PRACE INSTYTUTU ODLEWNICTWA TRANSACTIONS OF FOUNDRY RESEARCH INSTITUTE
|
|
- Adrian Mazurkiewicz
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1
2 PRACE INSTYTUTU ODLEWNICTWA TRANSACTIONS OF FOUNDRY RESEARCH INSTITUTE Tom LII 2012 Numer 4 SPIS TREŚCI Volume LII 2012 Number 4 CONTENTS 1. JERZY J. SOBCZAK: Od Redakcji ZBIGNIEW GÓRNY, STANISŁAWA KLUSKA-NAWARECKA, KRZYSZTOF SAJA: Wpływ modyfikacji węglikiem wapnia na właściwości mechaniczne brązu BA TOMASZ REGUŁA, PIOTR DUDEK, ALEKSANDER FAJKIEL: Efekt dodatku Ca na mikrostrukturę oraz właściwości mechaniczne stopu AZ ARTUR KUDYBA, ALEKSANDRA SIEWIOREK, NATALIA SOBCZAK: Wpływ zawartości Zn oraz temperatury na lutowność niklu stopami Sn-xZn (x = 4,5; 90; 95% wag.) ADAM KLASIK, JERZY J. SOBCZAK, KRYSTYNA PIETRZAK, ANDRZEJ GAZDA, NATALIA SOBCZAK: Wybrane właściwości termofizyczne kompozytów aluminiowych poddanych wielokrotnemu przetopieniu KRYSTYNA PIETRZAK, ADAM KLASIK, KATARZYNA MAKOWSKA, JERZY J. SOBCZAK, ANDRZEJ WOJCIECHOWSKI, DARIUSZ RUDNIK: O tłumieniu drgań w materiałach kompozytowych PIOTR DŁUGOSZ, PAWEŁ DARŁAK, WŁODZIMIERZ BOCHNIAK: Innowacyjna metoda wytwarzania prętów kompozytowych zbrojonych materiałami odpadowymi.. 8. TOMASZ REGUŁA, PIOTR DUDEK: Zmiany charakterystyk mikrostrukturalnych stopu PA9 pod wpływem ciśnienia prasowania KRZYSZTOF JAŚKOWIEC, WALDEMAR UHL: Stop na bazie Fe-Al aspekt technologiczny ANDRZEJ GWIŻDŻ, ROBERT ŻUCZEK: Analiza stanu naprężeń w konstrukcjach odlewu korpusu, pokrywy i klina zasuw klinowych do gazu KRYSTYNA RABCZAK, PAWEŁ WOJNAROWSKI: Centrum Naukowych Baz Danych jako podstawa i wsparcie badań naukowych w Instytucie Odlewnictwa. Realizacja systemu infrastruktury informatycznej Podziękowania dla Recenzentów Spis roczny artykułów JERZY J. SOBCZAK: From Editors ZBIGNIEW GÓRNY, STANISŁAWA KLUSKA-NAWARECKA, KRZYSZTOF SAJA: Effect of calcium carbide modification on the mechanical properties of BA 1044 bronze TOMASZ REGUŁA, PIOTR DUDEK, ALEKSANDER FAJKIEL: The effect of Ca addition on the microstrukture and mechanical properties of AZ91 alloy ARTUR KUDYBA, ALEKSANDRA SIEWIOREK, NATALIA SOBCZAK: Effect of zinc content and temperature on nickel solderability with Sn-xZn (x = 4.5, 90, 95 wt%) alloys ADAM KLASIK, JERZY J. SOBCZAK, KRYSTYNA PIETRZAK, ANDRZEJ GAZDA, NATALIA SOBCZAK: Selected thermophysical properties of aluminum matrix composites subjected to multiple remelting KRYSTYNA PIETRZAK, ADAM KLASIK, KATARZYNA MAKOWSKA, JERZY J. SOBCZAK, ANDRZEJ WOJCIECHOWSKI, DARIUSZ RUDNIK: On the damping capacity of composite materials PIOTR DŁUGOSZ, PAWEŁ DARŁAK, WŁODZIMIERZ BOCHNIAK: An innovative method for the fabrication of composite rods reinforced with waste materials TOMASZ REGUŁA, PIOTR DUDEK: Changes in the microstructure of PA9 alloy under the effect of squeeze pressure KRZYSZTOF JAŚKOWIEC, WALDEMAR UHL: Technological aspects of alloys based on the Fe-Al system ANDRZEJ GWIŻDŻ, ROBERT ŻUCZEK: Analysis of the state of stress in cast bodies, covers and wedges of the wedge gate valves used in gas networks KRYSTYNA RABCZAK, PAWEŁ WOJNAROWSKI: Scientific Databases Center as a basis and support for research in the Foundry Research Institute. Implementation of IT system Thanks to Reviewers Annual list of publications
3 Wydawca: INSTYTUT ODLEWNICTWA KOLEGIUM REDAKCYJNE: Jerzy Józef SOBCZAK (Redaktor Naczelny), Andrzej BALIŃSKI (Z-ca Redaktora Naczelnego), Andrzej BIAŁOBRZESKI, Zbigniew GÓRNY, Stanisława KLUSKA-NAWARECKA, Natalia SOBCZAK, Józef Szczepan SUCHY, Joanna MADEJ (Sekretarz Redakcji) Redaktor statystyczny: Krystyna RABCZAK Redaktorzy tematyczni: Natalia SOBCZAK (chemia fizyczna), Marta KONIECZNA (odlewnictwo), Andrzej GAZDA (inżynieria materiałowa), Piotr DUDEK (metalurgia) KOMITET NAUKOWY: Simeon AGATHOPOULOS (Grecja), Rajiv ASTHANA (USA), Dana BOLIBRUCHOVÁ (Słowacja), Andreas BÜHRIG-POLACZEK (Niemcy), Józef DAŃKO, Ludmil DRENCHEV (Bułgaria), Natalya FROUMIN (Izrael), Hidetoshi FUJII (Japonia), Edward GUZIK, Marek HETMAŃCZYK, Mariusz HOLTZER, Milan HORACEK (Czechy), Werner A. HUFENBACH (Niemcy), Jolanta JANCZAK-RUSCH (Szwajcaria), Olga LOGINOVA (Ukraina), Enrique LOUIS (Hiszpania), Luis Filipe MALHEIROS (Portugalia), Adam MAZURKIEWICZ, Tadeusz MIKULCZYŃSKI, Sergei MILEIKO (Rosja), Kiyoshi NOGI (Japonia), Władysław ORŁOWICZ, Alberto PASSERONE (Włochy), Klaus-Markus PETERS (USA), Stanisław PIETROWSKI, Krystyna PIETRZAK, Wojciech PRZETAKIEWICZ, Pradeep Kumar ROHATGI (USA), Sudipta SEAL (USA), Jan SZAJNAR, Michał SZWEYCER, Roman WRONA, Paweł ZIĘBA Publikowane artykuły były recenzowane Projekt okładki: ENTER GRAF, Kraków Skład komputerowy: Anna Samek-Bugno Korekta wydawnicza: Marta Konieczna, Anna Samek-Bugno ADRES REDAKCJI: Prace Instytutu Odlewnictwa Kraków, ul. Zakopiańska 73 tel. (12) , fax (12) Copyright by Instytut Odlewnictwa Żadna część czasopisma nie może być powielana czy rozpowszechniana bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich Printed in Poland ISSN (print version) ISSN X (online)
4 Drodzy Czytelnicy, To w roku 2008 oddaliśmy w Państwa ręce pierwszy numer reaktywowanych Prac Instytutu Odlewnictwa, które po wielu latach nieobecności pojawiły się w nowej szacie graficznej i ze zmienioną koncepcją merytoryczną na rynku wydawniczym, poświęconym głównie badawczym aspektom nauk odlewniczych. Tym samym podjęliśmy wyzwanie kontynuacji po latach przerwy edytorskiej publikacji naszego wieloletniego instytutowego czasopisma naukowego, wciąż mając w pamięci jego wysoką renomę, budowaną przez lata z udziałem znakomitych i zasłużonych uczonych oraz praktyków z branży odlewniczej. Wznawiając przed czterema laty nasze wydawnictwo, zapragnęliśmy możliwie najpełniej pokazać czym się zajmujemy, czym dysponujemy, co osiągamy i co zamierzamy w nieodległej i tej dalszej przyszłości. Pragnęliśmy stworzyć w miarę uporządkowany, w zamyśle chronologiczny zbiór, opisujący nasze poczynania naukowo-badawcze, dzięki któremu Czytelnicy mieliby możliwość wyrobienia sobie wszechstronnego poglądu na rozwój Instytutu oraz przebieg realizacji jego misji i strategii. Mieliśmy i niezmiennie nadal mamy nadzieję, że Prace przyczynią się do swobodnej i owocnej wymiany myśli naukowej w środowisku odlewniczym, że pozyskamy jeszcze bogatsze spectrum Autorów, którzy zechcą prezentować wyniki swych prac na łamach naszego czasopisma, w tym zwłaszcza dzieła realizowane wspólnie z pracownikami Instytutu Odlewnictwa, upatrując w tym również czynnik integrujący nasze środowisko i wzbogacający współpracę wzajemną o efekt synergii. Do Komitetu Naukowego Prac Instytutu Odlewnictwa zaprosiliśmy wybitnych uczonych, uznanych specjalistów z zakresu odlewnictwa, inżynierii materiałowej, technologii budowy maszyn i metalurgii, zarówno z Polski, jak i zagranicy. Wszystkie dotychczas publikowane prace były recenzowane oraz częściowo tłumaczone na język angielski. Równolegle z wydawaniem wersji drukowanej uruchomiliśmy stronę internetową czasopisma ( ogólnie dostępną i przyjazną w obsłudze. W ten sposób włączyliśmy się w nurt szeroko postulowanego i coraz częściej praktykowanego ruchu otwartej nauki (Open Access), udostępniając Szanownym Czytelnikom pełnotekstowe artykuły Autorów, z którymi mamy możliwość satysfakcjonującej współpracy. To Paulo Coehlo dobitnie zauważył, iż ludzie tęskniąc za całkowitą odmianą pragną jednocześnie, by wszystko pozostało takie jak dawniej. Stąd też i my, Kolegium Redakcyjne, w porozumieniu z Komitetem Naukowym, podjęliśmy decyzję o wprowadzeniu zmian, które w jeszcze większym stopniu żywimy taką nadzieję odpowiadać będą potrzebom wszystkich tych, do których adresujemy zawartość naszych Prac. Będziemy jednocześnie pilnie baczyć, aby proponowane inicjatywy nie zawierały zbyt radykalnych posunięć i nie stanowiły potwierdzenia zasady tradycyjnego konserwatyzmu myślowego, który każe mniemać, iż każda zmiana może być tylko zmianą na gorsze. 3
5 Obecny numer Prac Instytutu Odlewnictwa jest pierwszym zeszytem dwujęzycznym, który zawiera pełne tłumaczenia w języku angielskim artykułów opublikowanych w języku polskim. Stało się to możliwe dzięki życzliwości Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które doceniło nasze dotychczasowe starania i w istotnym stopniu umożliwiło realizację planowanych innowacyjnych inicjatyw dostosowawczych w ramach programu INDEX PLUS Celem wiodącym wspomnianego programu jest nadanie międzynarodowego charakteru polskim czasopismom naukowym oraz podniesienie ich międzynarodowej pozycji. Pozostaje nam żywić nadzieję, że szczytne zamierzenia i cele, które sobie postawiliśmy będą w pełni zrealizowane wraz z osiągnięciem tak wyczekiwanych wymiernych efektów jak dalszy wzrost naukowego i edytorskiego poziomu publikacji, zwiększenie grona Czytelników i Autorów oraz znajdą swoje odbicie w istotnym podniesieniu rangi i pozytywnym odbiorze Prac Instytutu Odlewnictwa. Jerzy Józef Sobczak Redaktor Naczelny Kraków, 6 listopada 2012 r. 4
