Szkoły Policji w Katowicach

Transkrypt

1 1 Szkoła Policji w Katowicach SłuŜba Prewencyjna Zatrzymywanie dokumentów uprawniających do kierowania pojazdem oraz dopuszczających pojazd do ruchu Opracowanie: mł. asp. Marcin Kaszuba Zakład SłuŜby Prewencyjnej SZKOŁA POLICJI Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach 2008

2 2 Wszelkie prawa zastrzeŝone Szkoła Policji w Katowicach 2008 KsiąŜki nie wolno reprodukować (adaptować) ani w całości, ani w części, niezaleŝnie od zastosowanej techniki (druk, fotografia, komputer, kserograf, fonografia itd.), bez pisemnej zgody Wydawcy. Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach

3 3 SPIS TREŚCI 1. Wstęp 5 2. Zatrzymywanie dokumentów uprawniających do kierowania pojazdami Przypadki zatrzymywania dokumentów uprawniających do kierowania pojazdami Zasady wydawania pokwitowania w zamian za zatrzymany dokument uprawniający do kierowania pojazdem Zatrzymywanie dokumentów dopuszczających pojazdy do ruchu Przypadki zatrzymywania dokumentów dopuszczających pojazdy do ruchu Zasady wydawania pokwitowania w zamian za zatrzymany dokument uprawniający do kierowania pojazdem Sposoby postępowania z zatrzymanymi dokumentami Statystyki Literatura 33

4 4

5 5 1. Wstęp Niniejsze opracowanie przeznaczone jest przede wszystkim dla słuchaczy szkolenia podstawowego. Treści w nim zawarte odzwierciedlają zawartość programową szkolenia ogólnopolicyjnego. Policja jest umundurowaną i uzbrojoną formacją ochronną słuŝącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Jednym z jej podstawowych zadań jest zapewnienie tego bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Policjant realizując zadania związane z czuwaniem nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowaniem ruchem i jego kontrolowaniem, jest m.in. uprawniony do zatrzymywania, w przypadkach określonych w ustawie prawo o ruchu drogowym, dokumentów stwierdzających uprawnienie do kierowania pojazdem lub jego uŝywania. Kompetencje te wynikają wprost z art. 129 ust. 2 pkt 6 wyŝej cytowanego przepisu. Znajomość podstaw prawnych, uprawnień i obowiązków dotyczących zatrzymywania wyŝej wymienionych dokumentów a takŝe sposobów postępowania z nimi jest niezbędna, aby móc właściwie realizować ustawowe zadania.

6 6 2. Zatrzymywanie dokumentów uprawniających do kierowania pojazdami Dokumentem stwierdzającym uprawnienie do kierowania pojazdem silnikowym zgodnie z art. 88 Ustawy Prawo o ruchu drogowym jest prawo jazdy określonej kategorii. JeŜeli chodzi o uprawnienia do kierowania tramwajem, takim dokumentem będzie pozwolenie. Z kolei dokumentem stwierdzającym uprawnienie do kierowania przez osobę, która nie ukończyła 18 lat: - rowerem - jest karta rowerowa, motorowerowa lub prawo jazdy, - motorowerem - jest karta motorowerowa lub prawo jazdy, - pojazdem zaprzęgowym - jest prawo jazdy, karta motorowerowa lub rowerowa, jeŝeli osoba uprawniona ukończyła 15 lat. Zatrzymanie prawa jazdy to jeden z prawnych instrumentów o charakterze represyjnym, któremu przypada niebagatelna rola w całości projektów zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz zapobiegania wypadkom drogowym. Jednym z celów zatrzymania prawa jazdy jest wyeliminowanie z uczestnictwa w ruchu drogowym tych, którzy powodują w nim bezpośrednie zagroŝenie. Pozostałe to m.in. wykonanie orzeczenia o zatrzymaniu prawa jazdy, zakazie prowadzenia pojazdów silnikowych oraz pewność nieposługiwania się prawem jazdy, co do którego istnieje przypuszczenie, Ŝe zostało przerobione lub podrobione. Bez względu jednak na przyczyny, zatrzymanie prawa jazdy ma za zadanie poprawę bezpieczeństwa ruchu. Prawo o ruchu drogowym przewiduje dwie formy zatrzymania prawa jazdy: fizyczne i prawne. Pierwsze polega na faktycznym odebraniu prawa jazdy, drugie sprowadza się do wydania postanowienia lub decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy. Zgodnie z art. 135 ust. 1 oraz art. 139 ust. 3 i 4 Prd uprawnionymi do zatrzymania fizycznego są: policjant a takŝe w ograniczonym zakresie Ŝołnierz śandarmerii Wojskowej oraz inspektor Inspekcji Transportu Drogowego. Z kolei realizacja prawnego zatrzymania prawa jazdy spoczywa na: prokuratorze, sądzie (art. 137 ust. 1 pkt 1 i 2) lub staroście (art. 138 ust. 1).

