OCENA ZAGROŻENIA METANOWEGO W REJONIE ŚCIANY EKSPLOATACYJNEJ PRZEWIETRZANEJ SPOSOBEM NA U

Transkrypt

1 GÓRNICTWO I GEOLOGIA 2013 Tom 8 Zeszyt 4 Nikodem SZLĄZAK, Marek BOROWSKI, Dariusz OBRACAJ, Justyna SWOLKIEŃ AGH, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków OCENA ZAGROŻENIA METANOWEGO W REJONIE ŚCIANY EKSPLOATACYJNEJ PRZEWIETRZANEJ SPOSOBEM NA U Streszczenie. Obowiązujące przepisy bezpieczeństwa nakładają obowiązek stosowania metanometrii automatycznej o skróconym czasie repetycji pomiarów lub o pomiarze ciągłym dla nowo budowanych central oraz w przypadkach, gdy zagrożenie metanowe występuje w układzie skojarzonym z zagrożeniem tąpaniami. W przepisach określono warunki minimalne co do liczby i miejsc zabudowy czujników metanometrycznych oraz przepływu powietrza. W ścianach o dużej koncentracji wydobycia, prowadzonych w warunkach dużego zagrożenia metanowego, samo przestrzeganie przepisów nie zawsze jest wystarczające. W przypadku takich ścian staje się konieczne ciągłe monitorowanie stanu parametrów bezpieczeństwa i produkcji w aspekcie ich wpływu na zagrożenie metanowe, przewietrzanie i odmetanowanie oraz kontrolę pozostałych zagrożeń. W systemie monitorowania parametrów bezpieczeństwa i produkcji powinien być uwzględniony sposób ostrzegania i powiadamiania załogi o zaistniałym zagrożeniu. W artykule przedstawiono wyniki pomiarów zawartości metanu w zrobach i w chodniku nadścianowym przy przewietrzaniu na U. ESTIMATION OF METHANE HAZARD IN LONGWALL WITH U VENTILATION SYSTEM Summary. Mining regulations in Polish coal mines require the use of methane monitoring with a short or fast response time for currently built switchboards as well as when methane hazard co-exists with rock-burst hazard The regulations define conditions referring to the number and location of sensing devices for methane monitors. In longwalls with high output concentration where mining is conducted during high methane hazard the location of methane sensors is not always sufficient. In such longwalls it is also necessary to monitor continuously the condition of safety parameters and mining with regard to how they influence methane hazard, ventilation, methane drainage and control over other hazards. The method of warning and informing miners about an existing hazard should also be included in a monitoring system of safety and production parameters The results of measurements methane concentration in goaf and in a tail entry of longwall with U ventilation systems are presented in the paper.

2 116 N. Szlązak, M. Borowski, D. Obracaj, J. Swolkień 1. Wprowadzenie Obowiązujące przepisy bezpieczeństwa nakładają obowiązek stosowania metanometrii automatycznej o skróconym czasie repetycji pomiarów lub o pomiarze ciągłym dla nowo budowanych central oraz w przypadkach, gdy zagrożenie metanowe występuje w układzie skojarzonym z zagrożeniem tąpaniami (Rozporządzenie 2002). W przepisach określono warunki minimalne co do liczby i miejsc zabudowy czujników metanometrycznych oraz przepływu powietrza. W ścianach o dużej koncentracji wydobycia, prowadzonych w warunkach dużego zagrożenia metanowego, samo przestrzeganie przepisów nie zawsze jest wystarczające. W przypadku takich ścian staje się konieczne ciągle monitorowanie stanu parametrów bezpieczeństwa i produkcji w aspekcie ich wpływu na zagrożenie metanowe, przewietrzanie i odmetanowanie oraz kontrolę pozostałych zagrożeń. W systemie monitorowania parametrów bezpieczeństwa i produkcji powinien być uwzględniony sposób ostrzegania i powiadamiania załogi o zaistniałym zagrożeniu. Rozeznanie prawidłowości w formowaniu się zbiorników metanowych w obszarze zrobów stanowi podstawę prawidłowej oceny zakresu i stopnia tego zagrożenia. W trakcie projektowania eksploatacji, w zależności od rodzaju skał stropowych, można wyznaczyć strefy o największym zagrożeniu pożarami endogenicznymi czy stężeniu metanu i przedsięwziąć odpowiednie środki profilaktyki zwalczania zagrożeń pożarowego oraz metanowego. W polskich kopalniach węgla kamiennego powszechnie stosowne jest przewietrzanie sposobem na U, od granic pola eksploatacyjnego. W ten sposób są przewietrzane niemal wszystkie wysokowydajne ściany również w przypadku występowania dużego zagrożenia metanowego. Także powszechnie, choć w mniejszym stopniu jest stosowane przewietrzanie sposobem na Y w różnych odmianach. Sposób ten jest wykorzystywany zarówno w ścianach metanowych, jak i niemetanowych, przy występowaniu zagrożenia pożarowego oraz w przypadku jego braku. Po przeprowadzeniu analizy wskazano trzy najczęściej obecnie wykorzystywane sposoby przewietrzania ścian, z którymi należy wiązać rozwój zwalczania zagrożeń wentylacyjnych (Szlązak, 1990; Sułkowski i Nguyen, 1994; Szlązak i Szlązak, 2005; Szarafiński i Wasilewski, 2006; Szlązak i in. 2008): U od granic pola eksploatacyjnego, Y z doświeżaniem chodnikiem nadścianowym, Y z rozprowadzaniem powietrza zużytego w dwóch kierunkach.

