ANDRZEJ WITKOWSKI*, JAN KOTUSZ STAN ICHTIOFAUNISTYCZNYCH BADAŃ INWENTARYZACYJNYCH RZEK POLSKI STATE OF FISH FAUNA INVENTORY RESEARCH IN POLISH RIVERS

Transkrypt

1 ROCZNIKI NAUKOWE PZW (Rocz. Nauk. PZW) Scientific Annual of the Polish Angling Association 2008, t. 21, s ANDRZEJ WITKOWSKI*, JAN KOTUSZ STAN ICHTIOFAUNISTYCZNYCH BADAŃ INWENTARYZACYJNYCH RZEK POLSKI STATE OF FISH FAUNA INVENTORY RESEARCH IN POLISH RIVERS Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Wrocławskiego ul. Sienkiewicza 21, Wrocław ABSTRACT For many post World War II years the knowledge of fish fauna in Polish rivers was minimal. Till the 60s of the last century we possessed scarce data on only several larger rivers (the upper basins of the Vistula, the Drwęca, the Warta). They might have been useful to only a low degree in conducting effective fishery-angling management and active protection of the most threatened fish species and fish assemblages. In the period of the recent 20 years an imposing number of ichthyofaunistic investigations, which were reflected in ca. 280 publications, were carried out. Owing to this practically no blank spots on the ichthyological map of Poland occur at present. Such great achievements locate Poland among the leaders of European countries with the best investigated riverine fish fauna. Key words: Poland, rivers, fishes, inventory research, monitoring. * Autor do korespondencji: a.witkowski@biol.uni.wroc.pl

2 24 Andrzej Witkowski, Jan Kotusz 1. WSTĘP Przez wiele powojennych lat stan poznania rybostanów naszych rzek był znikomy. W 1988 roku Profesor T. Penczak napisał: Dotychczasowe ichtiologiczne badania inwentaryzacyjne wykonane po II wojnie światowej nierównomiernie pokrywają obszar kraju. Brak jest dotąd danych o ichtiofaunie górnej i środkowej części dorzecza Odry oraz rzek wpadających bezpośrednio do Bałtyku z terenów Pojezierza Pomorskiego.... Zdecydowanie najsłabiej poznany jest rybostan rzek prawej części kraju, tj. na wschód od Wisły. Zbadano tu jedynie ichtiofaunę dorzecza Drwęcy (Backiel 1964), Łyny (Szczerbowski 1972), Biebrzy (Witkowski 1984) oraz górnego i częściowo środkowego Sanu (Rolik 1971). Przedstawiony pokrótce stan badań ichtiofauny naszych rzek nie wygląda zbyt imponująco (Rys. 1) i dalej Należy się spodziewać, że znaczną ich część zdezaktualizowały w rozmaitym stopniu potęgujące się z roku na rok zanieczyszczenia, jak również regulacje i melioracje rzek, pozostające w przypadkowym lub najczęściej szkodliwym związku z gospodarką rybacką. Rys. 1. Stan poznania ichtiofauny polskich rzek w latach (Penczak 1988). Fig. 1. State of ichthyological inventory studies of Polish rivers in (Penczak 1988).

3 Ichtofaunistyczne badania polskich rzek 25 Próbę podsumowania tego problemu oraz dyskusję nad poprawą sytuacji podjęto w czasie Konferencji Naukowej Wędkarstwo w ochronie wód i rybostanów Łódź, (Błachuta i Witkowski 1997). Od tego momentu minęło 10 lat, podczas których praktycznie wymazaliśmy prawie wszystkie białe plamy na ichtiologicznej mapie Polski. Stąd też jest to właściwa chwila, która pozwala na dokonanie już syntezy i wytyczenie kierunków badań na przyszłość. 2. STAN POZNANIA RYBOSTANÓW W LATACH W okresie tym opublikowano około 130 prac i artykułów dotyczących badań ichtiofaunistycznych i ekologicznych, z których zdecydowaną większość (ok. 61%) wykonano między 1970 a 1987 rokiem (Rys. 2). Rys. 2. Liczba opublikowanych prac ichtiofaunistycznych w Polsce w latach Fig. 2. Number of ichthyological inventory papers published in Poland in Poza nielicznymi wyjątkami większość prac zawierała tylko listy gatunków, lakoniczne dane o rozsiedleniu oraz skąpe informacje o liczebności ryb, co tylko w niewielkim stopniu mogło być użyteczne w prowadzeniu racjonalnej gospodarki rybacko-wędkarskiej w rzekach. Niemniej jednak należy tu pokreślić, że w latach wykonano kilka bardzo ważnych prac, które przyczyniły się do dalszego i szybkiego rozwoju nowoczesnej ichtiofaunistyki i badań inwentaryzacyjnych rybostanów rzek w Polsce. Wymienić tu należy opracowania: Żarneckiego i Kołdera (1956)