7 Przypadki zatrzymywania dokumentów uprawniających do kierowania pojazdami Ustawa przewiduje obligatoryjne i fakultatywne zatrzymanie prawa jazdy, czyli sytuacje, kiedy naleŝy a kiedy tylko moŝna zatrzymać ten dokument. Zestawienie to jest zamknięte i inne sytuacje, poza wymienionymi, nie mogą skutkować tego rodzaju decyzją. Przytaczany poniŝej art. 135 Ustawy Prawo o ruchu drogowym precyzyjnie reguluje kwestię zatrzymywania praw jazdy. Art Policjant: 1) zatrzyma prawo jazdy za pokwitowaniem w razie: a) uzasadnionego podejrzenia, Ŝe kierujący pojazdem znajduje się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po uŝyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu, b) stwierdzenia zniszczenia prawa jazdy w stopniu powodującym jego nieczytelność, c) podejrzenia podrobienia lub przerobienia prawa jazdy, d) gdy upłynął termin waŝności prawa jazdy, e) gdy wobec kierującego pojazdem wydane zostało postanowienie lub decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy, f) gdy wobec kierującego pojazdem orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów lub wydano decyzję o cofnięciu prawa jazdy, g) przekroczenia przez kierującego pojazdem liczby 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego, h) przekroczenia przez kierującego pojazdem, w okresie 1 roku od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy, liczby 20 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego; 2) moŝe zatrzymać prawo jazdy za pokwitowaniem w razie uzasadnionego podejrzenia, Ŝe kierowca popełnił przestępstwo lub wykroczenie, za które moŝe być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów.

8 8 2. Pokwitowanie zatrzymania prawa jazdy z przyczyn, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. b-d oraz w pkt 2, uprawnia do kierowania pojazdem w ciągu 7 dni. Zatrzymanie prawa jazdy z powodu kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwości lub w stanie po uŝyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu (ust. 1 pkt 1 lit. a) wiąŝe się z naruszeniem przepisu określonego w art. 45 ust. 1 pkt 1. Artykuł ten nie określa miejsca kierowania pojazdem, przez co naleŝy sądzić, Ŝe dla tej przyczyny zatrzymania prawa jazdy nie ma ono znaczenia. Jednak skutki prawno-karne kierowania pojazdem, w jednym z wyŝej wymienionych stanów, zaleŝą od rodzaju pojazdu a takŝe od miejsca, w którym do tego doszło. Kierowanie pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości stanowi przestępstwo z art. 178a 1 k.k., a w stanie po uŝyciu alkoholu wykroczenie z art k.w., niezaleŝnie od miejsca. Analogiczne postępowanie w zakresie pojazdu niemechanicznego jest przestępstwem (art. 178a 2 k.k.) lub wykroczeniem (art k.w.) tylko w sytuacji, gdy wystąpiło na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania. Zatrzymanie prawa jazdy zgodnie z ust. 1 pkt 1 lit. a) ma charakter obligatoryjny a wystawione pokwitowanie za zatrzymany dokument nie uprawnia do kierowania pojazdem. Ma ono równieŝ zapewnić wykonanie przyszłego orzeczenia o zakazie prowadzenia pojazdów. Ponadto zatrzymanie prawa jazdy w tym przypadku pełni funkcję profilaktyczną, poniewaŝ eliminuje z ruchu kierujących pojazdami, którzy stwarzają dla niego bezpośrednie zagroŝenie. W celu szerszej analizy przepisu art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. a) przytaczam poniŝej definicję stanu nietrzeźwości, stanu po uŝyciu alkoholu oraz środka działającego podobnie do alkoholu. Stan po uŝyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: stęŝenia we krwi od 0,2 do 0,5 alkoholu, obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

9 9 Stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: stęŝenia we krwi powyŝej 0,5 alkoholu, obecności w wydychanym powietrzu powyŝej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3. Za środek działający podobnie do alkoholu naleŝy uznać kaŝdy środek mający podobny wpływ na organizm człowieka jak alkohol. Będą to przede wszystkim narkotyki, leki psychotropowe oraz środki zastępcze takie jak kleje, rozcieńczalniki itp. Powodują one m.in. euforię, przecenianie własnych moŝliwości, skłonność do ryzyka zaburzenia koncentracji, senność. Środkami działającymi podobnie do alkoholu, które mogą być oznaczane, są: 1) opiaty (heroina, morfina), 2) amfetamina i jej analogi, 3) kokaina, 4) tetrahydrokanabinole (haszysz, marihuana), 5) benzodiazepiny (np. zawarte w relanium). Zatrzymanie prawa jazdy z powodu stwierdzenia jego zniszczenia w stopniu powodującym jego nieczytelność (ust. 1 pkt 1 lit. b) następuje w sytuacji, gdy zniszczenie prawa jazdy ma taki stopień, Ŝe uniemoŝliwia odczytanie istotnych zapisów. Zapisy te mogą dotyczyć np. danych wystawcy prawa jazdy, danych personalnych jego posiadacza, kategorii prawa jazdy, numeru czy terminu jego waŝności. Przyczyną nieczytelności musi być zniszczenie prawa jazdy, a nie jego wypełnienie w sposób nieczytelny. Zatrzymanie prawa jazdy z tej przyczyny pełni przede wszystkim funkcję zapobiegawczą, poniewaŝ nieczytelność znajdujących się w nim zapisów uniemoŝliwia zarówno dokonanie formalnej kontroli, jak i sprawdzenie, czy kontrolowana osoba faktycznie posiada uprawnienia do kierowania pojazdem. Zatrzymanie prawa jazdy z powodu podejrzenia podrobienia lub przerobienia prawa jazdy (ust. 1 pkt 1 lit. c) ma na celu zabezpieczenie tego dokumentu jako materiału dowodowego na potrzeby postępowania karnego. Zarówno podrobienie jak

