WYKŁAD BEZPIECZNE FINANSE SENIORA

Transkrypt

1 WYKŁAD BEZPIECZNE FINANSE SENIORA

2 PLAN WYKŁADU 1. O PROJEKCIE Nowoczesne i bezpieczne finanse seniora IV. 2. ODWRÓCONY KREDYT HIPOTECZNY i RENTA DOŻYWOTNIA - wybrane zagadnienia. 3. UPRAWNIENIA KONSUMENTÓW ZAWIERAJĄCYCH UMOWY FINANSOWE - wybrane zagadnienia. 4. INSTYTUCJE POŻYCZKOWE - czy tzw. szybkie pożyczki są bezpieczne? 5. PODSUMOWANIE 6. CIEKAWE STRONY INTERNETOWE 7. SESJA PYTAŃ I ODPOWIEDZI

3 O PROJEKCIE NOWOCZESNE I BEZPIECZNE FINANSE SENIORA IV 1. Projekt jest realizowany przez Ogólnopolską Federację Stowarzyszeń UTW - został dofinansowany ze środków Narodowego Banku Polskiego. 2. Okres realizacji: 1 grudnia 2014r. do 31 października 2015r. 3. Główne działania w projekcie: przygotowanie i przeprowadzenie cyklu 30 wykładów pt. BEZPIECZNE finanse seniora oraz 60 warsztatów komputerowych pt. NOWOCZESNE finanse seniora dla grupy UTW na terenie Polski; prowadzenie punktu informacyjno-doradczego Bezpieczne finanse seniora ; przygotowanie, wydanie i dystrybucja do UTW na terenie Polski 3 wydań newslettera pt. Niezbędnik finansowy seniora. 4. WIĘCEJ INFORMACJI:

4 O PROJEKCIE NOWOCZESNE I BEZPIECZNE FINANSE SENIORA IV INFOLINIA PUNKTU INFORMACYJNO-DORADCZEGO (BEZPŁATNA dla połączeń z telefonów stacjonarnych) federacjautw@interia.eu

5 ODWRÓCONY KREDYT HIPOTECZNY i RENTA DOŻYWOTNIA - wybrane zagadnienia

6 TEST WIEDZY 1. Co to jest odwrócony kredyt hipoteczny? 2. Co to jest renta dożywotnia? 3. Czy w/w produkty finansowe są korzystne dla seniora?

7 KONKURS W jakim kraju po raz pierwszy w praktyce zastosowano konstrukcję odwróconej hipoteki/odwróconego kredytu hipotecznego? USA

8 MODELE PRDUKTU FINANSOWEGO OBEJMUJĄCEGO PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI NIERUCHOMOŚCI W ZAMIAN ZA ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE MODEL KREDYTOWY klient nie traci własności nieruchomości w momencie podpisania umowy, wariant dostępny w Polsce, nazewnictwo: odwrócony kredyt hipoteczny, odwrócona hipoteka, źródło regulacji prawnej: ustawa z dnia 23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym. MODEL SPRZEDAŻOWY klient co do zasady traci własność nieruchomości w momencie podpisania umowy, wariant dostępny w Polsce, nazewnictwo: renta dożywotnia, umowa nienazwana, wzorowana na przepisach o umowie dożywocia i umowie renty zamieszczonych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

9 MODELE PRDUKTU FINANSOWEGO OBEJMUJĄCEGO PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI NIERUCHOMOŚCI W ZAMIAN ZA ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE - WYBRANE PRZYKŁADY ZA GRANICĄ

10 PODSTAWA PRAWNA Ustawa z dnia 23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym (Dz.U poz. 1585) (dalej zwana ustawą)

11 DEFINICJA ODWRÓCONEHO KREDYTU HIPOTECZNEGO Przez umowę odwróconego kredytu hipotecznego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas nieoznaczony określoną sumę środków pieniężnych, których spłata nastąpi po śmierci kredytobiorcy, a kredytobiorca zobowiązuje się do ustanowienia zabezpieczenia spłaty tej sumy wraz z należnymi odsetkami oraz innymi kosztami (art. 4 ust. 1 ustawy).

12 ISTOTA ODWRÓCONEGO KREDYTU HIPOTECZNEGO 1. Decydując się na zawarcie umowy odwróconego kredytu hipotecznego klient pozostaje właścicielem nieruchomości przez cały czas trwania umowy i może z niej korzystać. Własność nieruchomości może przejść na bank zasadniczo dopiero rok po śmierci kredytobiorcy. 2. Umowa w/w różni się od zwykłego kredytu hipotecznego w szczególności tym, że w przypadku odwróconego kredytu hipotecznego bank przekazuje pieniądze właścicielowi np. mieszkania - zwrot tej kwoty następuje zasadniczo po śmierci kredytobiorcy ze środków pochodzących ze sprzedaży nieruchomości lub uzyskanych od spadkobierców kredytobiorcy. Natomiast przy zwykłym kredycie hipotecznym kredyt udzielany jest na zakup nieruchomości i spłacany za życia kredytobiorcy najczęściej w miesięcznych ratach.