3 Ocena zagrożenia metanowego w rejonie ściany Przewietrzanie sposobem na U od granic pola eksploatacyjnego jest stosowane w ścianach przy I i II kategorii zagrożenia metanowego, przy III i IV kategorii zaś może być stosowane w połączeniu z efektywnym odmetanowaniem. Przy przewietrzaniu omawianym sposobem powietrze jest prowadzone chodnikiem wzdłuż calizny węglowej. Po przewietrzeniu ściany jest ono również odprowadzane chodnikiem wzdłuż calizny węglowej. Przy zastosowaniu tego sposobu zakres robót przygotowawczych jest ograniczony, a przed rozpoczęciem eksploatacji można rozpoznać pokład w polu eksploatowanej ściany. Czynnikami wpływającymi na rozwój sposobu przewietrzania są występujące zagrożenia, szczególnie zagrożenie metanowe. Sposób ten ogranicza możliwość zwalczania dużego zagrożenia metanowego przez brak możliwości zastosowania skutecznego odmetanowania. Szczególnie trudne jest zwalczanie zagrożenia metanowego w pokładach o małej miąższości. Wówczas mogą wystąpić trudności w doprowadzeniu odpowiedniej ilości powietrza do frontu ściany. Dodatkowo rozwój tego sposobu na dużych głębokościach eksploatacji może ograniczać zagrożenie temperaturowe. Mogą wystąpić trudności w zwalczaniu zagrożenia temperaturowego na froncie ściany związane z wynoszeniem ciepła ze zrobów. W przypadku skomplikowanej tektoniki pokładu i zaburzeń geologicznych występują trudności w uzyskaniu takiego postępu ściany, który gwarantuje minimalizację zagrożenia pożarowego. Sposób ten zapewnia ograniczony przepływ powietrza przez zroby ściany i zmniejsza zagrożenie pożarowe jedynie w przypadku zapewnienia odpowiedniego postępu eksploatacji ściany, przez co skutecznie hamuje proces samozagrzewania w zrobach ściany. Jednak w przypadku, kiedy występuje zagrożenie pożarowe w zrobach, możliwości jego zwalczania są ograniczone. 2. Ocena stanu zagrożenia metanowego wynikająca z obowiązujących aktów prawnych w wyrobiskach ścianowych przewietrzanych sposobem na U W polskich kopalniach węgla kamiennego ocena stanu zagrożenia metanowego jest prowadzona na podstawie Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych (stan prawny na dzień r.) (Rozporządzenie, 2002).