10 10 i przerobienie są formami fałszerstwa i wypełniają znamiona przestępstwa określonego w art. 270 k.k. Podrobienie polega na sporządzeniu nowego dokumentu na wzór autentycznego poprzez: przeniesienie, np. kopiując treści dokumentu na przygotowane podłoŝe naśladownictwo, które moŝe być niewolnicze (kreślenie liter na podstawie obserwacji wzorca), albo wolne ( nauka charakteru pisma danej osoby na podstawie notatek, zapisków itp.). Przerobienie polega na dokonaniu zmian treści autentycznego dokumentu przez: zmianę części tekstu przez dodanie lub usunięcie jakiegoś fragmentu, zmianę całości tekstu po usunięciu poprzedniego tekstu pisanego, lecz przy zachowaniu podpisów, pieczątek, druku formularza. Zatrzymanie prawa jazdy z tej przyczyny jest moŝliwe, jeŝeli nosi ono ślady wskazujące na podrobienie lub przerobienie, przy czym podejrzenie to musi być oparte na konkretnych faktach, uzyskanych w wyniku jego oględzin, lub przy uŝyciu odpowiednich przyrządów. Nowy wzór druku prawa jazdy obowiązuje w Polsce od 1 maja 2004 roku. Elementem charakterystycznym nowego dokumentu jest flaga Unii Europejskiej w lewym górnym rogu z umieszczonymi w centralnej części literami PL oraz czarno-biała fotografia ( obraz ducha ) posiadacza dokumentu. Ponadto w tle są umieszczone napisy Prawo jazdy, we wszystkich językach Unii Europejskiej.

11 11 Poziom zabezpieczeń występujących w prawie jazdy jest bardzo wysoki i skutecznie uniemoŝliwia podrobienie bądź przerobienie tego dokumentu. Zabezpieczenia prawa jazdy Znak wodny - element zabezpieczający obserwowany w świetle przechodzącym Element graficzny w prawym dolnym rogu na stronie recto wykonany farbą optycznie zmienną Włókienka fluoroscencyjne świecące w promieniach UV Mikrodruki Tła giloszowe

12 12 Element recto verso uzupełniające się części rysunku i układające się w negatywowe litery PL widoczne w świetle przechodzącym Rysunki świecące w promieniach UV na stronie recto flaga unii europejskiej na stronie verso samochód ze świecącymi reflektorami Całość dokumentu zabezpieczona jest folią holograficzną.

13 13 Zatrzymanie prawa jazdy z powodu upływu terminu jego waŝności (ust. 1 pkt 1 lit. d). W literaturze przewaŝa pogląd, Ŝe upływ waŝności prawa jazdy jest równoznaczny z utratą uprawnień do kierowania pojazdem. Pogląd ten moŝna podzielić jednak tylko częściowo, poniewaŝ niewaŝność praw jazdy według przyczyn naleŝy podzielić na dwie grupy: z uwagi na upływ terminu badań lekarskich, z powodu niedokonania wymiany na nowy wzór. W pierwszym przypadku zatrzymanie prawa jazdy pozostaje w związku z art. 92 Prd, w myśl którego, prawo jazdy moŝe zawierać ograniczenie wynikające m.in. ze stanu zdrowia kierowcy. Osoba, która przed upływem określonego terminu nie przedłoŝy pozytywnego wyniku badań doprowadza do zawieszenia uprawnień do kierowania pojazdem. NaleŜy więc ją traktować jako nieposiadającą uprawnień do kierowania pojazdem. W drugim przypadku decyzja administracyjna nadająca bezterminowo uprawnienia do kierowania pojazdem ma nadal obowiązującą moc. W związku z tym naleŝy przyjąć, Ŝe osoba, która pomimo istniejącego wymogu nie wymieniła w terminie prawa jazdy, nie utraciła uprawnień w myśl art. 94 kodeksu wykroczeń. Zachowanie to naleŝy uwaŝać za wykroczenie z art. 97 k.w. w związku z art. 150 Prd oraz par. 6 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 29 kwietnia 2002 r. w sprawie wymiany praw jazdy. W tej sytuacji policjant zatrzymuje prawo jazdy za pokwitowaniem uprawniającym do kierowania pojazdem w ciągu 7 dni. Zatrzymanie prawa jazdy w sytuacji wydania postanowienia lub decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy (ust. 1 pkt 1 lit. e) stanowi wykonanie takiego postanowienia lub decyzji. Okoliczności takie mogą wystąpić, gdy organ podejmujący je, nie jest fizycznie w posiadaniu prawa jazdy. W przypadku, gdy zatrzymanie prawa jazdy następuje na podstawie decyzji starosty, to wykonanie jej moŝe nastąpić w drodze egzekucji administracyjnej. Taka sytuacja moŝe mieć miejsce, gdy osoba, której dotyczy decyzja, odmawia wydania prawa jazdy.

