towarzystwa Powrót z U Dostępność: codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00-20:00, soboty 10:00-19:00. Koszt: jak za połączenie lokalne niezależnie od czasu jego trwania Infolinia Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych Powrót z U Dostępność: codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00-20:00, soboty 10:00-19:00. Koszt: połączenie bezpłatne Opracowała kom. Dorota Dziubińska Ekspert Wydziału ds. Nieletnich, Patologii i Profilaktyki Biura Prewencji KGP. Materiał opracowano na podstawie : 1. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii; 2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie leczenia substytucyjnego; 3. Rozporządzenie Ministra zdrowia w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy leczeniu substytucyjnym oraz szczegółowych warunkach, które powinien spełniać zakład opieki zdrowotnej prowadzący leczenie substytucyjne; Ocena: 0/5 (0) Tweetnij