6 PRACE INSTYTUTU ODLEWNICTWA Tom LII Rok 2012 Zeszyt 4 DOI: /iod WPŁYW MODYFIKACJI WĘGLIKIEM WAPNIA NA WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE BRĄZU BA 1044 Zbigniew Górny, Stanisława Kluska-Nawarecka, Krzysztof Saja Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, Kraków Streszczenie Badano wpływ przesycania z chłodzeniem mikrostrumieniowym w czasie przesycania oraz modyfikowania C + Ca i CaC 2 stopu BA1044 w stanie lanym, przesycanym i ulepszanym cieplnie. Modyfikowanie oraz przesycanie są wyraźnie korzystne w stanie ulepszonym cieplnie dla R p0,2. Wyżarzanie wysokotemperaturowe pozwala na uzyskanie wyższych właściwości plastycznych, a nisokotemperaturowe wyższych właściwości wytrzymałościowych. Słowa kluczowe: brąz aluminiowy, modyfikacja, starzenie, obróbka cieplna, właściwości mechaniczne Wprowadzenie W ramach kompleksowych badań nad modyfikacją brązów aluminiowych sięgnięto do znanego rafinatora stopów miedzi karbidu. Ponieważ jednak i wapń, i węgiel wpływają na strukturę i właściwości brązów aluminiowych, przeprowadzono badania porównawcze, a mianowicie dodatków Ca + C oraz dodatku CaC 2. Odniesieniem dla uzyskanych właściwości mechanicznych były ich wartości dla odlewów niemodyfikowanych. Stosowana równocześnie obróbka cieplna: przesycania P (hartowania) oraz ulepszania cieplnego tzn. przesycania i starzenia (odpuszczania) miała na celu potwierdzenie wpływu chłodzenia z wykorzystaniem mikrojetu przy przesycaniu oraz istotnego wpływu obróbki cieplnej na właściwości mechaniczne. W oparciu o uprzednie badania wprowadzono dwie temperatury starzenia, a mianowicie starzenia wysokotemperaturowego (700 C) oraz niskotemperaturowego (350 C). Stosowanie starzenia wysokotemperaturowego związane jest z przejściem w stanie stałym do struktury β (betatyzacja); ten typ obróbki cieplnej tzn. przesycanie i starzenie wysokotemperaturowe zapewnia relatywnie dobre właściwości plastyczne przy korzystnych właściwościach wytrzymałościowych. Natomiast przesycanie i starzenie niskotemperaturowe pozwala na uzyskanie wysokich właściwości wytrzymałościowych, kosztem obniżenia właściwości plastycznych. Przedmiotem badań był znany powszechnie brąz BA 1044 (CuAl10Fe4Ni4), znajdujący się w normie PN-EN 1982:
7 Z. Górny, S. Kluska-Nawarecka, K. Saja Warunki badań Przyjęty i opatentowany sposób topienia (patent P ) obejmował, dla stopu przygotowanego z gąsek dostarczanych przez Prasownię i Rafinerię Metali Hutmen we Wrocławiu, następujące czynności: topienie z udziałem rafinatora Longgaz (130 dag), przegrzewanie, ściągnięcie żużla, odtlenianie (CuP), rafinowanie sprężonym azotem, dodanie rafinatora (130 dag), odtlenianie (Mg), usunięcie żużla, modyfikowanie i odlewanie próbek w temperaturze 1250 C. Topienie przeprowadzono w piecu indukcyjnym wysokiej częstotliwości (Radyne AMF/45, 2,3 khz, o pojemności tygla 45 kg). Przy wsadzie gąsek około 40 kg stosowano: odtlenianie 46 g CuP10 oraz 40 g Mg, rafinowanie sprężonym azotem (8 minut przy nadciśnieniu wypływającego gazu 0,1 0,2 bar). modyfikowanie równoczesne wapniem i węglem polegało na wprowadzeniu 30 g zaprawy AlCa85 i 60 g pyłu węglowego lub 73 g rozdrobnionego CaC 2. Pył węglowy lub drobnokawałkowaty modyfikator wprowadzono opakowany w folię aluminiową. Rysunek 1 przedstawia odlew próbki do badań wytrzymałościowych (a) i próbki w stanie surowym (po ubytkowej obróbce wstępnej) (b), a w tabeli 1 podano skład chemiczny gąsek oraz wytopów: 1 (stopu niemodyfikowanego), 2 (stopu modyfikowanego Ca + C) oraz 3 (stopu modyfikowanego CaC 2 ). Próbki odlewano do form piaskowych, w których spoiwo stanowiła żywica alkaliczna fenolowa utwardzana dwutlenkiem węgla. a) b) Rys. 1. Ogólny widok próbki: a) w stanie surowym i b) po wstępnej obróbce ubytkowej Tabela 1. Skład chemiczny gąsek oraz wytopów (% wag.) BA1044 Al Fe Mn Ni Si Zn Cu Wytop Ł (1) 9,50 4,45 0,17 4,20 0,22 0,30 reszta Wytop M (2) 9,70 4,45 0,17 4,30 0,20 0,15 reszta Wytop N (3) 10,30 4,45 0,18 4,50 0,18 0,15 reszta Gąska 10,00 4,50 0,15 4,10 0,23 0,30 reszta PN-EN 1982:2002 9,00 11,00 3,50 5,50 3,50 5,50 reszta 6 Prace IOd 4/2012
8 Wpływ modyfikacji węglikiem wapnia na właściwości mechaniczne brązu BA 1044 Zmodernizowane stanowisko do obróbki, tzw. mikrostrumieniowego chłodzenia (nazwa własna) przy przesycaniu przedstawia rysunek 2, a rysunek 3 przebieg przesycania. Natomiast rysunek 4 przedstawia piec i próbki do starzenia (do starzenia stosowano piec Mitetherm). Rys. 2. Ogólny widok zmodernizowanego stanowiska obróbki mikrojetowej (mikostrumieniowej) Rys. 3. Przebieg procesu mikrojetowego przesycania Rys. 4. Ogólny widok zastosowanego pieca do obróbki cieplnej wraz z próbkami do badań Pomiar temperatury, w czasie odlewania, prowadzono z wykorzystaniem termopar umieszczonych wewnątrz form piaskowych, co przedstawiono na rysunku 5a, natomiast sposób montażu termoelementu w próbce wzorcowej stosowany w procesach obróbki cieplnej zaprezentowano na rysunku 5b. Prace IOd 4/2012 7
9 Z. Górny, S. Kluska-Nawarecka, K. Saja a) b) Rys. 5. Rozmieszczenie termoelementów pomiarowych w formie podczas procesu zalewania (a); ogólny widok montażu termopary pomiarowej w próbce wzorcowej stosowany w procesach obróbki cieplnej (b) Rysunek 6 przedstawia przykładowy przebieg zmian temperatury przy przesycaniu z chłodzeniem mikrostrumieniowym. Natomiast przykładowe przebiegi zmian temperatury próbek w czasie starzenia przedstawia rysunek 7a i 7b. Temperatura T, C Czas τ, s Rys. 6. Przebieg zmian temperatury przy chłodzeniu mikrostrumieniowym 8 Prace IOd 4/2012
10 Wpływ modyfikacji węglikiem wapnia na właściwości mechaniczne brązu BA 1044 Temperatura T, C Czas τ, min Rys. 7. Przebieg zmian temperatury w procesie starzenia niskotemperaturowego Temperatura T, C Czas τ, min Rys. 8. Przebieg zmian temperatury w procesie starzenia wysokotemperaturowego Właściwości mechaniczne Tabele 2 4 przedstawiają uzyskane właściwości mechaniczne odpowiednio dla stopu niemodyfikowanego (1, Ł) oraz modyfikowanego Ca + C (2, M) i CaC 2 (3, N). Oznaczono stan lany jako L, przesycany P oraz przesycany i starzony niskotemperaturowo S1 i wysokotemperaturowo S2. Prace IOd 4/2012 9
11 Z. Górny, S. Kluska-Nawarecka, K. Saja Tabela 2. Zestawienie otrzymanych właściwości mechanicznych i planu wytopu Ł Przesycanie w temp. 950 C Wytop Ł (1) Brąz BA 1044 stop niemodyfikowany Starzenie w temp. Starzenie w temp. 700 C przez okres 6 h Rm, MPa Rp0,2, MPa A5, % Z, % HB Oznaczenie Stan (przy wykorzystaniu 350 C przez Nr Lp. obróbki lany mikrojetu oraz okres 6 h próbki cieplnej L wody jako czynnika i studzenie i studzenie chłodzącego) Pomiar Średnia Pomiar Średnia Pomiar Średnia Pomiar Średnia Pomiar Średnia na powietrzu na powietrzu P S1 S Ł L X , Ł L X ,6 4,9 5,2 5, Ł L X , Ł L P * X ,4 3, Ł L P * X ,8 4,1 4,3 3, Ł L P * X , Ł L P S1 * * X ,1 2, Ł L P S1 * * X ,5-2, Ł L P S1 * * X , Ł L P S2 * * X ,6 12, Ł L P S2 * * X ,6 11,7-12, Ł L P S2 * * X L stan lany; P przesycanie w temperaturze 950 C (przy wykorzystaniu mikrojetu oraz wody jako czynnika chłodzącego); S1 starzenie w temp. 350 C przez okres 6 h i studzenie na powietrzu; S2 starzenie w temp. 700 C przez okres 6 h i studzenie na powietrzu; X ostateczna obróbka próbki; Sposób kodowania: numer wytopu, oznaczenie stanu próbki np. Ł L P oznacza próbkę z wytopu L, która przechodziła następujące stany: stan lany i przesycanie Tabela 3. Zestawienie otrzymanych właściwości mechanicznych i planu wytopu M Przesycanie w temp. 950 C Wytop M (2) Brąz BA 1044 stop modyfikowany (Ca + C) Starzenie w temp. Starzenie w temp. Rm, MPa Rp0,2, MPa A5, % Z, % HBW 2,5/187,5 Oznaczenie Stan (przy wykorzystaniu 350 C przez 700 C przez Nr Lp. obróbki lany mikrojetu oraz okres 6 h okres 6 h próbki cieplnej L wody jako czynnika i studzenie i studzenie chłodzącego) Pomiar Średnia Pomiar Średnia Pomiar Średnia Pomiar Średnia na powietrzu na powietrzu Pomiar Średnia Średnia P S1 S M L X ,9 8, , M L X ,7 7,7 9,1 7,4 8, ,3 201, M L X ,7 9, ,3 4 1 M L P * X ,4 3,2 5,1 4, ,7 5 2 M L P * X , ,7 3,0 (7,4 + ) 3,6 (7,9 + ) ,6 6 4 M L P * X ,8 15, M L P S1 * * X ,6 2, ,3 8 9 M L P S1 * * X ,3 3,0 2,47 1,2 1, , M L P S1 * * X ,8 2, M LPS2 * * X M LPS2 * * X ,9 16,65 15,8 15, , M LPS2 * * X ,4 15, ,7 L stan lany; P przesycanie w temperaturze 950 C (przy wykorzystaniu mikrojetu oraz wody jako czynnika chłodzącego); S1 starzenie w temp. 350 C przez okres 6 h i studzenie na powietrzu; S2 starzenie w temp. 700 C przez okres 6 h i studzenie na powietrzu; p (Xp lub *p) próbki, w których podczas zalewania umieszczone były termopary pomiarowe; X ostateczna obróbka próbki; * stan przejściowy próbki; + pomiar znacznie odbiega wartością wyniku od pozostałych danych grupy Sposób kodowania: numer wytopu, oznaczenie stanu próbki np. M L P oznacza próbkę z wytopu L, która przechodziła następujące stany: stan lany i przesycanie. 10 Prace IOd 4/2012
12 Wpływ modyfikacji węglikiem wapnia na właściwości mechaniczne brązu BA 1044 Tabela 4. Zestawienie otrzymanych właściwości mechanicznych i planu wytopu N Przesycanie w temp. 950 C Wytop N (3) Brąz BA 1044 stop modyfikowany (CaC2) Starzenie w temp. Starzenie w temp. Rm, MPa Rp0,2, MPa A5, % Z, % Oznaczenie Stan (przy wykorzystaniu 350 C przez 700 C przez Nr Lp. obróbki lany mikrojetu oraz okres 6 h okres 6 h próbki cieplnej L wody jako czynnika i studzenie i studzenie chłodzącego) Pomiar Średnia Pomiar Średnia Pomiar Średnia Pomiar Średnia na powietrzu na powietrzu Pomiar Średnia Średnia P S1 S N L X ,8 7, N L X , ,3 9,1 9,63 8,2 7, ,7 196, N L X ,0 7, ,7 4 1 N L P * X ,8 0, ,3 5 2 N L P * X , ,3 2,2 2,47 1, , N L P * X ,4 4, N L P S1 * * X ,3 1, ,3 8 8 N L P S1 * * X , ,3 1,6 1,97 1, ,7 9 9 N L P S1 * * X ,0 0, , N LPS2 * * X ,0 8, N LPS2 * * X , ,3 9,7 9,97 9,7 9, ,7 212, N LPS2 * * X ,2 9, ,7 L stan lany; P przesycanie w temperaturze 950 C (przy wykorzystaniu mikrojetu oraz wody jako czynnika chłodzącego); S1 starzenie w temp, 350 C przez okres 6 h i studzenie na powietrzu; S2 starzenie w temp, 700 C przez okres 6 h i studzenie na powietrzu; p (Xp lub *p) próbki, w których podczas zalewania umieszczone były termopary pomiarowe; X ostateczna obróbka próbki; * stan przejściowy próbki; HBW 2,5/187,5 Sposób kodowania: numer wytopu, oznaczenie stanu próbki np. N L P oznacza próbkę z wytopu L, która przechodziła następujące stany: stan lany i przesycanie. W celu ułatwienia oceny wpływu modyfikowania w tabelach 3 4 przedstawiono średnie wartości właściwości mechanicznych odpowiednio dla stanu lanego, przesycanego oraz ulepszanego cieplnie ze starzeniem nisko- i wysokotemperaturowym. Podobnie w tabelach 5 8 przedstawiono wartości maksymalne właściwości wytrzymałościowych. Tabela 5. Maksymalne właściwości mechaniczne brązu BA 1044 w stanie lanym Rodzaj modyfikatora R m, MPa R p0,2, MPa A 5, % Z, % HBW 2,5/187,5 Bez modyfikacji ,6 5,2 207 Ca + C ,9 9,4 208 CaC ,0 8,2 203 Tabela 6. Maksymalne właściwości mechaniczne brązu BA 1044 po przesycaniu Rodzaj modyfikatora R m, MPa R p0,2, MPa A 5, % Z, % HBW 2,5/187,5 Bez modyfikacji ,8 4,3 293 Ca + C ,4 5,1 290 CaC ,4 4,0 321 Prace IOd 4/