4 26 Andrzej Witkowski, Jan Kotusz Ichtiofauna Wisły Śląskiej, Jaskowskiego (1962) Materiały do znajomości ichtiofauny Warty i jej dopływów, Iwaszkiewicza (1964) Przebieg naturalnej regeneracji ichtiofauny w odcinku strumienia wyrybionego eksperymentalnie prądem elektrycznym, Backiela (1964) Populacje ryb w systemie rzeki Drwęcy, Szczerbowskiego i innych (1968) Wpływ połowów elektrycznych agregatem prądotwórczym na liczebność ryb drapieżnych w potoku Kośno, a przede wszystkim serię prac Penczaka ( ) Ichtiofauna rzek Wyżyny Łódzkiej i terenów przyległych dotyczących dorzecza Bzury, Pilicy i Warty. W oparciu o opracowane przez wyżej wymienionych badaczy metody, jak również coraz powszechniej stosowane nowoczesne narzędzia połowowe (agregaty spalinowe i bateryjne) możliwym było już objęcie badaniami znacznych obszarów Polski. W tym miejscu na szczególne podkreślenie zasługuje decyzja władz PZW, które w ramach swoich statutowych obowiązków (wynikających m.in. z gospodarowania na rzekach) również dostrzegły potrzebę pilnej inwentaryzacji rybostanów i podjęły w połowie lat osiemdziesiątych decyzję o powołaniu przy ZG PZW Komórki Informacyjno-Wdrożeniowej. Przejęła ona funkcję stymulacji, sterowania i co najważniejsze w znacznym stopniu dofinansowywania również badań ichtiofaunistycznych, a w późniejszym okresie także i monitoringowych rzek poddanych najsilniejszej presji wędkarskiej. Jednocześnie od 1988 roku PZW rozpoczął wydawać własne czasopismo Roczniki Naukowe PZW, na łamach którego zaistniała możliwość publikowania a tym samym szybkiego rozpowszechniania wyników badań, w tym szczególnie dotyczących inwentaryzacji rybostanów. Ta decyzja okazała się korzystna dla obu stron, tj. PZW oraz krajowych ośrodków naukowych. Do badań nad rybostanami naszych rzek od samego początku aktywnie włączyło się kilka placówek. Wymienić tu należy: Zakład Biologii Wód PAN w Krakowie, Katedrę Ekologii i Zoologii Kręgowców Uniwersytetu Łódzkiego, Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Wrocławskiego i Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie. W późniejszych latach dołączyło kilka dalszych m.in. Akademia Rolnicza w Poznaniu i Szczecinie oraz Uniwersytet Rzeszowski. W efekcie tak szerokiego i koordynowanego przez KIW-PZW frontu badań z roku na roku szybko zaczęły znikać białe palmy na ichtiologicznej mapie Polski. 3. STAN POZNANIA RYBOSTANÓW W LATACH W pierwszej dekadzie ( ) badania prowadzono na nowych obszarach (Rys. 3). Obejmowały one: wschodnią Polskę dorzecze Bugu i Narwi; dopływy Odry w środkowym jej biegu Kaczawa, Widawa, Ślęża, Oława, Barycz, Bóbr, Bystrzyca, Smortawa, Stobrawa, Mała Panew; dorzecze dolnej Odry i część Pomorza Zachodniego Drawa, Płociczna, Gwda,

5 Ichtofaunistyczne badania polskich rzek 27 Parsęta; drobne cieki północno-wschodniej Polski Pasłęka, Czarna Hańcza; prawobrzeżne dopływy górnego dorzecza Wisły górna Wisła, Soła, Wieprzówka, Wisłoka, Wisłok, Skawa, Prądnik, Biała Dunajcowa, Poprad, Raba oraz polskie dorzecze Czarnej Orawy. Według szacunkowej oceny w ciągu tego okresu ponad połowa naszych rzek została przynajmniej raz, a w przypadku dorzecza Warty, Pilicy i Bzury oraz fragmentów górnego dorzecza Wisły i Nysy Kłodzkiej więcej razy zbadana. Rys. 3. Stan poznania ichtiofaunistycznego polskich rzek w latach (Błachuta, Witkowski 1997). Fig. 3. State of ichthyological inventory research in Polish rivers in (Błachuta, Witkowski 1997). W okresie kolejnych 10 lat ( ) na ichtiologicznej mapie Polski praktycznie wymazano prawie wszystkie białe plamy (Rys. 4). Na szczególne podkreślenie zasługuje zbadanie rybostanów większości systemów rzecznych Pomorza Zachodniego Słupia, Łeba, Wieprza, Wierzyca, Wda, Łupawa, Reda; środkowego odcinka Wisły; prawobrzeżnych systemów

6 28 Andrzej Witkowski, Jan Kotusz dorzecza dolnej Wisły Wkra, Liwiec, Skrwa; uzupełnienia w dorzeczu środkowej i górnej Odry i Warty Liswarta, Noteć, Prosna, Obra; Płonia, Nysa Łużycka, Bierawka, Ruda, Olza, Opawa, Psina, Osobłoga, Stradunia; bieszczadzkich i beskidzkich dopływów Wisły i Sanu Skawa, Biała Tarnowska, Wołosaty i polskich dopływów Łaby Dzika Orlica, Izera, dopływy Metuji. Rys. 4. Stan poznania ichtiofaunistycznego polskich rzek w latach Fig. 4. State of ichthyological inventory research in Polish rivers in W tym dziesięcioleciu, zgodnie z wcześniej zaproponowanymi metodami (Przybylski 1997), przeprowadzono ponadto kolejne badania monitoringowe m.in. takich systemów rzecznych jak: Warta, Bzura, Pilica, Nida, Gwda, San, Dunajec, Poprad, Raba, Wisłoka, Skawa, Czarna Orawa, Kwisa oraz Łyna (Rys. 5).

7 Ichtofaunistyczne badania polskich rzek 29 Rys. 5. Rzeki i systemy rzeczne, w których prowadzono ichtiologiczne badania monitoringowe. Fig. 5. Rivers and river basins in which the ichthyological monitoring was conducted. 4. ROLA ROCZNIKÓW NAUKOWYCH PZW Od 1988 do 2007 r. PZW wydał łącznie 21 tomów (w tym 1 suplement) Roczników Naukowych PZW. Opublikowano w nich łącznie 164 prace dotyczące różnych aspektów gospodarki wędkarskiej w rzekach, a obejmujące między innymi tak istotne problemy jak: połowy wędkarskie, ocena presji; łowiska specjalne i zawody; efektywność zarybień; biotechnika chowu i hodowli gatunków cennych i zagrożonych; ich biologia i ekologia; ochrona ryb; zapory przepławki turbiny a ryby. Największy jednak udział miały prace poświęcone ichtiofaunistycznej inwentaryzacji rzek obejmujące aż 78 pozycji, co stanowi 47.6% (Rys. 6) ogółu prac tam opublikowanych. Niezależnie od powyższego problematykę gospodarki wędkarsko-rybackiej w naszych rzekach prezentują liczne referaty i artykuły pokonferencyjne z trzech konferencji (SGGW, Warszawa 1998, 2000,