13 KREDYTODAWCA STRONY UMOWY KREDYTOBIORCA BANK, oddział banku zagranicznego, oddział instytucji kredytowej, instytucja kredytowa prowadząca działalność transgraniczną. OSOBA FIZYCZNA, która jest właścicielem/współwłaścicielem nieruchomości lub której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lub prawo użytkowania wieczystego.

14 WAŻNE! Umowa zawarta z podmiotem niebędącym bankiem nie będzie umową odwróconego kredytu hipotecznego i osoba, która ją zawrze, nie będzie mogła korzystać z ochrony zawartej w przepisach ustawy.

15 PRZEDMIOT UMOWY 1. Ustawa wskazuje, iż przedmiotem odwróconego kredytu hipotecznego mogą być nieruchomości, nie precyzując jednocześnie ich katalogu. 2. Przedmiotem w/w umowy mogą być zatem np.: domy, mieszkania, lokale użytkowe, nieruchomości gruntowe (rolne, leśne, komercyjne).

16 OBOWIĄZKI BANKU POPRZEDZAJĄCE ZAWARCIE UMOWY Bank, w terminie nie krótszym niż 14 dni przed zawarciem umowy odwróconego kredytu hipotecznego, dostarcza kredytobiorcy, według jego wyboru, w postaci papierowej lub elektronicznej, FORMULARZ INFORMACYJNY zawierający informacje o ofercie odwróconego kredytu hipotecznego. W/w termin może być skrócony na żądanie kredytobiorcy.

17 OBOWIĄZKI BANKU POPRZEDZAJĄCE ZAWARCIE UMOWY cd. 1. W formularzu informacyjnym w szczególności bank powinien zamieścić następujące informacje: a) kwotę odwróconego kredytu hipotecznego, sposób jej ustalenia, w tym stosunek tej kwoty do wartości nieruchomości będącej własnością kredytobiorcy; b) termin i sposób wypłaty odwróconego kredytu hipotecznego; c) sposób ustalenia wysokości oprocentowania, wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany oraz wysokość i sposób płatności innych kosztów; d) sposób zabezpieczenia wierzytelności banku; e) prawa i obowiązki kredytobiorcy; f) zasady rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego.

18 FORMA UMOWY 1. Umowę odwróconego kredytu hipotecznego zawiera się w formie pisemnej. 2. Nie ma wymogu prawnego, by umowy tego typu zawierane były w formie aktu notarialnego. 3. Szczegółową treść umowy odwróconego kredytu hipotecznego reguluje przepis art. 10 ust. 2 ustawy.

19 TREŚĆ UMOWY wycena nieruchomości 1. Podstawowe znaczenie dla odwróconego kredytu hipotecznego ma ustalenie wartości rynkowej nieruchomości lub lokalu. 2. Zgodnie bowiem z normą art. 6 ustawy podstawą do ustalenia kwoty odwróconego kredytu hipotecznego jest wartość rynkowa określana według zasad wynikających z ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. 3. Przepis art. 151 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami stanowi z kolei, iż wartość rynkową nieruchomości stanowi jej najbardziej prawdopodobna cena możliwa do uzyskania na rynku. 4. Wyceny dokonuje rzeczoznawca majątkowy - w ustawie nie zostało wskazane, która ze stron poniesie koszty jego zatrudnienia; jest to kwestia do ustalenia w samej umowie odwróconego kredytu hipotecznego.

20 TREŚĆ UMOWY wysokość kredytu 1. Wartość rynkowa nieruchomości ustalona przez rzeczoznawcę stanowi podstawę do ustalenia kwoty odwróconego kredytu hipotecznego. 2. Podkreślić należy, iż obok wartości nieruchomości (obecnej i spodziewanej, przyszłej) oraz kosztów kredytu (np. prowizja, oprocentowanie, koszty wyceny) na ostateczną kwotę kredytu wpływ mają również takie cechy właściciela jak np.: płeć, wiek. 3. W związku z obecnym brakiem oferty bankowej w zakresie w/w produktu nie można precyzyjnie określić, jak będzie kształtowała się relacja wysokości kredytu do wartości nieruchomości. Eksperci szacują, że kredyt ten będzie zawierał się w przedziale od 30 % - 70% wartości rynkowej nieruchomości (Źródło: R. Czerniawski, Odwrócona hipoteka. Poradnik Dla Osób Starszych, wyd.: BRPO, grudzień 2014).

21 TREŚĆ UMOWY zasady wypłaty kredytu 1. Wypłata kwoty odwróconego kredytu hipotecznego następuje jednorazowo albo w ratach, przez ustalony okres i w wysokości określonych w umowie odwróconego kredytu hipotecznego, nie dłużej jednak niż do dnia śmierci kredytobiorcy. 2. Odwrócony kredyt hipoteczny nie musi być zatem świadczeniem dożywotnim. 3. Jeżeli umowa odwróconego kredytu hipotecznego została zawarta z więcej niż jednym kredytobiorcą, w przypadku śmierci jednego z nich, prawo do wypłaty rat odwróconego kredytu hipotecznego, przysługujących zmarłemu kredytobiorcy przysługuje tym z żyjących kredytobiorców, którzy nabyli po zmarłym udział we własności nieruchomości lub w prawie do nieruchomości, stanowiących zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego, proporcjonalnie do wysokości nabytego przez nich udziału.