4 118 N. Szlązak, M. Borowski, D. Obracaj, J. Swolkień W polskich warunkach przepisy odnoszą się do utrzymania dopuszczalnego stężenia metanu w powietrzu kopalnianym. W przepisach wskazano, jak i gdzie prowadzi się kontrolę jego zawartości, podano, że stosuje się kontrolę zawartości metanu w powietrzu oraz określono zabezpieczenia urządzeń elektrycznych za pomocą urządzeń metanometrii automatycznej. Na wielkość wydzielania metanu do wyrobisk mają wpływ czynniki związane z budową geologiczną oraz samym udostępnieniem i rozcięciem pokładu, a także ze sposobem przewietrzania. Na rysunkach 2.1, 2.2 i 2.3 pokazano schemat przestrzenny przewietrzania ściany oraz lokalizację czujników i przegród wentylacyjnych w rejonie ściany (Rozporządzenie, 2002). Nawiewki wentylacyjne (rys. 2.2) mają na celu skierowanie części powietrza o niskim stężeniu metanu, płynącego w wyrobisku ścianowym w kierunku zrobów, w celu wymieszania go z powietrzem o dużym stężeniu metanu wypływającym ze zrobów. Są to najczęściej stosowane pomocnicze urządzenia wentylacyjne, lecz skuteczność ich działania jest niewielka, gdyż przy małej prędkości powietrza wzdłuż nawiewki oraz przy dużym wydatku metanu ze zrobów ściany długość drogi mieszania jest bardzo duża. Ich skuteczne działanie występuje wtedy, gdy powietrze wypływające ze zrobów ściany zawiera mniejsze ilości metanu lub w przypadku równoczesnego stosowania ich z innymi dynamicznymi pomocniczymi urządzeniami wentylacyjnymi, takimi jak strumienice powietrza lub wentylatory z krótkim lutniociągiem. Przy eksploatacji pokładów cienkich znaczna część powietrza będzie przepływała przy spągu wyrobiska, natomiast powietrze ze zrobów ściany będzie płynęło przy stropie wyrobiska. Wymieszanie powietrza nastąpi w przypadku użycia strumienic powietrza, które wytworzą większe zawirowanie powietrza (rys. 2.2).

5 Ocena zagrożenia metanowego w rejonie ściany Rys Schemat lokalizacji czujników zabezpieczających w rejonie ściany F-1, pokład 406/1 (Dokumentacja 2012) Fig Layout of ventilation and sensor location in longwall F-1, seam 406/1 (Dokumentacja, 2012) Rys Schemat lokalizacji czujników metanometrii automatycznej i rozmieszczenia pomocniczych urządzeń wentylacyjnych na skrzyżowaniu ściany F-1 i chodnika nadścianowego (Dokumentacja, 2012) Fig Layout of automatic methane sensors and auxiliary ventilation equipment locations (Dokumentacja, 2012)

6 120 N. Szlązak, M. Borowski, D. Obracaj, J. Swolkień Rys Schemat lokalizacji czujników metanometrii automatycznej w chodniku podścianowym ściany F-1 (Dokumentacja, 2012) Fig Layout of location of automatic methane sensors and auxiliary ventilation equipment in the maingate (Dokumentacja, 2012) 3. Opracowanie wytycznych badań parametrów powietrza w celu oceny zagrożenia metanowego Stosowaną profilaktykę pożarową można ocenić na podstawie sposobu przewietrzania ścian. Rozprowadzenie powietrza w rejonie projektowanej ściany podczas eksploatacji pokładu ma istotne znacznie z punktu widzenia zagrożenia pożarowego. Przewietrzanie ściany sposobem na U jest najkorzystniejsze z uwagi na zagrożenie pożarowe, jednak w przypadku słabej konsolidacji skał stropowych w zrobach ściany i intensywnego przewietrzania ściany (z uwagi na zagrożenie metanowe) mogą zachodzić dogodne warunkami do migracji powietrza w zrobach i przy spełnieniu warunków do samozagrzewania węgla pozostawionego w zrobach w przypadku postoju ściany lub ograniczenia jej postępu może zachodzić zwiększenie zagrożenia pożarem endogenicznym. Działania profilaktyki pożarowej polegające na podawaniu substancji uszczelniających do zrobów powodują ograniczenie procesów utleniania i obniżenie poziomu zagrożenia pożarowego. Realizowane w ścianie przewietrzanie sposobem na U od granic ze względu na zagrożenie pożarowe jest najkorzystniejsze. Trudno jest oszacować przepływ powietrza przez sieć spękań i szczelin utworzonych w wyniku prowadzonej eksploatacji z przypinaniem warstwy przystropowej z uwagi na brak możliwości dokładnego wyznaczenia strat węgla w zawale oraz wskutek aktywności sejsmicznej górotworu (Sułkowski i Nguyen, 1994;