8 30 Andrzej Witkowski, Jan Kotusz 2004) poświęconych reofilnym rybom karpiowatym i czterech innych konferencji naukowych (Uniwersytet Łódzki 1994, 1997, 1998, Spała 2003), na których problematyka inwentaryzacji, monitoringu oraz sytuacji tej grupy ryb (Witkowski i inni 2007) w naszych rzekach stanowiła również znaczną część. Rys. 6. Problematyka badawcza prac opublikowanych w Rocznikach Naukowych PZW. Fig. 6. Scientific problems of papers published in the Scientific Annuals of the Polish Angling Association. W podsumowaniu należy podkreślić, że w ciągu ostatnich dwudziestu lat, wykonaliśmy w Polsce imponującą liczbę inwentaryzacyjnych ichtiofaunistycznych oraz ekologicznych badań, które znalazły swoje odbicie w około 280 pracach opublikowanych tak w krajowych jak i zagranicznych czasopismach. Bibliografię poświęconą ichtiofaunie polskich rzek zawarto w Apendyksie. Tak wielkie, wspólne osiągnięcia ośrodków naukowych i PZW lokują Polskę w ścisłej czołówce europejskich krajów o najlepiej poznanej ichtiofaunie rzek. 5. SUMMARY Since Poland s affiliation to the EU it became necessary to adjust our actions, including the fishery-angling management to legal regulations that are obligatory in the Union, as, among others, the Habitat Directive of

9 Ichtofaunistyczne badania polskich rzek 31 the nature protection system Natura 2000 and European and world conventions. In view of these conditions conducting effective management in rivers and protection of fishes requires from its angling user (Polish Angling Association PAA) an extensive knowledge of fish stocks and changes occurring in them that are caused by angling exploitation as well as the impact of other anthropogenic factors. For many post World War II years the knowledge of fish fauna in Polish rivers was minimal. Till the 60s of the last century we possessed scarce data on only several larger rivers (the upper basins of the Vistula, the Drwęca, the Warta), which were additionally obtained by various methods and sampling equipment (Fig. 1). They might have been useful to only a low degree in conducting effective fishery-angling management and active protection of the most threatened fish species and fish assemblages. Since the 60s an acceleration of inventory studies, particularly pronounced after the creation of the Information Department of the Main Board of the PAA, was recorded (Fig. 2 4). This occurred because an urgent necessity to develop a strategy for inventory research of fish stocks and to create plans concerning the protection and conservation of biological diversity was then discerned. Another important event was the foundation of the scientific journal Scientific Annual of the PAA (in 1988), in which the possibility of fast publication of results appeared, including data concerning riverine fish stocks. Investigations that covered the whole area of Poland (Fig. 6) were actively joined by several scientific institutions, Water Biology Department of the Polish Academy of Sciences (Cracow), the University of Łódź and the University of Wrocław, the Institute of Inland Fisheries (Gdańsk). In the period of the recent 20 years an imposing number of ichthyofaunistic investigations, which were reflected in ca. 280 publications, were carried out (Appendix). Owing to this practically no blank spots on the ichthyological map of Poland occur at present. Such great achievements locate Poland among the leaders of European countries with the best investigated riverine fish fauna. Despite this ichthyological investigations have to be continued, and it is necessary to cover by them the whole lengths of the largest rivers the Vistula and the Odra in the near future. Continuous monitoring of ten and several rivers of various physiographical character and strongest angling pressure (Fig. 5), which will display occurring changes and create a system of their fast assessment enabling people in charge to undertake immediate ichthyological interventions, is also indispensable.

10 32 Andrzej Witkowski, Jan Kotusz 6. LITERATURA Backiel T Populacje ryb w systemie rzeki Drwęcy. RNR, B84, Błachuta J., Witkowski A Problemy gospodarki wędkarskiej w rzekach. ss (W: Wędkarstwo w ochronie wód i rybostanów, Red. T. Backiel). Mat. Konf. uzup. Rocz. Nauk. PZW, Wyd. PZW, Warszawa. Jaskowski J Materiały do znajomości ichtiofauny Warty i jej dopływów. Fragm. Faun., 9, Penczak T Ichtiofauna rzek Wyżyny Łódzkiej i terenów przyległych. Część. Ia. Hydrografia i rybostan Bzury i jej dopływów. Acta Hydrobiol., 10, Penczak T Ichtiofauna rzek Wyżyny Łódzkiej i terenów przyległych. Część. Ib. Hydrografia i rybostan Pilicy i jej dopływów. Acta Hydrobiol., 10, Penczak T Ichtiofauna rzek Wyżyny Łódzkiej i terenów przyległych. Część. Ic. Hydrografia i rybostan Warty i je dopływów. Acta Hydrobiol., 11, Penczak T Ichtiofauna rzek Wyżyny Łódzkiej i terenów przyległych. Część II. Ekologia. Acta Hydrobiol., 11, Penczak T Ichtiofauna rzek Wyżyny Łódzkiej i terenów przyległych. Część III. Przegląd i charakterystyka gatunków. Acta Hydrobiol., 11, Penczak T Ichtiofauna dorzecza Pilicy. Część I. Przed utworzeniem zbiornika. Rocz. Nauk. PZW, 1, Przybylski M Monitoring ichtiofauny rzek. ss (W: Wędkarstwo w ochronie wód i rybostanów, Red. T. Backiel). Mat. Konf. uzup. Rocz. Nauk. PZW, Wyd. PZW, Warszawa. Rolik H Ichtiofauna dorzecza górnego i środkowego Sanu. Fragm. Faun., 17, Szczerbowski J.A., Grudniewski C., Draganik B Efektywność odłowu ryb przy pomocy agregatu prądotwórczego w potoku Kośno. Zesz. Nauk. WSR Olsztyn, 24, Szczerbowski J.A Fishes of the Łyna River system. Pol. Arch. Hydrobiol., 19, Witkowski A Analiza ichtiofauny basenu Biebrzy. Część II. Materiały do znajomości rybostanu i przegląd gatunków. Fragm. Faun., 28, Witkowski A., Penczak T., Kotusz J., Przybylski M., Kruk A., Błachuta J Reofilne ryby karpiowate dorzecza Odry. Rocz. Nauk. PZW, 20, Żarnecki S., Kołder W Ichtiofauna Wisły Śląskiej. Biul. Zakł. Biol. Stawów PAN, 3,