22 WYBRANE PRAWA KREDYTOBIORCY 1. Kredytobiorca może bez podania przyczyny oraz bez żadnych dodatkowych kosztów odstąpić od umowy odwróconego kredytu hipotecznego w terminie 30 dni od jej zawarcia 2. Kredytobiorca ma prawo w każdym czasie do spłaty całkowitej kwoty kredytu lub jej części w takim przypadku bank nie pobiera prowizji. 3. Kredytobiorca może wypowiedzieć umowę odwróconego kredytu hipotecznego w każdym czasie, z zachowaniem 30-dniowego terminu.

23 ODSTĄPIENIE OD UMOWY ODWRÓCONEGO KREDYTU HIPOTECZNEGO 1. Kredytobiorca może bez podania przyczyny odstąpić od umowy odwróconego kredytu hipotecznego w terminie 30 dni od dnia jej zawarcia. 2. W/w termin uważa się za zachowany, jeżeli kredytobiorca przed jego upływem złoży pod wskazany przez kredytodawcę adres lub nada w placówce pocztowej wyznaczonego operatora oświadczenie o odstąpieniu od umowy. 3. Wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy odwróconego kredytu hipotecznego powinien być do niej załączony przez kredytodawcę. 4. Po dokonaniu odstąpienia, kredytobiorca zobowiązany jest do zwrotu bankowi wypłaconej kwoty odwróconego kredytu hipotecznego wraz z odsetkami, jeżeli wypłata nastąpiła przed upływem terminu do odstąpienia od umowy.

24 WYBRANE OBOWIĄZKI KREDYTOBIORCY 1. Kredytobiorca zobowiązany jest do ubezpieczenia nieruchomości od zdarzeń losowych, jeżeli jest to wymagane przez bank. 2. Kredytobiorca zobowiązany jest utrzymywać nieruchomość w stanie niepogorszonym, z uwzględnieniem zwykłego używania rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, w szczególności dokonywać bieżących napraw i remontów. 3. Kredytobiorca powinien terminowo uiszczać podatki i obowiązkowe opłaty związane z korzystaniem z nieruchomości.

25 ROZLICZENIE KREDYTU 1. Kwestia rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego może wynikać z następujących przyczyn: a) skutecznego wypowiedzenia umowy odwróconego kredytu hipotecznego (przez bank lub kredytobiorcę), b) śmierci kredytobiorcy. 2. W przypadku wypowiedzenia w/w umowy rozliczenie co do zasady powinno polegać na zwrocie otrzymanej z banku kwoty wraz z kosztami (odsetki, prowizje itp.). 3. Inaczej kwestia rozliczenia przedstawia się w przypadku śmierci kredytobiorcy. W takiej sytuacji w pierwszej kolejności określone uprawnienia przysługują spadkobiercom.

26 ROZLICZENIE KREDYTU 1. Spadkobiercy, w terminie 12 miesięcy od dnia śmierci kredytobiorcy lub ostatniego z kredytobiorców, mogą dokonać spłaty całkowitej kwoty do zapłaty. 2. Jeśli spadkobiercy skorzystają z prawa spłaty należności z tytułu odwróconego kredytu hipotecznego zachowują prawo własności nieruchomości, która ten kredyt zabezpieczała. 3. Jeśli spadkobiercy nie dokonają spłaty należności z tytułu odwróconego kredytu hipotecznego w w/w terminie, bankowi przysługuje roszczenie o przeniesienie własności przedmiotowej nieruchomości.

27 ROZLICZENIE KREDYTU 1. W terminie 30 dni od dnia zawarcia umowy o przeniesienie własności nieruchomości, stanowiącej zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego, bank w uzgodnieniu z osobą z którą zawarł tę umowę, zleca rzeczoznawcy majątkowemu oszacowanie wartości rynkowej nieruchomości w rozumieniu art. 151 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. 2. W terminie 30 dni od dnia sporządzenia operatu szacunkowego bank zwraca osobie, z którą zawarł tę umowę, albo do depozytu sądowego, kwotę pieniężną stanowiącą różnicę pomiędzy wartością rynkową tej nieruchomości a całkowitą kwotą do zapłaty, albo zawiadamia osoby, z którymi zawarł umowę, że wartość jego wierzytelności jest wyższa od tej wartości rynkowej.

28 SCHEMAT GRAFICZNY ODWRÓCONEGO KREDYTU HIPOTECZNEGO SPOTKANIE SENIORA Z DORADCĄ termin 14 dni od spotkania seniora z doradcą do zawarcia umowy DECYZJA O ZAWARCIU UMOWY wycena nieruchomości ZAWARCIE UMOWY wypłata jednorazowa lub okresowa świadczenia do wysokości kredytu ŚMIERĆ SENIORA roczny termin na spłatę kredytu przez spadkobierców zmarłego seniora ZAWARCIE UMOWY O PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI NIERUCHOMOSCI wycena nieruchomości ROZLICZENIE SIĘ BANKU ZE SPADKOBIERCAMI ZMARŁEGO SENIORA

29 WAŻNE 1. Odwrócony kredyt hipoteczny (tzw. właściwa odwrócona hipoteka) jest nowym rozwiązaniem funkcjonującym w Polsce od 15 grudnia 2014 r. 2. Na rynku bankowych produktów finansowych brak jest w chwili obecnej oferty w zakresie odwróconego kredytu hipotecznego. 3. Odwrócony kredyt hipoteczny należy odróżnić od innego produktu finansowego, funkcjonującego już na tzw. rynku pozabankowym - RENTY DOŻYWOTNIEJ, często mylnie nazywanej odwróconą hipoteką lub odwróconym kredytem hipotecznym.