13 Z. Górny, S. Kluska-Nawarecka, K. Saja Tabela 7. Maksymalne właściwości mechaniczne brązu BA 1044 po przesycaniu i starzeniu w temperaturze 350 C Rodzaj modyfikatora R m, MPa R p0,2, MPa A 5, % Z, % HBW 2,5/187,5 Bez modyfikacji ,1 2,0 300 Ca + C ,0 2,4 340 CaC ,3 1,2 338 Tabela 8. Maksymalne właściwości mechaniczne brązu BA 1044 po przesycaniu i starzeniu w temperaturze 700 C Rodzaj modyfikatora R m, MPa R p0,2, MPa A 5, % Z, % HBW 2,5/187,5 Bez modyfikacji ,6 12,8 232 Ca + C ,9 15,8 223 CaC ,0 9,7 215 Na rysunkach 9 10 przedstawiono zakresy zmian właściwości mechanicznych odpowiednio dla stopu niemodyfikowanego oraz modyfikowanego Ca + C lub CaC 2. Natomiast rysunki przedstawiają wpływ modyfikacji w różnych stanach (lanym, przesyconym i ulepszanym cieplnie). Zakres zmian wartości danego parametru dla stopu niemodyfikowanego w zależności od rodzaju obróbki cieplnej L - stan lany L + P - stan lany + przesycanie L + P + S1 - stan lany + przesycanie + starzenie w temp. 350 C L + P + S2 - stan lany + przesycanie + starzenie w temp. 700 C Rys. 9. Zakres zmian wartości właściwości mechanicznych stopu niemodyfikowanego w zależności od przeprowadzonej obróbki cieplnej 12 Prace IOd 4/2012
14 Wpływ modyfikacji węglikiem wapnia na właściwości mechaniczne brązu BA 1044 Zakres zmian wartości danego parametru dla stopu modyfikowanego Ca + C w zależności od rodzaju obróbki cieplnej L - stan lany L + P - stan lany + przesycanie + starzenie L + P + S1 - stan lany + przesycanie + starzenie w temp. 350 C L + P + S2 - stan lany + przesycanie + starzenie w temp. 700 C Rys. 10. Zakres zmian wartości właściwości mechanicznych stopu modyfikowanego Ca + C w zależności od przeprowadzonej obróbki cieplnej Zakres zmian wartości danego parametru dla stopu modyfikowanego CaC2 w zależności od rodzaju obróbki cieplnej L - stan lany L + P - stan lany + przesycanie + starzenie L + P + S1 - stan lany + przesycanie + starzenie w temp. 350 C L + P + S2 - stan lany + przesycanie + starzenie w temp. 700 C Rys. 11. Zakres zmian wartości właściwości mechanicznych stopu modyfikowanego CaC 2 w zależności od przeprowadzonej obróbki cieplnej Prace IOd 4/
15 Z. Górny, S. Kluska-Nawarecka, K. Saja Wpływ modyfikacji na właściwości mechaniczne stopu BA 1044 w stanie lanym oraz przesyconym 1 - bez modyfikacji 2 - modyfikowany Ca + C 3 - modyfikowany CaC2 L - stan lany P - po przesycaniu Rys. 12. Wpływ rodzaju modyfikacji na właściwości mechaniczne w stanie lanym i przesyconym Wpływ modyfikacji na właściwości mechaniczne stopu BA 1044 przy obróbce cieplnej starzeniu 1 - bez modyfikacji 2 - modyfikowany Ca + C 3 - modyfikowany CaC2 S1 - po przesycaniu w temp. 350 C S2 - po przesycaniu w temp. 700 C Rys. 13. Wpływ rodzaju modyfikacji na właściwości mechaniczne po starzeniu 14 Prace IOd 4/2012
16 Wpływ modyfikacji węglikiem wapnia na właściwości mechaniczne brązu BA 1044 Omówienie i wnioski z prowadzonych badań Ocena wpływu stosowanej obróbki cieplnej zarówno dla stopu niemodyfikowanego, jak i modyfikowanego, pod względem właściwości wytrzymałościowych (R m ) preferuje ulepszanie cieplne ze starzeniem niskotemperaturowym. Uzyskanie wysokich właściwości wytrzymałościowych odbywa się kosztem niskich właściwości plastycznych (A 5, Z), przy relatywnie wysokiej twardości. Ulepszanie cieplne z wysokotemperaturowym starzeniem typu betatyzacji zapewnia znacznie lepsze właściwości plastyczne brązu BA1044 przy niższej wytrzymałości na rozciąganie oraz twardości. Umowna granica sprężystości (R p0,2 ) wykazuje podobne tendencje jak wytrzymałość na rozciąganie (R m ). Znaczący jest jednak wpływ modyfikacji na wartości R p0,2 we wszystkich stanach z wyjątkiem starzenia wysokotemperaturowego. Modyfikowanie dodatkami CaC 2 prowadzi do obniżenia właściwości wytrzymałościowych (R m ) większego niż przy modyfikowaniu dodatkami Ca + C. Dla R p0,2 lepsze wyniki uzyskuje się w stanie przesyconym i ulepszonym cieplnie z wyżarzaniem wysokotemperaturowym dla stopu modyfikowanego przez dodatek CaC 2. Pod względem właściwości plastycznych (A 5, Z) tylko w stanie lanym korzystniejsze wyniki otrzymuje się przez modyfikowanie dodatkiem CaC 2. Dla różnowariantowej obróbki cieplnej korzystniejsze wyniki uzyskuje się przy dodatku Ca + C. Reasumując, wpływ modyfikowania dodatkami Ca + C czy CaC 2 wpływa korzystnie na właściwości plastyczne, natomiast wpływ na właściwości wytrzymałościowe nie jest jednoznaczny. Otrzymuje się pogorszenie poziomu R m w stanie lanym lub przesyconym i poprawę w stanie w ulepszonym cieplnie. Efekt badanych dodatków modyfikujących nie jest znaczący z wyjątkiem R p0,2 dla stanu ulepszonego cieplnie, z wyżarzaniem wysokotemperaturowym. Bardziej jednoznaczny jest wpływ obróbki cieplnej (przesycanie czy ulepszanie cieplne), potwierdzający wyniki uprzednio prowadzonych badań [5]. Pod względem właściwości wytrzymałościowych (R m ) wyróżnia się ulepszanie cieplne ze starzeniem niskotemperaturowym, pozwalając w konkretnym przypadku na uzyskanie poziomu nawet R m = 930 MPa. Ulepszanie ze starzeniem niskotemperaturowym znacząco podwyższa R m i w odpowiedniej skali R p0,2. Natomiast ulepszanie cieplne ze starzeniem wysokotemperaturowym (betatyzacja) prowadzi do znaczącej poprawy właściwości plastycznych przy umiarkowanych, ale nadal wysokich, właściwościach wytrzymałościowych. Podziękowania Artykuł przygotowano w ramach realizacji projektu statutowego pt. Wpływ modyfikacji brązu BA 1044 węglikiem wapnia, 2011 r. (zlec. 1004/00). Prace IOd 4/
17 Z. Górny, S. Kluska-Nawarecka, K. Saja Literatura 1. Górny Z.: Odlewnicze brązy aluminiowe. Instytut Odlewnictwa, Kraków, 2006, ISBN Górny Z., Kluska-Nawarecka S., Saja K.: Sprawozdanie z działalności statutowej za 2011 rok (nr 1004/00). Instytut Odlewnictwa, Kraków, Górny Z. i in.: Wpływ obróbki cieplnej typu betatyzacji na strukturę i właściwości modyfikowanego Ca stopu CuAl10Fe3Mn2. Identyfikacja faz bogatych w Fe, ich morfologia i dystrybucja. Badania eksperymentalne i symulacja komputerowa (projekt badawczy N /32/1099). Instytut Odlewnictwa, Kraków. 4. Stucky M.: Mesure de température en continu dans les bains de cupro-aluminium. Fonderie Foundeur d Aujourd`hui, 2002, No. 218, pp Górny Z., Kluska-Nawarecka S., Saja K.: The Effect of Toughening Combined with Microjet Cooling During Quenching (Solution Heat Treatment) of Calcium Carbide-modified CuAl10Fe4Ni4 Alloy on its Mechanical Properties. Archives of Foundry Engineering, 2013, Vol. 13, No. 1, pp (w druku). 16 Prace IOd 4/2012
18 PRACE INSTYTUTU ODLEWNICTWA Tom LII Rok 2012 Zeszyt 4 DOI: /iod EFEKT DODATKU Ca NA MIKROSTRUKTURĘ ORAZ WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE STOPU AZ91 Tomasz Reguła, Piotr Dudek, Aleksander Fajkiel Instytut Odlewnictwa, Zakład Stopów Metali Nieżelaznych, ul. Zakopiańska 73, Kraków Streszczenie W niniejszym artykule przedstawiono wyniki prac związanych z badaniem wpływu wapnia na mikrostrukturę oraz właściwości mechaniczne stopu AZ91. Próbki z odpowiednio przygotowanych wariantów stopu, zawierających zróżnicowane stężenie dodatku Ca (od 0,1 do 2,5% wag.) poddano statycznej próbie rozciągania w temperaturze otoczenia oraz podwyższonej (150 C). Przeprowadzono również badania mikrostruktury oraz analizę krzywych DSC. Ustalono, że w odniesieniu do bazowego stopu AZ91, wraz z rosnącym stężeniem wapnia, wzrasta wytrzymałość w temperaturze podwyższonej. Efekt ten jest spowodowany zastępowaniem niskotopliwej fazy Mg 17 Al 12 przez fazy zawierające wapń Al 2 Ca i (Mg, Al) 2 Ca oraz wzbogaceniem przestrzeni międzydendrytycznych w Ca. Jednocześnie dodatek wapnia niekorzystnie wpływa na właściwości mechaniczne w temperaturze otoczenia, co tłumaczyć można kruchością faz Mg-Al-Ca. Słowa kluczowe: stop magnezu, dodatek stopowy, wapń, właściwości mechaniczne, mikrostruktura Wstęp Ze względu na stopniowe zaostrzanie norm emisji (nowe regulacje w USA wymuszają ograniczenie średniego zużycia paliwa oferowanych modeli samochodów do poziomu 4,3 l/100 km przed rokiem 2025) oraz rosnące ceny paliw, koncerny motoryzacyjne dążą do obniżania masy pojazdów m.in. poprzez konwersje elementów wykonywanych ze stali na nowe konstrukcje wytwarzane ze stopów metali lekkich. Stopy na bazie magnezu posiadają wiele korzystnych zalet, takich jak: wysoka wytrzymałość właściwa oraz duża zdolność do tłumienia drgań i promieniowania elektromagnetycznego [1]. Jednakże największą zaletą stopów Mg jest ich niska gęstość odpowiednio około 2/3 aluminium oraz 1/4 stali, co czyni je najlżejszymi stopami konstrukcyjnymi. Niestety, ze względu na gwałtowny spadek właściwości mechanicznych w temperaturze podwyższonej oraz problemy technologiczne spowodowane dużym powinowactwem do tlenu (ulegają zapaleniu na wolnym powietrzu przy długotrwałym wytrzymywaniu już w temperaturze 430 C), dotychczas nie wykorzystano potencjału tego materiału. 17