11 Ichtofaunistyczne badania polskich rzek 33 APENDYKS / APPENDIX BIBLIOGRAFIA PRAC ICHTIOFAUNISTYCZNYCH ORAZ INNYCH OPRACOWAŃ ZAWIERAJĄCYCH LISTY GATUNKÓW RYB I MINOGÓW ODNOTOWANYCH W POLSKICH RZEKACH ( ) BIBLIOGRAPHY OF FISH FAUNA PUBLICATIONS CONTAINING LISTS OF FISH AND LAMPREY SPECIES RECORDED IN POLISH RIVERS ( ) 1. Amirowicz A Zagrożone gatunki ryb i minogów w ichtiofaunie województw małopolskiego i śląskiego. Rocz. Nauk PZW, 14 (supl.), Augustyn L Niektóre problemy gospodarki rybacko-wędkarskiej w dorzeczu Dunajca. Mat. Konf. Stan aktualny i perspektywy ichtiofauny dorzecza Dunajca, Łopuszna, , ss Augustyn L Połowy wędkarskie w dorzeczu górnego Dunajca i Rożnowskim Zbiorniku Zaporowym. Kom. Ryb., 3, Augustyn L Ichtiofauna polskiej części dorzecza Popradu. Arch. Ryb. Pol., 12, suppl. 2, Augustyn L. (red.), Ichtiofauna dorzecza Dunajca na początku XXI wieku. Państw. Wyż. Szkoła Zaw. w Nowym Sączu, Nowy Sącz, ss Augustyn L., Bartel R Wstępne badania wpływu dwóch hydroelektrowni na karpiowate ryby rzeczne w Dunajcu. Rocz. Nauk. PZW, 20, Augustyn L., Bartel R., Epler P Ichtiofauna dorzecza Łososiny. Rocz. Nauk. Zoot. Supl. 17, Augustyn L., Bartel R., Epler P Wpływ nowo powstałego zbiornika zaporowego Klimkówka na ichtiofaunę dorzecza Ropy. Rocz. Nauk. Zoot. supl. 17, Augustyn L., Bartel R., Epler P., Jelonek M., Witkowski A The ichthyofauna of the Dunajec River in the Pieniny National Park (Vistula basin, S Poland). Pieniny Przyroda i Człowiek, 9, Augustyn L., Bieniarz K Ichtiofauna Dunajca na obszarze Zbiornika Zaporowego Czorsztyn-Niedzica. Kom. Ryb., 6, Augustyn L., Bieniarz K., Skóra S., Włodek J.M Ichtiofauna dorzecza rzeki Ropy. Rocz. Nauk. PZW, 11, Augustyn L., Epler P., Łuszczek-Trojnar E Ilościowe i jakościowe zmiany w ichtiofaunie potoku Rogoźnik w okresie ostatnich 40 lat. Kom. Ryb., 5, Augustyn L., Epler P., Socha M Porównanie ichtiofauny dwóch potoków górskich przekształconych przez działalność ludzką. Kom. Ryb., 2, 6 7.

12 34 Andrzej Witkowski, Jan Kotusz 14. Augustyn L., Skóra S., Włodek J.M Ichtiofauna dorzecza rzeki Poprad. Rocz. Nauk. PZW, 9, Backiel T Stosunki narybkowe w płytkich środowiskach środkowej Wisły. RNR, 73 B 2, Backiel T Populacje ryb w systemie rzeki Drwęcy. RNR, B84, Backiel T On the fish populations in small streams. Verh. Int. Ver. Limnol., Stuttgart, 15, Backiel T Rybactwo i ryby w Wiśle. ss (W: Ekologiczne podstawy zagospodarowania Wisły i jej dorzecza. Red. Z. Kajak Z.). PWN, Warszawa. 19. Backiel T Fall of migratory fish populations and changes in commercial fisheries in impounded rivers in Poland. ss (W: Habitat Modification and Freshwater Fisheries Proceedings of a Symposium of the European Inland Fisheries Advisory Commission. Red. J.S. Alabaster), Butterworths, FAO, London. 20. Backiel R Ichtiofauna dużych rzek trendy i możliwości ochrony. ss (W: Ochrona przyrody i środowiska w dolinach nizinnych rzek Polski. Red. L. Tomiałojć). Wyd. Inst. Ochr. Przyr. PAN, Kraków. 21. Backiel T., Penczak T The fish and fisheries in the Vistula River and its tributary, the Pilica River. ss (W: Proceedings of the International Large River Symposium. Red. D. P. Dogde). Can. Spec. Publ. J. Fish. Aquat. Sci. 22. Backiel T., Wiśniewolski W., Borzęcka I., Buras P., Szlakowski J., Woźniewski M Fish assemblages in semi-natural and regulated large river stretches. Pol. Arch. Hydrobiol., 47, Backiel T., Wiśniewolski W., Borzęcka I., Buras P., Szlakowski J., Woźniewski M Ichtiofauna w odcinku Wisły od ujścia Pilicy do ujścia Narwi. (W: Międzywale Wisły na odcinku Pilica Narew jako specyficzny i wrażliwy układ przyrodniczy. Red. J. M. Matuszkiewicz, E. Roo-Zielińska). Dokumentacja Geograficzna. 24. Backiel T., Zawisza J Zarys stosunków rybackich w średnim biegu Wisły. Przegl. Ryb., 16, Balon E.K Ryby řeky Olzy. Přir. Sb. Ostr. Kraje, 13, Balon E.K Ichtiobiologiczna charakterystyka rzek Olzy i Łucyny. 50 lat Jedenastolet. Szkoły Średn. z polskim językiem naucz. w Orłowej, Balon E.K Dodatok k ichtybiologickéj charkteristike řeky Olši a výskytu Barbus meridionalis petenyi. Zool. Listy, 12, Balon E.K Spis i ekologiczna charakterystyka krągłoustych i ryb Polski. Pol. Arch. Hydrobiol., 12, Balon E.K., Holčik J Kilka nowych dla Polski form krągłoustych i ryb z dorzecza Dunaju (Czarna Orawa). Fragm. Faun., 11,

