Heidrek, półlegendarny król Gotów (ok n.e.)

Transkrypt

1 Heidrek, półlegendarny król Gotów (ok n.e.) Autor: Wieczorna Image not found Heidrek lub Heiðrekr był jednym z głównych bohaterów cyklu o magicznym mieczu Tyrfing. Pojawia się w Hervarar-sadze, a prawdopodobnie również w poemacie Widsith, w linii 115, jak Heathoric wraz z jego synami Angantyr ( Incgentheow ) i Hlöð ( Hlith ) i Hlöð oraz matką Sifką

2 ( Sifeca ). Etymologia słowa heiðr, oznacza "cześć" zaś rekr- znaczy "władca, król". Z braku innych źródeł historycznych dla tego okresu, przytaczamy zachowane teksty opisujące władców półlegendarnych. Badacze rozpoznali część tych tekstów jako zawierających nazwy geograficzne z terenu obecnej Polski. Ryc. Zasięg kultury wielbarskiej w III wieku n.e., zaznaczonej kolorem czerwonym, cc wikimedia Próba datacji tekstu Jest świadectwem dla ogromnej starości tej historii, że nazwy ludów pojawiają się w postaci prawdziwie germańskiej i w każdej postaci nie powstały pod wpływem łacińskim. Nazwy Gotów jakich użyto w tekście, przestały być używane po 390 roku n.e., jak np. słowo Grýting ( Ostrogot, por. w łacińskiej formie Greutungi ) i Tyrfing ( Wizygotów, por. łącińska forma Tervingi ). Wydarzenia mają miejsce w czasach gdy Goci żyli w epoce wojen z państwem Hunów. Gocka stolica Arheimar znajduje się na Dnieprze (... á Danparstöðum á þeim Bae, er Árheimar heita... ), Król Heidrek umiera w Horvatya- Białej Chorwacji utożsamianej z obecną Małopolską (... und Harvaða Fjollum ) a Wielka Bitwa z armią Hunów odbywa się na równinach Dunaju (... á vígvöll á Dúnheiði í Dylgjudölum ). Młodość Heidrek był synem króla Höfunda i jego żona Hervory, tarczowniczki. Podobnie jak jego matka w młodości, był złośliwy i brutalny. Aby zmienić to, był wychowywany przez mądrego

3 geatskiego króla Gizura, ale to nie poprawiło jego usposobienia. Pewnego dnia, kiedy jego rodzice mieli bankiet, Heidrek przybył nieproszony i późno w nocy, zaczął się spór, który zakończył się zabójstwem. Jego ojciec, król Höfund, wygnał Heidreka ze swego królestwa, choć Hervor robiła wszystko, aby złagodzić Höfunda przekonać go do zmianuy jego uczuć wobec syna. Rady ojca Jednak przed wyeksmitowaniem Heidreka, jego ojciec dał mu kilka słów porad: "Nigdy nie pomagaj człowiekowi, który zdradził swego mistrza. Nigdy nie daj spokoju człowieka, który zamordował swojego przyjaciela. Nie wolno dopuścić żonie, aby często odwiedzała swoją rodzinę, chociaż ona nalegałaby. Nigdy nie mów ukochanej o swoich sekretnych myślach. Jeśli jesteś w pośpiechu, nigdy nie jedź stawiając na najlepszego konia. Nie wolno karać syna lepszego człowieka. Nigdy nie złamać obietnicy o pokoju. Nie miej zbyt wielu zależnych od siebie w swojej [towarzyskiej] ekipie" Heidrek natychmiast postanowił nie iść za radą ojca. Odejście Hervor ukradkiem dała jej synowi miecz Tyrfing podczas pożegnania, i jego brat Angantyr dotrzymał mu towarzystwa przez chwilę jego podróży. Kiedy szli przez jakiś czas, Heidrek chciał spojrzeć na miecz.ponieważ miał obnażony miecz, to przekleństwo krasnoludów nałożone na miecz spowodowały że miał on jakoby zabić swojego brata.