19 T. Reguła, P. Dudek, A. Fajkiel W ostatnim dziesięcioleciu wprowadzono na rynek stopy magnezu z dodatkami metali ziem rzadkich, takimi jak: skand, cer, neodym. Stopy te są drogie [2], a ponieważ ich implementacja w warunkach przemysłu motoryzacyjnego jest uzależniona od korzystnego bilansu ekonomicznego, nie zyskały przychylności rynku. W oparciu o dane pochodzące z literatury stwierdzono, że dodatek Ca poprawia zarówno wytrzymałość w podwyższonej temperaturze, jak i podwyższa temperaturę zapłonu stopów Mg [3 7] przy jednoczesnym pogorszeniu właściwości technologicznych (lejności oraz odporności na pękanie na gorąco) [8]. Zaprawy zawierające Ca są znacząco tańsze od tych zawierających metale ziem rzadkich, co czyni dodatek stopowy wapnia racjonalnym ekonomicznie. Dodatek Ca do stopów na bazie magnezu wpływa również korzystnie na mikrostrukturę rozdrabniając ziarno [9]. W [10] podano, że mechanizm wpływu dodatku wapnia na zmianę właściwości stopów magnezu w podwyższonej temperaturze polega na stopniowym wypieraniu niskotopliwej eutektycznej fazy międzymetalicznej Mg 17 Al 12 przez wysokotopliwą fazę Al 2 Ca. Najpopularniejszym obecnie stopem na bazie magnezu wykorzystywanym w odlewnictwie jest stop AZ91 (MgAl9Zn1). Posiada on dobre właściwości mechaniczne w temperaturze otoczenia, dobrą lejność oraz niezłą odporność na korozję [11]. W niniejszej pracy postanowiono poprawić właściwości mechaniczne stopu AZ91 w podwyższonej temperaturze poprzez wprowadzenie dodatków stopowych Ca, w ilości od 0,1 do 2,5% wag. Przeprowadzono również analizę wpływu dodatku Ca na podstawowe właściwości mechaniczne oraz mikrostrukturę wytworzonych stopów. Metodyka badań Gąski stopu AZ91 ładowano do pieca oporowego Czylok M20, z tyglem ze stali aluminiowej, po czym topiono pod atmosferą ochronną składającą się z mieszanki Ar + SF 6. W temperaturze 700 C dodawano zaprawę Ca-Al o zawartości wapnia równej 85% wag., tak aby osiągnąć zakładany poziom tego pierwiastka (0,1 do 2,5% wag.) w ciekłym metalu. Ze względu na efekt wypalania wapnia przy wprowadzaniu zaprawy do kąpieli metalowej kluczowym elementem był stosowny dobór ilościowy zaprawy. Piec oraz zapłon zaprawy wapniowej przy wprowadzaniu do ciekłego metalu pokazano na rysunku 1 a b. Uzyskano w ten sposób stopy o składzie chemicznym, który przedstawiono w tabeli 1. Stopy odlano do formy metalowej służącej do odlewania próbek wytrzymałościowych, przy czym w celu zachowania jednolitej szybkości chłodzenia, powierzchnię kokili utrzymywano w temperaturze około 150 C. Badania właściwości mechanicznych wykonano na maszynie wytrzymałościowej INSTRON 8800M z prędkością posuwu trawersy 1 mm/min. Próbki okrągłe do statycznych prób zrywania w temperaturze normalnej (Ø 10 mm) oraz podwyższonej (Ø 5 mm) wykonano według norm PN-EN oraz PN-EN Prace IOd 4/2012
20 Efekt dodatku Ca na mikrostrukturę oraz właściwości mechaniczne stopu AZ91 a) b) Rys. 1. Stanowisko do przetopu stopów magnezu: a) topienie stopu bazowego, b) dodatek zaprawy Ca-Al Stop Tabela 1. Skład chemiczny wykonanych stopów Skład chemiczny, % wag. Ca Al Zn Mn Mg AZ91 0,00 8,43 0,18 0,65 reszta AZCa0,1 0,07 8,30 0,21 0,62 reszta AZCa0,2 0,23 8,62 0,18 0,66 reszta AZCa0,5 0,46 8,40 0,22 0,58 reszta AZCa1 1,15 8,64 0,21 0,65 reszta AZCa2,5 2,40 8,60 0,22 0,60 reszta Analizy mikrostrukturalne przeprowadzono na odpowiednio przygotowanych próbkach, korzystając z optycznego mikroskopu metalograficznego Axio Observer Z1m oraz mikroskopu elektronowego STEREOSCAN 420 wyposażonego w mikroanalizator rentgenowski EDS LINK ISIS 300. Badania różnicowej kalorymetrii skaningowej wykonano w kalorymetrze Netzsch DSC 404 C. Dobór warunków pomiarowych miał na celu minimalizację procesów utleniania stopów. Pomiary przeprowadzono w tyglach grafitowych, w atmosferze czystego argonu (70 ml/min) przy szybkości nagrzewania i studzenia 10 K/min. Przed pomiarami wykonano kalibrację urządzenia DSC dla tych warunków pomiarowych. Przed każdym pomiarem wykonano 3-krotne odpompowanie i napełnienie czystym argonem obszaru pomiarowego. Prace IOd 4/
21 T. Reguła, P. Dudek, A. Fajkiel Analiza wyników badań Mikrostruktury bazowego stopu AZ91 bez dodatku Ca oraz odpowiednio z 0,1; 0,2; 0,5; 1,15 i 2,5% wag. przedstawiono na rysunku 2. Struktura wyjściowego stopu AZ91 (rys. 2a) składa się z osnowy roztworu stałego α oraz eutektycznej fazy Mg 17 Al 12 obecnej głównie na granicach ziaren. Obserwacje te potwierdzono, analizując krzywe skaningowej kalorymetrii różnicowej (Differential Scanning Calorimetry) badanych próbek. Na krzywej nagrzewania próbki stopu wyjściowego (rys. 3a) występują trzy piki odpowiednio przy wartości temperatury 429, 507 i 595 C. Pierwszy z nich odpowiada temperaturze endotermicznego rozkładu fazy eutektycznej Mg 17 Al 12, drugi linii solidus, natomiast trzeci linii likwidus badanego stopu. 10 μm a) b) c) d) e) f) Rys. 2. Mikrostruktura stopu bazowego (a) oraz z dodatkiem Ca odpowiednio około 0,1% (b), 0,2% (c) 0,5% (d), 1% (e) oraz 2,5% wag. (f) Analizując zdjęcia mikrostrukturalne próbek, które zawierają dodatek Ca, można stwierdzić, że pierwiastek ten ogranicza występowanie fazy Mg 17 Al 12. Na rysunkach 2 b f zauważono stopniową zmianę morfologii faz eutektycznych będąca następstwem wypierania fazy Mg 17 Al 12 przez fazy zawierające wapń. Obserwacje te potwierdzono wynikami DSC. Na krzywych kalorymetrii badanych stopów zaobserwowano stopniowe zanikanie piku pochodzącego od fazy Mg 17 Al 12 występującego około temperatury 430 C. W stopach o zawartości wapnia powyżej 1%, faza Mg 17 Al 12 jest całkowicie zastąpiona przez fazy wapniowe Al 2 Ca i (Mg, Al) 2 Ca (co wynika z trójskładnikowego układu równowagi fazowej w 25 C [12]), tworzące wraz z roztworem pierwotnym eutektyczną siatkę wydzieleń na granicach ziaren. 20 Prace IOd 4/2012
22 Efekt dodatku Ca na mikrostrukturę oraz właściwości mechaniczne stopu AZ91 Krzywe DSC stopu AZCa2,5 przedstawiono na rysunku 3b. Są one znacząco różne od krzywych stopów z mniejszą zawartością Ca, na których piki pochodzące od eutektyki zastąpione zostały reakcją energetyczną występującą w temperaturze 528 C. A. Suzuki [13] wraz ze współautorami podają, że dana temperatura odpowiada reakcji rozpadu fazy (Mg, Al) 2 Ca. Potwierdzono ten fakt, przeprowadzając ilościową analizę badanej fazy punkt nr 2 na rysunku 4, dzięki czemu ustalono, że stosunek atomowy Mg, Al i Ca to około 2 : 2 : 1. DSC /(mw/mg) exo 0.6 AZ Onset*: C Area: J/g Value: C Area: J/g Temperature / C DSC /(mw/mg) exo 0.6 AZ a) Onset*: C b) Peak: C End: C Peak: C Peak: C End: C -0.8 Area: J/g -1.0 Value: C Temperature / C Rys. 3. Porównanie krzywych DSC badanych próbek: a) stop wyjściowy AZ91, b) stop z dodatkiem stopowym wapnia w ilości około 2,5% wag. AZCa2,5 [1.2] [1.1] [1.2] [1.1] Dodatkowe informacje uzyskano, dokonując analizy mapy rozmieszczenia pierwiastków wykonanej dla próbki stopu AZCa2,5 (rys. 5). Ustalono, że wapń, który wprowadzono do badanego stopu nie jest rozpuszczany w osnowie. Pierwiastek ten znajduje się w wydzieleniach fazy międzymetalicznej oraz na granicach ziaren. Można założyć, że w trakcie krzepnięcia stopu z dodatkiem wapnia, Ca jest wypychany przez czoło frontu krystalizacji do przestrzeni międzydendrytycznych. Prace IOd 4/
23 T. Reguła, P. Dudek, A. Fajkiel Rys. 4. Obraz SEM stopu AZCa2,5 z zaznaczonymi punktami analizy ilościowej Rys. 5. Mapy rozmieszczenia pierwiastków stopu AZCa2,5 W oparciu o analizę wyników właściwości mechanicznych w temperaturze otoczenia, które przedstawiono na rysunku 6, stwierdzić można, że dodatek wapnia w badanych stopach powoduje obniżenie wytrzymałości na rozciąganie oraz granicy plastyczności w odniesieniu do stopu bazowego. Zaobserwowano wzrost wydłużenia w przypadku stopu z dodatkiem 0,1% wag. Ca; generalnie jednak plastyczność spada wraz ze wzrostem zawartości wapnia. Źródła literaturowe podają, że wapń w niewielkich ilościach działa jako modyfikator ziarna [14, 15], czym można tłumaczyć wzrost plastyczności stopu o zawartości 0,1% wag. Ca. Jednakże jednoczesny spadek wytrzymałości szczególnie granicy plastyczności można tłumaczyć wzrostem podatności stopów z dodatkiem Ca na kruche pękanie oraz kruchością fazy (Mg, Al) 2 Ca [10] co w szczególności zaobserwować można w przypadku stopów o zawartości Ca powyżej 1% wag. W badanych stopach AZCa1 oraz AZCa2,5 obserwowano drastyczny spadek plastyczności w odniesieniu do stopu wyjściowego (AZ91). 22 Prace IOd 4/2012
24 Efekt dodatku Ca na mikrostrukturę oraz właściwości mechaniczne stopu AZ91 Rm R0,2 A5 R m, R 0,2, MPa AZ91 AZCa0,1 AZCa0,2 AZCa0,5 AZCa1 AZCa2, A 5, % Rys. 6. Właściwości mechaniczne badanych stopów w temperaturze otoczenia Wyniki statycznych prób rozciągania badanych stopów przeprowadzanych w podwyższonej temperaturze (150 C) przedstawiono na rysunku 7. Zaobserwowano wzrost wytrzymałości stopów, wraz ze zwiększeniem dodatku wapnia, przy jednoczesnym spadku plastyczności. Prawdopodobnie za wzrost wytrzymałości w podwyższonej temperaturze w odniesieniu do stopu bazowego odpowiada dystrybucja wapnia w przestrzeniach międzydendrytycznych (co może utrudniać odkształcenie plastyczne materiału) oraz większa stabilność termiczna fazy (Mg, Al) 2 Ca w odniesieniu do Mg 17 Al 12. Obniżenie plastyczności badanych wariantów stopu spowodowane jest kruchością faz zawierających wapń. Rm, MPa R0,2, MPa A5, % R m, R 0,2, MPa AZ91 AZCa0,1 AZCa0,2 AZCa0,5 AZCa1 AZCa2, A 5, % Rys. 7. Właściwości mechaniczne badanych stopów w temperaturze 150 C Podsumowanie Wnioski płynące z analizy wyników badań wpływu dodatku wapnia do stopu AZ91 wskazują na korzystny efekt wywierany przez ten pierwiastek na wytrzymałość badanych stopów w podwyższonej temperaturze, co może torować drogę do potencjalnych zastosowań. Stwierdzono duży wpływ Ca na mikrostrukturę badanych stopów. Jednocześnie ustalono, że dodatek tego pierwiastka obniża właściwości mechaniczne w temperaturze otoczenia. Stwierdzić można, że kierunek badań jest słuszny, jednakże należy kontynuować prace w tym temacie szczególnie w aspekcie wprowadzenia do stopów magnezu zarówno dodatków Ca, jak i Sr. Prace IOd 4/