13 Ichtofaunistyczne badania polskich rzek Bańbura J., Przybylski M., Zalewski M Dynamika przestrzenna i sezonowa zespołów ryb w dorzeczach Grabii i Lubrzanki. ss (W: Ochrona i zagospodarowanie niewielkich rzek. Red. Zalewski M.), Łódź Warszawa. 31. Bańbura J., Przybylski M., Zalewski M Dynamika przestrzenna i sezonowa zespołów ryb w dorzeczach Grabii i Lubrzanki. Str. ref. XIII Zjazdu Hydrobiol. Pol., Szczecin, , s Białokoz W., Chybowski L Ichtiofauna systemu rzeczno-jeziorowego Czarnej Hańczy. ss (W: Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego. Stacja bazowa WIGRY (Wigierski Park Narodowy). Red. L. Krzysztofiak). PIOS, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa. 33. Białokoz W., Chybowski L Struktura ichtiofauny rzek Wigierskiego Parku Narodowego. ss (W: Funkcjonowanie i ochrona ekosystemów wodnych na obszarach chronionych. Red. Zdanowski B., Kamiński M., Martyniak A.). Wyd. IRS, Olsztyn. 34. Białokoz W., Chybowski L., Krzywosz T Ochrona ichtiofauny w wodach Wigierskiego Parku Narodowego. ss (W: Funkcjonowanie i ochrona ekosystemów wodnych na obszarach chronionych. Red. Zdanowski B., Kamiński M., Martyniak A.). Wyd. IRS, Olsztyn. 35. Bieniarz K., Epler P Ichtiofauna niektórych rzek Polski Południowej. Acta Hydrobiol., 14, Bieniarz K., Epler P Wpływ podgrzanych wód zrzutowych z elektrowni Skawina na ichtiofaunę rzek Skawinki i Wisły. Acta Hydrobiol., 15, Bieniarz K., Epler P Ichtiofauna. ss (W: Dorzecze górnej Wisły. Cz. II. Red. Dynowska I., Maciejewski L.). PWN, Warszawa Kraków. 38. Bieniarz K., Epler P Ichtiofauna niektórych zbiorników zaporowych Polski Południowej. Str. ref. I Kraj. Konf. Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków ryb w aktualny i perspektywy, Koszalin, , s Błachuta J Rola i znaczenie rodzimych gatunków karpiowatych ryb reofilnych w ekosystemach rzek. ss (W: Karpiowate Ryby Reofilne. Red. H. Jakucewicz, R. Wojda). I Krajowa Konferencja Hodowców i Producentów Karpiowatych Ryb Reofilnych. Wyd. PZW, Warszawa. 40. Błachuta J O konieczności odbudowy populacji karpiowatych ryb prądolubnych w dorzeczu górnej i środkowej Odry. ss (W: Karpiowate Ryby Reofilne. Red. H. Jakucewicz, R. Wojda). Wyd. PZW, Warszawa. 41. Błachuta J., Błachuta J., Kusznierz J Ichtiofauna Bugu. ss (W: Korytarz ekologiczny doliny Bugu. Stan Zagrożenia i Ochrona. Red. A. Dąbrowski) Fundacja IUCN Polska, Warszawa. 42. Błachuta J., Kuszewski J., Kusznierz J., Witkowski A Ichtiofauna dorzecza Baryczy. Rocz. Nauk. PZW, 6,

14 36 Andrzej Witkowski, Jan Kotusz 43. Błachuta J., Kusznierz J Odra jako korytarz ekologiczny analiza ichtiofaunistyczna. ss (W: Korytarz ekologiczny doliny Odry. Stan Funkcjonowanie Zagrożenia. Red. W. Jankowski, K. Świerkosz). Fund. IUCN, Polska, Warszawa. 44. Błachuta J., Witkowski A The longitudinal changes of fish community in the Nysa Kłodzka River (Sudety Mountains) in relation to stream order. Pol. Arch. Hydrobiol., 37, Błachuta J., Witkowski A Problemy gospodarki wędkarskiej w rzekach. ss (W: Wędkarstwo w ochronie wód i rybostanów, Red. T. Backiel). Mat. Konf. uzup. Rocz. Nauk. PZW, Wyd. PZW, Warszawa. 46. Błachuta J., Witkowski A Rola wędkarstwa w ochronie rybostanów z czym wchodzimy w trzecie tysiąclecie. ss (W: Wędkarstwo. Przeszłość teraźniejszość przyszłość. Red. E. Grabowski, H. Jakucewicz). Wyd. PZW, Warszawa. 47. Błachuta A., Witkowski A., Kusznierz J Ichtiofauna dorzecza Bobru. Acta Univ. Wratisl., Pr. Zool., 26, Bocheński Z Świat zwierzęcy Babiej Góry kręgowce. ss (W: Park Narodowy na Babiej Górze. Przyroda i człowiek. Red. K. Zabierowski). PWN, Warszawa Kraków. 49. Bontemps S Wędrówki ryb przez przepławkę w zaporze na Wiśle. Gosp. Ryb., Bontemps S., Rudnicki A Ichtiofauna górnego odcinka rzeki Narwi. IRS, Warszawa Żabieniec. 51. Borowski S., Okołów C Gady, płazy, ryby i smoczkouste. ss (W: Park Narodowy w Puszczy Białowieskiej. Red. J.B. Faliński). PWRiL, Warszawa. 52. Brähmick U., Rothe U., Schur H., Tautenhahn M., Thiel U., Wolter C., Zahn S Fische in Brandenburg. Verbreitung und Beschreibung der märkischen Fischfauna. Ministerium für Ernährung, Landwirtschaft und Forsten de Landes Brandenburg. Institut für Binnenfischerei e.v. Potsdam Sacrow, Brunken H., Brummer I., Meyer L Die Fischfauna der Neisse im Raum Guben einschliesslich ihrer Nebengewässer. Bremen/ Braunschweig, Buras P., Woźniewski M., Szlakowski J., Wiśniewolski J Ryby systemu Nidy stan aktualny, zagrożenia i możliwości ochrony. Rocz. Nauk. PZW, 14 (supl.), Chełkowski Z., Chełkowska B., Antoszek O Występowanie chronionych gatunków ryb i minogów w Drawie w obszarze Drawieńskiego Parku Narodowego. Str. ref. I Kraj. Konf. Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków ryb w Polsce, stan aktualny i perspektywy, Koszalin, , ss Chełkowski Z. Chełkowska B., Antoszek O Cyclostomes and fishes of the drainage basin of the River Płociczna. Acta Ichthyol. & Piscat., 27,