4 Hervor umiera po walce z wojskiem Hunów. Malarstwo Petera Nicolai Arbo, cc wikimedia Adventures Po chwili Heidrek spotkał patrol prowadzący więźnia, który miał być zabity, ponieważ zamordował swego pana. Przypomniał sobie i za radą ojca postanowił kupić idącego na karę. Następnie kontynuował swoją podróż i spotkał patrol prowadzący łajdaka, który zabił swojego towarzysza. Podobnie Heidrek kupił mężczyźnie życie, aby nie słuchać rad jego ojca. Wkrótce Heidrek przybył do kraju Reidgotaland, wszedł do służby wojskowej u gockiego króla Haralda, a następnie usunął dwóch zbuntowanych jarlów dla niego. Ten ruch przyniósł mu pół królestwa i gocką córka króla, Helgę Heidrek. Helga miała syna, który został nazwany Angantyr po brata Heidreka i jego dziadku. W tym samym czasie stary król Harald też miał syna, który został nazwany Halfdan.

5 Niestety, kraj Reidgotaland cierpiał z złych plonów i głodu. Godar (poganścy kapłani) określili, że muszą zrobić ofiarę ludzką z najbardziej szlachetnego młodzieńca królestwa dla Odyna, by przywrócić dobre plony. Natychmiast ludzie zaczęli się kłócić, który z książąt był najszlachetniejszym i tak prosili króla Höfunda z Glæsisvellir. Król Höfund zdecydował, że to Angantyr (jego własny wnuk), jest tym który był najbardziej szlachetnym książęciem. Höfund również powiedział że Heidrek powinien zapytać króla Haralda, czy aby jako rekompensatę za poświęcenie jego własnego syna nie powinien otrzymać pół gockiej armii jako jego własną? Król Harald zgodził się na to. Jednak, gdy Höfund wezwał zgromadzenie publiczne wszystkich ludzi, aby poświęcić Angantyra, Heidrek sprzeciwił się temu i powiedział, że Odyn byłby szczęśliwy, gdyby zamiast Angantyra, otrzymał króla Haralda i jego syna Halfdana. Następnie Heidrek dokonał zamachu stanu z jego połową gockiej armii, używając miecza Tyrfing aby zabić króla Haralda i jego syna. Kiedy jego żona Helga usłyszała nowinę, popełniła samobójstwo przez powieszenie się. Król Gotów Heidrek stosował swoją armię do podporządkowania sobie gockiego królestwa i rządzi z brutalną siłą. Pokonał Humle, króla Hunów, i zdobył jego córkę Sifikę, którą zgwałcił. Kiedy zaszła w ciążę, została odesłana do królestwa jej ojca, gdzie urodziła syna, który został nazwany Hlöd. Heidrek został powtórnie żonaty z niejaką Olof, córką Åke, król Sasów. Często udawała się do domu, aby odwiedzić rodzinę, a jako że Heidrek pamiętał porady ojca, zawsze chętnie się godził. To okazało się się nierozsądną strategia, ponieważ pewnego dnia odbył podróż do Saksonii, aby zobaczyć swoją żonę pośród jej rodziny. Znalazł ją w ramionach blond niewolika i natychmiast rozwiódł się z nią. Zamiast tego, poślubił dziewczynę z Finlandii, która została nazwana Sifka, jak huńska księżniczka. Pewnego dnia odbywała się wizyta króla Rollauga z Gardariki. Aby przeciwstawić się czwartemu punktowi doradztw danych mu przez jego ojca, powiedział Sifce sekret i poprosił ją, by złożyła przysięgę nigdy nie mówienia go nikomu. Tajemnicą było, że przypadkowo zabił syna króla Rollauga w wypadku na polowaniu. Naturalnie Sifka natychmiast pobiegła do króla Rollauga i powiedziała mu sekret, który spowodował że Król Rollaug uchwycił Heidreka i zabił wszystkich z jego orszaku. Dwaj mężczyźni, którzy związywali go to było właśnie tych dwóch winowajców których on sam kiedyś uratował od szubienicy.

