My z niego wszyscy. Rok 2016 Rokiem Henryka Sienkiewicza

Transkrypt

1 Rok 2016 Rokiem Henryka Sienkiewicza My z niego wszyscy motto Stanisława Cata Mackiewicza patronuje 170 rocznicy urodzin i 100 rocznicy śmierci Henryka Sienkiewicza, polskiego literata i noblisty.

2 Józef i Stefania Sienkiewiczowie rodzice pisarza. HENRYK ADAM ALEKSANDER PIUS SIENKIEWICZ Powieściopisarz, nowelista, dziennikarz, publicysta, działacz społeczny, filantrop. Pierwszy polski laureat literackiej Nagrody Nobla. Urodził się 5 maja 1846 roku w Woli Okrzejskiej na Podlasiu, zmarł 15 listopada 1916 roku w Vevey w Szwajcarii.

3 W odremontowanej od podstaw oficynie dworskiej mieści się Muzeum Henryka Sienkiewicza. Wola Okrzejska. Dworek, w którym urodził się Henryk Sienkiewicz - widok ogólny od frontu.

4 Kolega gimnazjalny Henryka Sienkiewicza, Stanisław Skarżyński, wspomina: Przy ostatnim egzaminie mieliśmy godzinę na napisanie ćwiczenia polskiego na temat przez każdego obrany. Sienkiewicz ćwiczenia te napisał dla dwóch kolegów, między nimi dla Moniuszki, syna Stanisława, potem artysty orkiestry Teatru Wielkiego, na temat Na kresach. [...] Załatwiwszy się z Moniuszką, sam złożył z powodu upływającej godziny krótką Mowę Żółkiewskiego do wojska pod Cecorą, która, o ile pamiętam, kończyła się słowy. «Jezu, Maryja, hejże na wroga!». Profesor literatury polskiej, Grabowski, oceniając nasze ćwiczenia, wyróżnił przede wszystkim wypracowanie Moniuszki, gdy jednak tenże dyskretnie się z klasy ulotnił, postawił mu stopień zadowalniający tylko i pierwszą nagrodę przyznał Sienkiewiczowi. Sprawiedliwości stało się więc zadość. Najstarsze z zachowanych zdjęć Henryka Sienkiewicza jako ucznia gimnazjum warszawskiego (pierwszy z lewej) z 1863 roku.

5 Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1866 roku zgodnie z wolą rodziców zapisał się na wydział medyczny Szkoły Głównej Warszawskiej. Szybko jednak przeniósł się na studia prawnicze. W końcu wybrał wydział filologiczno-historyczny, dzięki czemu gruntownie zaznajomił się ze staropolską literaturą i językiem. Henryk Sienkiewicz w 1869 r. jako student Szkoły Głównej w Warszawie. Zjazd Absolwentów Szkoły Głównej w 1903 r. W pierwszym rzędzie pisarz.

6 Co sobota przelewałem cały liryzm mej młodej duszy w czterysta wierszy kroniki, w piątek odczytywałem te liryczne kroniki na sesyi,... i cóż powiecie: oczy mojego redaktora zachodziły krwią, broda rozwiewała się na pół horyzontu, a z głębi tej brody wychodził grzmiący głos: Mój panie! ja nie proszę pana o poezye! mnie trzeba faktów!... Henryk Sienkiewicz Kronika Tygodniowa, Słowo. R W czasach studenckich Henryk Sienkiewicz był współwłaścicielem dwutygodnika Niwa, gdzie prowadził dział literacki. Publikował także w piśmie Słowo oraz pisał felietony do Gazety Polskiej.

7 Dziwny zbieg okoliczności sprawił, iż biografia jego wymienia pięć kobiet, z którymi łączyły go uczucia miłosne, iż wszystkie one były Mariami, a żadna nie stała się jego Beatrycze czy Laurą, bo żadna nie dała mu szczęścia Julian Krzyżanowski o Henryku Sienkiewiczu MARIE JEGO ŻYCIA Maria Kellerówna pierwsza, sielankowa i młodzieńcza miłość, ucięta brutalnie i gorzko; Marynia Szetkiewicz druga, umiłowana nade wszystko żona, nigdy nieodżałowana i niezapomniana; Marynuszka Romanowska trzecia Maria i druga żona, bohaterka skandalu towarzyskiego i mściwej amorów transpozycji w Rodzinie Połanieckich; Maryja Radziejewska czwarta, ostatni wybuch płomienia, ostatnia miłość; Maria Marek Babska piąta Maria i trzecia żona, towarzysząca melancholijnej pogodzie schyłku.