30 RENTA DOŻYWOTNIA 1. Renta dożywotnia jest to produkt finansowy dla osób starszych, które są właścicielami domu lub mieszkania. 2. W ramach w/w produktu senior posiadający nieruchomość, otrzymuje dożywotnie świadczenie pieniężne zachowując prawo dożywotniego zamieszkiwania w nieruchomości w zamian za przeniesienie własności nieruchomości na rzecz instytucji finansowej. 3. W odróżnieniu od odwróconego kredytu hipotecznego przy rencie dożywotniej własność nieruchomości senior traci w momencie podpisania stosownej umowy. 4. Podmiot oferujący rentę dożywotnią wypłaca seniorowi dożywotnie świadczenie pieniężne.

31 RENTA DOŻYWOTNIA 1. W umowie renty dożywotniej (akcie notarialnym) senior koniecznie musi zadbać o jednoznaczne zapisy gwarantujące mu prawo dożywotniej służebności mieszkania lub prawo dożywotniego użytkowania nieruchomości. Należy dopilnować, by w/w prawo zostało ujawnione w księdze wieczystej. 2. Celem zabezpieczenia się przed ewentualnością niewypłacania świadczeń przez fundusz hipoteczny albo wypłacania ich w mniejszej wysokości, w akcie notarialnym powinien znaleźć się również zapis o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości stanowiącej przedmiot umowy, na sumę co najmniej 100% jej wartości rynkowej. 3. Na okoliczność braku płatności ze strony funduszu warto także zadbać, by w akcie notarialnym znalazło się oświadczenie o poddaniu się egzekucji przez tę instytucję w trybie art pkt. 4 KPC.

32 RENTA DOŻYWOTNIA 1. Wysokość renty dożywotniej, którą może otrzymać senior, jest uzależniona od wielu czynników - przede wszystkim od wieku, płci oraz wartości nieruchomości. 2. Renty dożywotniej nie posiadają w swojej ofercie banki. Produkty tego typu oferują różnego rodzaju instytucje finansowe np. fundusze hipoteczne. 3. Umowa renty dożywotniej nie jest uregulowana szczególnymi przepisami funkcjonuje jako umowa nienazwana w oparciu o przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (umowa dożywocia i renty).

33 PRZYKŁAD Pani Ela ma 65 lat, jest właścicielką mieszkania w Poznaniu o wartości rynkowej ok. 300 tys. zł. W jakiej wysokości Pani Ela mogłaby dostać świadczenie pieniężne po zrzeczeniu się praw do lokalu po jej śmierci? Odpowiedź: ok. 400 zł miesięcznie (czyli w ciągu 10 lat firma wypłaci jej 48 tys. zł, a w ciągu 20 lat - 96 tys. zł.), gdyby Pani Ela miała 75 lat, to mogłaby liczyć na ok. 750 zł comiesięcznego świadczenia (czyli w ciągu 10 lat firma wypłaciłaby jej 90 tys. zł)*. *Źródło: _zl_renty_miesiecznie Nie.html?piano_t=1 (dostęp w dniu 2 marca 2015 r.)

34 PRZYKŁAD Pani Ela chciałby otrzymywać świadczenie w zamian za zrzeczenie się praw do lokalu po swojej śmierci w kwocie 2000 zł miesięcznie. Jakie warunki Pani Ela musiałby w związku z tym spełniać? Odpowiedź: Pani Ela musiałaby posiadać nieruchomość o wartości ok. 400 tys. zł oraz mieć co najmniej 85 lat *Źródło: _zl_renty_miesiecznie Nie.html?piano_t=1 (dostęp w dniu 2 marca 2015 r.)

35 KORZYŚCI i ZAGROŻENIA - odwrócony kredyt hipoteczny KORZYŚCI: istnieją precyzyjne rozwiązania prawne ukierunkowane na ochronę konsumenta seniora, kredytodawcą może być wyłącznie bank, co daje większą pewność trwałości zawiązanego kontraktu, dodatkowe źródło dochodu, brak utraty prawa własności nieruchomości z chwilą zawarcia umowy, obowiązek rozliczenia się banku ze spadkobiercami (bank ma zarabiać na oprocentowaniu i kosztach dodatkowych a nie na ryzyku nieodległej śmierci seniora od chwili zawarcia umowy). ZAGROŻENIA: spodziewane wysokie koszty kredytu powodujące, iż co do zasady senior otrzyma świadczenie w wysokości znacznie mniejszej niż wartość nieruchomości, ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości.