6 Kiedy król Rollaug miał spalić Heidreka żywcem, ktoś nagle nadszedł z wiadomością, że książę jeszcze żyje i że Heidrek był niewinny. Rollaug przeprosił Heidreka i w rekompensacie za straty Heidreka dał mu swoją córkę, Hergerd, za żonę. Heidrek i Hergerd mieli córkę, która została nazwana Hervor, po babci, która właśnie zmarła. To był początek czasu pokoju dla Heidreka. Podczas rejsu, Heidrek rozbili obóz w Karpatach ( Harvaða Fjollum, odczyt tekstu wg. prawa Grimma do odczytu dawnych nazw geograficznych u ludzi północy). Towarzyszyło mu ośmiu niewolników zrobionych niewolnymi z ludzi wysokiego stanu. Kiedy Heidrek spał, niewolnicy włamali się do jego namiotu, wzięli miecz Tyrfing i zabili Heidrek.a To była ostatnia z trzech klątw jakie miał spowodować przynoszący pecha miecz Tyrfing. Syn Heidreka, Angantyr, złapał niewolników, zabił ich i odzyskał magiczny miecz, ale nieszczęśliwa klątwa przestała.już się ziszczać. Polska dyskusja o opisie Heidreka w sagach (wojtek 5/09/2008, 16:53) W tej chwili omówię pokrótce treść Herwararsagi, kapitalnego eposu osnutego wokół (zwycięskich) walk Hreidgotów z Hunami... Otóż, nim doszło do owej wojny, mamy dłuższe wprowadzenie, które opowiada o korzeniach rodu Heidreka, który to po śmierci swego teścia, Haralda, króla Hreidgotów, objął władzę w Hreidgotalandzie. Ów Heidrek to postać raczej niezbyt sympatyczna rzec by można awanturnik. Po zamordowaniu swego brata musiał on uciekać ze swej ojczyzny (Gardariki) i w ten sposób znalazł się w Hreidgotalandzie. Tu poślubił córkę króla Hreidgotów Haralda - Helgę, z którą to miał syna Angantyra. Zamordowawszy swego ojca oraz szwagra (prawowitego następcę tronu), objął rządy w Hreidogotalandzie. Zrozpaczona Helga popełniła samobójstwo. Wkrótce Heidrek poślubił Sifkę (a według innego rękopisu Savkę), córkę króla Hunów Humli. Ta ostatnia informacja, jeśli uznamy, iż nie jest to fikcja literacka, każe nam lokować to wydarzenie po roku 375, jako że dopiero wtedy Hunowie przybyli na stepy ukraińskie. Ale idźmy dalej... Sifka nie zagrzała długo miejsca u boku Heidreka, który to kiedy ta była w ciąży przepędził ją. Sifka wróciła do ojczyzny, gdzie urodziła syna Hlödra. Wtedy Heidrek ożenił się ponownie. Tym razem wybranką jego serca była Olöf, córka Haki, króla Saxolandu. Ale i to uczucie szybko wygasło. Heidrek niedługo po ślubie rozwiódł się z Olöf, po czym ożenił się z Hergerđr, córką króla