25 T. Reguła, P. Dudek, A. Fajkiel Podziękowania Prace wykonano w ramach realizacji projektu statutowego, pt.: Badania wpływu dodatków wapnia i strontu w stopie AZ91 na mikrostrukturę i wybrane właściwości mechaniczne (użytkowe) (zlec. 2016/00) finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Literatura 1. Kojima Y.: Project of platform science and technology for advanced magnesium alloys. Materials Transactions, 2001, Vol. 42, No. 7, pp Pekguleryuz M.O., Baril E.: Creep Resistant Magnesium Diecasting Alloys Based on Alkaline Earth Elements. Materials Transactions, 2001, Vol. 42, No. 7, pp Luo A., Pekguleryuz M.O.: Cast Magnesium alloys for elevated temperature application. Journal of Material Science, 1994, Vol. 29, No. 20, pp Ninomiya R., Ojiro T., Kubota K.: Improved heat resistance of Mg-Al alloys by the Ca addition. Acta Metallurgica et Materialia, 1995, Vol. 43, No. 2, pp Kawamura Y., Hayashi K., Koike J., Kato A., Inoue A., Masumoto T.: High strength nanocrystalline Mg-Al-Ca alloys produced by rapidly solidified powder metallurgy processing. Materials Science Forum, 2000, Vols , pp Chino Y., Kobata M., Iwasaki H., Mabuchi M.: An investigation of compressive deformation behaviour for AZ91 Mg alloy containing a small volume of liquid. Acta Materialia, 2003, Vol. 51, No. 11, pp Anyanwu A.I., Gokan Y., Nozawa S., Suzuki A., Kamado S., Kojima Y., Takeda S.: Development of New Die-castable Mg Zn Al Ca RE Alloys for High Temperature Applications. Materials Transactions, 2003, Vol. 44, No. 4, pp Polmear I.J.: Recent Developments in Light Alloys. Materials Transactions, JIM, 1996, Vol. 37, No. 1, pp Hirai K., Somekawa H., Takigawa Y., Higashi K.: Effects of Ca and Sr addition on mechanical properties of a cast AZ91 magnesium alloy at room and elevated temperature. Materials Science and Engineering A, 2005, Vol. 403, Nos. 1 2, pp Li P., Tang B., Kandalova E.G.: Microstructure and properties of AZ91D alloy with Ca additions. Materials Letters, 2005, Vol. 59, No. 6, pp Reguła T., Fajkiel A., Dudek P., Saja K.: Ocena skuteczności specjalnej obróbki cieplnej stopu magnezu AZ91 zapobiegającej rozrostowi ziarna. Prace Instytutu Odlewnictwa, 2008, Vol. 48, nr 4, s Aljarrah M., Medraj M., Wang X., Essadiqi E., Muntasar A., Dénès G.: Experimental investigation of the Mg Al Ca System. Journal of Alloys and Compounds, 2007, Vol. 436, pp Suzuki A., Saddock N.D., Jones J.W., Pollock T.M.: Solidification paths and eutectic intermetallic phases in Mg Al Ca ternary alloys. Acta Materialia, 2005, Vol. 53, No. 9, pp Lee Y.C., Dahle A.K., StJohn D.H.: The role of solute in grain refinement of magnesium. Metallurgical and Materials Transactions A, 2000, Vol. 31, No. 11, pp Azad A.: Grain refinement of magnesium alloy AZ91E. Master of Applied Science. University of British Colombia, Prace IOd 4/2012
26 PRACE INSTYTUTU ODLEWNICTWA Tom LII Rok 2012 Zeszyt 4 DOI: /iod WPŁYW ZAWARTOŚCI CYNKU ORAZ TEMPERATURY NA LUTOWNOŚĆ NIKLU STOPAMI Sn-xZn (x = 4,5; 90; 95% wag.) Artur Kudyba, Aleksandra Siewiorek, Natalia Sobczak Instytut Odlewnictwa, Centrum Badań Wysokotemperaturowych, ul. Zakopiańska 73, Kraków Streszczenie Celem badań było określenie wpływu temperatury oraz zawartości Zn na lutowność podłoży Ni ciekłymi stopami Sn-Zn o zawartości cynku 4,5; 90; 95% wag. Badania lutowności przeprowadzono metodą zanurzeniową (wetting balance test) pozwalającą na pomiar siły i czasu zwilżania oraz wyznaczenie wartości kąta zwilżania. Badania wykonano w dwóch różnych temperaturach dla każdego z badanych stopów, odpowiednio dla Sn-4,5Zn w 230 i 250 C, Sn-90Zn w 400 i 450 C, Sn-95Zn w 410 i 450 C. Po badaniach lutowności przeprowadzono analizę strukturalną poprzecznych przekrojów próbek metodami mikroskopii optycznej i skaningowej mikroskopii elektronowej w połączeniu z lokalną analizą składu chemicznego. Stwierdzono, że wzrost temperatury poprawia lutowność każdego z badanych układów Sn-xZn/Ni. W przypadku podwyższenia temperatury procesu do 450 C dla stopów o zawartości 90 i 95% wag. Zn, zaobserwowano całkowitą zwilżalność Ni (wartość kąta zwilżania θ = 0 ). Słowa kluczowe: lutowia bezołowiowe, Sn-Zn, metoda zanurzeniowa, lutowność, krzywa zwilżania, kąt zwilżania Wprowadzenie Poniższy artykuł stanowi kontynuację pracy [1], w której przeprowadzono analizę wpływu temperatury oraz zawartości Zn na poprawę lutowności bezołowiowych stopów typu Sn-xZn (4,5; 90; 95% wag.) na podłożu miedzianym. Celem niniejszej pracy jest analiza wpływu tych samych czynników technologicznych (temperatura testu, zawartość Zn) na poprawę lutowności bezołowiowych stopów Sn-xZn na podłożu niklowym. Wybór materiału podłoża wynika z technologii wytwarzania płytek drukowanych, w których ścieżki przewodzące oraz pola lutownicze (tzw. mozaika przewodząca [2]) wykonane są z miedzi lub niklu [2] w zależności od przeznaczenia oraz charakteru pracy wytwarzanych płytek drukowanych. Problem eliminacji ołowiu z lutowi dla elektroniki wynika z regulacji prawnej ogłoszonej przez Parlament Europejski oraz Radę, zakazującej krajom członkowskim stosowania ołowiu począwszy od 2006 roku [1 3]. Problem ten został częściowo rozwiązany poprzez wdrożenie lutowi typu SAC na bazie układu Sn-Ag-Cu [4 5]. Jednakże lutowia 25
27 A. Kudyba, A. Siewiorek, N. Sobczak typu SAC, które sprawdzają w pracy w niskich temperaturach, nie nadają się do zastosowań wysokotemperaturowych. Jednym z proponowanych rozwiązań jako zamiennik dla lutowi typu Sn-Pb (dotychczas stosowanych do lutowania elementów pracujących w podwyższonych temperaturach) stosowane są stopy Sn-Zn o dużej zawartości Zn. Charakteryzują się one niskimi kosztami produkcji stopu oraz dobrymi właściwościami mechanicznymi i elektrycznymi [6 10]. Niemniej jednak występują obawy przed wdrożeniem tych stopów w przemyśle, gdyż istnieje opinia, że mają one gorszą lutowność w porównaniu do standardowych stopów typu Sn-Pb [11 13]. Jednakże analiza literaturowa wykazała, że opinia ta nie została potwierdzona badaniami dla stopów o dużej zawartości Zn (Zn > 13,5% wag.) a opiera się głównie na badaniach lutowności stopów Sn-Zn o małej zawartości cynku (Zn 13,5% wag.) [7 13]. Niestety dla stopów o wysokiej zawartości cynku (Zn > 13,5% wag.) dane literaturowe ograniczają się jedynie do charakterystyki mikrostruktury układów Sn-xZn/Ni i ich właściwości mechanicznych z pominięciem dość znaczących badań lutowności połączeń [14, 15]. Dlatego celem niniejszej pracy było wyjaśnienie wpływu zawartości Zn i temperatury na lutowność stopów Sn-xZn (x = 4,5; 90; 95% wag.) na podłożu Ni oraz ich porównanie z komercyjnym lutowiem bezołowiowym SAC305, powszechnie stosowanym w przemyśle elektronicznym do pracy w niskich temperaturach. Materiały do badań Do badań zastosowano: 1. Trzy stopy Sn-Zn, zawierające 4,5; 90 i 95% wag. Zn, które zostały wytworzone przez stopienie metali o czystości 99,95% w atmosferze ochronnej, oraz dla porównania komercyjny bezołowiowy stop lutowniczy SAC305 (96,5Sn-3Ag-0,5Cu) (Lenz, Polska). Gęstość badanych stopów (parametr konieczny do badań lutowności) wyznaczono metodą wagi hydrostatycznej w temperaturze pokojowej i wynosiła ona dla stopów: Sn-4,5Zn 7,2 mg/mm 3, Sn-90Zn 7,08 mg/mm 3, Sn-95Zn 7,0 mg/mm 3, SAC305 7,4 mg/mm Podłoże o wymiarach mm i grubości 1 mm: nikiel o czystości 99,8%. 3. Topnik nieorganiczny o bardzo wysokim poziomie aktywności TP o gęstości 1,3 g/cm 3 w temperaturze 20 C. Jest to płynny topnik na bazie H 2 O, w którym substancją aktywną jest chlorek amonu (NH 4 Cl), który stanowi maksymalnie 45% wag. całości mieszaniny. Jest to topnik przemysłowy o oznaczeniu według PN-EN a, stosowany do lutowania stali, mosiądzów i brązów. Dla lutowia typu SAC305 stosowano topnik w postaci roztworu kalafonii rozpuszczonej w alkoholu C 3 H 8 O (izopropanol) w stosunku 100 : 10. Napięcie powierzchniowe topnika (parametr konieczny do badań lutowności) określono na podstawie danych literaturowych [16] i wynosiło ono dla topnika: TP (Activated RA type) 370 mn/m, dla kalafonii (Midle activated RMA type) 415 mn/m. Metodyka i procedury badawcze Badania lutowności wykonano metodą zanurzeniową (wetting balance test) [17 20] na urządzeniu do badań lutowności typu MENISCO ST88 firmy Metronelec (rys. 1a). 26 Prace IOd 4/2012
28 Wpływ zawartości cynku oraz temperatury na lutowność niklu stopami Sn-xZn... W skład urządzenia wchodzi: a. głowica pomiarowa zawierająca standardowy przetwornik liniowy do pomiaru siły działającej na badane podłoże F r (rys. 1b), b. sterowany numerycznie stolik roboczy ze zbiornikiem lutowia (rys. 1c), c. rejestrator i komputer. a) b) c) Rys. 1. Zestaw aparaturowy do badań lutowności MENISCO ST88 firmy Metronelec: a) meniskograf; b) głowica pomiarowa zawierająca standardowy przetwornik liniowy do pomiaru siły działającej na badane podłoże; c) sterowany numerycznie stolik roboczy ze zbiornikiem lutowia Meniskograf jest urządzeniem pozwalającym ocenić lutowność badanych materiałów przez rejestrację siły F r działającej na badane podłoże, która stanowi wypadkową dwóch sił: siły wyporu F a i siły zwilżania F w, których zależność opisana jest równaniem: F r = F w - F a (1) gdzie: F r siła rejestrowana przez urządzenie (działająca na podłoże), mn; F w siła zwilżania, mn; F a siła wyporu, mn. Siłę wyporu F a, wynikającą z prawa Archimedesa, wylicza się według równania: F a = ρ ν g (2) Prace IOd 4/
WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE
WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH Oddział Krakowski STOP XXXIV KONFERENCJA NAUKOWA Kraków - 19 listopada 2010 r. Marcin PIĘKOŚ 1, Stanisław RZADKOSZ 2, Janusz KOZANA 3,Witold CIEŚLAK 4 WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA
PRACE INSTYTUTU ODLEWNICTWA
PRACE INSTYTUTU ODLEWNICTWA Tom LII Rok 2012 Zeszyt 4 DOI: 10.7356/iod.2012.15 WPŁYW MODYFIKACJI WĘGLIKIEM WAPNIA NA WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE BRĄZU BA 1044 Zbigniew Górny, Stanisława Kluska-Nawarecka, Krzysztof
MODYFIKACJA SILUMINU AK12. Ferdynand ROMANKIEWICZ Folitechnika Zielonogórska, ul. Podgórna 50, Zielona Góra
43/55 Solidification of Metais and Alloys, Year 2000, Volume 2, Book No. 43 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 2000, Rocznik 2, Nr 43 P AN -Katowice PL ISSN 0208-9386 MODYFIKACJA SILUMINU AK12 Ferdynand
PRACE INSTYTUTU ODLEWNICTWA
PRACE INSTYTUTU ODLEWNICTWA Tom LII Rok 212 Zeszyt 4 DOI: 1.7356/iod.212.16 EFEKT DODATKU Ca NA MIKROSTRUKTURĘ ORAZ WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE STOPU AZ91 Tomasz Reguła, Piotr Dudek, Aleksander Fajkiel Instytut
OBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK132
52/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 OBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK132 J. PEZDA 1 Akademia Techniczno-Humanistyczna
MODYFIKACJA SILUMINÓW AK7 i AK9. F. ROMANKIEWICZ 1 Uniwersytet Zielonogórski, ul. Podgórna 50, Zielona Góra
23/6 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2002, Rocznik 2, Nr 6 Archives of Foundry Year 2002, Volume 2, Book 6 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 MODYFIKACJA SILUMINÓW AK7 i AK9 F. ROMANKIEWICZ 1 Uniwersytet Zielonogórski,
MODYFIKACJA STOPU AK64
17/10 Archives of Foundry, Year 2003, Volume 3, 10 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2003, Rocznik 3, Nr 10 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 MODYFIKACJA STOPU AK64 F. ROMANKIEWICZ 1, R. ROMANKIEWICZ 2, T. PODRÁBSKÝ
MODYFIKACJA SILUMINU AK20. F. ROMANKIEWICZ 1 Politechnika Zielonogórska,
42/44 Solidification of Metals and Alloys, Year 2000, Volume 2, Book No. 44 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 2000, Rocznik 2, Nr 44 PAN Katowice PL ISSN 0208-9386 MODYFIKACJA SILUMINU AK20 F. ROMANKIEWICZ
MODYFIKACJA SILUMINU AK20 DODATKAMI ZŁOŻONYMI
41/2 Archives of Foundry, Year 2001, Volume 1, 1 (2/2) Archiwum Odlewnictwa, Rok 2001, Rocznik 1, Nr 1 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 MODYFIKACJA SILUMINU AK20 DODATKAMI ZŁOŻONYMI F. ROMANKIEWICZ
WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE SILUMINU AlSi17Cu3Mg
72/2 Archives of Foundry, Year 2001, Volume 1, 1 (2/2) Archiwum Odlewnictwa, Rok 2001, Rocznik 1, Nr 1 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE SILUMINU AlSi17Cu3Mg
BADANIA WTRĄCEŃ TLENKOWYCH W BRĄZIE KRZEMOWYM CUSI3ZN3MNFE METODĄ MIKROANALIZY RENTGENOWSKIEJ
BADANIA WTRĄCEŃ TLENKOWYCH W BRĄZIE KRZEMOWYM CUSI3ZN3MNFE METODĄ MIKROANALIZY RENTGENOWSKIEJ R. ROMANKIEWICZ, F. ROMANKIEWICZ Uniwersytet Zielonogórski ul. Licealna 9, 65-417 Zielona Góra 1. Wstęp Jednym
MODYFIKACJA BRĄZU SPIŻOWEGO CuSn4Zn7Pb6
12/40 Solidification of Metals and Alloys, Year 1999, Volume 1, Book No. 40 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 1999, Rocznik 1, Nr 40 PAN Katowice PL ISSN 0208-9386 MODYFIKACJA BRĄZU SPIŻOWEGO CuSn4Zn7Pb6
NOWE ODLEWNICZE STOPY Mg-Al-RE
25/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (1/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 NOWE ODLEWNICZE STOPY Mg-Al-RE T. RZYCHOŃ 1, A. KIEŁBUS
WYSOKOWYTRZYMAŁ Y SILUMIN CYNKOWO-MIEDZIOWY
-27- Solidilicauon o f Metais and Alloys. No.28. 1996 Kr:epmęcie Metali i Stopó" Nr 28. l 996 PAN - Odd: ial Katowice: PL. ISSN 0208-9386 WYSOKOWYTRZYMAŁ Y SILUMIN CYNKOWO-MIEDZIOWY DUDYK Maksymilian Katedra
Recykling złomu obiegowego odlewniczych stopów magnezu poprzez zastosowanie innowacyjnej metody endomodyfikacji
PROJEKT NR: POIG.01.01.02-00-015/09 Zaawansowane materiały i technologie ich wytwarzania Recykling złomu obiegowego odlewniczych stopów magnezu poprzez zastosowanie innowacyjnej metody endomodyfikacji
WPŁYW MODYFIKACJI NA PRZEBIEG KRYSTALIZACJI, STRUKTURĘ I WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE BRĄZU CYNOWO-FOSFOROWEGO CuSn10P
17/9 Archives of Foundry, Year 2003, Volume 3, 9 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2003, Rocznik 3, Nr 9 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW MODYFIKACJI NA PRZEBIEG KRYSTALIZACJI, STRUKTURĘ I WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE
ANALIZA KRYSTALIZACJI STOPU AlMg (AG 51) METODĄ ATND
18/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 ANALIZA KRYSTALIZACJI STOPU AlMg (AG 51) METODĄ ATND T. CIUĆKA 1 Katedra
ANALIZA KRZEPNIĘCIA I BADANIA MIKROSTRUKTURY PODEUTEKTYCZNYCH STOPÓW UKŁADU Al-Si
53/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 ANALIZA KRZEPNIĘCIA I BADANIA MIKROSTRUKTURY PODEUTEKTYCZNYCH STOPÓW UKŁADU
WPŁYW MODYFIKACJI NA STRUKTURĘ I MORFOLOGIĘ PRZEŁOMÓW SILUMINU AK132
60/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW MODYFIKACJI NA STRUKTURĘ I MORFOLOGIĘ PRZEŁOMÓW SILUMINU AK132 F.
WPŁYW MODYFIKACJI NA STRUKTURĘ I MORFOLOGIĘ PRZEŁOMÓW SILUMINU AlSi7
58/14 Archives of Foundry, Year 2004, Volume 4, 14 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2004, Rocznik 4, Nr 14 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW MODYFIKACJI NA STRUKTURĘ I MORFOLOGIĘ PRZEŁOMÓW SILUMINU AlSi7 F.
REJESTRACJA PROCESÓW KRYSTALIZACJI METODĄ ATD-AED I ICH ANALIZA METALOGRAFICZNA
22/38 Solidification of Metals and Alloys, No. 38, 1998 Krzepnięcie Metali i Stopów, nr 38, 1998 PAN Katowice PL ISSN 0208-9386 REJESTRACJA PROCESÓW KRYSTALIZACJI METODĄ ATD-AED I ICH ANALIZA METALOGRAFICZNA
OKREŚLENIE WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNYCH SILUMINU AK132 NA PODSTAWIE METODY ATND.
37/44 Solidification of Metals and Alloys, Year 000, Volume, Book No. 44 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 000, Rocznik, Nr 44 PAN Katowice PL ISSN 008-9386 OKREŚLENIE WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNYCH SILUMINU
KRZEPNIĘCIE KOMPOZYTÓW HYBRYDOWYCH AlMg10/SiC+C gr
51/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 26, Rocznik 6, Nr 18 (1/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 26, Volume 6, N o 18 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-538 KRZEPNIĘCIE KOMPOZYTÓW HYBRYDOWYCH AlMg1/SiC+C gr M. ŁĄGIEWKA
IDENTYFIKACJA FAZ W MODYFIKOWANYCH CYRKONEM ŻAROWYTRZYMAŁYCH ODLEWNICZYCH STOPACH KOBALTU METODĄ DEBYEA-SCHERRERA
44/14 Archives of Foundry, Year 2004, Volume 4, 14 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2004, Rocznik 4, Nr 14 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 IDENTYFIKACJA FAZ W MODYFIKOWANYCH CYRKONEM ŻAROWYTRZYMAŁYCH ODLEWNICZYCH
OKREŚLANIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH SILUMINU AK20 NA PODSTAWIE METODY ATND
28/17 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2005, Rocznik 5, Nr 17 Archives of Foundry Year 2005, Volume 5, Book 17 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 OKREŚLANIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH SILUMINU AK20 NA PODSTAWIE METODY
WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE KOMPOZYTÓW AlSi13Cu2- WŁÓKNA WĘGLOWE WYTWARZANYCH METODĄ ODLEWANIA CIŚNIENIOWEGO
31/14 Archives of Foundry, Year 2004, Volume 4, 14 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2004, Rocznik 4, Nr 14 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE KOMPOZYTÓW AlSi13Cu2- WŁÓKNA WĘGLOWE WYTWARZANYCH
WPŁYW DOMIESZKI CYNKU NA WŁAŚCIWOŚCI SILUMINU EUTEKTYCZNEGO. A. PATEJUK Instytut Materiałoznawstwa i Mechaniki Technicznej WAT Warszawa
34/44 Solidification of Metals and Alloys, Year 000, Volume, Book No. 44 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 000, Rocznik, Nr 44 PAN Katowice PL ISSN 008-9386 WPŁYW DOMIESZKI CYNKU NA WŁAŚCIWOŚCI SILUMINU
SILUMIN OKOŁOEUTEKTYCZNY Z DODATKAMI Cr, Mo, W i Co
17/38 Solidification of Metals and Alloys, No. 38, 1998 Krzepnięcie Metali i Stopów, nr 38, 1998 PAN Katowice PL ISSN 0208-9386 SILUMIN OKOŁOEUTEKTYCZNY Z DODATKAMI Cr, Mo, W i Co PIETROWSKI Stanisław,
WPŁYW MAGNEZU I BIZMUTU NA MODYFIKACJĘ STOPU AlSi7 DODATKIEM AlSr10
29/17 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2005, Rocznik 5, Nr 17 Archives of Foundry Year 2005, Volume 5, Book 17 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW MAGNEZU I BIZMUTU NA MODYFIKACJĘ STOPU AlSi7 DODATKIEM AlSr10
SILUMIN NADEUTEKTYCZNY Z DODATKAMI Cr, Mo, W i Co
18/38 Solidification of Metals and Alloys, No. 38, 1998 Krzepnięcie Metali i Stopów, nr 38, 1998 PAN Katowice PL ISSN 0208-9386 SILUMIN NADEUTEKTYCZNY Z DODATKAMI Cr, Mo, W i Co PIETROWSKI Stanisław, Instytut
Wiktor WODECKI. Wydział Odlewnictwa. Akademia Górniczo-Hutnicza, ul.reymonta 23, Kraków
7/42 Solidification o f Metais and Alloys, Year 2000, Volume 2, Book No 42 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 2000, Rocznik 2, Nr 42 PAN- Katowice, PL ISSN 0208-9386 ANALIZA STRUKTURY I WŁAŚCIWOŚCI STOPÓW
OKREŚLENIE TEMPERATURY I ENTALPII PRZEMIAN FAZOWYCH W STOPACH Al-Si
8/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 OKREŚLENIE TEMPERATURY I ENTALPII PRZEMIAN FAZOWYCH W STOPACH Al-Si F.
