Opinia prawna prof. dr hab. Marka Chmaja

Transkrypt

1 Zamieszczamy jeszcze jedną opinię prawną, tym razem Kancelarii Radcowskiej "Chmaj i Wspólnicy". Przypomnijmy, iż prof. dr hab. Marek Chmaj wspierał prawnie przed Trybunałem Konstytucyjnym grupę posłów lewicy, wnioskodawców zaskarżenia tzw. ustawy dezubekizacyjnej jako niezgodnej z Konstytucją RP. OPINIA PRAWNA dla: STOWARZYSZENIE EMERYTÓW I RENCISTÓW POLICYJNYCH UL. DOMANIEWSKA 36/ WARSZAWA w przedmiocie 1. OKREŚLENIA ZAKRESU PODMIOTOWEGO USTAWY Z DNIA 23 STYCZNIA 2009 R., O ZMIANIE USTAWY O ZAOPATRZENIU EMERYTALNYM ŻOŁNIERZY ZAWODOWYCH ORAZ ICH RODZIN ORAZ USTAWY O ZAOPATRZENIU EMERYTALNYM FUNKCJONARIUSZY POLICJI, AGENCJI BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO, AGENCJI WYWIADU, SŁUŻBY KONTRWYWIADU WOJSKOWEGO, SŁUŻBY WYWIADU WOJSKOWEGO, CENTRALNEGO BIURA ANTYKORUPCYJNEGO, STRAŻY GRANICZNEJ, BIURA OCHRONY RZĄDU, PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ I SŁUŻBY WIĘZIENNEJ ORAZ ICH RODZIN (DZ.U. Z 2009 R., NR 24, POZ. 145). 2. OKREŚLENIA RODZAJU SŁUŻB (PIONÓW SŁUŻBOWYCH), KTÓRE ZOSTAŁY ZALICZONE DO ORGANÓW BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA W LATACH I ICH WZAJEMNYCH RELACJI (ZALEŻNOŚCI); 3. ODPOWIEDZI NA PYTANIE: CZY ZAKRESEM PODMIOTOWYM USTAWY, O KTÓREJ MOWA W PKT. 1 OBJĘTE SĄ OSOBY POBIERAJĄCE ŚWIADCZENIA EMERYTALNE Z ZAKŁADU EMERYTALNO RENTOWEGO MSWIA I WOJSKOWEGO BIURA EMERYTALNEGO ORAZ OSOBY POBIERAJĄCE EMERYTURY, RENTY LUB RENTY RODZINNE PO ZMARŁYM FUNKCJONARIUSZU LUB ZMARŁYM ŻOŁNIERZU. 4. ODPOWIEDZI NA PYTANIE: CZY ZAKRESEM PODMIOTOWYM USTAWY, O KTÓREJ MOWA W PKT. 1, OBJĘCI SĄ PRACOWNICY SŁUŻB KONTRWYWIADU WOJSKOWEGO I SŁUŻBY WYWIADU WOJSKOWEGO. SPIS TREŚCI I. Źródła Prawa II. Analizowane dokumenty, materiały i informacje III. Wykaz skrótów IV. Zagadnienie problemowe V. Stan faktyczny VI. Stan Prawny 1. Stan prawny przed zmianami 2. Stan prawny po wejściu w życie ustawy zmieniającej VII. Tezy opinii oraz ich uzasadnienie 1. Zagadnienia problemowe nr I i II (1.1.). Zmiana zakresu podmiotowego ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. (1.2.). Zmiana zakresu podmiotowego ustawy z dnia 10 rudnia Zagadnienie problemowe nr III 3. Zagadnienie problemowe nr IV Załącznik strona 1 / 20

2 *** (I). ŹRÓDŁA PRAWA: (1). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. nr 78, poz. 483 ze zm.); (2). Dekret Rady Państwa z dnia 7 grudnia 1954 r. o naczelnych organach administracji państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego (Dz.U z 1954 r., nr 54, poz. 269); (3). Uchwała Rady Ministrów nr 830 z dnia 7 grudnia 1954 r.; (4). Uchwała Rady Ministrów nr 638/55 z dnia 2 września 1955 r.; (5). Ustawa z dnia 13 listopada 1956 r. o zmianie organizacji naczelnych organów administracji publicznej w zakresie bezpieczeństwa publicznego (Dz.U. z 1956 r., nr 54, poz. 241); (6). Ustawa z dnia 13 grudnia 1957 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i nadterminowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1963 r. nr 55, poz. 299); (7). Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o służbie funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej (Dz. U. z 1973 r., nr 23, poz. 136, ze zm.); (8). Ustawa z dnia 30 czerwca 1970 r. 0 służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. tj. z 1997 r., nr 10, poz. 55 ze zm.); (9). Ustawa z dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (Dz. U. tj. z 1983 r. Nr 29, poz. 139, ze zm.); (10). Ustawa z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy (tj. Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 693 ze zm.); (11). Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie działania podległych mu organów (Dz.U. z 1983 r., nr 38, poz. 172 ze zm.); (12). Ustawa z dnia z dnia 31 lipca 1985 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. z 1985 r., nr 38. poz. 181 ze zm.); (13). Zarządzenie Minister Spraw Wewnętrznych nr z 9 grudnia 1989 r. w sprawie działalności operacyjnej Służby Bezpieczeństwa (14). Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz. U. Nr 30, poz. 180 ze zm.); (15). Uchwała nr 69 Rady Ministrów z dnia 21 maja 1990 r. w sprawie trybu i warunków przyjmowania byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do służby w Urzędzie Ochrony Państwa i w innych jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz zatrudniania ich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych; (16). Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. tj. z 2004., nr 8, poz. 66 ze zm.); (17). Ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t. j. Dz. U r. Nr 8, poz. 67 ze zm.); (18). Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r., nr 39, poz. 353 t.j. ze zm.); (19). Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. z 2007 r. nr 63, poz. 424 t.j. ze zm.). strona 2 / 20

3 (20). Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (Dz. U. Nr 74, poz. 676 ze zm.); (21). Ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. tj. z r., nr 141, poz 892 ze zm.); (22). Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 23 lutego 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organów w sprawach zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych oraz uprawnionych członków ich rodzin (Dz.U. z 2004 r., nr 67, poz. 618 ze zm.); (23). Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 marca 2004 r. w prawie organu emerytalnego właściwego do ustalenia prawa do zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz.U r., nr 43, poz. 405 ze zm.); (24). Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 października 2004 r. w sprawie w sprawie organu właściwego w sprawach zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2004 r., nr 240, poz. 2413); (25). Ustawa o z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego (Dz.U. z 2006 r., nr 104, poz. 709 ze zm.); (26). Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów (Dz. U. Nr 218, poz ze zm.); (27). Ustawa z dnia z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2009 r., nr 24, poz. 145). (II). ANALIZOWANE DOKUMENTY, MATERIAŁY I INFORMACJE: (1). Biuletyn Kancelarii Sejmu Nr 1557/VI kad., ; (2). Dezubekizacja: Jak to robili Niemcy, Warszawa 2007; Praca sporządzona na zlecenie Ośrodka Studiów Wschodnich; (3). Stanowisko Związku Byłych Funkcjonariuszy Służb Ochrony Państwa z dnia 4 października 2008 r. dotyczące projektu ustawy obniżającej pobierane świadczenia m.in. przez emerytów i rencistów UOP, ABW i AW oraz członków ich rodzin; (4). Ryszard Terlecki, Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce , Kraków 2007; (5). A. Bondar, Lustracja a prawa człowieka standardy europejskie i standardy polskie, źródło: (dostęp: 7 maja 2009); (6). Opinia Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej Mikołaja Dowgiewielicza z dnia 18 grudnia 2008 r.; (7). Wyrok TK z 11 maja 2007 r., sygn. akt K 2/07, OTK Z.U. 2007/5A/48; (8). Opinia Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2008 r. wykonana na zlecenie Kancelarii Sejmu; (9). Biuletyn Kancelarii Sejmu Nr 1557/VI kad., ; (10). Dodatkowe sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny z dnia 17 grudnia 2008 r.; (11). Sprawozdanie podkomisji nadzwyczajnej - Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, Komisji Polityki Społecznej i Rodziny z dnia 27 listopada 2008 r.; (12). Opinia nr 6 Komisji Obrony Narodowej dla Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Polityki Społecznej i strona 3 / 20

4 Rodziny z dnia 19 listopada 2008 r. (13). Opinia prawna z dnia 20 stycznia 2009 r. w sprawie zgodności z Konstytucją RP ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin w odniesieniu do osób pozytywnie zweryfikowanych przez komisje weryfikacyjne po 1990 r. i pełniących następnie służbę w Urzędzie Ochrony Państwa. Sporządzona przez Kancelarię Radcowską Chmaj i Wspólnicy na zlecenie Związku Byłych Funkcjonariuszy Służb Ochrony Państwa. (14). Opinia prawna z dnia 20 czerwca 2009 r. w sprawie zgodności ze standardami prawa międzynarodowego ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r., o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2009 r., nr 24, poz. 145) w odniesieniu do osób pozytywnie zweryfikowanych przez komisje weryfikacyjne po 1990 r. i pełniących następnie służbę w Urzędzie Ochrony Państwa. Sporządzona przez Kancelarię Radcowską Chmaj i Wspólnicy na zlecenie Związku Byłych Funkcjonariuszy Służb Ochrony Państwa. (III). WYKAZ SKRÓTÓW: ABW - Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego ASW - Akademia Spraw Wewnętrznych AW - Agencja Wywiadu CBA - Centralne Biuro Antykorupcyjnej Emerytura policyjna - Emerytura o której mowa w ustawie z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Anty- korupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t. j. Dz. U r. Nr 8, poz. 67 ze zm.); FUS - Fundusz Ubezpieczeń Społecznych IPN - Instytut Pamięci Narodowej Konstytucja RP - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 kwietnia 1997 r. MO - Milicja Obywatelska MSW- Ministerstwo Spraw Wewnętrznych OBP - Organy Bezpieczeństwa Państwa PKWN - Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego SWW - Służba Wywiadu Wojskowego SKW - Służba Kontrwywiadu Wojskowego TK - Trybunał Konstytucyjny UE - Unia Europejska UOP - Urząd Ochrony Państwa Ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy - Ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t. j. Dz. U r. Nr 8, poz. 67 ze zm.); Ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy - Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. t.j. z 2004., nr 8, poz. 66 ze zm.) Ustawa zmieniająca lub ustawa z dnia 23 stycznia ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. ustawa o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (DZ.U. Z 2009 R., NR 24, POZ. 145) WRON - Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego Kancelaria - Kancelaria Radcowska Chmaj i Wspólnicy sp. k. z siedzibą w Warszawie. (IV). ZAGADNIENIE PROBLEMOWE: strona 4 / 20

5 1. OKREŚLENIE ZAKRESU PODMIOTOWEGO USTAWY Z DNIA 23 STYCZNIA 2009 R., O ZMIANIE USTAWY O ZAOPATRZENIU EMERYTALNYM ŻOŁNIERZY ZAWODOWYCH ORAZ ICH RODZIN ORAZ USTAWY O ZAOPATRZENIU EMERYTALNYM FUNKCJONARIUSZY POLICJI, AGENCJI BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO, AGENCJI WYWIADU, SŁUŻBY KONTRWYWIADU WOJSKOWEGO, SŁUŻBY WYWIADU WOJSKOWEGO, CENTRALNEGO BIURA ANTYKORUPCYJNEGO, STRAŻY GRANICZNEJ, BIURA OCHRONY RZĄDU, PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ I SŁUŻBY WIĘZIENNEJ ORAZ ICH RODZIN (DZ.U. Z 2009 R., NR 24, POZ. 145). 2. OKREŚLENIE RODZAJU SŁUŻB (PIONÓW SŁUŻBOWYCH), KTÓRE ZOSTAŁY ZALICZONE DO ORGANÓW BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA W LATACH I ICH WZAJEMNYCH RELACJI (ZALEŻNOŚCI); 3. ODPOWIEDZI NA PYTANIE: CZY ZAKRESEM PODMIOTOWYM USTAWY, O KTÓREJ MOWA W PKT. 1 OBJĘTE SĄ OSOBY POBIERAJĄCE ŚWIADCZENIA EMERYTALNE Z ZAKŁADU EMERYTALNO RENTOWEGO MSWIA I WOJSKOWEGO BIURA EMERYTALNEGO ORAZ OSOBY POBIERAJĄCE EMERYTURY, RENTY LUB RENTY RODZINNE PO ZMARŁYM FUNKCJONARIUSZU LUB ZMARŁYM ŻOŁNIERZU. 