8 Jadwiga Dzinia i Henryk Józef ukochane dzieci Sienkiewicza. Ona będzie znakomitą tłumaczką, m. in. Romain Rollanda, on świetnym architektem, erudytą, historykiem sztuki. Łaciasty jest na świecie od czterech godzin. Marynia ma się doskonale. Jest różowa i świeża jakby nigdy nic. Łaciasty również śpi, bo się najadł. Przedtem ryczał głosem, tak grubym i chrapliwym jak spłoszone cielę bawole. Po narodzinach syna. Wczoraj Tatuś wrócił z Aleksandrii [ ]. Arabowie sprzedają tam dużo ładnych małpek i papug. Kupiłby Tatuś dla Ciebie małpę, ale duże są złe i kąsają, a małe są bardzo delikatne i zaraz umierają z zimna. Fragment listu do córki.

9 Szwendam się po świecie jak Marek po piekle. Henryk Sienkiewicz był w wielu krajach, m.in. w Anglii, Włoszech, Stanach Zjednoczonych, Turcji, Grecji, Zanzibarze. Dzięki barwnym relacjom z dalekich podróży Listy z podróży do Ameryki, Listy z Afryki, Listy Litwosa z wystawy paryskiej zyskał ogromną popularność. W czasie tych wędrówek powstało też wiele nowel (m.in. Latarnik, Sachem, Za chlebem) i powieści.

10 W latach Sienkiewicz przebywał jako korespondent "Gazety Polskiej" w Ameryce Północnej. Wraz z Heleną Modrzejewską i jej przyjaciółmi próbował stworzyć w Kalifornii rolniczą komunę. Projekt upadł po niecałym roku gospodarowania na farmie. Helena Modrzejewska jako Ofelia Farma w Anaheim na której Sienkiewicz założył kolonię. Dziwnie się wprawdzie wydaje widzieć panią Helenę [Modrzejewską], którą przywykło się widzieć królującą w królestwie sztuki natchnioną i okrytą idealnym nimbem gotującą obecnie biwsztyki lub piorącą bieliznę.[ ] Znam także pewnego felietonistę, którego listy z Ameryki Unger wydaje ozdobnie, a Moskale kupują, aby je tłomaczyć, wywożącego obecnie gnój.[ ] Jest tu i pewien utalentowany malarz, który doi krowy i maca niestety tylko kury.

11 Przyjmuje się, że Sienkiewicz w ciągu całego swojego życia napisał około 15 tysięcy listów! Niestety, do naszych czasów zachowało się ledwie 3 tysiące. Zachowane fragmenty korespondencji (z lat ) są adresowane do 445 osób, wliczając w to instytucje naukowe i redakcje czasopism. Pozostała część listów, w tym dziennik Sienkiewicza (pisany pod koniec życia), uległy zniszczeniu podczas ostatnich dwóch wojen światowych. Pisarz nie prowadził archiwum listów odebranych. Po przeczytaniu danego listu i odpisaniu na niego, wyrzucał go do kosza, poza tym bardzo dużo podróżował i nie przywiązywał zbyt dużej wagi do listów otrzymanych w czasie wyjazdów.

12 Ku pokrzepieniu serc Ku pokrzepieniu serc Dwie pierwsze części trylogii przyniosły Sienkiewiczowi sławę ( ) a trzecia zamieniła w hojnego mecenasa. Rękopis Ogniem i mieczem z rysunkami Sienkiewicza Jeden z wielbicieli Trylogii w 1888 roku wysłał Sienkiewiczowi w anonimowym darze piętnaście tysięcy rubli wraz z listem: Nic to Michał Wołodyjowski. Pisarz nie chciał przyjąć prezentu, w prasowym ogłoszeniu wezwał ofiarodawcę do cofnięcia darowizny, ten się jednak nie zgłosił. Uzyskane w ten sposób pieniądze twórca Trylogii przeznaczył na fundusz stypendialny imienia Marii Sienkiewiczowej (swojej ukochanej pierwszej żony, przedwcześnie zmarłej na gruźlicę), z którego skorzystali między innymi: Maria Konopnicka, Stanisław Wyspiański i Stanisław Witkiewicz.

13 Quo vadis? epos historyczny o prześladowaniu pierwszych chrześcijan w Rzymie czasów Nerona. Jedna z najbardziej znanych polskich powieści na świecie. Wydana 2002 razy w 59 językach. Najwięcej 294 wydań powstało w języku niemieckim. Wśród przekładów znajdziemy też wydania po amharsku, bengalsku, grenlandzku oraz w językach hindi, malajalam czy sotho. W 1916 roku, kiedy zmarł Sienkiewicz, nakład Quo vadis? w samych tylko Stanach Zjednoczonych przekroczył półtora miliona egzemplarzy.