7 Ocena zagrożenia metanowego w rejonie ściany Szlązak i Szlązak, 2005). Uwzględniając straty węgla oraz występujące warstwy skał w stropie bezpośrednim w strefie zrobów można określić prędkości powietrza, a tym samym zasięg jego migracji w wybranej przestrzeni przy wykorzystaniu programu komputerowego do obliczeń rozpływu powietrza w zrobach ścian eksploatacyjnych. Podstawowe zasady kontroli atmosfery w rejonie ścian winny być oparte na następujących założeniach. 1. W chodniku nadścianowym odprowadzającym powietrze ze ściany powinien być zabudowany metanomierz automatyczny, rejestrująco-alarmujący. 2. Rejon powinien być zabezpieczony czujnikami metanowymi wyłączająco-rejestrującymi w systemie metanometrii automatycznej. 3. Należy pobierać próby gazowe do analizy chromatograficznej ze zrobów w odległości od 10 m do 100 m za frontem ściany przez pozostawianie linii pomiarowych w zrobach. 4. Pomiary metanu metanomierzami indywidualnymi należy prowadzić zgodnie z obowiązującymi instrukcjami kopalnianymi. 5. Pomiary stężenia tlenu należy prowadzić indywidualnym analizatorem tlenu. Próby powietrza ze zrobów będą pobierane za pomocą zabezpieczonych linii wężowych pozostawianych w wygradzanym chodniku nadścianowym, podłączonych do chromatografu (rys. 3.1 i 4.5). Niezależnie od opisanych działań należy prowadzić profilaktykę związaną z bieżącym analizowaniem wyników pomiarów zawartości gazów. W przypadku wzrostu zagrożenia pożarowego, metanowego lub nagłego wystąpienia zjawisk wskazujących na nasilenie tych zagrożeń należy na bieżąco opracować dodatkowe działania profilaktyczne. Z przeprowadzonych symulacji wynika, że ocenę stanu zagrożenia metanowego w zrobach ścian zawałowych oraz w rejonie skrzyżowania ściany z chodnikiem można przeprowadzić na podstawie pomiaru średniego stężenia metanu na wylocie z chodnika wentylacyjnego.

8 STACJA CHROMATOGRAFICZNA POMIARU GAZÓW STACJA CHROMATOGRAFICZNA POMIARU GAZÓW 122 N. Szlązak, M. Borowski, D. Obracaj, J. Swolkień linia 1 linia 2 linia 3 linia 4 linia 5 25 m 25 m 25 m 25 m 10 m linia 1 linia 2 linia 3 linia 4 linia 5 25 m 25 m 25 m 25 m 24 m linia 2 linia 3 linia 4 linia 5 25 m 25 m 25 m 25 m linia 2 linia 3 linia 4 linia 5 linia 1 25 m 25 m 25 m 25 m 5 m Rys Schemat lokalizacji linii pomiarowych do monitoringu atmosfery w zrobach ściany Fig Layout of sampling lines location for atmosphere monitoring in goaf of longwall 4. Weryfikacja kryteriów pobierania prób powietrza ze zrobów W ścianie F-1, pokład 406/1, prowadzono pomiary składu gazów w zrobach w różnej odległości od frontu ściany (rys. 3.1). Pomiary miały na celu weryfikację podanego sposobu oceny zagrożenia metanowego w zrobach i w zaizolowanych przestrzeniach. Badania obejmowały także pomiary ciśnienia i temperatury na powierzchni, pomiary ciśnienia w rejonie ściany F-1 i zmiany stężenia metanu na czujnikach w rejonie ściany eksploatacyjnej oraz w zrobach ściany F-1, w pokładzie 406/1. Na rysunku 4.1 przedstawiono przebieg zmian stężenia metanu w ścianie F-1, natomiast na rysunku 4.2 zmiany prędkości przepływu powietrza pomierzone na anemometrze zabudowanym w pochylni wentylacyjnej F-1, pokł. 406/1, w odległości m za

9 Ocena zagrożenia metanowego w rejonie ściany skrzyżowaniem z przecinką F-1, pokł. 406/1 (w kierunku chodnika podścianowego F-1, pokł. 406/1), w wolnym przekroju wyrobiska na wysokości około 2 m od spągu. Rys Zmiany stężenia metanu na wlocie do ściany, na wylocie ze ściany oraz na wylocie z chodnika nadścianowego ściany F-1, pokład 406/1 Fig Changes in methane concentration in maingate, tailgate and outlet of upper entry Rys Zmiany prędkości powietrza w chodniku nadścianowym w rejonie ściany F-1 Fig Changes in air velocity in upper entry Niezależnie od opisanych powyżej obserwowanych wartości stężenia metanu w rejonie ściany mierzone były również zmiany stężenia metanu na czujnikach rozmieszczonych