4. ODPOWIEDZI NA PYTANIE: CZY ZAKRESEM PODMIOTOWYM USTAWY, O KTÓREJ MOWA W PKT. 1, OBJĘCI SĄ PRACOWNICY SŁUŻB KONTRWYWIADU WOJSKOWEGO I SŁUŻBY WYWIADU WOJSKOWEGO. (V). STAN FAKTYCZNY: Funkcjonariusze Organów Bezpieczeństwa Państwa Dla potrzeb niniejszej opinii przez organy bezpieczeństwa (OBP) będą rozumiane struktury organizacyjne podległe Ministerstwu Spraw Wewnętrznych działające w PRL przed 1990 rokiem, powołane do zapewnienia porządku publicznego wewnątrz kraju, w tym także do utrwalania i ochrony władzy komunistycznej oraz zwalczania opozycji. Należy również pamiętać, iż służby te wykonywały inne zadania tj. ochrona państwa, obywateli i zwalczania pospolitej przestępczości (por. art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 31 lipca 1985 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej). Prawnie organy bezpieczeństwa państwa zostały zdefiniowane w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów./1 W końcowej fazie swojego istnienia, w sierpniu 1989 w organach bezpieczeństwa państwa zatrudnione około funkcjonariuszy, którzy kontrolowali blisko tajnych współpracowników. Pierwotnie organy bezpieczeństwa państwa funkcjonowały na podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o służbie funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej. Akt ten został uchylony ustawą z dnia 31 lipca 1985 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Po reformach ustrojowych i zmianach ustawy zasadniczej z lat centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach bezpieczeństwa państwa i ochrony jego porządku konstytucyjnego został Urząd ochrony Państwa, a szczegółowo rzecz ujmując Szef UOP (art. 1 ustawy o UOP). Urząd Ochrony Państwa funkcjonował na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. Na jej podstawie rozwiązano Służbę Bezpieczeństwa (art. 129) i zwolniono ze służby ponad funkcjonariuszy (art. 131). W lipcu 1990 r. rozpoczęto proces weryfikacji byłych funkcjonariuszy. Pozytywnie zaopiniowano , natomiast negatywnie osób. Ostatecznie po weryfikacji zatrudniono około 4,5 tysiąca byłych funkcjonariuszy OBP. Podstawę weryfikacji stanowił art. 132 ust. 2 ustawy oraz uchwała nr 69 Rady Ministrów z dnia 21 maja 1990 r. w sprawie trybu i warunków przyjmowania byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do służby w Urzędzie Ochrony Państwa i w innych jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz zatrudniania ich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Ustawą z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu zlikwidowano Urząd Ochrony Państwa i w jego miejsce powołano ABW oraz AW. Na podstawie art. 224 tej ustawy funkcjonariusze UOP z mocy prawa stawali się funkcjonariuszami ABW lub AW. W dniu 18 lutego 1994 r. Sejm przyjął ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Reguluje ona zasady przyznawania, ustalania, wysokości i wypłaty świadczeń emerytalnych w stosunku do osób wymienionych w tytule ustawy oraz innych grup mundurowych, w tym byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa. Natomiast w dniu 23 stycznia 2009 r. została uchwalona przez Sejm RP ustawa o zmianie powyższego aktu normatywnego, która stanowi przedmiot niniejszej opinii. strona 5 / 20

6 Zgodnie z treścią ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy służb i ich rodzin organem właściwym do przyznania jednego ze świadczeń określonych w ustawie w stosunku do funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz członków ich rodzin jest Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (por. art. 32 ust. 1 pkt. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym ). Szczegółowy tryb przyznawania świadczeń określa rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 marca 2004 r. w prawie organu emerytalnego właściwego do ustalenia prawa do zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin. Organem właściwym w sprawach przyznawania świadczeń emerytalnych funkcjonariuszom służb więziennictwa i członków ich rodzin (por. art. 32 ust. 1 pkt. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalny funkcjonariuszy) jest Dyrektor Biura Emerytalnego Służb Więziennictwa. Kompetencje tego organu określone są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 października 2004 r. w sprawie w sprawie organu właściwego w sprawach zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz ich rodzin. Właściwym organem emerytalnym w stosunku do funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego oraz członków ich rodzin jest Dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego. Żołnierze zawodowi Pierwotnie status żołnierzy zawodowych uregulowany był ustawami z dnia 30 czerwca 1970 r. 0 służbie wojskowej żołnierzy zawodowych oraz z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy. Ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych uchyliła przepisy wskazanych powyżej aktów normatywnych. Swoim zakresem przedmiotowym obejmuje ona m.in. zasady powoływania i przebieg zawodowej służby wojskowej, uprawnienia i obowiązki służbowe żołnierzy zawodowych; zasady otrzymywania uposażenia i innych należności pieniężnych, zasady zwalniania żołnierzy zawodowych z zawodowej służby wojskowej. Obowiązuje ona do chwili obecnej. Zasady przyznawania rent, emerytur i innych świadczeń żołnierzom zawodowym początkowo określone były w ustawie z dnia 13 grudnia 1957 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i nadterminowych oraz ich rodzin, następnie w ustawie z dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin. Obecnie problematyka ta uregulowana jest w ustawie z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. Ustawa zmieniająca z 23 stycznia 2009 r. wprowadziła zmiany do zasad naliczania emerytur wojskowych w stosunku do byłych członków Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (por. art. 1). Był to organ administrujący Polską w czasie stanu wojennego, powstały w nocy z dnia 12 na 13 grudnia 1981 r. a rozwiązany 22 lipca 1983 r. WRON nie posiadała umocowania konstytucyjnego i z tej przyczyny, w ujęciu formalnoprawnym, jej powołanie było aktem bezprawnym. W jej skład wchodzili wysocy rangą żołnierze, kierowana była przez Wojciecha Jaruzelskiego. W roku 2006 żyjący członkowie WRON zostali oskarżeni przez prokuratorów z IPN o popełnienie zbrodni