MODYFIKACJA TYTANEM, BOREM I FOSFOREM SILUMINU AK20
43/50 Solidification of Metais and Alloys, Year 2000, Volume 2. Book No. 43 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 2000, Rocznik 2, Nr 43 PAN -Katowice PL ISSN 0208-9386 MODYFIKACJA TYTANEM, BOREM I FOSFOREM
MIKROSTRUKTURA ODLEWNICZEGO STOPU MAGNEZU GA8
31/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (1/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 MIKROSTRUKTURA ODLEWNICZEGO STOPU MAGNEZU GA8 A. KIEŁBUS
Międzynarodowa aktywność naukowa młodej kadry Wydziału Metali Nieżelaznych AGH na przykładzie współpracy z McMaster University w Kanadzie
Międzynarodowa aktywność naukowa młodej kadry Wydziału Metali Nieżelaznych AGH na przykładzie współpracy z McMaster University w Kanadzie Anna Kula Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie,
(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego:
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 164647 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 06.09.0 0019300.2 (97)
Badanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie stałym
PROJEKT NR: POIG.1.3.1--1/ Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych odpornych na zmęczenie cieplne Badanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie
WPŁYW PARAMETRÓW ODLEWANIA CIŚNIENIOWEGO NA STRUKTURĘ i WŁAŚCIWOŚCI STOPU MAGNEZU AM50
28/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (1/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW PARAMETRÓW ODLEWANIA CIŚNIENIOWEGO NA STRUKTURĘ i
43/59 WPL YW ZA W ARTOŚCI BIZMUTU I CERU PO MODYFIKACJI KOMPLEKSOWEJ NA WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE ŻELIW A NADEUTEKTYCZNEGO
43/59 Solidification of Metais and Alloys, Year 2000, Volume 2, Book No. 43 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 2000, Rocznik 2, Nr 43 P AN -Katowice PL ISSN 0208-9386 WPL YW ZA W ARTOŚCI BIZMUTU I CERU PO
WPŁYW WARUNKÓW PRZESYCANIA I STARZENIA STOPU C355 NA ZMIANY JEGO TWARDOŚCI
40/15 Archives of Foundry, Year 2005, Volume 5, 15 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2005, Rocznik 5, Nr 15 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW WARUNKÓW PRZESYCANIA I STARZENIA STOPU C355 NA ZMIANY JEGO TWARDOŚCI
WPŁYW ALUMINIUM NA NIEKTÓRE WŁAŚCIWOŚCI I STRUKTURĘ STALIWA
23/15 Archives of Foundry, Year 2005, Volume 5, 15 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2005, Rocznik 5, Nr 15 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW ALUMINIUM NA NIEKTÓRE WŁAŚCIWOŚCI I STRUKTURĘ STALIWA J. KILARSKI
SZACOWANIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH SILUMINU AK9 NA PODSTAWIE METODY ATND
13/10 Archives of Foundry, Year 2003, Volume 3, 10 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2003, Rocznik 3, Nr 10 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 SZACOWANIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH SILUMINU AK9 NA PODSTAWIE METODY ATND
Nowa ekologiczna metoda wykonywania odlewów z żeliwa sferoidyzowanego lub wermikularyzowanego w formie odlewniczej
PROJEKT NR: POIG.01.03.01-12-061/08 Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych odpornych na zmęczenie cieplne Nowa ekologiczna metoda wykonywania odlewów z żeliwa sferoidyzowanego lub
ZASTOSOWANIE OCHŁADZALNIKA W CELU ROZDROBNIENIA STRUKTURY W ODLEWIE BIMETALICZNYM
28/10 Archives of Foundry, Year 2003, Volume 3, 10 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2003, Rocznik 3, Nr 10 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 ZASTOSOWANIE OCHŁADZALNIKA W CELU ROZDROBNIENIA STRUKTURY W ODLEWIE BIMETALICZNYM
Wtrącenia niemetaliczne w staliwie topionym w małym piecu indukcyjnym
A R C H I V E S of F O U N D R Y E N G I N E E R I N G Published quarterly as the organ of the Foundry Commission of the Polish Academy of Sciences ISSN (897-0) Volume Special Issue /0 9 97 8/ Wtrącenia
WPŁYW ZABIEGÓW USZLACHETNIANIA NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE
WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH ODDZIAŁ KRAKOWSKI STOP XXXII KONFERENCJA NAUKOWA z okazji Ogólnopolskiego Dnia Odlewnika 2009 Kraków, 11 grudnia 2009 r. Marcin PIĘKOŚ 1, Stanisław RZADKOSZ 2, Janusz KOZANA 3,Witold
KRYSTALIZACJA I SKURCZ STOPU AK9 (AlSi9Mg) M. DUDYK 1, K. KOSIBOR 2 Akademia Techniczno Humanistyczna ul. Willowa 2, Bielsko Biała
18/14 Archives of Foundry, Year 2004, Volume 4, 14 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2004, Rocznik 4, Nr 14 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 KRYSTALIZACJA I SKURCZ STOPU AK9 (AlSi9Mg) M. DUDYK 1, K. KOSIBOR 2 Akademia
STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA
STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA Próba statyczna rozciągania jest jedną z podstawowych prób stosowanych do określenia jakości materiałów konstrukcyjnych wg kryterium naprężeniowego w warunkach obciążeń statycznych.
METALE LEKKIE W KONSTRUKCJACH SPRZĘTU SPECJALNEGO - STOPY MAGNEZU
METALE LEKKIE W KONSTRUKCJACH SPRZĘTU SPECJALNEGO - STOPY MAGNEZU 1 Gliwice, 2016-03-10 Dlaczego stopy magnezu? 12 10 Gęstość, g/cm 3 8 6 4 2 0 Zalety stopów magnezu: Niska gęstość właściwa stopów; Wysokie
A. PATEJUK 1 Instytut Materiałoznawstwa i Mechaniki Technicznej WAT Warszawa ul. S. Kaliskiego 2, Warszawa
56/4 Archives of Foundry, Year 22, Volume 2, 4 Archiwum Odlewnictwa, Rok 22, Rocznik 2, Nr 4 PAN Katowice PL ISSN 1642-538 WPŁYW CIŚNIENIA SPIEKANIA NA WŁAŚCIWOŚCI KOMPOZYTU Z OSNOWĄ ALUMINIOWĄ ZBROJONEGO
ANALIZA KRZEPNIĘCIA I BADANIA MIKROSTRUKTURY STOPÓW Al-Si
29/19 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 19 Archives of Foundry Year 2006, Volume 6, Book 19 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 ANALIZA KRZEPNIĘCIA I BADANIA MIKROSTRUKTURY STOPÓW Al-Si J. PIĄTKOWSKI
WPŁYW PRĘDKOŚCI KRYSTALIZACJI KIERUNKOWEJ NA ODLEGŁOŚĆ MIĘDZYPŁYTKOWĄ EUTEKTYKI W STOPIE Al-Ag-Cu
32/14 Archives of Foundry, Year 2004, Volume 4, 14 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2004, Rocznik 4, Nr 14 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW PRĘDKOŚCI KRYSTALIZACJI KIERUNKOWEJ NA ODLEGŁOŚĆ MIĘDZYPŁYTKOWĄ
WSKAŹNIK JAKOŚCI ODLEWÓW ZE STOPU Al-Si
48/14 Archives of Foundry, Year 2004, Volume 4, 14 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2004, Rocznik 4, Nr 14 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WSKAŹNIK JAKOŚCI ODLEWÓW ZE STOPU Al-Si A. W. ORŁOWICZ 1, M. MRÓZ 2 Zakład
WPŁYW TEMPERATURY WYGRZEWANIA NA UDZIAŁ FAZ PIERWOTNYCH W STRUKTURZE ŻAROWYTRZYMAŁEGO ODLEWNICZEGO STOPU KOBALTU
50/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW TEMPERATURY WYGRZEWANIA NA UDZIAŁ FAZ PIERWOTNYCH W STRUKTURZE ŻAROWYTRZYMAŁEGO
STRUKTURA STOPÓW UKŁADY RÓWNOWAGI FAZOWEJ. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
STRUKTURA STOPÓW UKŁADY RÓWNOWAGI FAZOWEJ Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wykresy układów równowagi faz stopowych Ilustrują skład fazowy
WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA MIKROSTRUKTURĘ SILUMINÓW
18/9 Archives of Foundry, Year 2003, Volume 3, 9 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2003, Rocznik 3, Nr 9 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA MIKROSTRUKTURĘ SILUMINÓW STRESZCZENIE R. GOROCKIEW
KRYSTALIZACJA I MIKROSTRUKTURA BRĄZU CuAl10Fe5Ni5 PO RAFINACJI
55/17 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2005, Rocznik 5, Nr 17 Archives of Foundry Year 2005, Volume 5, Book 17 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 KRYSTALIZACJA I MIKROSTRUKTURA BRĄZU CuAl10Fe5Ni5 PO RAFINACJI S.
WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA WYBRANE WŁASNOŚCI STALIWA CHROMOWEGO ODPORNEGO NA ŚCIERANIE
59/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA WYBRANE WŁASNOŚCI STALIWA CHROMOWEGO ODPORNEGO
Metalurgia - Tematy Prac magisterskich - Katedra Tworzyw Formierskich, Technologii Formy, Odlewnictwa Metali Nieżelaznych
Metalurgia - Tematy Prac magisterskich - Katedra, Technologii Formy, Odlewnictwa Metali Nieżelaznych 2015-2016 Tematy Prac magisterskich Technologii Formy 2015-2016 Lp. Nazwisko i Imię dyplomanta Temat
LEJNOŚĆ KOMPOZYTÓW NA OSNOWIE STOPU AlMg10 Z CZĄSTKAMI SiC
38/9 Archives of Foundry, Year 23, Volume 3, 9 Archiwum Odlewnictwa, Rok 23, Rocznik 3, Nr 9 PAN Katowice PL ISSN 1642-538 LEJNOŚĆ KOMPOZYTÓW NA OSNOWIE STOPU AlMg1 Z CZĄSTKAMI SiC Z. KONOPKA 1, M. CISOWSKA
MODYFIKOWANIE STOPU CuSn10. Z. GÓRNY 1, S. KLUSKA-NAWARECKA 2, H. POŁCIK 3 Instytut Odlewnictwa, Kraków Zakopiańska 73
36/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (1/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 MODYFIKOWANIE STOPU CuSn10 Z. GÓRNY 1, S. KLUSKA-NAWARECKA
Własności mechaniczne kompozytów odlewanych na osnowie stopu Al-Si zbrojonych fazami międzymetalicznymi
A R C H I V E S of F O U N D R Y E N G I N E E R I N G Published quarterly as the organ of the Foundry Commission of the Polish Academy of Sciences ISSN (1897-3310) Volume 10 Special Issue 4/2010 9 14
MODYFIKACJA BRĄZU CuSn8 I JEJ WPŁYW NA SEGREGACJĘ CYNY
42/10 Archives of Foundry, Year 2003, Volume 3, 10 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2003, Rocznik 3, Nr 10 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 MODYFIKACJA BRĄZU CuSn8 I JEJ WPŁYW NA SEGREGACJĘ CYNY J. SZAJNAR 1, M.