10 124 N. Szlązak, M. Borowski, D. Obracaj, J. Swolkień w ścianie F-1. Schemat rozmieszczenia czujników przedstawiono na rysunku 4.3. Rozkład stężenia metanu w ścianie został pokazany na rysunku 4.4. Rys Schemat rozmieszczenia czujników w ścianie F-1 (Dokumentacja, 2012) Fig Layout of methane sensors location in longwall F-1 (Dokumentacja, 2012) Rys Zmiany stężenia metanu w kanale ściany F-1 Fig Changes in methane concentration along the face of longwall F-1 W zrobach ściany F-1 były zabudowane linie chromatograficzne, z których pobierano próby gazów do oznaczenia zawartości tlenu, metanu, tlenku węgla, dwutlenku węgla i ciśnienia. Schemat rozmieszczenia linii chromatograficznych przedstawiono na rysunku 4.5. Poniżej zamieszczono wyniki z pięciu linii chromatograficznych: nr 9, 8, 6, 5 i 4. Wyniki

11 Ocena zagrożenia metanowego w rejonie ściany pomiarów zawartości metanu w poszczególnych liniach chromatograficznych w formie graficznej pokazano na rysunku 4.6. W pierwszym okresie widoczne są zmiany stężenia (co należy wiązać z trudnościami przy poborze próby), które wynikały ze skraplania pary wodnej w wężach. W drugim etapie zmiany stężenia są ustabilizowane. Z kolei rysunek 4.7 przedstawia porównanie zmian stężenia metanu z linii chromatograficznej ze zmianami z czujnika zabudowanego na wylocie ze ściany. Z tego porównania wynika jednoznacznie, że w chodniku wentylacyjnym mierzone wartości stężenia metanu nie są skorelowane z wartością stężenia metanu pomierzoną w zrobach na różnych głębokościach. Jest to związane między innymi ze stosowaniem pomocniczych urządzeń wentylacyjnych. Jednak uzyskane wyniki oznaczeń zawartości gazów w zrobach mogą być pomocne przy ustalaniu profilaktyki zwalczania zagrożeń metanowego i pożarowego. Rys Schemat rozmieszczenia linii chromatograficznych w zrobach ściany F-1 (Dokumentacja, 2012) Fig Scheme of sampling lines location for chromatographic analyses in goaf of longwall F-1 (Dokumentacja, 2012)

12 126 N. Szlązak, M. Borowski, D. Obracaj, J. Swolkień Rys Przebieg stężeń metanu w zrobach ściany F-1 uzyskany dzięki liniom chromatograficznym Fig Changes in methane concentration in sampling lines Rys Porównanie zmian stężenia metanu na wylocie ze ściany F-1 i z linii chromatograficznych w zrobach ściany (skala logarytmiczna) Fig Comparison of changes in methane concentration in tailgate with results in sampling lines in goaf of longwall (logarithmic scale) W polskich warunkach przepisy odnoszą się do utrzymania dopuszczalnego stężenia metanu w powietrzu kopalnianym. W przepisach wskazano, jak i gdzie prowadzi się kontrolę jego zawartości, określono również sposób zabezpieczenia urządzeń elektrycznych za pomocą systemu metanometrii. Sposoby rozmieszczania czujników metanometrii są związane