36 KORZYŚCI i ZAGROŻENIA - renta dożywotnia KORZYŚCI: dodatkowe, dożywotnie źródło dochodu, możliwość dożywotniego korzystania z nieruchomości. ZAGROŻENIA: brak precyzyjnych przepisów regulujących ten specyficzny produkt finansowy, duże ryzyko upadłości przedsiębiorców oferujących te produkty (nie są to banki), brak nadzoru finansowego nad podmiotami oferującymi rentą dożywotnią, utrata własności nieruchomości w momencie zawarcia stosownej umowy, nieruchomość nie wchodzi do masy spadkowej, bo senior nie jest już jej właścicielem - brak prawnego obowiązku rozliczania się ze spadkobiercami seniora, który zawarł tego typu umowę, ograniczenia w sposobie użytkowania nieruchomości, ryzyko nadużyć ze strony świadczeniodawców biorąc pod uwagę wysoki stopień skomplikowania umów renty dożywotniej.

37 UPRAWNIENIA KONSUMENTÓW ZAWIERAJĄCYCH UMOWY FINANSOWE - wybrane zagadnienia

38 PODSTAWOWE ŹRÓDŁA PRAWA 1. Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U poz. 827) 2. Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U nr 126 poz. 715)

39 UMOWY FINANSOWE - przykłady 1. Umowy dotyczące czynności bankowych (np.: lokata, rachunek bankowy, kredyt, pożyczka, gwarancja bankowa). 2. Umowy kredytu konsumenckiego oferowane przez banki, skok-i lub niebankowe firmy pożyczkowe. 3. Umowy ubezpieczenia. 4. Umowy uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych.

40 UMOWA O KREDYT KONSUMENCKI wybrane zagadnienia najważniejszym aktem prawnym regulującym kwestie kredytu konsumenckiego jest ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi,

41 UMOWA O KREDYT KONSUMENCKI wybrane zagadnienia Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności: a) umowę pożyczki; b) umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego; a zatem przepisy w/w ustawy znajdują zastosowanie również do pożyczek udzielanych m.in. przez instytucje pożyczkowe (niebankowe).

42 ZAKRES OBOWIĄZKÓW INFORMACYJNYCH KREDYTODAWCY/POŻYCZKODAWCY Kredytodawca/pożyczkodawca przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany podać konsumentowi, na trwałym nośniku, tzw. formularz informacyjny zawierający m.in.: imię, nazwisko (nazwę) i adres (siedzibę) kredytodawcy i pośrednika kredytowego; rodzaj kredytu; czas obowiązywania umowy; stopę oprocentowania kredytu; całkowitą kwotę kredytu; terminy i sposób wypłaty kredytu;

43 ZAKRES OBOWIĄZKÓW INFORMACYJNYCH KREDYTODAWCY/POŻYCZKODAWCY cd. rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (RRSO) oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta; zasady i terminy spłaty kredytu; informację dotyczącą obowiązku zawarcia umowy dodatkowej, w szczególności umowy ubezpieczenia; w odpowiednich przypadkach informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności odsetkach, opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie;

44 ZAKRES OBOWIĄZKÓW INFORMACYJNYCH KREDYTODAWCY/POŻYCZKODAWCY cd. informację o prawie konsumenta do spłaty kredytu przed terminem; informację o prawie kredytodawcy do zastrzeżenia w umowie prowizji za spłatę kredytu przed terminem oraz zasady jej ustalania; informację o prawie konsumenta do otrzymania bezpłatnej informacji na temat wyników, przeprowadzonej w celu oceny zdolności kredytowej, weryfikacji w bazie danych;

45 ZAKRES OBOWIĄZKÓW INFORMACYJNYCH KREDYTODAWCY/POŻYCZKODAWCY cd. informację o skutkach braku płatności; informację o stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie; informację o prawie konsumenta do otrzymania bezpłatnego projektu umowy; w odpowiednich przypadkach informację o terminie, w którym kredytodawca/pożyczkodawca jest związany informacjami przekazanymi konsumentowi.

46 ISTOTA RRSO 1. RRSO jest to całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. 2. RRSO obejmuje nie tylko oprocentowanie nominalne kredytu (które może wynosić nawet 0%), ale również wszelkie inne koszty związane z udzieleniem kredytu (np. prowizja, opłata przygotowawcza, ubezpieczenie, koszty doradztwa). 3. Przed podpisaniem umowy należy koniecznie sprawdzić wysokość RRSO dla zaciąganego zobowiązania - informacja ta powinna być obowiązkowo przekazana konsumentowi przed zawarciem umowy wraz z szeregiem innych istotnych danych dotyczących oferowanego produktu.

47 PRZYKŁAD Jan Kowalski zachęcony reklamą kredytu zero procent udał się do banku z zamiarem pożyczenia zł. Po zapoznaniu się z otrzymaną na miejscu informacją o warunkach, na jakich może otrzymać przedmiotowy kredyt, Pan Jan ze zdumieniem stwierdził, iż RRSO dla tego zobowiązania wynosi aż 62 procent. Zapytał zatem doradcę kredytowego, skąd bierze się ta rozbieżność. Uzyskał wyjaśnienie, iż wprawdzie oprocentowanie tego kredytu wynosi rzeczywiście zero procent, ale na jego całkowity koszt składają się jeszcze: obowiązkowa prowizja oraz ubezpieczenie, co sprawia, iż RRSO wynosi właśnie 62%. Taki poziom RRSO dla Pana Jana oznacza, iż faktyczny koszt pożyczki jest w rzeczywistości wyższy, niż mogłoby się wydawać opierając się na reklamie, gdzie produkt ten przedstawiony został jako zero procent.