15 Ichtofaunistyczne badania polskich rzek Chełkowski Z., Chełkowska B., Antoszek O., Gancarczyk J Fauna krągłoustych i ryb rzeki Drawy na obszarze Drawieńskiego Parku Narodowego. Parki Narod., 4, Chełkowski Z., Chełkowska B., Antoszek O., Gancarczyk J Cyclostomates and fishes of the Drawa River within the limits of the Drawieński National Park. Acta Ichthyol. & Piscat., 26, Chełkowski Z., Chełkowska B., Antoszek O., Gancarczyk J Rybostan dorzecza Płocicznej na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego i jego otuliny. Parki Narod., 3, Chełkowski Z., Łysak A., Chełkowska B., Filipiak J Dominance and occurrence constancy of the fish species in the lower Płonia River. Acta Ichthyol. et Piscat., 29, Chełkowski Z., Trzebiatowski R., Filipiak J., Chełkowska B., Ciupiński M., Klasa B., Klik R Bonitacja zlewni górnej Drawy (od jez. Lubieszewskiego do źródlisk leżących w Dolinie Pięciu Jezior. Wyd. AR w Szczecinie. 62. Chełkowski Z., Trzebiatowski R., Filipiak J., Chełkowska B., Ciupiński M., Lubieniecka I., Klasa B Bonitacja zlewni dolnej Drawy (odcinek: ujście Drawy do Noteci zapora zbiornika retencyjnego Kamienna). Wyd. AR w Szczecinie. 63. Chełkowski Z., Trzebiatowski R., Filipiak J., Chełkowska B., Ciupiński M., Piaseczna K Bonitacja lewni środkowej Drawy (od jazu w Kamiennej do j. Lubieszewskiego). Wyd. AR w Szczecinie. 64. Chełkowski Z., Trzebiatowski R., Filipiak J., Chełkowska B., Lubieniecka I., Klasa B., Jarczak A Bonitacja zlewni Płocicznej. Wyd. AR w Szczecinie. 65. Chełkowski Z., Trzebiatowski R., Filipiak J., Domagała J., Chełkowska B., Klik R., Lubieniecka L., Klasa M., Ciupiński M Bonitacja zlewni rzeki Płoni. AR w Szczecinie (maszynopis). 66. Chełkowski Z., Trzebiatowski R., Filipiak J., Domagała J., Chełkowska B., Klik R., Lubieniecka L., Klasa M., Jarczak A Bonitacja zlewni rzeki Tywy. AR w Szczecinie (maszynopis). 67. Chełkowski Z., Trzebiatowski R., Filipiak J., Klik R., Wydrowski P Bonitacja wybranych cieków Pomorza Zachodniego (Ina). AR w Szczecinie (maszynopis). 68. Danilkiewicz Z Ichtiofauna rzek i małych zbiorników wodnych okolic Parczewa. Ann. UMCS, C, 20, Danilkiewicz Z Materiały do znajomości ichtiofauny rzeki Nurzec, ze szczególnym uwzględnieniem kozy złotawej Cobitis (Sabanejewia) aurata (Filippi, 1865). Ann. UMCS, C, 25, Danilkiewicz Z Ichtiofauna dorzeczy Tyśmienicy i Włodawki. Fragm. Faun., 19, Danilkiewicz Z Ichtiofauna południowego Podlasia. Rocz. Międzyrzecki, 16 17, Danilkiewicz Z Ryby (Pisces) rzek Roztocza. Fragm. Faun., 37,

16 38 Andrzej Witkowski, Jan Kotusz 73. Danilkiewicz Z Minogi oraz ryby rzeki Bugu i jego polskich dopływów. Arch. Ryb. Pol., 5 (suppl. 2), Danilkiewicz Z Zagrożone gatunki ryb w rzekach środkowowschodniej Polski. Rocz. Nauk. PZW, 14 supl., Danilkiewicz Z., Profus P Krągłouste i ryby. ss (W: Roztoczański Park Narodowy, Red. T. Wilgat). Ofic. Wyd. Ostoja, Kraków. 76. Dąbrowski S.J Ichtiofauna oraz sprawa odłowów ryb w Ojcowskim Parku Narodowym. Chroń. Przyr. Ojcz., 19, Dębowski P Wzrost, liczebność i śmiertelność pstrąga potokowego (Salmo trutta m. fario) w dwóch dopływach rzeki Pasłęki. Str. ref. XIII Zjazdu Hydrobiol. Pol., Szczecin, , ss Dębowski P Ichtiofauna dorzecza górnej Pasłęki. Rocz. Nauk. PZW, 3, Dębowski P Ichtiofauna dorzecza Wąskiej. Rocz. Nauk. PZW, 9, Dębowski P Ichtiofauna dorzecza Parsęty. Rocz. Nauk. PZW, 10, Dębowski P Fish assemblages in the Parsęta River drainage basin. Pol. Arch. Hydrobiol., 46, Dębowski P., Grochowski G., Miller M., Radtke G Ichtiofauna dorzecza Słupi. Rocz. Nauk. PZW, 13, Dębowski P., Heese T., Radtke G., Arciszewski M Stan poznania ichtiofauny rzek i jezior Pomorza. Rocz. Nauk. PZW, 14 Supl., Dębowski P., Radtke G., Cegiel K Ichtiofauna dorzecza Pasłęki. Rocz. Nauk. PZW, 17, Dębowski P., Radtke G., Grochowski A Ichtiofauna dorzecza Łeby. Rocz. Nauk. PZW, 15, Dębowski P., Radtke G., Grochowski A Ichtiofauna dorzecza Wieprzy. Rocz. Nauk. PZW, 15, Dębowski P., Radtke G., Szczepański Z Troć (Salmo trutta m. trutta L.) w rzece Brynicy (dorzecze Drwęcy). Rocz. Nauk. PZW, 12, Dębowski P., Terlecki J., Gancarczyk J., Martyniak A., Kozłowski J., Wziątek B., Hliwa P Ichtiofauna rzek Drawieńskiego Parku Narodowego. Rocz. Nauk. PZW, 13, Draganik B., Szczerbowski J. A Wpływ połowów elektrycznych agregatem prądotwórczym na liczebność ryb drapieżnych w potoku Kośno. Zesz. Nauk. WSR, Olsztyn, 16, Epler P., Bartel R., Woźniewski M., Duc M., Olejarski D The passage of fish through the fishway at Rożnów Dam in the Arch. Ryb. Pol., 12, Epler P., Bieniarz K Influence of heated discharge waters from the Skawina electric power station on the ichthyofauna of the rivers Skawinka and Vistula. Acta. Hydrobiol., 15,