7 Hrolaugra z Holmagardu w Gardariki. Z nią miał córkę Hervör. Heidrek prowadził liczne wojny. Jego wyprawy morskie dawały się zwłaszcza we znaki Saxonom (których to siedziby w tym czasie znajdowały się na terenie dzisiejszej Meklemburgii), a nawet sięgały Szkocji. Informacje o wyprawach morskich Heidreka (podobnie jak odnotowany później fakt przybycia Hreidgotów pod wodzą Iwara Vidfami do Szwecji) świadczą, iż ich siedziby musiały sięgać Bałtyku. Niewolnicy zdobyci przez Heidreka w trakcie wyprawy do Szkocji mieli być tymi, za sprawą których miał się on pożegnać z ziemskim padołem: Opowiada się, że król Heidrek miał kilku niewolników, których zagarnął podczas wyprawy na zachód. Było ich razem dziewięciu. Byli to ludzie wysokiego stanu. Źle oni sprawowali się w swej niewoli. Pewnej nocy, gdy król leżał w swej sypialni, a miał przy sobie mało ludzi, ci niewolnicy wzięli broń, poszli do leży królewskich i pozabijali najpierw strażników, następnie weszli do sypialni i zabili śpiącego króla oraz wszystkich, których tam zastali. I teraz rzecz ciekawa: Wtedy Angantyr, syn króla Heidreka, polecił zwołać wiec. Na tym wiecu Angantyr został okrzyknięty królem nad tymi wszystkimi ziemiami, które posiadał jego ojciec. Jak widzimy, choć wśród Gotów panowały rządy dynastyczne, to jednak przejęcie rządów przez następcę tronu musiało być formalnie zatwierdzone przez wiec. A oto Hlödr, syn Heidreka, dowiedział się o śmierci swego ojca, a równocześnie, że Angantyr objął władzę nad państwem, którym władał był ich ojciec. Król Humli i Hlodr porozumieli się, że powinien on pojechać do swego brata Angantyra z żądaniem spadku, najpierw w dobrych słowach, jak się to o tym mówi: Pojechał na zachód Hlödr, Heidreka spadkobierca, przybył do grodu, gdzie Goci mieszkali koło Arheimu, dziedzictwa swego żądać. Spijał tam Angantyr stypę po Heidreku. Ciekawa jest informacja o tym, iż Hlödr, aby dotrzeć do Arheimu (nazwa skądinąd nieznana, z treści Herwarsagi odnieść można wrażenie, że tam właśnie mieściła się stolica Hreidgotalandu), musiał udać się na zachód. O ile nie mamy do czynienia z fikcją literacką, to musimy uznać, że opisywane wydarzenia miały miejsce przed

8 przeniesieniem się centrum państwa Hunów do Kotliny Karpackiej. Ale idźmy dalej: Hlödr przybył do Arheimu na czele dużego wojska, jak się o tym mówi: Stał junak na zewnątrz przed wysoką halą, bardzo spóźniony. A on tak [doń] powiedział: Pójdź, junaku, do hali wysokiej i poproś Angantyra, by przyniósł mi odpowiedź. Ten poszedł przed stół królewski, wszystko opowiadając, i następnie rzekł: Przybył tu Hlödr, Heidreka spadkobierca, brat twój, jakiś wojak zuchwały. Bardzo on wysoko siedzi na konia grzbiecie. Chce oto z Tobą, o panie, rozmawiać. Gdy to Angantyr usłyszał, cisnął nóż na stół, zza stołu wstał i nałożył na siebie broń, białą tarczę do jednej, a do drugiej ręki wziął Tyrfinga. W sali powstał duży hałas, jak się o tym mówi: Szum zrobił się w hali, z królem się podnieśli. Każdy chciał usłyszeć, co Hlödr rzeknie i jaką na to Angantyr odpowiedź wynajdzie. A Angantyr powiedział: Bądź pozdrowiony, Hlödrze, Heidreka spadkobierco, bracie mój, przyjdź zasiąść na ławie. Za Heidreka wypij w hali napój, wino i miód, co się Tobie najlepszym będzie zdało.

