ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE - MUZEUM REZYDENCJA KRÓLÓW I RZECZYPOSPOLITEJ

Transkrypt

1 ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE - MUZEUM REZYDENCJA KRÓLÓW I RZECZYPOSPOLITEJ Tik-tak, tik-tak... cz. 1. Data dodania: 07/07/ Lip 2014 Tik-tak, tik-tak... cz. 1. Przez najbliższe tygodnie pozaglądamy odrobinę do warsztatów zegarmistrzowskich, żeby przybliżyć bogatą kolekcję zamkowych zegarów oraz specyfikę ich fotografowania. W pierwszej odsłonie tego mini cyklu scharakteryzujemy krótko zbiór tych wyjątkowych zabytków, a kilka z nich nawet pokażemy : ). Naszym przewodnikiem po tej kolekcji będzie opiekun zbiorów metali - Anna Saratowicz-Dudyńska. Kolekcja zegarów zawiera w sobie zabytki pochodzące z dawnych zbiorów zamkowych, dary osób prywatnych i instytucji, a nawet państw, oraz zakupy dokonywane na rynku antykwarycznym od momentu podjęcia decyzji o restytucji Zamku. Poza jednym wyjątkiem są to zegary mechaniczne, reprezentujące kilka typów. Pierwszy typ reprezentuje grupa puttów, podtrzymujących kartusz z herbem Stanisława Augusta, pochodząca z ogromnego zegara zwanego rotacyjnym, niegdyś ozdobionego figurą Astronomii, którego obudowa z brązu złoconego powstała w pracowni wybitnego rzeźbiarza i brązownika Jeana-Louisa Prieura.

2 Zaginiony w czasie ostatniej wojny mechanizm tego skomplikowanego zegara, mieszczący się w dekoracyjnej wazie, był dziełem Jacquesa-Josepha Lepaute zwanego De Bellefontaine. Zdjęcie fragmentu wielkości 51 x 40 x 35 cm, niestety, nie jest w stanie oddać niegdysiejszej urody tego dzieła, wyjątkowego także ze względu na swoją konstrukcję w zegarach rotacyjnych bowiem tarczę zastępował obracający się pierścień z podziałką godzinową i minutową zaopatrzony w nieruchomą wskazówkę. Do drugiego typu należy zegar kominkowy z postacią Amora, z początku XIX w. Na prostokątnej podstawie wspartej na czterech nóżkach i zdobionej reliefem o motywach skrzyżowanych pochodni, tarcz i armat, a więc symboli związanych z Marsem, bogiem wojny, spoczywa antykizujący hełm z pióropuszem, ozdobiony głową Meduzy, w którego otworze siedzi Amor trzymający łuk i strzałę. Mechanizm tego francuskiego zegara mieszczący się w hełmie, zaopatrzony jest w okrągłą, widoczną od frontu biało emaliowaną tarczę ze wskazaniami godzin i minut. Prezentujemy go w kilku odsłonach, uwidaczniając jego detale, szczególnie tarczę, która odkrywa przed nami tylną płytę mechanizmu zegara.

3 Zegary kominkowe rozpowszechniły się w wieku XVIII wraz z modą na kominek a la française, podkreślający główną oś wnętrza i ich popularność trwała przez cały wiek XIX, sięgając nawet po wiek XX. Blat wysuniętego ze ściany, marmurowego kominka zdobił często taki właśnie lśniący pozłotą zegar z brązu. Kolejny typ stanowią zegary stołowe zwane kafelkowymi lub kaflakami, a nawet od swych rozstawionych szeroko nóżek żabami, na terenach polskich modny nieprzerwanie od XVI wieku po XIX. Mechanizm kaflana mieścił się w dekoracyjnej, często bogato złoconej obudowie w formie wielobocznej puszki. Przeszklone okienka w bocznych ściankach pozwalały śledzić jego pracę, podziwiać ozdobne filarki i grawerowane osłony bębnów. Niewielkie rozmiary i czytelna, horyzontalna tarcza, czyniły go wygodnym przenośnym zegarem, często towarzyszącym właścicielowi w podróży.

4 Prezentowany powyżej jest dziełem znakomitego zegarmistrza gdańskiego Johanna Christiana Felsza, (czynnego w latach ), pochodzącym z czwartej ćwierci XVIII w. Sześcioboczna puszka ze złoconego brązu bogato zdobiona ornamentem roślinnym w formie stylizowanych liści i kwiatów wspiera się na nóżkach w kształcie masek. Skomplikowany mechanizm obserwować można przez owalne przeszklone otwory w obudowie ujęte w ozdobne obramienia. Na umieszczonej horyzontalnie tarczy zegarowej odczytać możemy wskazania godzin, minut, faz księżyca, dni miesiąca. Zegar zaopatrzony jest w funkcje repetycji i budzik. Kolejny typ zegara to zegar powozowy, zwany także karetowym, towarzyszący właścicielowi w podróży, wyposażony w specjalne zawieszenie amortyzujące wstrząsy. Twórcą zegara powozowego prezentowanego powyżej jest Daniel Schepcke (czynny ), zegarmistrz Stanisława Augusta i opiekun zegara zamkowego, który położył swą sygnaturę w środkowym polu biało emaliowanej tarczy. Mechanizm umieszczony w srebrnej kopercie wyposażony został w budzik, repetier i kalendarz. Tarcza jest zaopatrzona w cztery współśrodkowe skale wskazań: budzika oznakowaną cyframi arabskimi, godzin cyframi rzymskimi oraz kalendarza i minut oznakowane cyframi arabskimi. Ażurowe, symetryczne otwory w tylnej

5 cyframi rzymskimi oraz kalendarza i minut oznakowane cyframi arabskimi. Ażurowe, symetryczne otwory w tylnej części srebrnej koperty zegara pomagają użytkownikowi słyszeć jego bicie, co z pewnością było ważne w trudnych warunkach podróży. Dodatkowo prezentujemy zdjęcie tylnej płyty mechanizmu z pięknym ażurowym kokiem i powtórzoną sygnatura zegarmistrza. Ostatni typ zegarek kieszonkowy prezentujemy na zachętę. Jego opis, charakterystykę i sposoby na uchwycenie piękna i urody tego zegarka przedstawimy w kolejnej odsłonie cyklu o zegarach. Wielkie podziękowania dla Anny Saratowicz-Dudyńskiej, opiekunki zbiorów metali w Zamku, która opracowała powyższy tekst. Zdjęcia: Andrzej i Lech Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum. Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej

6