14 Quo vadis? to także przedstawienia teatralne, opery, oratoria, filmy i komiksy pokazywane i wydawane na całym świecie. W latach adaptacje powieści grano na deskach teatrów w Londynie, Nowym Jorku, Chicago, Rzymie, Paryżu, Brukseli, Pradze. W 1901 r. Lucien Nonguet i Ferdinand Zecca zrealizowali pierwszą kinową wersję powieści, film krótkometrażowy, przedstawiający niektóre ważniejsze fragmenty dzieła. W 1912 r. Enrico Guazzoni wyreżyserował niemy, pełnometrażowy film Quo vadis?, dla wytwórni Cines, która nabyła od pisarza prawa autorskie.

15 Brakło mi tylko jednego ziemi naszej, tej ziemi, z której wyrośliśmy wszyscy a oto wzywa mnie mój kraj i ofiaruje mi szmat tej naszej ziemi, dla której pracowałem dziękował autor Trylogii w grudniu 1900 roku za Oblęgorek. Gabinet z oryginalnymi meblami, stanowiącymi własność pisarza. Przy dębowym biurku powstawała powieść W pustyni i w puszczy. Henryk Sienkiewicz z rodziną w Oblęgorku Oblęgorek dar narodowy dla Henryka Sienkiewicza. Pałacyk wraz z majątkiem ziemskim pisarz otrzymał od społeczeństwa polskiego z okazji 25 lecia swojej pracy artystycznej.

16 Henryk Sienkiewicz otrzymał Nagrodę Nobla w 1905 za "wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu" i "rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu". Jednakże zaszczyt ten, cenny dla wszystkich, o ileż jeszcze cenniejszym być musi dla syna Polski!... Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że ona żyje!... Głoszono ją niezdolną do myślenia i pracy, a oto dowód, że działa!... Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać! Z przemówienia Sienkiewicza na uroczystości wręczenia Nagród Nobla

17 Sienkiewicz w karykaturze

18 Karykatury i rysunki Sienkiewicza

19 Słowo pocztówka w języku polskim zawdzięczamy Henrykowi Sienkiewiczowi. W 1900 roku autor Trylogii wziął udział w konkursie, którego celem było wymyślenie określenia karty pocztowej innego niż pochodząca z języka rosyjskiego odkrytka. Na konkurs nadesłano ponad 300 propozycji. W finale jury rozważało 5 nazw: liścik, listewka, otwartka, pisanka i właśnie pocztówka, którą pisarz zgłosił, ukrywając się pod pseudonimem Maria z R.

20 Sienkiewicz i dziesiąta muza Krzyżacy, W pustyni i w puszczy z 1973 roku oraz Potop to filmy z najliczniejszą widownią w Polsce. Losy Juranda, Danusi, Zbyszka z Bogdańca i Jagienki na tle konfliktu polsko-krzyżackiego obejrzało ponad 32 miliony widzów. Krzyżacy to także najbardziej dochodowy film w historii polskiej kinematografii. Kino przygodowe, historyczne freski i romantyczne seriale - to najciekawsze ekranizacje prozy Henryka Sienkiewicza.

21 Wizerunek Henryka Sienkiewicza na muralu w Białymstoku. Sienkiewicz współcześnie Film animowany zrealizowany techniką wycinankową, stanowiący parodię noweli Henryka Sienkiewicza, w której tytułowy Janko Muzykant przenosi się do zmechanizowanego świata przyszłości. Tragiczny finał zostaje zastąpiony happy-endem. Teatr Montownia QUO VADIS czyli teatr ubogi z elementami śpiewogry. Nowy Janko Muzykant reż. Jan Lenica

22 Pierwszy banknot z wizerunkiem Henryka Sienkiewicza o nominale złotych ukazał się roku, jednak znak wodny nadal przedstawiał godło PRL. Dopiero banknoty wyemitowane 16 listopada 1993 roku pozbawione są wszystkich cech minionego okresu. Awers: wizerunek Henryka Sienkiewicza Rewers: herb symbol Trylogii trzy książki ułożone na polu tarczy, za nią w tle panoplia

23 Henryk Sienkiewicz i jego wizje Czesław Tański Dwugłos o Sienkiewiczu Jeśli jest coś, czego nienawidzę całą siłą duszy mojej, to ciebie polska ospałości, polski optymizmie niedołęgów, leniów, tchórzy. Od XVII wieku jesteśmy już w Europie gapiami. (...) To, co ludzkości życie stanowiło, jej krwawa praca, jest dla nas rozrywką. Sienkiewicz skodyfikował, nadał kształt estetyczny temu naszemu stanowisku, jest on klasykiem polskiej ciemnoty, szlacheckiego nieuctwa I smutek tego wszystkiego Stanisław Brzozowski Czytam Sienkiewicza. Dręcząca lektura. Mówimy: to dosyć kiepskie, i czytamy dalej. Powiadamy: ależ to taniocha i nie możemy się oderwać. Wykrzykujemy: nieznośna opera! i czytamy w dalszym ciągu, urzeczeni. Potężny geniusz! i nigdy chyba nie było tak pierwszorzędnego pisarza drugorzędnego. To Homer drugiej kategorii, to Dumas Ojciec pierwszej klasy. Dzienniki Witold Gombrowicz