14 14 Postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy, w przypadkach określonych w art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. a oraz pkt 2, wydaje w terminie 14 dni od dnia otrzymania prawa jazdy: prokurator w toku postępowania przygotowawczego, a sąd po przekazaniu sprawy do sądu, w sprawie o wykroczenie sąd właściwy do rozpoznania sprawy. Decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy, w przypadkach określonych w art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. d i g, czyli: gdy upłynął termin waŝności prawa jazdy, przekroczenia przez kierującego pojazdem 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego; wydaje starosta. RównieŜ egzekucyjny charakter ma zatrzymanie prawa jazdy, gdy wobec kierującego pojazdem orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów lub wydano decyzję o cofnięciu prawa jazdy (ust. 1 pkt 1 lit. f). W tym przypadku chodzi o odebranie prawa jazdy w sytuacji, gdy z mocy orzeczenia właściwego organu, uprawnienie do kierowania pojazdem zostało zawieszone lub jego posiadacz został go pozbawiony. Orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów jest obowiązkowe wobec osoby, która popełniła wykroczenie z art i 3 k.w. dotyczącym prowadzenia w stanie po uŝyciu alkoholu lub podobnie działającego środka pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym; z art i 3 k.w. tj. prowadzenia w stanie po uŝyciu alkoholu lub podobnie działającego środka innego pojazdu niŝ mechaniczny na drodze publicznej, a takŝe w sytuacji nieudzielenia pomocy ofierze wypadku przez prowadzącego pojazd uczestniczącego w wypadku drogowym (art k.w.). Zgodnie z art k.k. obligatoryjne orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów jest ograniczone tylko do pojazdów mechanicznych i następuje w przypadku skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Dodatkowo w czasie popełnienia tego przestępstwa

15 15 osoba musi znajdować się w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiec z miejsca przestępstwa. Przestępstwa te, to: spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym (art. 173 k.k.), sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym (art. 174 k.k.) oraz wypadku drogowego, w którym inna osoba odniosła obraŝenia ciała określone w art (art. 177 k.k.). Zatrzymanie prawa jazdy ze względu na przekroczenie przez kierującego pojazdem liczby 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego (ust. 1 pkt 1 lit. g) jest uzasadnione tym, Ŝe osoba taka podlega obligatoryjnemu sprawdzeniu kwalifikacji. Z wnioskiem o kontrolne sprawdzenie kwalifikacji kierowcy występuje komendant wojewódzki Policji. Wniosek sporządza się wyłącznie na podstawie wpisów ostatecznych. Zatrzymanie przez policjanta prawa jazdy kierującemu, który posiada więcej niŝ 24 punkty karne za naruszanie przepisów ruchu drogowego, moŝe nastąpić tylko podczas kontroli drogowej. W innym czasie, np. podczas pobytu danej osoby w jednostce Policji lub podczas legitymowania jej, uprawnienia tego nie moŝna stosować. O przekroczeniu wskazanej liczby punktów decydują ostateczne wpisy w ewidencji. Nie moŝe zatem decydować o tym ujawnione przez policjanta wykroczenie, za które na konto kierującego pojazdem punkty zostaną wpisane w późniejszym czasie. Decyzję o zastosowaniu środka w postaci zatrzymania prawa jazdy w tym przypadku wydaje starosta a uprawnienie to ma egzekucyjny charakter. Skutkuje ono usunięciem z uczestnictwa w ruchu drogowym osób, które nie respektują przepisów prawa. Z punktu widzenia bezpieczeństwa na drodze ustawodawca przewidział moŝliwość zatrzymania prawa kierującemu pojazdem, który w okresie 1 roku od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy, przekroczył liczbę 20 punktów za naruszanie

16 16 przepisów ruchu drogowego (ust. 1 pkt 1h). Zatrzymanie prawa jazdy jest zasadne, poniewaŝ w tej sytuacji, decyzją starosty, osoba traci uprawnienia do kierowania pojazdem, które nie mogą być juŝ przywrócone. W przypadku, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, Ŝe kierowca popełnił przestępstwo lub wykroczenie, za które moŝe być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów, policjant moŝe zatrzymać prawo jazdy (ust. 1 pkt 2). Zastosowanie tego środka jest uzasadnione koniecznością wykonania przyszłego orzeczenia o zakazie prowadzenia pojazdów. Powoduje równieŝ, Ŝe z ruchu zostaną wyeliminowane osoby, które zagraŝają jego bezpieczeństwu. Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych lub innych pojazdów nie moŝe być orzeczony za kaŝde wykroczenie przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji. Przypomnę, Ŝe tryb orzekania takiego zakazu moŝe być obligatoryjny lub fakultatywny. MoŜna orzec zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych lub innych pojazdów w razie popełnienia przez osobę prowadzącą pojazd wykroczenia polegającego na sprowadzeniu zagroŝenia bezpieczeństwa w ruchu (art i 3 k.w.) oraz niestosowania się, w celu uniknięcia kontroli, do sygnału osoby uprawnionej do kontroli ruchu drogowego, nakazującego zatrzymanie pojazdu (art i 3 k.w.). JeŜeli chodzi o przestępstwo to zgodnie z art k.k. zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju moŝe być orzeczony w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności, jeŝeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, Ŝe prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraŝa bezpieczeństwu w komunikacji. Przepisy dotyczące zatrzymania dokumentu, wydania pokwitowania, postępowania z zatrzymanym dokumentem, stosuje się odpowiednio do pozwolenia do kierowania tramwajem. Niedopuszczalne jest zatrzymywanie praw jazdy szefom i cudzoziemskiemu personelowi przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych państw