komunistycznej polegającej na kierowaniu zorganizowanym związkiem przestępczym o charakterze zbrojnym Właściwym organem emerytalnym i rentowym w sprawach dotyczących żołnierzy zawodowych i ich rodzin jest Dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego. Szczegółowy tryb przyznawania świadczeń określonych w ustawi o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i kompetencje organu emerytalnego określa rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 23 lutego 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organów w sprawach zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych oraz uprawnionych członków ich rodzin. Zasadniczo z obydwu ustaw emerytalnych funkcjonariuszom służb i żołnierzom zawodowym oraz ich rodzinom przysługują następujące świadczenia: I. świadczenia pieniężne: a) emerytura wojskowa (policyjna), b) wojskowa(policyjna) renta inwalidzka, c) wojskowa (policyjna) renta rodzinna, d) dodatki do emerytury lub renty, e) zasiłek pogrzebowy; II. inne świadczenia i uprawnienia: a) świadczenia lecznicze, b) świadczenia socjalne, c) prawo do umieszczenia w domu emeryta wojskowego (tylko żołnierze zawodowi); d) prawo do lokalu mieszkalnego albo do pomocy w budownictwie mieszkaniowym (tylko funkcjonariusze służb ) (Por. art. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz art. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy strona 6 / 20

7 zawodowych ). (VI). STAN PRAWNY: (1). Stan prawny przed zmianami: Świadczenia emerytalne funkcjonariuszy służb Zgodnie z postanowieniami obowiązującej do dnia 16 marca 2009 r./2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym prawo do emerytury oraz wysokość świadczenia zależą od okresu służby w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej lub w Służbie Więziennej, który minimalnie powinien wynosić 15 lat (art. 15). Jako równorzędne ze służbą w wyżej wskazanych podmiotach traktowane były okresy zatrudnienia w UOP oraz w organach bezpieczeństwa państwa (art. 13 ust. 1 pkt. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym przed zmianami). Do wskazanych wyżej okresów nie wliczało się służby w latach w charakterze funkcjonariusza organów bezpieczeństwa państwa, porządku i bezpieczeństwa publicznego, jeżeli przy wykonywaniu czynności służbowych funkcjonariusz popełnił przestępstwo przeciwko wymiarowi sprawiedliwości lub naruszające dobra osobiste obywatela i za to został zwolniony dyscyplinarnie, umorzono wobec niego postępowanie karne ze względu na znikomy lub nieznaczny stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu lub został skazany z winy umyślnej prawomocnym wyrokiem sądu (art. 13 ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym przed zmianami). Sposób obliczenia wysokości emerytury określał art. 15 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy służb, który stanowił, że po 15 latach służby emerytura przysługuje w wysokości 40% podstawy jej wymiaru (ust. 1). Powyższe świadczenie wzrasta o określone wartości w przypadkach wymienionych w tym przepisie. Istotą przedstawionych wyżej regulacji jest fakt, iż do wysługi lat stanowiącej podstawę obliczenia podstawy wymiaru emerytury wliczało się również okresy zatrudnienia w organach bezpieczeństwa państwa przed rokiem Okresy tego rodzaju służby traktowane były na identycznych zasadach jak okresy służby w UOP, ABW, AW i innych tego typu organach. W konsekwencji funkcjonariusze, którzy zatrudnieni byli w organach bezpieczeństwa, następnie UOP i następnie AW i ABW uzyskiwali prawo do emerytury obliczanej na takich samych zasadach niezależnie od tego, czy okresy zatrudnienia przypadały przed czy po 1990 r. Ustawa przewiduje inne zasady naliczania wysokości rent i emerytur w stosunku do osób, które pozostawały na służbie po dniu 2 stycznia 1999 r. Świadczenia emerytalne żołnierzy zawodowych W oparciu o podobne zasady wyliczane są emerytury wojskowe. Zgodnie z art. 12 ustawy o zabezpieczeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych emerytur wojskowa przysługuje po 15 latach służby. Wynosi ona 40 % podstawy wymiaru i wzrasta, za każdy dalszy rok służby o 2,6 % podstawy wymiaru (art. 15 ust. 1). Emerytura ulega podwyższeniu za okresy służby w szczególnych warunkach tj. służba pełniona w składzie personelu latającego na samolotach ponaddźwiękowych, okrętów podwodnych itp. (por. art. 15 ust. ust. 2). Kwota emerytury wojskowej nie może przekroczyć 75% podstawy wymiaru emerytury (art. 18 ustawy). Ustawa przewiduje inne zasady naliczania wysokości rent i emerytur w stosunku do osób, które pozostawały na służbie po dniu 2 stycznia 1999 r. (2). Stan prawny po wejściu w życie ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin: W dniu 23 stycznia 2009 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, ABW, AW (Dz.U. z 2009 r., nr 24, poz. 145). Prezydent RP podpisał i zarządził ogłoszenie niniejszego aktu prawnego w lutym 2009 r. Ustawa zmieniająca weszła w życie w dniu 16 marca 2009 r. (art. 4), natomiast wypłata świadczeń w oparciu o zmienione przepisy emerytalne nastąpi od dnia 1 stycznia 2010 r. W kwietniu 2009 r. grupa posłów na Sejm RP skierowała wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zgodności ustawy zmieniającej z Konstytucją RP. Jako podstawy kontroli wskazano art. 2, 10, 31 ust. 3, 32 ustawy zasadniczej. Sprawa została przyjęta do rozpoznania i wpisana do repertorium pod sygnaturą K. 6/09. Ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy służb Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. dokonała gruntownej modyfikacji zasad naliczania wysokości emerytury. Zmianie uległy przepisy art ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, które określają formacje i służby w stosunku do których mają zastosowanie regulacje prawne ustalające sposób obliczenia okresów służby (art ), sposób obliczenia i wysokość strona 7 / 20