17 Ichtofaunistyczne badania polskich rzek Epler P., Chyb J., Mikołajczyk T., Popek W., Łopuch G., Łudzik A Ichtiofauna Wisły w okolicach Krakowa. Rocz. Nauk. Zoot., 17/2 suppl., Epler P., Chyb J., Sokołowska-Mikołajczyk M., Starowicz R., Surma K Ichtiofauna Dłubni. Rocz. Nauk Zoot., 17/2 suppl., Epler P., Łysak A., Sokołowska-Mikołajczyk M., Mikołajczyk T., Chyb J Ichtiofauna wybranych obszarów rzeki San w latach 1968 i Rocz. Nauk. PZW, 18, Epler P., Socha M., Mikołajczyk T., Popek W., Kułacz M Ichtiofauna Skawinki. Rocz. Nauk. Zoot., 17/2 suppl., Epler P., Sokołowska-Mikołajczyk M Badania ichtiofaunistyczne oraz ichtiobiologiczne niektórych rzek Polski Południowej. Część I. Badania ichtiofaunistyczne. Kom. Ryb., 1, Epler P., Szczerbik P., Socha M., Łuszczek-Trojnar E., Drąg-Kozak E., Nowak K Ichtiofauna rzeki Raby poniżej zbiornika zaporowego Dobczyce. Rocz. Nauk. PZW, 18, Galicka W Investigations of the nutrient contents and organic values of the bodies of dominant fish species in the Warta River. Acta Univ. Lodz., Folia Limnol., 5, Galicka W., Penczak T Kształtowanie się ichtiofauny rzeki Warty pod wpływem Zbiornika Jeziorsko. ss (W: Raport o stanie środowiska w województwie sieradzkim w latach Red. G. Glinkowska). PIOŚ, Bibl. Monitor., Sieradz Galicka W., Penczak T., Koszaliński H., Koszalińska M., Ułańska M Stan zanieczyszczenia wody a rybostan w górnym biegu Warty. Str. ref. XV Zjazd Hydrobiol. Pol., Gdynia, , ss Galicka W., Penczak T., Koszaliński H., Marszał, L., Zaczyński A Parametry populacyjne ryb na odcinkach rzeki Warty będących pod wpływem zbiornika Jeziorsko. Str. ref. XVI Zjazdu PTZool., Łódź, , s Głowacki Ł., Penczak T Impoundment impact on fish in the Warta River: species richness and sample size in the rarefaction method. J. Fish. Biol., 57, Heese T Ichtiofauna i gospodarka rybacka w dorzeczu Parsęty. ss (W: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze Parsęty. Stan badań, zagospodarowanie, ochrona. Red. A. Kostrzewski). Wyd. Uczel., Polit. Kosz., Poznań Heese T Ichtiofauna Drawieńskiego Parku Narodowego. ss (W: Gospodarowanie zasobami w Drawieńskim Parku Krajobrazowym, Red. A. Szwichtenberg). Mat. z okazji 20-lecia DPK Holčik J Fishes of the Poprad River: current status and utilization. Arch. Ryb. Pol., 12, supl. 2, Holčik J., Mišik V., Bastl., Kirka I Ichtyologický výskum Karpatského oblúka. 3. Ichtyofauna povodia oravskej priehrady a jej pritokov. Ac. Rer. Natur. Mus. Nat. Slov., 11,

18 40 Andrzej Witkowski, Jan Kotusz 107. Iwaszkiewicz M Przebieg naturalnej regeneracji ichtiofauny w odcinku strumienia wyrybionego eksperymentalnie prądem elektrycznym. Pr. Kom. Nauk Roln. i Leśn. Pozn. TPN, 18, Jakubowski H Ichtiofauna dorzecza Widawki objętego wpływem rozwijającego się Bełchatowskiego Okręgu Przemysłowego. Str. ref. XIII Zjazdu Hydrobiologów Polskich, Szczecin , ss Jakubowski H Zmiany w ichtiofaunie wybranego odcinka rzeki Grabii w okresie od marca 1983 do marca 1984 roku. Str. ref. XIII Zjazdu Hydrobiologów Polskich, Szczecin , ss Jakubowski H., Lewandowska-Jarzynowa B Rybostan rzeki Tanew ( ) na tle niektórych zmian w środowisku. Mat. XIV Zjazd. Hydrobiol. Pol., Olsztyn, s Jakubowski H., Mann R.H.K., Penczak T Zmiany w rybostanie rzeki Widawki od 1963 do 1982 r. Acta Univ. Lodz., Folia Limnol., 3, Jakubowski H., Penczak T Ichtiofauna Niebieskich Źródeł. Zesz. Nauk. Uniw. Łódz., ser. 2, 46, Jakubowski H., Penczak T Zmiany rybostanu rzeki Widawki na tle rozwoju Bełchatowskiego Okręgu Przemysłowego (BOP). Postępy Zoologii Mat. Inf. XIII Zjazdu PTZool., Katowice, IX 1983, ss Jakubowski H., Penczak T., Urbanowicz K Morfologia i biologia klenia Leuciscus cephalus (L.) z wód zrzutowych elektrowni w Koninie. RNR, H, 99, Jaskowski J Materiały do znajomości ichtiofauny Warty i jej dopływów. Fragm. Faun., 9, Jelonek M., Klich M., Żurek R Ichtiofauna Białej Tarnowskiej. Suppl. Acta Hydrobiol., 6, Jelonek M., Klich M., Żurek R Ichtiofauna Dunajca od zbiornika zaporowego w Czchowie do ujścia do Wisły. Suppl. Acta Hydrobiol., 6, Jelonek M., Starmach J Environmental characteristics of affluents of the Dobczyce Reservoir (southern Poland) in the preinpoundment period ( ). 3. Ichthyofauna. Acta Hydrobiol., 30, Jelonek M., Żurek R., Klich M Ichtiofauna rzeki Wisłoki w rejonie nowo powstałego zbiornika Mokrzec (Starostwo Dębica). Suppl. Acta Hydrobiol., 3, Juszczyk W Znaczenie zapory rożnowskiej dla ryb wędrownych. Wszechświat, 8, Juszczyk W Wędrówki ryb przez przepławkę zapory w Rożnowie. Przegl. Ryb., 16, Juszczyk W Passing of fish through the turbines of the Rożnów dam (Dunajec river). Bull. L Acad. Pol. de Sci. et des Lettr., ser. B, Cracovie,