17 17 obcych oraz misji specjalnych i organizacji międzynarodowych korzystających z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych na mocy ustaw, umów bądź powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych lub na zasadzie wzajemności, a takŝe innym osobom korzystającym z tych przywilejów i immunitetów Zasady wydawania pokwitowania w zamian za zatrzymane uprawnienie do kierowania pojazdem Pokwitowanie zatrzymania prawa jazdy z wyjątkiem: uzasadnionego podejrzenia, Ŝe kierujący pojazdem znajduje się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po uŝyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu, gdy wobec kierującego pojazdem wydane zostało postanowienie lub decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy, gdy wobec kierującego pojazdem orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów lub wydano decyzję o cofnięciu prawa jazdy, przekroczenia przez kierującego pojazdem 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego, przekroczenia przez kierującego pojazdem, w okresie 1 roku od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy, 20 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego; upowaŝnia do kierowania pojazdem w ciągu 7 dni. Pokwitowanie jest drukiem uniwersalnym, bowiem wystawione moŝe być zarówno za zatrzymane prawo jazdy, jak i za zatrzymany dowód rejestracyjny. Pokwitowanie za zatrzymane prawo jazdy wypisywane jest w 2 egzemplarzach: egz. Nr 1 koloru białego dla kierującego egz. Nr 2 koloru Ŝółtego pozostaje w bloczku.

18 18 Wzór pokwitowania 3. Zatrzymywanie dokumentów dopuszczających pojazdy do ruchu Podstawę prawną zatrzymania dowodu rejestracyjnego lub pozwolenia czasowego stanowi art. 132 ust. 1 ustawy prawo o ruchu drogowym. Dowód rejestracyjny jest dokumentem stwierdzającym dopuszczenie pojazdu do ruchu, co gwarantuje, Ŝe pojazd spełnia wymogi bezpieczeństwa określone w art. 66 ustawy prawo o ruchu drogowym. Przyczyny zatrzymania tych dokumentów stanowią zamknięty katalog, i w związku z tym inne przyczyny nie uzasadniają zatrzymania ich przez policjanta. W przypadku stwierdzenia którejkolwiek z okoliczności wymienionych w przytaczanym przepisie, zatrzymanie dowodu rejestracyjnego jest obligatoryjne.

19 19 Celem zatrzymania dowodu rejestracyjnego jest przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa ruchu drogowego polegające na czasowym wyeliminowaniu z ruchu pojazdów, które z róŝnych przyczyn nie powinny w tym ruchu uczestniczyć. Podmiotem uprawnionym do zatrzymania dowodu rejestracyjnego jest policjant, a takŝe w ograniczonym zakresie stacja kontroli pojazdów, która jest upowaŝniona do zatrzymania dowodu rejestracyjnego w przypadku stwierdzenia, Ŝe wykryte nieprawidłowości stwarzają bezpośrednie zagroŝenie bezpieczeństwa ruchu drogowego lub środowiska, a takŝe, gdy stwierdzona zostanie niezgodność cech identyfikacyjnych pojazdu z danymi w dowodzie rejestracyjnym. Ponadto władnymi do zatrzymania dowodu rejestracyjnego w stosunku do pojazdów Sił Zbrojnych kierowanych przez Ŝołnierzy pełniących czynną słuŝbę wojskową są Ŝołnierze śandarmerii Wojskowej, a w stosunku do pojazdów wykonujących krajowy lub międzynarodowy transport drogowy, inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego. 3.1 Przypadki zatrzymywania dokumentów dopuszczających pojazdy do ruchu Art Policjant zatrzyma dowód rejestracyjny (pozwolenie czasowe) w razie: 1) stwierdzenia lub uzasadnionego przypuszczenia, Ŝe pojazd: a) zagraŝa bezpieczeństwu, b) zagraŝa porządkowi ruchu, c) narusza wymagania ochrony środowiska; 2) stwierdzenia, Ŝe pojazd nie został poddany badaniu technicznemu w wyznaczonym terminie lub termin badania nie został wyznaczony prawidłowo; 3) stwierdzenia zniszczenia dowodu rejestracyjnego (pozwolenia czasowego) w stopniu powodującym jego nieczytelność; 4) uzasadnionego podejrzenia podrobienia lub przerobienia dowodu rejestracyjnego (pozwolenia czasowego);

20 20 5) stwierdzenia, Ŝe badanie techniczne zostało dokonane przez jednostkę do tego nieupowaŝnioną; 6) nieokazania przez kierującego dokumentu stwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub nieokazania dokumentu stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia; 7) uzasadnionego przypuszczenia, Ŝe dane w nim zawarte nie odpowiadają stanowi faktycznemu. Zatrzymanie dowodu rejestracyjnego zgodnie z art. 132 ust. 1 pkt 1 lit. a-c nastąpi w przypadku stwierdzenia lub uzasadnionego przypuszczenia, Ŝe pojazd zagraŝa bezpieczeństwu ruchu, porządkowi ruchu lub narusza wymagania ochrony środowiska. NaleŜy wskazać, iŝ nie wszystkie usterki techniczne pojazdu będą powodowały zagroŝenie bezpieczeństwa ruchu. Ustawodawca wskazuje, Ŝe takie niebezpieczeństwo mogą powodować pojazdy po wypadku drogowym, w którym zostały uszkodzone zasadnicze elementy nośne konstrukcji nadwozia, podwozia lub ramy. Nie jest to jednak katalog zamknięty. W pojazdach mogą występować inne wady techniczne, które mogą doprowadzić do wypadku drogowego. Wśród takich defektów wymienić moŝna np.: w ogumieniu - róŝna konstrukcja opon załoŝonych na jednej osi, znaczne pęknięcia opon, graniczne zuŝycie bieŝnika itp.; w układzie hamulcowym zapowietrzenie układu, pęknięcia, odkształcenia lub skorodowanie jego elementów, wycieki lub uszkodzenia zbiorników czy przewodów układu; w układzie kierowniczym luz kierownicy lub wałka przekładni, brak ograniczników skrętu bądź ich niesprawność, pęknięcia koła kierownicy lub obudowy przekładni; w nadwoziu wszystkie uszkodzenia, które mogą powodować niebezpieczeństwo przewozu np. burt, podłogi, słupków;