48 ODSTĄPIENIE OD UMOWY KREDYTU KONSUMENCKIEGO konsument ma prawo, bez podania przyczyny, do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia, kredytodawca/pożyczkodawca jest zobowiązany przy zawarciu umowy wręczyć konsumentowi wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy, termin do odstąpienia od umowy jest zachowany, jeżeli konsument przed jego upływem złoży pod wskazany przez kredytodawcę/pożyczkodawcę adres oświadczenie o odstąpieniu od umowy - dla zachowania w/w terminu wystarczające jest wysłanie oświadczenia przed jego upływem,

49 ODSTĄPIENIE OD UMOWY KREDYTU KONSUMENCKIEGO cd. 1. Konsument nie ponosi kosztów związanych z odstąpieniem od umowy o kredyt konsumencki, z wyjątkiem odsetek za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia spłaty kredytu i ewentualnych poniesionych przez kredytodawcę kosztów na rzecz organów administracji publicznej oraz opłat notarialnych. 2. Konsument zwraca niezwłocznie kredytodawcy kwotę udostępnionego kredytu wraz z odsetkami, nie później niż w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

50 INNE UPRAWNIENIA KREDYTOBIORCY 1. Konsument ma prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie. 2. Kredytodawca nie może uzależnić wcześniejszej spłaty kredytu od poinformowania go przez konsumenta o takim zamiarze. 3. Konsument ma prawo do otrzymania, na wniosek, bezpłatnego projektu umowy o kredyt konsumencki, jeżeli w ocenie kredytodawcy lub pośrednika kredytowego, spełnia on warunki do udzielenia mu kredytu konsumenckiego przez tego kredytodawcę lub pośrednika kredytowego.

51 UMOWA O KREDYT WIĄZANY Umowa o kredyt wiązany jest to umowa o kredyt, z którego jest finansowane wyłącznie nabycie towaru lub usługi na podstawie innej umowy, a obie te umowy są ze sobą powiązane tzn.: a) sprzedawca lub usługodawca udziela kredytu konsumentowi na nabycie towaru lub usługi od tego sprzedawcy lub usługodawcy, albo b) nabycie towaru lub usługi jest finansowane przez kredytodawcę, który współpracuje ze sprzedawcą lub usługodawcą w związku z przygotowaniem lub zawarciem umowy o kredyt, albo c) nabycie towaru lub usługi jest finansowane przez kredytodawcę, a towar lub usługa są szczegółowo określone w umowie o kredyt.

52 PRZYKŁAD Pani Ela zamierzała kupić lodówkę w cenie 1500 zł. W związku z korzystną ofertą zakupów na raty Pani Ela zdecydowała się na sfinansowanie transakcji z wykorzystaniem finasowania oferowanego przez bank współpracujący ze sklepem AGD. Umowa kredytu, poprzez którą zakup lodówki został sfinalizowany, jest w opisanej sytuacji umową o kredyt wiązany.

53 ODSTĄPIENIE OD UMOWY O KREDYT WIĄZANY 1. W przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy o kredyt wiązany, jeżeli spełnienie świadczenia przez kredytodawcę ma nastąpić na rzecz sprzedawcy (np. sklepu), od którego konsument nabył towar, konsument może odstąpić od umowy o kredyt konsumencki przez złożenie kredytodawcy lub pośrednikowi kredytowemu oświadczenia o odstąpieniu od tej umowy. W takim przypadku sprzedawca (np. sklep) jest zobowiązany do zwrotu kredytodawcy (np. bankowi) otrzymanych środków pieniężnych (którymi bank sfinansował nasze zakupy). 2. Kredytodawca, aby odzyskać kwotę kredytu, przedstawia sprzedawcy kopię oświadczenia o odstąpieniu od umowy otrzymanego od konsumenta wraz z żądaniem zwrotu udzielonego kredytu.

54 ODSTĄPIENIE OD UMOWY O KREDYT WIĄZANY 1. Konsument jest zobowiązany do zwrotu kredytodawcy odsetek należnych mu od dnia wydania towaru przez sprzedawcę do dnia złożenia przez konsumenta oświadczenia o odstąpieniu od umowy, nie później jednak niż w terminie 30 dni od dnia złożenia tego oświadczenia. 2. W przypadku gdy towar został wydany konsumentowi przed upływem terminu do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki, a konsument skorzystał z tego prawa, sprzedawca zachowuje roszczenie o zapłatę przez konsumenta ceny, chyba że konsument niezwłocznie zwróci towar, a sprzedawca go przyjmie; w takim przypadku umowa o nabycie towaru wygasa.

55 WARTO PAMIĘTAĆ 1. Omówione w poprzednich slajdach reguły dotyczące problematyki odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego mają zastosowanie również do tego typu umów zawieranych na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. 2. Definicje umowy zawieranej na odległość i umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa znajdują się w nowej ustawie o prawach konsumenta.