8 emerytury (art ). Opiniowana ustawa ma na celu obniżenie wysokości świadczeń emerytalnych oraz rentowych osobom, które były funkcjonariuszami organów bezpieczeństwa państwa w latach oraz członkom Wojskowe Rady Ocalenia Narodowego a także wysokości renty rodzinnej członków rodzin tych osób. Istota projektowanych zmian sprowadza się do obniżenia podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby przepracowany w okresie od 1944 do 1990 z 2,6% do 0,7 %, czyli o 1,9%. Nowelizacja docelowo ma objąć około osób. Zmiany dotyczące funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa w stosunku do obecnych regulacji polegają na: (a). Ustawa zmieniająca wykreśliła art. 13 ust. 1 pkt. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, który stanowi, że emerytura policyjna przysługuje również funkcjonariuszom organów bezpieczeństwa państwa (art. 2 pkt. 2 a ustawy zmieniającej). Emerytura pierwotnie obliczana była na zasadach ogólnych, określonych w art ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym. Powyższa zmiana wyłącza możliwość zaliczenia okresów służby organach bezpieczeństwa państwa do okresów niezbędnych dla uzyskania emerytury policyjnej i określenia jej wysokości na dotychczasowych zasadach. (b). Ustawa zmieniająca dodała do art. 13 ust. 1 punkt 1b, który umożliwia zaliczenie okresów służby w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa/3 między innymi w SB do okresów potrzebnych do uzyskania i wyliczenia emerytury policyjnej. Jednakże przepis ten wskazuje, że obliczenie wysokości emerytury za okresy służby w organach bezpieczeństwa nastąpi na zasadach określonych w art. 15b ustawy, który został również dodany ustawą nowelizującą. Wskazane zmiany zostaną wprowadzone przez art. 2 pkt. 1b ustawy zmieniającej. (c). Ustawa zmieniająca dodała art. 15b, który wprowadził różnice pomiędzy sposobem obliczania wysokości emerytury za okresy służby w organach bezpieczeństwa a pozostałymi okresami służby. Różnice polegają przede wszystkim na obniżeniu podstawy wymiaru emerytury z 40% za przepracowanie 15 lat w służbach do 0,7% za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa w latach (art. 15b ust. 1 pkt. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym po wejściu w życie ustawy zmieniającej). W konsekwencji po przepracowaniu 15 lat w OBP wyżej wskazanym okresie i uzyskania uprawnienia do emerytury podstawa jej wymiaru wyniesie 10,5%, czyli będzie prawie czterokrotnie niższa niż pierwotnie. By uzyskać próg 40%, który odpowiada obecnie obowiązującym wszystkich funkcjonariuszy regulacjom funkcjonariusz organów ochrony państwa musiałby przepracować w służbach około 57 lat. W okresach równorzędnych, o których mowa w art. 13 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym stosuje się stawkę 2,6%, która jest identyczna dla pozostałych osób objętych przepisami ustawy (art. 15b ust. 1 pkt. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym po wejściu w życie ustawy zmieniającej). Na marginesie należy wskazać, iż według regulacji obowiązujących do wejścia w życie ustawy zmieniającej przepracowanie 30 lat dawało prawo do przyjęcia 75% podstawy wymiaru emerytury, co stanowiło maksymalny jej pułap (por. art. 18 ust. 1 ustawy o zabezpieczeniu emerytalnym) i przysługiwało wszystkim funkcjonariuszom objętym regulacjami ustawy o zabezpieczeniu emerytalnym. W konsekwencji przyjęcia zmian średnia emerytura osób które przepracowały 30 lat w organach ochrony państwa dla funkcjonariuszy, którzy odeszli ze służby w stopniu generała zostanie obniżona z około 7600 brutto zł do 2100 zł; a oficerom niższej rangi emerytura z około 2750 zł brutto do około 800 zł. W przypadku aspirantów emerytury zostaną obniżone nawet do 600 zł i niższych kwot. /4 (d). Funkcjonariusz OBP, będzie mógł żądać doliczenia okresów przepracowa-nych w latach w SB i innych służbach w pełnym wymiarze (tj. z zastosowaniem stawki 2,6%), jeżeli udowodni że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego (art. 15b ust. 3 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym po wejściu w życie ustawy zmieniającej). W takim przypadku dowodami będą mogły być informacje z IPN, wyroki skazujące, choćby nieprawomocne, za działalność polegającą na podjęciu, bez wiedzy przełożonych, czynnej współpracy z osobami lub organizacjami działającymi na rzecz niepodległości Państwa Polskiego i inne środki dowodowe przewidziane prawem (art. 15b ust. 4). (e). Jak wskazano wyżej, na podstawie art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. zmiana sposobu wyliczania wysokości emerytury nastąpi z dniem 1 stycznia 2010 r. Organy właściwe do ustalania prawa do emerytury osób określonych w ustawie o zapatrzeniu emerytalnym będą dokonywały korekty z urzędu w drodze decyzji. Złożenie odwołania od decyzji do sądu nie będzie wstrzymywało jej wykonania. Ponadto w przypadkach, gdy organy rentowe dokonają obniżenia świadczeń emerytalnych po dniu 1 stycznia 2010 r. uczynią to z mocą wsteczna (wraz z odpowiednią korektą świadczeń wypłaconych po 1 stycznia 2010 r. z obowiązkiem zwrotu nadpłaty), albowiem zmiany wywołane ustawą z dnia 23 stycznia 2009 r. nastąpią ex lege, a decyzje będą miały charakter deklaratoryjny, tj. będą potwierdzały istniejący stan prawny, który powstał na mocy nowelizacji ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym. (art. 15 ust. 3 ustawy o zabezpieczeniu emerytalnym po wejściu w życie ustawy zmieniającej). strona 8 / 20