9 powiedział: Wszystkiego połowę chcę mieć z tego, co miał Heidrek: i szydło i strzały skarbowe zapasy, krowy i cielęta, szumiące młyny, sługi i służące, i dzieci ich na dodatek; las ogromny, co Myrkyidr się zwie, grób ów święty, co w Gotów kraju leży, kamień tamten piękny, co stoi na brzegu Damparu, połowę broni, którą Heidrek posiadał. Zostawmy na moment ten dialog pomiędzy braćmi, w którym później następuje dłuższy monolog Angantyra, w którym ten wyjaśnia, na co byłby w stanie ewentualnie się zgodzić. W efekcie nie dochodzi do ugody, a do tego Hlödr zostaje obrażony przez Gisura, sędziwego piastuna króla Heidreka, który nazywa go bękartem. Hlödr wraca do swego dziadka, króla Hunów Humli, który to obiecuje u pomoc militarną. W cytowanym powyżej fragmencie pragnę zwrócić uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze pada tu nazwa rzeki Danpar względnie Dampar, która miałaby leżeć w kraju Hriedgotów. Brzmi ona jakby podobnie do nazwy Dniepru (starożytny Danaper). Niestety, w różnych rękopisach nazwa ta brzmi różnie: Dampar, Danpar, Dampnara, ale też Dampstađi, Damstađir i Danpstađir. A więc równie dobrze może tu chodzić o Dniestr (starożytny Danaster). Kolejna sprawa to ewentualny wiek Hlödra, który w tym momencie zdaje się już być dojrzałym mężczyzną, albo przynajmniej młodzieńcem. Z pewnością nie ma on mniej niż kilkanaście lat, a więc co najmniej kilkanaście lat musiało minąć od ślubu Heidreka z huńską księżniczką Sifką. W dalszej części mamy opis przygotowań hunów do wojny i w końcu Hunowie wkraczają na ziemie Gotów: Gdy się ta armia zebrała, pojechali oni na las, który się nazywa Myrkvidr i oddziela kraje Hunów i Gotów. Gdy wyszli z tego lasu, były tam duże pola i równiny. Na równinie stał piękny gród. Rządziła w nim Hervör, siostra Angantyra razem z piastunem swym Ormarem. Osiedli oni w tym miejscu na obronę przed Hunami i mieli tu sporo ludzi. Pewnego poranka, gdy Hervör stała na wieży strażniczej nad bramą grodową,

10 ujrzała pod lasem wielkie kłęby kurzu, zasłaniające słońce. Wnet też poprzez kurz zobaczyła złote połyski, piękne puklerze, złote kity, pozłacane hełmy i lśniące pancerze. Zauważyła, że były to wojska mińskie w wielkiej sile. Z pośpiechem więc zeszła na dół zawołała strażnika i kazała strąbić wszystkich ludzi. Następnie Hervör rzekła: Weźcie swoją broń i gotujcie się do walki. Ty, Ormarze, wyjeżdżaj naprzeciw Hunów i zaproś ich do boju przed południową bramę. Ormar powiedział: Oczywiście ja pojadę i tarczę poniosę, by wezwać [Hunów] do walki przeciw gockim szeregom. Ormar wyjechał z grodu naprzeciw wojsku i gromkim głosem zaprosił je do walki z grodzianami: Za południową bramą na podwalu zapraszam ja Was do bitwy; niech czeka na drugiego ten, co pierwszy przybył. Ormar zawrócił do swoich. Hervör i całe wojsko było gotowe. Z całym wojskiem wyjechała ona przed gród przeciwko Hunom. I rozpoczęła się tam bardzo duża bitwa. Ale że Hunowie mieli o wiele więcej wojska, toteż wielu ludzi padało w szeregach Hervör. Wreszcie padła ona sama i mnóstwo ludzi naokoło niej. Gdy Ormar zobaczył jej upadek, uciekł on i ci wszyscy, co zostali przy życiu. Ormar jechał dzień i noc, ile tylko mógł, do króla Angantyra do Arheimu. Hunowie zaś zaczęli pustoszyć i palić kraj. A gdy Ormar przybył przed Angantyra, wtedy rzekł tak: Od południa ja przybywam, by tę opowiedzieć nowinę: Spalony jest cały przesławny las Myrkvidr, cały kraj Gotów zalany junaków krwią. I jeszcze to powiedział: Wiem ja, że Heidreka córka, dziewicza córa, siostra twoja, padła na ziemię. Hunowie ją obalili i innych wielu Jak widzimy, nie tylko że Hlödr musiał być już wówczas dojrzałym mężczyzną, ale nawet najmłodsza z pociech Heidreka Hervör była już wówczas pannicą (Omar pisze o niej jako o dziewiczej córze Heidreka, z czego można wnosić, iż była ona jeszcze wówczas relatywnie młoda i uchodziła za dziewicę, ale może wniosek t zbyt daleko