21 21 w podwoziu wady mające wpływ na wytrzymałość konstrukcji (korozja, pęknięcia, odkształcenia) a takŝe deformacje wahaczy bądź resorów; brak lub niesprawność świateł mijania bądź drogowych. Pośród wad technicznych, które powodują, Ŝe pojazd zagraŝa porządkowi ruchu moŝna wymienić np. nieczytelność lub brak oświetlenia tablicy rejestracyjnej, brak fartuchów przeciwbłotnych, niesprawność świateł awaryjnych. NaleŜy w tym miejscu podkreślić, Ŝe wady te nie powodują zagroŝenia bezpieczeństwa ruchu, lecz mają jednak wpływ na sprawność pojazdu. Zatrzymanie dowodu rejestracyjnego w sytuacji, gdy pojazd narusza wymagania ochrony środowiska jest moŝliwy, gdy zostanie stwierdzony brak lub niesprawność urządzeń ograniczających zły wpływ ruchu pojazdu na środowisko. Do takich niesprawności zaliczyć moŝemy np. nieszczelny lub niekompletny układ wydechowy. Zatrzymanie dowodu rejestracyjnego z uwagi na fakt, Ŝe pojazd nie został poddany badaniu technicznemu w wyznaczonym terminie lub termin badania nie został wyznaczony prawidłowo (ust. 1 pkt 3), powodowane jest podejrzeniem niesprawności pojazdu. Celem badań technicznych jest stwierdzenie, czy pojazd spełnia wymogi techniczne gwarantujące jego bezpieczny udział w ruchu. Podobnie w sytuacji, gdy termin następnego badania został wyznaczony nieprawidłowo, przy czym zatrzymanie następuje wówczas, gdy minął ustawowy termin tego badania. Zatrzymanie dowodu rejestracyjnego z powodu stwierdzenia jego zniszczenia w stopniu powodującym jego nieczytelność (ust. 1 pkt 3) następuje w sytuacji, gdy odczytanie istotnych zapisów staje się niemoŝliwe. Zapisy te mogą dotyczyć np. numeru rejestracyjnego, numeru silnika, dopuszczalnej ładowności, liczby miejsc czy terminu następnego badania technicznego. NaleŜy zaznaczyć, iŝ przyczyną nieczytelności musi być faktyczne zniszczenie dokumentu, a nie jego wypełnienie w sposób nieczytelny. Zatrzymanie dowodu rejestracyjnego z tej przyczyny pełni

22 22 przede wszystkim funkcję zapobiegawczą, poniewaŝ nieczytelność znajdujących się w nim zapisów uniemoŝliwia dokonanie formalnej kontroli, jak i sprawdzenie, czy kontrolowany pojazd moŝe uczestniczyć w ruchu drogowym. Zatrzymanie dowodu rejestracyjnego (pozwolenia czasowego) z powodu podejrzenia jego podrobienia lub przerobienia (ust. 1 pkt 4) ma na celu zabezpieczenie tego dokumentu jako materiału dowodowego na potrzeby postępowania karnego. Zarówno podrobienie jak i przerobienie dokumentu są formami fałszerstwa wyczerpującymi znamiona przestępstwa z art. 270 k.k. Podrobienie polega na sporządzeniu nowego dokumentu na wzór autentycznego, przerobienie zaś na dokonaniu zmian treści autentycznego dokumentu. Niezgodność numeru VIN z zapisem w dowodzie rejestracyjnym moŝe stanowić podstawę do podejrzeń, Ŝe sprawdzany dokument został sfałszowany. Obecnie obowiązujące druki dowodów rejestracyjnych posiadają szereg zabezpieczeń, które skutecznie chronią je przed sfałszowaniem. Zabezpieczenia dowodu rejestracyjnego: Znak wodny - element zabezpieczający obserwowany w świetle przechodzącym

23 Rysunek w świetle UV na stronie tylnej dokumentu 23 Efekt kątowy - litery PL RP PL obserwowane przy odpowiednim kącie obserwacji Zabezpieczenia chemiczne ujawniające się pod wpływem działania na dokument odczynnikami chemicznymi.