S. PIETROWSKI 1 Katedra Systemów Produkcji, Politechnika Łódzka, ul. Stefanowskiego 1/15, Łódź
58/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 NISKOKRZEMOWE STOPY Al Si Z DODATKAMI Ni, Cu I Mg S. PIETROWSKI 1 Katedra
Technologia obróbki cieplnej. Grzanie i ośrodki grzejne
Technologia obróbki cieplnej Grzanie i ośrodki grzejne Grzanie: nagrzewanie i wygrzewanie Dobór czasu grzania Rodzaje ośrodków grzejnych Powietrze Ośrodki gazowe Złoża fluidalne Kąpiele solne: sole chlorkowe
BADANIA MATERIAŁOWE ODLEWÓW GŁOWIC SILNIKÓW
16/38 Solidification of Metals and Alloys, No. 38, 1998 Krzepnięcie Metali i Stopów, nr 38, 1998 PAN Katowice PL ISSN 0208-9386 BADANIA MATERIAŁOWE ODLEWÓW GŁOWIC SILNIKÓW ORŁOWICZ Władysław, OPIEKUN Zenon
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13, Data wydania: 22 kwietnia 2015 r. Nazwa i adres INSTYTUT
ZMĘCZENIE CIEPLNE STALIWA CHROMOWEGO I CHROMOWO-NIKLOWEGO
23/2 Archives of Foundry, Year 2001, Volume 1, 1 (2/2) Archiwum Odlewnictwa, Rok 2001, Rocznik 1, Nr 1 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 ZMĘCZENIE CIEPLNE STALIWA CHROMOWEGO I CHROMOWO-NIKLOWEGO J.
OKREŚLENIE METODĄ KALORYMETRII SKANINGOWEJ ENTALPII PRZEMIAN FAZOWYCH W ŻELIWIE SZARYM
5/22 Archives of Foundry, Year 6, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 6, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-538 OKREŚLENIE METODĄ KALORYMETRII SKANINGOWEJ ENTALPII PRZEMIAN FAZOWYCH W ŻELIWIE
WPŁYW OBRÓBKI PLASTYCZNEJ NA GORĄCO NA WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE STOPÓW NA OSNOWIE FAZY MIĘDZYMETALICZNEJ Fe 3 Al
123/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (2/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW OBRÓBKI PLASTYCZNEJ NA GORĄCO NA WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE
KOROZYJNO - EROZYJNE ZACHOWANIE STALIWA Cr-Ni W ŚRODOWISKU SOLANKI
Barbara KALANDYK 1, Anna RAKOWSKA 2 WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH ODDZIAŁ KRAKOWSKI STOP XXXII KONFERENCJA NAUKOWA z okazji Ogólnopolskiego Dnia Odlewnika 2009 Kraków, 12 grudnia 2009 r. KOROZYJNO - EROZYJNE
IV Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna Problematyka funkcjonowania i rozwoju branży metalowej w Polsce
IV Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna Problematyka funkcjonowania i rozwoju branży metalowej w Polsce Jedlnia Letnisko 28 30 czerwca 2017 Właściwości spieków otrzymanych techniką prasowania na
WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE I TRYBOLOGICZNE SILUMINU NADEUTEKTYCZNEGO PO OBRÓBCE CIEPLNEJ
73/2 Archives of Foundry, Year 2001, Volume 1, 1 (2/2) Archiwum Odlewnictwa, Rok 2001, Rocznik 1, Nr 1 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE I TRYBOLOGICZNE SILUMINU NADEUTEKTYCZNEGO
ODLEWNICZY STOP MAGNEZU ELEKTRON 21 STRUKTURA I WŁAŚCIWOŚCI W STANIE LANYM
26/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (1/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 ODLEWNICZY STOP MAGNEZU ELEKTRON 21 STRUKTURA I WŁAŚCIWOŚCI
Inżynieria materiałowa: wykorzystywanie praw termodynamiki a czasem... walka z termodynamiką
Inżynieria materiałowa: wykorzystywanie praw termodynamiki a czasem... walka z termodynamiką Kilka definicji Faza Stan materii jednorodny wewnętrznie, nie tylko pod względem składu chemicznego, ale również
33/15 Solidiiikation of Metlłls and Alloys, No. 33, 1997 Krzejlnięcic Metali i Stopów, Nr JJ, 1997
33/15 Solidiiikation of Metlłls and Alloys, No. 33, 1997 Krzejlnięcic Metali i Stopów, Nr JJ, 1997 ł'an - OddziHI h:htowice PL ISSN 02011-93!J6 WPL YW MODYFIKACJI NA JAKOŚĆ PODEUTEKTYCZNYCH STOPÓW AJ-Si
OBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK9
50/14 Archives of Foundry, Year 2004, Volume 4, 14 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2004, Rocznik 4, Nr 14 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 OBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK9 J. PEZDA 1 Akademia Techniczno-Humanistyczna
EKOLOGICZNA MODYFIKACJA STOPU AlSi7Mg
13/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (1/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 EKOLOGICZNA MODYFIKACJA STOPU AlSi7Mg T. LIPIŃSKI 1 Uniwersytet
AGH Akademia Górniczo - Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie. Wydział Odlewnictwa Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych. Rozprawa doktorska
AGH Akademia Górniczo - Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie Wydział Odlewnictwa Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych Rozprawa doktorska Wpływ rozdrobnienia struktury na wybrane właściwości wysokoaluminiowych
ODLEWANIE KÓŁ SAMOCHODOWYCH Z SILUMINÓW. S. PIETROWSKI 1 Politechnika Łódzka, Katedra Systemów Produkcji ul. Stefanowskiego 1/15, 90-924 Łódź
28/4 Archives of Foundry, Year 2002, Volume 2, 4 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2002, Rocznik 2, Nr 4 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 ODLEWANIE KÓŁ SAMOCHODOWYCH Z SILUMINÓW S. PIETROWSKI 1 Politechnika Łódzka,
STOPY CYNKU Z ALUMINIUM Rodzaje, właściwości, zastosowanie
AGH AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. ST. STASZICA W KRAKOWIE WYDZIAŁ ODLEWNICTWA Witold K. Krajewski STOPY CYNKU Z ALUMINIUM Rodzaje, właściwości, zastosowanie Kraków 2013 Wydawnictwo Naukowe AKAPIT Opiniodawcy:
Tematy Prac Inżynierskich Pracownia Technologii Formy
Tematy Prac Inżynierskich y 2014-2015 Lp. Nazwisko i Imię dyplomanta Temat pracy Opiekun pracy Miejsce praktyki 1 Badania procesu wysychania nowych powłok ochronnych metodą rezystancyjną 2 Marta Zmarzła
PL B1. Sposób otrzymywania nieorganicznego spoiwa odlewniczego na bazie szkła wodnego modyfikowanego nanocząstkami
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 231738 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 404416 (51) Int.Cl. B22C 1/18 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 24.06.2013
WPŁYW RODZAJU SILUMINU I PROCESU TOPIENIA NA JEGO KRYSTALIZACJĘ
10/40 Solidification of Metals and Alloys, Year 1999, Volume 1, Book No. 40 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 1999, Rocznik 1, Nr 40 PAN Katowice PL ISSN 0208-9386 WPŁYW RODZAJU SILUMINU I PROCESU TOPIENIA
STABILNOŚĆ STRUKTURALNA STALI P92 W KSZTAŁTOWANYCH PLASTYCZNIE ELEMENTACH RUROCIĄGÓW KOTŁÓW ENERGETYCZNYCH ANDRZEJ TOKARZ, WŁADYSŁAW ZALECKI
PL0400058 STABILNOŚĆ STRUKTURALNA STALI P92 W KSZTAŁTOWANYCH PLASTYCZNIE ELEMENTACH RUROCIĄGÓW KOTŁÓW ENERGETYCZNYCH ANDRZEJ TOKARZ, WŁADYSŁAW ZALECKI Instytut Metalurgii Żelaza im. S. Staszica, Gliwice
PL B1. POLITECHNIKA ŁÓDZKA, Łódź, PL
PL 221932 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 221932 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 398270 (22) Data zgłoszenia: 29.02.2012 (51) Int.Cl.
WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE ŻELIWA SFEROIDALNEGO OBRABIANEGO RÓŻNYMI MODYFIKATORAMI
89/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (2/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE ŻELIWA SFEROIDALNEGO OBRABIANEGO
MIKROSTRUKTURA I WŁASNOŚCI MECHANICZNE ODLEWNICZYCH STOPÓW MAGNEZU Mg Al
83/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 MIKROSTRUKTURA I WŁASNOŚCI MECHANICZNE ODLEWNICZYCH STOPÓW MAGNEZU Mg
ĆWICZENIE Nr 2/N. 9. Stopy aluminium z litem: budowa strukturalna, właściwości, zastosowania.
Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. A. Weroński POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Laboratorium Materiały Metaliczne II ĆWICZENIE Nr 2/N Opracowali:
Sympozjum Inżynieria materiałowa dla przemysłu
Sympozjum Inżynieria materiałowa dla przemysłu Kwazikrystaliczne stopy Al-Mn-Fe otrzymywane za pomocą metody szybkiej krystalizacji - struktura i własności Katarzyna Stan Promotor: Lidia Lityńska-Dobrzyńska,
Adres do korespondencji:
Adres do korespondencji: Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN, 30-059 Kraków, ul. Reymonta 25 Tel.: (012) 2952826, pokój 001, fax: (012) 2952804 e-mail: kstan@imim.pl Miejsca zatrudnienia
Ich właściwości zmieniające się w szerokim zakresie w zależności od składu chemicznego (rys) i technologii wytwarzania wyrobu.
STOPY ŻELAZA Ich właściwości zmieniające się w szerokim zakresie w zależności od składu chemicznego (rys) i technologii wytwarzania wyrobu. Ze względu na bardzo dużą ilość stopów żelaza z węglem dla ułatwienia
ODPORNOŚĆ STALIWA NA ZUŻYCIE EROZYJNE CZĘŚĆ II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ
Szybkobieżne Pojazdy Gąsienicowe (15) nr 1, 2002 Stanisław JURA Roman BOGUCKI ODPORNOŚĆ STALIWA NA ZUŻYCIE EROZYJNE CZĘŚĆ II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ Streszczenie: W części I w oparciu o teorię Bittera określono
WPŁYW WANADU I MOLIBDENU ORAZ OBRÓBKI CIEPLNEJ STALIWA Mn-Ni DLA UZYSKANIA GRANICY PLASTYCZNOŚCI POWYŻEJ 850 MPa
7/8 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2003, Rocznik 3, Nr 8 Archives of Foundry Year 2003, Volume 3, Book 8 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW WANADU I MOLIBDENU ORAZ OBRÓBKI CIEPLNEJ STALIWA Mn-Ni DLA UZYSKANIA
ZUŻYCIE ŚCIERNE STOPU AK7 PO OBRÓBCE MODYFIKATOREM HOMOGENICZNYM
1-2006 PROBLEMY EKSPLOATACJI 97 Tomasz LIPIŃSKI Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn ZUŻYCIE ŚCIERNE STOPU AK7 PO OBRÓBCE MODYFIKATOREM HOMOGENICZNYM Słowa kluczowe Stopy Al, modyfikacja, siluminy.
PARAMETRY EUTEKTYCZNOŚCI ŻELIWA CHROMOWEGO Z DODATKAMI STOPOWYMI Ni, Mo, V i B
45/44 Solidification of Metals and Alloys, Year 2000, Volume 2, Book No. 44 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 2000, Rocznik 2, Nr 44 PAN Katowice PL ISSN 0208-9386 PARAMETRY EUTEKTYCZNOŚCI ŻELIWA CHROMOWEGO
WYKRESY FAZOWE ŻELIWA CHROMOWEGO Z DODATKAMI Ni, Mo, V i B W ZAKRESIE KRZEPNIĘCIA
23/40 Solidification of Metals and Alloys, Year 1999, Volume 1, Book No. 40 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 1999, Rocznik 1, Nr 40 PAN Katowice PL ISSN 0208-9386 WYKRESY FAZOWE ŻELIWA CHROMOWEGO Z DODATKAMI
ROZSZERZALNOŚĆ CIEPLNA KOMPOZYTÓW NA OSNOWIE STOPU AlSi13Cu2 WYTWARZANYCH METODĄ SQUEEZE CASTING
25/15 Archives of Foundry, Year 2005, Volume 5, 15 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2005, Rocznik 5, Nr 15 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 ROZSZERZALNOŚĆ CIEPLNA KOMPOZYTÓW NA OSNOWIE STOPU AlSi13Cu2 WYTWARZANYCH
KRYSTALIZACJA EUTEKTYKI W SILUMINACH NADEUTEKTYCZNYCH
2/2 Archives of Foundry, Year 2001, Volume 1, 1 (2/2) Archiwum Odlewnictwa, Rok 2001, Rocznik 1, Nr 1 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 KRYSTALIZACJA EUTEKTYKI W SILUMINACH NADEUTEKTYCZNYCH F. BINCZYK
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Odlewnictwo stopów metali nieżelaznych Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Production Engineering and Management Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy Rodzaj zajęć: Wyk. Ćwicz. Lab.