24 Przemarsz Alejami Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie z prochami Henryka Sienkiewicza. Pisarza żegnało ok. 150 tys ludzi. Tuż za karawanem szedł syn pisarza Henryk Józef Sienkiewicz. Jesienią 1924 roku prochy autora Trylogii powróciły ze Szwajcarii do stolicy wolnej Polski [ ]. 27 października trumna nakryta sztandarem z orłem białym stanęła w katedrze świętego Jana. W jej podziemiach spoczął Henryk Sienkiewicz.

25 NA ŚMIERĆ HENRYKA SIENKIEWICZA Krótkie będą moje słowa, bo cóż mówić potrzeba? Umarł Henryk Sienkiewicz to dosyć. Dawno nikt taki nie umarł, nie prędko ktoś taki umrze, Mickiewicz mu rękę podaje, wielki król duszy narodowej i serca narodowego w Polsce; [ ]Matejko dłonią go wspiera, aby wysiadł z rydwanu chwały życia i wstąpił w świątynię wiekuistej chwały narodowego żywota. [ ] Uczcijcie pamięć jego, jak bohaterów narodowych pamięć czcić należy. Kazimierz Przerwa-Tetmajer

26 Źródła: Bogumiła Kaniewska, Henryk Sienkiewicz, Poznań 1999 Maria Korniłowiczówna, Sienkiewicz, Warszawa 2005 Julian Krzyżanowski, Henryka Sienkiewicza żywot i sprawy, Warszawa 1973 Janina Kulczycka-Saloni, Henryk Sienkiewicz, Warszawa 1966 Stefan Majchrowski, Pan Sienkiewicz, Warszawa 2000 Alina Nofer-Ładyka, Henryk Sienkiewicz, Warszawa 1988 Henryk Sienkiewicz i jego Oblęgorek, red. Maryla Janudi, Warszawa 1996 Henryk Sienkiewicz, Widziałem wszystko, com chciał i potrzebował widzieć, wybór listów pisarza, Warszawa 2016 Henryk Sienkiewicz. Wspomnienie, opr. Andrzej Barecki, Warszawa 1997 Sienkiewicz i film, red. Lech Ludorowski, Kielce 1998 Józef Szczublewski, Sienkiewicz. Żywot pisarza, Warszawa 2006 Barbara Wachowicz Dom Sienkiewicza, Warszawa 2005 Barbara Wachowicz, Marie jego życia, Warszawa 1996 Tadeusz Żabski, Sienkiewicz, Wrocław

27 O Sienkiewiczu powiedzieli, Dorota Blednicka Wola Okrzejska. Dworek, w którym urodził się Henryk Sienkiewicz - widok ogólny od frontu; wycinek z: "Tygodnik Ilustrowany" 1900, nr 51; Datowanie zabytku: 1900; Autor - fotograf: Karoli, Aleksander ( ) (autor pierwowzoru), właściciel Muzeum Narodowe Henryk Sienkiewicz z dziećmi w Zakopanem (reprodukcja fotografii z natury); Datowanie zabytku: 1900, fotografia oryginalna ok ; Autor - fotograf: Mien, Juliusz ( ) (autor pierwowzoru),wycinek z: "Tygodnik Illustrowany", 1900, nr 10, s. 199, właściciel Muzeum Narodowe Pocztówka z wizerunkiem Henryka Sienkiewicza ( ) i fragmentem jego odezwy "Naród sobie", opublikowanej w 1905 r., wydana na rzecz Polskiej Macierzy Szkolnej; Datowanie zabytku: przed (data wysłania pocztówki); Autor - fotograf: nieznany (autor pierwowzoru), właściciel Muzeum Narodowe Ś.p. Henryk Sienkiewicz [pocztówka z portretem Henryka Sienkiewicza w wieku 68 lat]; Datowanie zabytku: ; 1914 (pierwowzór fotograficzny); Autor - fotograf: Gürtler, Antoni (autor pierwowzoru); Wydawca - wydawnictwo: Chlebowski i Michałowski p.f. "Świt" (Warszawa ; wydawnictwo ; ), właściciel Muzeum Narodowe