24 24 Nieokazanie przez kierującego dokumentu stwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub nieokazanie dokumentu stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia (ust. 1 pkt 6) równieŝ rodzi skutek polegający na zatrzymaniu dowodu rejestracyjnego. Celem tej decyzji jest zapobieŝenie sytuacji, w której ofiary ewentualnego wypadku drogowego nie będą w stanie wyegzekwować naleŝnego im odszkodowania. Dla faktu zatrzymania dowodu rejestracyjnego (pozwolenia czasowego) nie ma znaczenia czy właściciel pojazdu nie zawarł umowy obowiązkowego ubezpieczenia w ogóle, czy tylko nie posiada jej przy sobie. Dodatkowo w sytuacji, gdy umowa ubezpieczenia OC nie została zawarta, niezaleŝnie od zatrzymania dokumentu, właściciel ponosi konsekwencje w postaci opłaty karnej wniesionej na rzecz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. Obligatoryjnie skutkiem nieprzedstawienia wymienionego dokumentu jest odholowanie pojazdu na koszt właściciela na parking strzeŝony. W przypadku uzasadnionego podejrzenia, Ŝe dane zawarte w dowodzie rejestracyjnym (pozwoleniu czasowym) są niezgodne ze stanem faktycznym (ust. 1 pkt 7), zatrzymanie dokumentu jest w pełni uzasadnione. Brak pewności, Ŝe pojazd zgodnie z prawem został dopuszczony do ruchu powoduje skutek w postaci wyeliminowania go z ruchu. Sytuacja taka moŝe mieć miejsce np. w razie ujawnienia niezgodności numeru VIN umieszczonego w dokumencie ze stanem faktycznym. Mogą to być równieŝ widoczne ślady przebijania tego numeru na tabliczce znamionowej lub umieszczonego w innym miejscu Zasady wydawania pokwitowania w zamian za zatrzymany dokument dopuszczający pojazd do ruchu W razie zatrzymania dowodu rejestracyjnego policjant wydaje kierowcy pokwitowanie, którego wzór stanowi załącznik nr 1 do Rozporządzenia MSWiA z 30 grudnia 2002 roku w sprawie kontroli ruchu drogowego. MoŜe on zezwolić na

25 25 uŝywanie pojazdu przez czas nieprzekraczający 7 dni, określając warunki tego uŝywania w pokwitowaniu. Zezwolenie nie moŝe być wydane w przypadku: gdy pojazd zagraŝa bezpieczeństwu w szczególności po wypadku drogowym, w którym zostały uszkodzone zasadnicze elementy nośne konstrukcji nadwozia, podwozia lub ramy, gdy pojazd narusza wymagania ochrony środowiska, nieokazania przez kierującego dokumentu stwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub dokumentu stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia. NaleŜy wspomnieć, Ŝe pokwitowanie stanowi jednocześnie skierowanie na dodatkowe badania techniczne w razie uzasadnionego przypuszczenia, Ŝe pojazd zagraŝa bezpieczeństwu ruchu lub narusza wymagania ochrony środowiska. Pokwitowanie za zatrzymany dowód rejestracyjny wypisywane jest w 2 egzemplarzach: egz. Nr 1 koloru białego dla kierującego egz. Nr 2 koloru Ŝółtego pozostaje w bloczku. Wzór pokwitowania na stronie Zasady postępowania z zatrzymanymi dokumentami Zatrzymane prawo jazdy Policja przekazuje niezwłocznie, nie później niŝ w ciągu 7 dni, według właściwości, sądowi uprawnionemu do rozpoznania sprawy o wykroczenie, prokuratorowi lub staroście. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy policjant ma podejrzenie, Ŝe prawo jazdy zostało przerobione lub podrobione. Wówczas taki dokument przekazywany jest komórce Policji zajmującej się ściganiem przestępstw.

26 26 W razie przeprowadzenia badania krwi lub moczu dla oceny trzeźwości lub zawartości środka działającego podobnie do alkoholu, prawo jazdy przekazuje się wraz z wynikiem tego badania. JeŜeli jednak wynik tego badania nie został uzyskany w ciągu 30 dni od dnia zatrzymania prawa jazdy, naleŝy niezwłocznie zwrócić je właścicielowi. Zatrzymany dowód rejestracyjny (pozwolenie czasowe), z wyjątkiem: uzasadnionego podejrzenia przerobienia lub podrobienia dokumentu, nieokazania przez kierującego dokumentu stwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu lub nieokazania dokumentu stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia, uzasadnionego przypuszczenia, Ŝe dane w nim zawarte nie odpowiadają stanowi faktycznemu; odpowiedni organ policji przesyła niezwłocznie organowi, który go wydał. W przypadkach określonych w art. 132 ust. 1 pkt 1, 3 i 4 dowód rejestracyjny (pozwolenie czasowe) zatrzyma równieŝ jednostka upowaŝniona do przeprowadzania badań technicznych. Zatrzymany dokument pojazdu zarejestrowanego za granicą, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 132 ust. 1 pkt 4 i 6, pozostawia się w jednostce Policji przez okres 7 dni. Po upływie tego terminu dokument przekazywany jest przedstawicielstwu państwa, w którym pojazd jest zarejestrowany. Zwrot zatrzymanego dokumentu następuje niezwłocznie po ustaniu przyczyny uzasadniającej jego zatrzymanie. Wyjątkiem jest nieokazanie przez kierującego dokumentu stwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu lub nieokazanie dokumentu stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia. W tym przypadku Policja zwraca zatrzymany dokument po przedstawieniu dokumentu stwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu lub stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia.