13 Ocena zagrożenia metanowego w rejonie ściany z systemami przewietrzania ścian eksploatacyjnych. Lokalizacja czujników metanometrii powinna być skorelowana z warunkami lokalnymi danej ściany, zabudową dodatkowych, pomocniczych urządzeń wentylacyjnych odgrywających istotną rolę w kontroli zagrożenia metanowego. W ścianach o znacznej koncentracji wydobycia, prowadzonych w warunkach dużego zagrożenia metanowego, lokalizacja czujników zgodnie z przepisami nie zawsze jest wystarczająca. Często w rejonie ściany są instalowane dodatkowe czujniki. Ich lokalizacja w rejonie ściany eksploatacyjnej zależy od rodzaju i sposobu rozmieszczania pomocniczych urządzeń wentylacyjnych. Podstawowe zasady kontroli atmosfery w zrobach w rejonie ścian winny być oparte na następujących założeniach: w warunkach dużego zagrożenia metanowego i pożarowego przy przewietrzaniu ściany sposobem na U należy prowadzić obserwację stężenia metanu i innych gazów w zrobach w chodniku wentylacyjnym, jeżeli nie został on zlikwidowany przez rabowanie obudowy, rejon ściany powinien być zabezpieczony czujnikami metanowymi wyłączającorejestrującymi w systemie metanometrii automatycznej, w chodniku nadścianowym odprowadzającym powietrze ze ściany zabudowany powinien być tlenomierz automatyczny, rejestrująco-alarmujący, pomiary stężenia metanu należy prowadzić metanomierzami indywidualnymi zgodnie z obowiązującymi instrukcjami kopalnianymi. Porównując sposoby kontroli zagrożenia metanowego w innych krajach, należy stwierdzić, ze polskie przepisy górnicze (Rozporządzenie, 2002) szczegółowo i właściwie regulują zasady kontroli i zabezpieczenia metanometrycznego w rejonach eksploatacyjnych. Dobór układu przewietrzania powinien być także oparty na zasadach kontroli i zabezpieczenia metanometrycznego w rejonach eksploatacyjnych. Artykuł został zrealizowany w ramach strategicznego projektu badawczego pt. Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach, zadanie nr 3, umowa nr SP/K/3/143694/11. BIBLIOGRAFIA 1. Borowski M., Obracaj D., Szlązak J., Szlązak N.: Ocena stężenia metanu w zrobach ścian zawałowych na podstawie prowadzonych pomiarów. Materiały Szkoły Eksploatacji Podziemnej 2005, Szczyrk, lutego Wydawnictwo IGSMiE PAN, Sympozja i Konferencje, nr 64, Kraków 2005.

14 128 N. Szlązak, M. Borowski, D. Obracaj, J. Swolkień 2. Cygankiewicz J.: Opracowanie nowych kryteriów oceny intensywności utleniania i rozwoju ogniska samozagrzewania. Dokumentacja GIG, Katowice Pawiński J., Roszkowski J., Szlązak N.: Zmiany koncentracji metanu w wyrobiskach korytarzowych. Arch. Mining Sc., t. 40, nr 3, Roszczynialski W., Wacławik J., Trutwin W.: Kopalniane pomiary wentylacyjne. Wydawnictwo Śląsk, Katowice Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych, Dz.U. nr 139, poz z 2002 r., z późniejszymi zmianami. 6. Statistica 8.0: Pakiet programów Statistica, StatSoft Polska Sp. z o.o., Strumiński A.: Zwalczanie pożarów podziemnych w kopalniach. Wydawnictwa PAN, 1987, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław Sułkowski J., Nguyen H. Dieu: Lokalizacja stref o wybuchowej koncentracji metanu w zrobach ściany zawałowej przewietrzanej przekątnie. Konferencja Naukowo- Techniczna nt.: Zagrożenie metanowe w górnictwie, Ustroń Szarafiński M., Wasilewski S.: Tendencje w rozwoju monitorowania zagrożeń gazowych w kopalniach węgla kamiennego. Mat. Konf. Szkoły Eksploatacji Podziemnej, Szlązak N.: Ocena zagrożenia pożarowego w zrobach zawałowych na podstawie intensywności ich przewietrzania. Archiwum Górnictwa, t. 35, z. 3, Szlązak J., Szlązak N.: Permeability of longwall gob. Proceedings of the 7th, International Mine Ventilation Congress: June 17 22, 2001, Cracow Szlązak N., Szlązak J.: Filtracja powietrza przez zroby ścian zawałowych w kopalniach węgla kamiennego. AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków Szlązak N., Borowski M., Obracaj D.: Kierunki zmian w systemach przewietrzania ścian eksploatacyjnych z uwagi na zwalczanie zagrożeń wentylacyjnych. Gospodarka Surowcami Mineralnymi. Polska Akademia Nauk. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, t. 24, z. 1-2, 2008, s Dokumentacja techniczna ściany F-1, JSW S.A, KWK Zofiówka, Abstract Mining regulations in Polish coal mines require the use of methane monitoring with a short or fast response time for currently built switchboards as well as when methane hazard coexists with rock-burst hazard. The regulations define conditions referring to the number and location of sensing devices for methane monitors. In longwalls with high output concentration where mining is conducted during high methane hazard the location of methane sensors is not always sufficient. In such longwalls it is also necessary to monitor continuously the condition of safety parameters and mining with regard to how they influence methane hazard, ventilation, methane drainage and control over other hazards. The method of warning and informing miners about an existing hazard should also be included in a monitoring system of safety and production parameters Polish mining regulations practically regulate, in more detail, the principles of methane control and protection in mining areas. However, they should make it possible to select a longwall ventilation system on the basis of developed principles of methane protection and control in mining area.