9 (f). Informacje o przebiegu służby danego funkcjonariusza organy rentowe będą uzyskiwać na wniosek od, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Będą one udzielane na podstawie akt osobowych funkcjonariusza sporządzanych przez właściwe służby (art. 13a ustawy o zabezpieczeniu emerytalnym po wejściu w życie ustawy zmieniającej). Istotny jest fakt, iż do trybu udzielania tych informacji nie będą miały zastosowania przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Oznacza to, iż funkcjonariusze OBP nie będą wyposażeni w żadne środki prawne, za pomocą których mogliby weryfikować przedkładane organom rentowym przez IPN informacje dotyczące przebiegu służby. Ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin Zmiany tej ustawy skierowane są tylko do Członków Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. Polegają one na wyłączeniu ogólnych zasad obliczania wysokości emerytury wojskowej określonych w art i wprowadzeniu oddzielnego mechanizmu o którym mowa w art. 15 b znowelizowanej ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (art. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r.). Wysokość emerytury byłego członka WRON ustalana będzie przez pomnożenie ilości lat odbytej służby wojskowej po dniu 8 maja 1945 r. przez 0,7 % podstawy wymiaru emerytury. Innymi słowy po wysłużeniu 15 lat osobie takiej będzie przysługiwała emerytura w wysokości 10,5 % podstawy wymiaru emerytury i za każdy następny rok będzie zwiększana o 0,7 % podstawy wymiaru emerytury. W stosunku do osób będących członkami Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego właściwy dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego z urzędu dokona ponownego ustalenia prawa do świadczeń i wysokości świadczeń, przy czym złożenie do sądu odwołania od decyzji tego organu nie wstrzyma wykonania decyzji. Wypłata nowo wyliczonych świadczeń nastąpi z dniem 1 stycznia 2010 r. (VIII). TEZY OPINII ORAZ ICH UZASADNIENIE: (1). ZAGADNIENIA PROBLEMOWE I. I II. I. OKREŚLENIE ZAKRESU PODMIOTOWEGO USTAWY Z DNIA 23 STYCZNIA 2009 R., O ZMIANIE USTAWY O ZAOPATRZENIU EMERYTALNYM ŻOŁNIERZY ZAWODOWYCH ORAZ ICH RODZIN ORAZ USTAWY O ZAOPATRZENIU EMERYTALNYM FUNKCJONARIUSZY POLICJI, AGENCJI BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO, AGENCJI WYWIADU, SŁUŻBY KONTRWYWIADU WOJSKOWEGO, SŁUŻBY WYWIADU WOJSKOWEGO, CENTRALNEGO BIURA ANTYKORUPCYJNEGO, STRAŻY GRANICZNEJ, BIURA OCHRONY RZĄDU, PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ I SŁUŻBY WIĘZIENNEJ ORAZ ICH RODZIN (DZ.U. Z 2009 R., NR 24, POZ. 145). II. OKREŚLENIE RODZAJU SŁUŻB (PIONÓW SŁUŻBOWYCH), KTÓRE ZOSTAŁY ZALICZONE DO ORGANÓW BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA W LATACH I ICH WZAJEMNYCH RELACJI (ZALEŻNOŚCI). W nauce prawa poprzez zakres podmiotowy aktu normatywnego (przepisu prawnego) rozumie się katalog podmiotów (adresatów) do których ów akt jest skierowany. Określenie zakresu podmiotowego ustawy zmieniającej i znowelizowanych na jej podstawie przepisów dotyczących zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy OBP i członków WRON sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, kogo będą dotyczyły ograniczenia wysokości świadczeń emerytalnych dokonane na podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy służb i ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych w związku z wejściem w życie ustawy zmieniającej z dnia 23 stycznia 2009 r. (1.1.) Zmiana zakresu podmiotowego ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy wynikająca z ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. Świadczenia emerytalne, rentowe itp. wynikające z w/w ustawy przysługują funkcjonariuszom: 1) Policji, 2) Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, 3) Agencji Wywiadu, 4) Służby Kontrwywiadu Wojskowego, 5) Służby Wywiadu Wojskowego, 6) Centralnego Biura Antykorupcyjnego, 7) Straży Granicznej, 8) Biura Ochrony Rządu, 9) Państwowej Straży Pożarnej, 10) Służby Więziennej (por. art. 1 w zw. z art. 12 ustawy) strona 9 / 20

10 Zgodnie z treścią art. 13 ustawy jako równorzędną ze służbą w Policji itd. traktuje się: 1) okresy służby w charakterze funkcjonariusza Urzędu Ochrony Państwa; 2) okresy służby w charakterze funkcjonariusza Policji państwowej, Milicji Obywatelskiej, 3) służbę wojskową uwzględnianą przy ustalaniu prawa do emerytury wojskowej; 4) okresy służby w charakterze funkcjonariusza Służby Ochrony Kolei, jeżeli funkcjonariusz przeszedł bezpośrednio do służby w Milicji Obywatelskiej lub w Służbie Więziennej w terminie do dnia 1 kwietnia 1955 r.; 5) okresy zatrudnienia lub służby w zawodowych jednostkach ochrony przeciwpożarowej i nauki w szkołach pożarniczych, w charakterze członka Korpusu Technicznego Pożarnictwa, a także funkcjonariusza pożarnictwa w terminie do dnia 31 stycznia 1992 r. Ponadto przepisami ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. objęci są również funkcjonariusze Organów Bezpieczeństwa Państwa (por. art. 13 ust. 1 pkt. 1b). Ustawa zmieniająca wprowadziła dla nich odrębny mechanizm naliczania wysokości świadczeń rentowych i emerytalnych (por. art. 15 b). Ustawa zmieniająca ani ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy służb nie definiują organów i jednostek organizacyjnych, które w rozumieniu tych aktów prawnych były organami bezpieczeństwa państwa. W tej materii prawodawca posłużył się delegacją ustawową i odwołał się do postanowień art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów. Przepis ten wskazuje, iż organami bezpieczeństwa państwa były: 1) Resort Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego; 2) Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego; 3) Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego; 4) jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3, a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.; 5) instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych; 6) Akademia Spraw Wewnętrznych; 7) Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza; 