56 WAŻNE POJĘCIA 1. Umowa zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa - umowa z konsumentem zawarta: a) przy jednoczesnej fizycznej obecności stron w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, b) w wyniku przyjęcia oferty złożonej przez konsumenta w okolicznościach, o których mowa w lit. a, c) w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio po tym, jak nawiązano indywidualny i osobisty kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, przy jednoczesnej fizycznej obecności stron, d) podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami.

57 2. Lokal przedsiębiorstwa to: WAŻNE POJĘCIA a) miejsce prowadzenia działalności będące nieruchomością albo częścią nieruchomości, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność na stałe, b) miejsce prowadzenia działalności będące rzeczą ruchomą, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność zwyczajowo albo na stałe. 3. Umowa zawarta na odległość - umowa zawarta z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie.

58 UMOWY FINANSOWE ZAWIERANE NA ODLEGŁOŚĆ 1. Podwyższone ryzyko związane z zawieraniem umów finansowych na odległość uzasadnia objęcie tej problematyki szczegółową regulacją zawartą w rozdziale piątym ustawy o prawach konsumentów. 2. Przepisy w/w ustawy dotyczą generalnie umów finansowych zawieranych na odległość z wyłączeniem np. problematyki odstępowania od umów kredytu konsumenckiego zawartych na odległość, do której stosuje się odpowiednie przepisy ustawy o kredycie konsumenckim.

59 UMOWY FINANSOWE ZAWIERANE NA ODLEGŁOŚĆ podstawowe uprawnienia konsumenta 1. Najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się tego typu umową przedsiębiorca jest zobowiązany poinformować konsumenta w sposób jasny i zrozumiały w szczególności o istotnych warunkach zawieranej umowy (np.: cenie lub wynagrodzeniu obejmujących wszystkie ich składniki, ryzyku związanym z usługą finansową, kosztach oraz terminie i sposobie świadczenia usługi, prawie oraz sposobie odstąpienia od umowy). 2. Przedsiębiorca jest obowiązany przekazać ww. informacje na papierze lub innym trwałym nośniku dostępnym dla konsumenta przed zawarciem umowy. 3. W czasie trwania umowy konsument ma prawo żądać potwierdzenia jej treści na piśmie. Konsument ma także prawo żądać zmiany środka porozumiewania się na odległość, chyba że stosowanie takiego środka nie jest przewidziane w umowie lub nie odpowiada on charakterowi świadczonej usługi.

60 UMOWY FINANSOWE ZAWIERANE NA ODLEGŁOŚĆ podstawowe uprawnienia konsumenta cd. 4. Konsument, który zawarł na odległość umowę o usługi finansowe, może od niej odstąpić bez podania przyczyny, składając oświadczenie na piśmie, w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy lub od dnia potwierdzenia informacji, o których mowa w pkt 1 (slajd nr 58), jeżeli jest to termin późniejszy. Termin (14 dniowy) uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem oświadczenie zostało wysłane. Konsument nie ponosi kosztów związanych z odstąpieniem, z wyjątkiem rzeczywistych kosztów, rozpoczętego za zgodą konsumenta świadczenia usług przed upływem w/w terminu. 5. Jeżeli przedsiębiorca nie dopełni obowiązków np. informacyjnych konsument ma prawo odstąpić od umowy w każdym czasie bez konieczności ponoszenia kosztów należnych przedsiębiorcy.

61 INSTYTUCJE POŻYCZKOWE czy tzw. szybkie pożyczki są bezpieczne?

62 INSTYTUCJA POŻYCZKOWA a BANK 1. INSTYTUCJA POŻYCZKOWA to podmiot, który w ramach działalności gospodarczej udziela pożyczek gotówkowych ze środków własnych, nie podlegając jednocześnie nadzorowi finansowemu, sprawowanemu przez odpowiedni organ nadzoru. Działalność takich instytucji jest regulowana w szczególności przepisami Kodeksu cywilnego i ustawy o kredycie konsumenckim. 2. BANK to podmiot działający na podstawie szczególnego zezwolenia, nadzorowany przez Komisję Nadzoru Finansowego, jego działalność polega m.in.: na przyjmowaniu depozytów (np. lokat), udzielaniu kredytów oraz dokonywaniu rozliczeń pieniężnych.

63 INSTYTUCJA POŻYCZKOWA a BANK KRYTERIUM BANK INST. POŻYCZKOWA FORMA PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY NADZÓR FINANSOWY ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA NAJWAŻNIEJSZE PRODUKTY SPÓŁKA AKCYJNA, BANK SPÓŁDZIECZY TAK TAK SZCZEGÓŁOWO BADANA RACH. BANKOWY, KREDYT, POŻYCZKA, LOKATA JEDNOOSOBOWA DZIAŁ. GOSP., SPÓŁKA JAWNA SPÓŁKA Z O.O.. SPÓŁKA AKCYJNA NIE NIE BADANA (może nie stanowić jedynego kryterium akceptacji wniosku) POŻYCZKA

64 JAK ZARABIA INSTYTUCJA POŻYCZKOWA? Pani Ela pożyczyła w instytucji pożyczkowej 600 zł na okres 15 dni. Po 15 dniach zgodnie z umową musiała oddać 760 zł. Na koszt tej pożyczki wynoszący 160 zł złożyły się: odsetki od udzielonej pożyczki - 6 zł, opłata przygotowawcza - 30 zł, składka ubezpieczeniowa zł, Łącznie rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) wynosi 31385,96 %