27 27 Warunkiem zwrotu zatrzymanego dowodu rejestracyjnego pojazdu zarejestrowanego za granicą jest przedstawienie dokumentu zawarcia umowy ubezpieczenia oraz wniesienie opłaty za niespełnienie obowiązku zawarcia omowy ubezpieczenia określonej w odrębnych przepisach, jeŝeli wynika, Ŝe przed zatrzymaniem dowodu rejestracyjnego umowa ta nie była zawarta. 5. Statystyki W tym miejscu chciałbym przedstawić dane uzyskane z Komendy Głównej Policji dotyczące ilości zatrzymanych przez policjantów ruchu drogowego dowodów rejestracyjnych oraz praw jazdy na przestrzeni lat Zatrzymane przez policjantów ruchu drogowego dowody rejestracyjne i prawa jazdy w latach ROK DOWODY PRAWA JAZDY REJESTRACYJNE * * Dane dotyczą pierwszego półrocza 2007 roku Z analizy powyŝszych danych wynika, Ŝe sukcesywnie zmniejsza się ilość zatrzymywanych dowodów rejestracyjnych przy jednoczesnym wzroście ilości samochodów poruszających się po naszych drogach. Wynika to częściowo zapewne z coraz lepszego stanu technicznego pojazdów (szczególnie tych sprowadzanych). Niepokojącym z kolei zjawiskiem jest wzrost liczby zatrzymywanych praw jazdy. Najczęstszym powodem zatrzymania prawa jazdy jest kierowanie pojazdem

28 28 w stanie nietrzeźwości lub w stanie po uŝyciu alkoholu. Nietrzeźwi kierujący są zmorą polskich dróg. Udział tych osób w odniesieniu do ogólnej liczby wypadków spowodowanych przez kierujących pozostaje od paru lat na praktycznie niezmiennym poziomie i wynosi ok. 10%. W ubiegłym roku ujawniono kierujących po spoŝyciu alkoholu, co stanowi wzrost o osoby w porównaniu z rokiem 2005 oraz wzrost o prawie 28 tysięcy w porównaniu z rokiem Dane z pierwszego półrocza 2007 roku pozwalają na umiarkowany optymizm. Zmniejsza się udział nietrzeźwych kierujących w ruchu, a co za tym idzie, spada takŝe liczba zatrzymywanych praw jazdy. Niebagatelną rolę stanowi tu zapewne wprowadzenie tzw. sądów 24 godzinnych, które skutecznie ukrócają ten proceder, ale równieŝ wywiązywanie się Policji z nałoŝonych na nią zadań. Zintensyfikowanie działań Policji zmierzających do ujawniania kierujących na tzw. podwójnym gazie, częstsze organizowanie akcji Trzeźwość, a być moŝe badanie stanu trzeźwości kaŝdego kontrolowanego kierującego pojazdem, spowoduje z pewnością jeszcze lepsze efekty w tym zakresie. Na kolejnych stronach przedstawione zostały w formie tabelarycznej dane dotyczące ujawnionych przypadków kierowania pojazdami w stanie nietrzeźwości oraz w stanie po uŝyciu alkoholu w okresie I-VII 2007 roku i porównane z analogicznym okresem roku Tabele uwzględniają przypadki ujawnione przez całą Policję oraz przez policjantów ruchu drogowego z podziałem na poszczególne województwa.

29 29 Ujawnione przypadki kierowania pojazdami w stanie po uŝyciu alkoholu w okresie I-VII 2007 r. Cała Policja W tym: policjanci ruchu drogowego Art. 87 kw Art i 2 kw Art. 87 kw Art i 2 kw L.p. Województwo 2006r. 2007r. 2006r. 2007r. 2006r. 2007r. 2006r. 2007r Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie KSP* OGÓŁEM

30 30 Ujawnione przypadki kierowania pojazdami w stanie nietrzeźwości w okresie I-VII 2007r. Cała Policja W tym: policjanci ruchu drogowego Art. 178a kk Art. 178a 1 i 2 kk Art. 178a kk Art. 178a 1 i 2 kk L.p. Województwo 2006r. 2007r. 2006r. 2007r. 2006r. 2007r. 2006r. 2007r Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie KSP* OGÓŁEM

31 31 Analizując powyŝsze dane naleŝy stwierdzić, Ŝe rok 2007, w porównaniu z rokiem 2006, przynosi spadek liczby ujawnianych przypadków kierowania pojazdami zarówno w stanie nietrzeźwości jak i w stanie po uŝyciu alkoholu. Na fakt ten ma zapewne wpływ efektywne wywiązywanie się Policji z nałoŝonych na nią zadań związanych z czuwaniem nad bezpieczeństwem w ruchu drogowym. NaleŜy równieŝ wspomnieć o działalności sądów 24 godzinnych, które w skuteczny sposób ukrócają ten proceder.

32 32

33 33 6. Literatura 1. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks Wykroczeń (Dz. U z późn. zm.). 2. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U z późn. zm.). 3. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U z późn. zm.). 4. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny (Dz. U z późn. zm.). 5. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. prawo o ruchu drogowym (Dz. U z późn. zm.). 6. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie kontroli ruchu drogowego (Dz. U. Nr 14/2003 poz. 144 z późn. zm.). 7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 czerwca 2003 r. w sprawie wykazu środków działających podobnie do alkoholu oraz warunków i sposobu przeprowadzania badań na ich obecność w organizmie (Dz. U ). 8. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wzorów dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U ). 9. Zarządzenie Nr 496 KGP z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie badań na zawartość w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu (Dz. Urz ). 10. Zarządzenie 609 KGP z dnia 25 czerwca 2007 r. w sprawie sposobu pełnienia słuŝby na drogach przez policjantów (Dz. U ). 11. Kotowski W., Ustawa prawo o ruchu drogowym Komentarz praktyczny, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa. 12. Stefański R.A., Prawo o ruchu drogowym. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC, 2005, wyd. II.