8) Zarząd Główny Służby Wewnętrznej jednostek wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki; 9) Informacja Wojskowa; 10) Wojskowa Służba Wewnętrzna; 11) Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego; 12) inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych Funkcjonariusze zatrudnieni w wyżej wymienionych organach i ich jednostkach organizacyjnych podlegają przepisom ustawy zmieniającej i od dnia 1 stycznia 2010 r. ich świadczenia emerytalne zostaną obniżone stosownie do treści art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym. (a.) Resort Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego Resort Bezpieczeństwa Publicznego PKWN był pierwszym zinstytucjonalizowanym i zorganizowanym organem bezpieczeństwa Państwa Polskiego. Powołany on został w Moskwie w dniu 21 lipca 1944 wraz z całym PKWN. Następnie powołano jednostki terenowe tj. Wojewódzkie Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego oraz Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego. Początkowo organizacja Resortu Bezpieczeństwa Publicznego wyglądała następująco: Kierownik, Sekretariat, Komendantura, Departament Kontrwywiadu, Wydział Personalny, Wydział Ochrony Rządu, Wydział Cenzury, Wydział Więzień i Obozów, Samodzielny Wydział Wywiadu, Wydział Finansowy, Wydział Kartotek, Wydział Łączności i Techniki Operacyjnej, Wydział Zaopatrzenia, Wydział Kadr, Biuro Prawne. Pod koniec 1944 r. Resort liczył prawie 21 tysięcy osób, w tym 13 tysięcy funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, 4 tysiące żołnierzy Wojsk Wewnętrznych i około tysiąca funkcjonariuszy służb więziennych. W aparacie bezpieczeństwa służyło prawie 3 tysiące funkcjonariuszy./5 (b.) Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego powstało 1 stycznia 1945 r. na bazie Resortu Bezpieczeństwa Publicznego PKWN. Było ono jednym z organów Rządu Jedności Narodowej, który powstał z przekształcenia PKWN. Ministerstwo powołano w celu umocnienia i wspierania systemu komunistycznego w Polsce. Zlikwidowane je dnia 7 grudnia 1954 r. Terenowymi jednostkami organizacyjnymi Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego były Wojewódzkie Urzędy strona 10 / 20

11 Bezpieczeństwa Publicznego (w roku 1953 istniało ich 17), Miejskie Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego (w roku 1953 istniało ich 7), Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego (w roku 1953 istniało ich 263) oraz Gminne Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego. Zatrudniały one wówczas około funkcjonariuszy. (c.) Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego Dekretem Rady Państwa z dnia 7 grudnia 1954 r. o naczelnych organach administracji państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego zlikwidowano Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego i w jego miejsce powołano Ministerstwo Spraw Wewnętrznych oraz Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego przy Radzie Ministrów./6 Zakres działania Komitetu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego określała Uchwała Rady Ministrów nr 830 z dnia 7 grudnia 1954 r. Do jego zadań należały w szczególności: -walka z działalnością obcego wywiadu uprawianego przez państwa kapitalistyczne; -walka z wrogą działalnością resztek podziemia reakcyjnego; -walka z wrogą działalnością niemieckich elementów rewizjonistycznych -walka z dywersją, sabotażem, szkodnictwem uprawianym przez wroga na odcinku gospodarki narodowej; -prowadzenie wywiadu przeciw działalności wywiadu państw kapitalistycznych. Komitet działał do roku Jego centrala mieściła się w Warszawie. Podlegały jej zamiejscowe jednostki organizacyjne: Wojewódzki, Miejskie Powiatowe i Gminne Urzędy ds. Bezpieczeństwa Publicznego. Do Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego włączono organy kontrwywiadu wojskowego tj. Główny Zarząd Informacji Wojska Polskiego (Uchwała Rady Ministrów nr 638/55 z dnia 2 września 1955 r.). (d.) Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Ustawą z dnia 13 listopada 1956 r. o zmianie organizacji naczelnych organów administracji publicznej w zakresie bezpieczeństwa publicznego zniesiono Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego (art. 1 ust. 1), natomiast sprawy dotyczące ochrony ustroju ludowo-demokratycznego ustalonego w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i interesów Państwa przed wrogą działalnością szpiegowską i terrorystyczną przeniesiono do zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych (art. 1 ust. 1). Pracownicy zatrudnieni w Komitecie ds. Bezpieczeństwa Publicznego na mocy art. 2 ustawy przeszli do pracy w MSW. Do 1983 r. funkcjonowanie służb bezpieczeństwa przy MSW nie było uregulowane ustawowo. Opierało się ono na wcześniej ustanowionych aktach normatywnych. Dnia 14 lipca 1983 r. Sejm uchwalił ustawę o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie działania podległych mu organów, która określała zadania, funkcjonowanie i organizację OBP. Zgodnie z treścią art. 1 ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. Minister Spraw Wewnętrznych był naczelnym organem administracji państwowej w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, a także ochrony przed bezprawnymi zamachami na życie i zdrowie ludzkie oraz dorobek materialny i kulturalny społeczeństwa. Wykonywał on swoje zadania przy pomocy Służby Bezpieczeństwa, Milicji Obywatelską, podległych jednostek wojskowych i straży pożarnej (art. 5 ustawy). Terenowymi organami Ministra Spraw Wewnętrznych, w zakresie spraw bezpieczeństwa, byli szefowie wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych, szefowie rejonowych, miejskich i dzielnicowych urzędów spraw wewnętrznych oraz komendanci komisariatów i posterunków Milicji Obywatelskiej. Szefowie