65 JAKIE ZAGROŻENIA MOGĄ BYĆ ZWIĄZANE Z KORZYSTANIEM Z OFERTY INSTYTUCJI POŻYCZKOWYCH? bardzo wysoka rzeczywista roczna stopa oprocentowania (wysokie koszty dodatkowe inne niż oprocentowanie), nieproporcjonalnie wysokie wymogi dotyczące ustanowienia zabezpieczenia udzielanej pożyczki (np. hipoteka na nieruchomości o wartości znacznie przekraczającej kwotę udzielonej pożyczki), pętla kredytowa - często korzystając z oferty instytucji pożyczkowych pożyczamy pieniądze na spłatę np. wcześniej zaciągniętych kredytów, popadając w ten sposób w coraz większe kłopoty ze spłatą rosnących zobowiązań,

66 JAKIE ZAGROŻENIA MOGĄ BYĆ ZWIĄZANE Z KORZYSTANIEM Z OFERTY INSTYTUCJI POŻYCZKOWYCH? wyjątkowo natarczywa egzekucja w przypadku zaległości w spłacie, nieproporcjonalne do wysokości zobowiązania naliczanie opłat z tytułu zaległości w spłacie, celowe unikanie przyjęcia spłaty pożyczki przez przedsiębiorcę, co w konsekwencji może prowadzić do opóźnień dających podstawę do naliczania wysokich opłat dodatkowych.

67 TYLE MOŻE KOSZTOWAĆ POŻYCZKA W INSTYTUCJI POŻYCZKOWEJ

68 PODSUMOWANIE

69 PODSUMOWANIE 1. Odwrócony kredyt hipoteczny jest nowym produktem finansowym w Polsce. Reguluje go ustawa z dnia 23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym 2. Jego istotą jest oddanie do dyspozycji kredytobiorcy określonej sumy pieniężnej, której spłata wraz z należnymi odsetkami oraz innymi kosztami nastąpi zasadniczo dopiero po śmierci kredytobiorcy z jego nieruchomości, na której ustanowiono stosowne zabezpieczenie. Kredytobiorca może korzystać z nieruchomości pozostając do śmierci jej właścicielem. 3. Na rynku bankowych produktów finansowych brak jest w chwili obecnej oferty w zakresie odwróconego kredytu hipotecznego. 4. Odwrócony kredyt hipoteczny należy odróżnić od innego produktu finansowego, funkcjonującego już na rynku poza bankowym tzw. renty dożywotniej.

70 PODSUMOWANIE 1. Renta dożywotnia oferowana jest w Polsce od kliku lat. W obecnym stanie prawnym instytucja ta funkcjonuje w oparciu o przepisy art kodeksu cywilnego (umowa o dożywocie) i art KC (umowa renty odpłatnej). 2. Jej istotą jest nabycie przez osobę starszą prawa do dożywotniego świadczenia pieniężnego w zamian za przeniesienie własności nieruchomości na rzecz instytucji finansowej przeniesienie własności nieruchomości następuje już w chwili zawarcia umowy. Senior poprzez odpowiednie zapisy w umowie (akcie notarialnym) może zapewnić sobie prawo dożywotniego używania nieruchomości, ale nie jest już jej właścicielem. 3. Trwają prace legislacyjne nad odrębnym, szczegółowym uregulowaniem tego zagadnienia, którego celem jest większa ochrona osób decydujących się na zawarcie tego typu umowy.

71 PODSUMOWANIE 1. Najważniejszym aktem prawnym regulującym kwestie kredytu konsumenckiego jest ustawa o kredycie konsumenckim. 2. Konsument powinien pamiętać, iż zaciągając kredyt konsumencki ma określone uprawnienia (np. prawo do informacji poprzedzające zawarcie umowy, prawo do odstąpienia od umowy, prawo wcześniejszej spłaty kredytu). 3. Szczególną ostrożność należy zachować przy zawieraniu umów finansowych na odległość należy pamiętać, iż od tak zawartych umów konsumentowi przysługuje prawo odstąpienia bez podania przyczyny, co do zasady, w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy lub od dnia potwierdzenia przez przedsiębiorcę informacji o umowie np. na papierze albo innym trwałym nośniku danych.

72 PODSUMOWANIE 1. Instytucja pożyczkowa jest to podmiot, który w ramach działalności gospodarczej udziela pożyczek gotówkowych, nie podlegając jednocześnie nadzorowi finansowemu sprawowanemu przez odpowiedni organ nadzoru. 2. Decydując się na korzystanie z oferty tego typu podmiotów należy pamiętać o zagrożeniach z tym związanych (np.: wysoka rzeczywista roczna stopa oprocentowania, nieproporcjonalnie wysokie wymogi dotyczące ustanowienia zabezpieczenia udzielanej pożyczki, natarczywe formy egzekucji, pętla kredytowa).

73 CIEKAWE STRONY INTERNETOWE

74 SESJA PYTAŃ i ODPOWIEDZI

75 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!