11 idący. Dalej mamy przygotowania obu stron do walnej rozprawy. Do walnej bitwy doszło w miejscu o którym możemy przeczytać w dalszej części Herwararsagi: Gisur uzbroił się w dobrą broń i skoczył na konia, jakby był młodzieńcem. Potem rzekł do króla: Gdzie mam Hunów skierować do boju? Angantyr rzekł: Skieruj do boju na Dunheidę pod stare Jassów góry. Tam często Goci bitwy staczali i piękne zwycięstwa odwagą odnosili. Gisur pojechał i gdy przybył do wojska mińskiego, zbliżył się na odległość głosu i rzekł: Strach niech ogarnie wasze szeregi. Tchórzami są wasi wodzowie. Wzniesione są chorągwie przeciw wam. Odyn jest waszym wrogiem. I jeszcze: Zapraszam was do boju na Dunheidę, do walki u stóp Jassów gór. Niech was każdą [oszczepu] tuleją Odyn popędza i niech kieruje strzałą tak, jak sobie ja życzę. Dalej mamy opis walnej bitwy, która zakończyła się zwycięstwem Hreidgotów. W bitwie tej polec miał z ręki Angantyra Hlödr... Gdzie miała miejsce owa bitwa? O ile oczywiście istotnie miała ona miejsce... Od dziesięcioleci trwają spory odnośnie miejsca opisanej tu bitwy. Mamy tu nazwę

12 Dunheida (Dunheiđr), gdzie drugi człon heiđr oznacza równinę (z reguły nadrzeczną), zaś człon pierwszy określałby nazwę rzeki, nad którą owa równina się rozciągała. I tu propozycji może być bez liku Don, Dniepr (starożytny Danaper), Dniestr (starożytny Danaster), Dunaj (starożytny Danubis), a nawet Dunajec... Więcej można powiedzieć o górach, u stóp których rozciągać się miała Dunhajda, mianowicie o górach Jassów (Jassarfjöll). Nazwą Jassów określano odłam sarmackich Alanów. Ze źródeł pisanych wiemy, że w III - V wieku Jassowie zamieszkiwali okolice wschodnich Karpat (Bieszczady). Śladem ich pobytu tu są też charakterystyczne dla ludów sarmackich zabytki kultury archeologicznej oraz nazwy miejscowe utworzone od rdzenia jass (w tym mołdawskie Jassy). Tak więc Dunheida prawdopodobnie oznaczała równinę naddniestrzanśką rozciągającą się u stóp wschodnich Bieszczadów. Tak więc wygląda na to, że - w świetle Herwararsagi Hreidgotaland rozciągał się od Bałtyku po równiny naddniestrzańskie i wschodnie Karpaty. Potwierdzeniem tego zdaje się być fragment pochodzący z eposu Widsidh: Wulfhera odwiedziłem i Wyrmera; tam bardzo często rozbrzmiewał szczęk broni, ponieważ wojska Hraedów mieczami ostrymi musiały bronić koło lasów nadwiślańskich starych siedzib ojczystych przed ludami Aetli. Z kolei na steli kamiennej znalezionej w Rök koło Östergotland widnieje napis runiczny: Panował niegdyś Teodoryk śmiały, Władca morskich wojowników, Nad piaskami Morza Hreidów. Teraz zaś siedzi uzbrojony na swym gockim rumaku, Z tarczą na ramieniu bohater Maeringów. Tak więc mamy kolejny dowód na to, iż siedziby Hreidgotów sięgały Bałtyku. A jeśli obszar Hreidgotów rozciągał się od Morza Bałtyckiego do wschodnich Karpat i Dniestru, to przynajmniej w znacznym stopniu musiał pokrywać się z obszarem zajmowanym przez kulturę wielbarską w fazie cecelskiej. I jeszcze na koniec tych moich rozważań przywołam końcowy fragment Herwararsagi: Długo panował Angantyr w Reidgotalandzie [względnie Hreidgotalandzie]. Był on bogaty i bardzo wojowniczy. Od niego wywodzi się wiele królewskich rodów. Synem jego był Heidrekr Ulfshamr, który potem długo był królem w Reidgotalandzie. Miał on córkę, która nazywała się Hilda. Ona była matką Halfdanara sniaili, ojca Iwara