oraz komendanci wykonywali swoje zadania przy pomocy podległych im urzędów, komisariatów i posterunków. Na poziomie centralnym Ministerstwo Spraw Wewnętrznych było podzielone na departamenty i biura MSW. Składały się one były na służby: Służba Wywiadu i Kontrwywiadu MSW Służba Bezpieczeństwa MSW Służba Zabezpieczenia Operacyjnego MSW. Wyznaczone im zadania realizowane były przez właściwe jednostki organizacyjne MSW tj. Wojewódzkie Urzędy Spraw Wewnętrznych (przed 1983 r. były to Wojewódzkie Komendy Milicji Obywatelskiej). Na niższych szczeblach podział administracyjnego kraju działały Referaty ds. Spraw Bezpieczeństwa, które były jednostki organizacyjnymi Komend Miejskich Milicji Obywatelskiej (do 1975 r. tj. do reformy administracyjnej państwa funkcjonowały również Powiatowe Komendy Milicji Obywatelskiej). Od lipca 1983 r. z komend policji wyodrębniono i usamodzielniono wydziały ds. Spraw Wewnętrznych i utworzono z nich Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych. Funkcjonowały w ich tzw. piony w zależności od wielkości Urzędu nazywane: grupami, referatami, strona 11 / 20

12 sekcjami lub wydziałami./7 (e.) Akademia Spraw Wewnętrznych Była to uczelnia wyższa działająca w latach przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Główna jej siedziba (rektorat) mieściła się w Warszawie. W jej struktury w chwili likwidacji wchodziły również: 1) Wyższa Szkoła Oficerska im. Feliksa Dzierżyńskiego w Legionowie; 2) Wyższa Szkoła Oficerska im. Franciszka Witolda-Jóźwiaka w Szczytnie. Jako filia ASW funkcjonował Ośrodek Doskonalenia Kadr Kierowniczych MSW w Łodzi. Zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 pkt. 6 ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów ASW została zaliczona do organów bezpieczeństwa państwa. Oznacza to, iż jeżeli któryś z jej pracowników pobiera świadczenie emerytalne na podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariusz, wysokość świadczeń zostanie ograniczona stosownie do treści art. 15 b ustawy. (f.) Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza, Zarząd Główny Służby Wewnętrznej; jednostki wojskowe Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki; Informacja Wojskowa, Wojskowa Służba Wewnętrzna; Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Powyższe formacje wojskowe zostały uznane przez prawodawcę za Organy Bezpieczeństwa Państwa (por. art. 2 ust. 1 pkt ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów). Zawiązane to było z faktem, iż podlegały one MSW lub organom je poprzedzającym. Zgodnie z treścią znowelizowanego art. 13 ust. 1 pkt. 1a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. w związku z art. 2 ust. 1 ustawy o z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów zawodowi żołnierze, którzy pełnili służę w tych formacjach powinni podlegać przepisom ustawy zmieniającej i ich świadczenia powinny ulec obniżeniu na podstawie art. 15b. Prawodawca wprowadził do ustawy z dnia 10 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy regulacje, które mają na celu ograniczenie świadczeń emerytalnych wskazanych wyżej grup żołnierzy zawodowych. Istotą problemu jest fakt, iż żołnierze zawodowi nawet z formacji, które podlegały MSW pobierają świadczenia emerytalne z ustawy z dnia 18 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin./8 Zmiana ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. nie może prowadzić do zmiany wysokości świadczeń przyznawanych na podstawie ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. Oznacza to, że prawodawca nie ustanowił odpowiednich przepisów, które skutkowałyby obniżeniem świadczeń emerytalnych żołnierzy którzy pełnili funkcje w służbach bezpieczeństwa. Zmiany ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych nie są w tym przedmiocie wystarczające, albowiem dotyczą tylko żołnierzy będących byłymi członkami WRON. W związku z powyższym należy uznać, iż w obecnym prawodawstwie nie ma regulacji normatywnych, które wprowadzały by odpowiednie instrumenty umożliwiające obniżenie świadczeń emerytalnych żołnierzom zawodowym pełniącym służbę przed 1990 r. w OBP. Organy rentowe nie posiadają legitymacji i podstaw prawnych do wydawania w tym przedmiocie decyzji. Wyjątek od zasady objęcia wszystkich funkcjonariuszy OPB przepisami ustawy zmieniającej Z treści ustawy zmieniającej i znowelizowanej jej przepisami ustawy o zabezpieczeniu emerytalnym funkcjonariuszy wynika, iż wszyscy funkcjonariusze, którzy pełnili służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów, będą mieli zmniejszone świadczenia emerytalne. Dla prawodawcy nie miało znaczenia jaką rzeczywiście rolę pełnili funkcjonariusze w OBP i czy rzeczywiście prowadzili oni działalność polegającą na zwalczaniu wolnościowych dążeń Narodu Polskiego i na rzecz utrzymania oraz wspierania systemu totalitarnego. W szczególności nie ma również znaczenia czy funkcjonariusze OBP przeszli weryfikację i zostali zatrudnieni w UOP lub innych formacjach mundurowych niepodległego Państwa Polskiego. Prawodawca uznał, iż wszystkie organy bezpieczeństwa państwa prowadziły działalność, o której mowa w preambule ustawy zmieniającej, a zatrudnione tam osoby ją urzeczywistniały. W świetle powyższego uznano, iż w stosunku do wszystkich osób zatrudnionych w tych służbach, do których mają zastosowanie przepisy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, zostaną zastosowane obniżenia świadczeń emerytalnych. Jedyny wyjątek stanowi od przedstawionej wyżej ogólnej zasady stanowi art. 15b ust. 3 ustawy z dna 18 lutego 1994 r. W świetle jego postanowień funkcjonariusz OBP może żądać doliczenia w pełnym wymiarze okresów służby z lat (tj. 2,6 % podstawy wymiaru za rok służby), jeżeli udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz strona 12 / 20