19 Ichtofaunistyczne badania polskich rzek Juszczyk W Przepływ ryb przez turbiny Zapory Rożnowskiej. RNR, 57, Kaj J Zarys fizjografii rybackiej Pomorza Zachodniego. Przegl. Ryb., 15, Kardaszewski A Rybactwo i wody Pomorza Zachodniego. Przegl. Ryb., 14, Kołder W Rybostan górnej Wisły i jego zmiany pod wpływem zbiornika w Goczałkowicach. IV Zjazd Hydrobiol. Pol., Warszawa, Kołder W Obecny stan rybactwa w dorzeczu górnej Wisły. Gosp. Ryb., 13, Kołder W Der Fischbestand der oberen Wisła und seine Verä nderungen nach der Erbauung des Staubeckens Goczałkowice. Acta Hydrobiol., 6, Kołder W Ichtiofauna dorzecza Czarnej Orawy. Wiad. Wędk., 9(183), Kołder W Provisional results on the migration of fish in the upper basin of the River Vistula. Ekol. Pol., A, 13, Kołder W Der Fischbestand der oberen Wisła und seine Verä nderungen nach der Erbauung des Staubeckens Goczałkowice. Verh. Int. Ver. Limnol., Stuttgart, 16, Kołder W Rybactwo w dorzeczu Soły. Gosp. Ryb., 19, Kołder W Rybactwo w dorzeczu Dunajca. Gosp. Ryb., 19, Kołder W Ryby i zagospodarowanie rybackie dorzecza Sanu. (W: Środowisko przyrodnicze dorzecza Sanu, jego znaczenie gospodarcze i ochrona). Bibl. Przem., 6, Kołder W., Skóra S., Włodek J.M Ichthyofauna of the River Raba and its tributaries. Acta Hydrobiol., 16, Kostrzewa J Wpływ degradacji rzeki na ichtiofaunę w jej dopływach. Uniw. Łódzki, (praca doktorska) Kostrzewa J., Penczak T Stan ichtiofauny dorzecza Neru i perspektywy jej restytucji. ss (W: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w roku 2001). Biblioteka Monitoringu Środowiska, Łódź Kostrzewa J., Penczak T., Koszaliński H., Marszał L., Kruk A., Tłoczek K Ichtiofauna dorzecza Liswarty. Rocz. Nauk. PZW, 14, Koszaliński H., Penczak T., Galicka W., Lobon-Cervia J., Jakucewicz H Ichtiofauna dorzecza Gwdy. Rocz. Nauk PZW, 2, Kotusz J., Kusznierz J Stan ichtiofauny w Tarasince i drobnych zbiornikach wodnych. ss (W: Ekosystemy wodne i lądowe Sobiborskiego Parku Krajobrazowego i ich ochrona. Red. W. Wojciechowska). Wyd. KUL, Lublin Kotusz J., Kusznierz J., Witkowski A Ichtiofauna Bystrzycy i jej dopływów (dorzecze Odry). Rocz. Nauk. PZW, 9,

20 42 Andrzej Witkowski, Jan Kotusz 142. Kotusz J., Witkowski A., Baran M., Błachuta J Fish migrations in a large lowland river (Odra R., Poland) based on fish pass observations. Folia Zool., 55, Kotusz J., Witkowski A., Błachuta J., Kusznierz J Stan ichtiofauny w górnym i środkowym dorzeczu Odry. Rocz. Nauk. PZW, 14 (suppl), Kozikowska Z Analiza ichtiofauny w basenie rzeki Biebrzy. Część II. Struktura i rozmieszczenie zespołów ryb w rzece, dopływach i wybranych starorzeczach. Acta Univ. Wratisl., Pr. Zool., 14, Krauze K Długoterminowe zmiany w strukturze doliny rzek i ich konsekwencje dla struktury i dynamiki zespołów ryb. Uniw. Łodzki (praca doktorska) Kruk A Funkcjonowanie ichtiofauny dużej rzeki nizinnej (Warta) w warunkach silnej antropopresji. (W: Bliskie naturze kształtowanie rzek i potoków). Konf. Nauk.-Tech., Zakopane, Kruk A Analiza wieloletnich zmian w zespołach ryb rzeki Warty. Uniw. Łódzki, (praca doktorska) Kruk A Decline in migratory fish in the Warta River, Poland. Ecohydr. & Hydrobiol., 2, Kruk A Self-organizing maps in revealing variation in non obligatory riverine fish in long term-data. Hydrobiologia, 553, Kruk A Long-term ( ) changes in fish assemblages of the Widawka and Grabia Rivers (Poland): pattern recognition with Kohonen artificial neural network. Ann. Limnol. Int. J. Lim., 43, Kruk A., Galicka W., Spychalski P Wpływ kanalizacji miejskiej na ichtiofaunę strumieni miasta Łodzi. ss (W: Bory Tucholskie. II. Zasoby i ich ochrona. Red. K. Gwoździński). Wyd. Uniw. Łodz., Łódź Kruk A., Lek S., Park Y.S., Penczak T Fish assemblages in the large lowland Narew River system (Poland): Application of the selforganizing map algorithm. Ecol. Model., 203, Kruk A., Penczak T Impoundment impact on non obligatory riverine fish populations. s. 60. (In: Freshwater Fish Conservation. Options for the Future). Programme and Abstracts, Albufeira, Portugalia, Kruk A., Penczak T Impoundment impact on populations of facultative riverine fish. Ann. Limnol. Int. J. Limnol., 39, Kruk A., Penczak T., Galicka W., Koszaliński H., Tłoczek K., Kostrzewa J., Marszał L Ichtiofauna rzeki Warty. Rocz. Nauk. PZW, 13, Kruk A., Penczak T., Przybylski M Wieloletnie zmiany w ichtiofaunie górnego biegu Warty. Rocz. Nauk. PZW, 14 (supl.),