13 Vidfadmi. Iwar Vidfadmi przyszedł ze swym wojskiem do Szwecji, jak się o tym opowiada w sadze królewskiej. Jak widzimy, na Heidrekrze Ulfshamr kończy się dynastia założona przez Heidreka. Jak długo panowała ona na Hreidgotami? Z całą pewnością Heidrek wstąpił na tron po roku 375, jako że wkrótce potem poślubił Sifkę, córkę króla Hunów, z czego można wnosić, że musiało się to stać już po zdobyciu stepów ukraińskich przez Hunów. Kiedy zmarł, Hlödr, syn jego i Sifki, był już dorosły, zaś jego córka Hervör była co najmniej nastolatką. Stąd możemy wnosić, że wydarzenia stanowiące jądro Herwararsagi rozgrywały się nie wcześniej niż na przełomie IV i V wieku. Potomkowie Heidreka, Angantyr i Heidrekr Ulfshamr mieli rządzić długo. Co to znaczy? Zapewne to, że każdy z nich rządził nie krócej niż kilkanaście lat (ale pewnie i nie dłużej niż lat trzydzieści). Jeśli więc przyjmiemy, że rządy ich trwały łącznie około lat, co by znaczyło, że dobiegły końca około połowy V wieku. Z przekazu Jordanesa wiemy, że na początku drugiej połowy V wieku rządził Gepidami Ardaryk. To on miał dowodzić Gepidami w bitwach na Polach Katalunickich i nad rzeką Nedao. Być może Hilda, córka Heidrekra Ulfshamra, żyła za panowania Ardaryka? Trudno powiedzieć... Kolejne pokolenie królewskiego rodu to Halfdanar sniaili, syn Helgi. Tego prawdopodobnie możemy lokować gdzieś w drugiej połowie V wieku. Jego synem jest Iwar Vidfami, który udaje się na czele jakiejś części Hreidgotów na emigrację do południowej Szwecji. Wydarzenie to musiałoby mieć miejsce pod koniec V stulecia i to by się zgadzało, jako że kilkadziesiąt lat później nie ma już u ujścia Wisły śladu po Gotach. W połowie VI wieku żyją tam Vidivari. Jordanes pisał o tym: Gepidowie więc [...] dopóki przebywali w kraju Spesis, (obrali na swą siedzibę) wyspę otoczoną mieliznami rzeki Viskli. Wyspie tej nadali w rodzinnym języku miano Gepedoios (Gepidzkie błota). Dzisiaj ma ją rzekomo w posiadaniu szczep widiwarski, po odejściu Gepidów do lepszych ziem. Widiwarowie zaś pochodzą z różnorakich ludów, które gromadząc się jak gdyby w jedno schronisko utworzyły (nowy) szczep. źródło: opr. Adam Fularz na podstawie Wikipedii i wpisu w portalu Hervarar saga ok Heiðreks in Old Norse from heimskringla.no (based on the R-text) Saga Heiðreks konungs ins vitra in Old Norse from heimskringla.no (H-text)

14 The text in Old Norse A second version in Old Norse (based on the R-text) Peter Tunstall's English translation of the Hervarar saga with Facing Old Norse text (based on the R-text) A second link to Tunstall's translation N. Kershaw's English translation of the Hervarar saga (from the H-text) A collection of translations by N. Kershaw of Norse sagas and ballads (from the H-text)