MIESZKAM NA TERENIE CHRONIONYM PRAWA I OBOWIĄZKI

Transkrypt

1 MIESZKAM NA TERENIE CHRONIONYM PRAWA I OBOWIĄZKI

2 SIEDLISKA PRZYRODNICZE NATURA 2000 OSTOI WARMIŃSKIEJ I OKOLIC dr Wojciech Kurek, dr Łukasz Chachulski

3 Siedliska przyrodnicze Określenie siedlisko przyrodnicze oznacza środowisko, posiadające szczególne warunki siedliskowe (glebowe, wodne, klimatyczne), w których najczęściej rozwijają się określone zbiorowiska roślinne, uważane za cenne przyrodniczo. Jedno siedlisko rozmaite zbiorowiska roślinne Rozpoznania i zaklasyfikowania siedliska przyrodniczego dokonuje się na podstawie obecności właściwych zbiorowisk roślinnych. Fot. Grzegorz Kłosowski

4 Siedliska przyrodnicze W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych podstawową jednostką jest zespół, charakteryzujący się obecnością charakterystycznej kombinacji gatunków. Wyższe jednostki w klasyfikacji to związek, rząd i klasa. Wszystkie one także posiadają charakterystyczne kombinacje gatunków. Aby rozpoznać siedlisko przyrodnicze trzeba zatem znać podstawowe gatunki charakterystyczne zbiorowisk roślinnych Fot. Grzegorz Kłosowski Digitalis grandiflora Naparstnica zwyczajna

5 CZĘŚĆ I SIEDLISKA LEŚNE Fot. Grzegorz Kłosowski

6 Ważniejsze naturowe siedliska leśne na terenie Warmii 9110 kwaśne buczyny 9130 żyzne buczyny 9160 grąd subatlantycki 9170 grąd subkontynentalny 91E0 łęgi 91D0 bory i lasy bagienne

7 Struktura gatunkowa: 9110 Kwaśne buczyny Kwaśna buczyna niżowa Luzulo pilosae-fagetum bezwzględna dominacja buka w drzewostanie, ubóstwo florystyczne, w runie ścioła i nieliczne stanowiska kosmatki owłosionej Luzula pilosa, siódmaczka leśnego Trientalis europaea, licznie występują gatunki wyróżniające podzwiązku: śmiałek pogięty Deschamsia flexuosa, rokiet cyprysowy Hypnum cupressiforme

8 Kwaśne buczyny Zagrożenia Użytkowanie lasu prowadzące do utrzymania/wytworzenia jednowiekowej i jednopiętrowej struktury lasu Całkowite usuwanie martwych drzew i martwego drewna Wprowadzanie innych gatunków drzew na siedlisko buka, w szczególności sosny zwyczajnej i świerka pospolitego

9 9130 Żyzne buczyny Charakterystyczne rośliny: Przylaszczka pospolita Turzyca palczasta Bluszcz pospolity Gwiazdnica wielkokwiatowa Kostrzewa leśna Przytulia wonna

10 Działania ochronne Pozostawianie części martwych drzew i martwego drewna Odnawianie bukiem, z materiału miejscowego pochodzenia Stosowanie rębni gniazdowych, z wydłużonym okresem odnowienia Pozostawianie części drzewostanu do naturalnego rozpadu.

11 Lasy grądowe 9160 grąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum) 9170 grąd subkontynentalny (Tilio-Carpinetum)

12 Grądy Grądy to wielogatunkowe żyzne lasy liściaste z dominacją lipy, dębu szypułkowego, graba, z domieszką klonu jawora, klonu zwyczajnego, jabłoni dzikiej, stałym udziałem świerka lub sosny i drzew lekkonasiennych. Wśród krzewów występuje leszczyna, trzmielina brodawkowata, czeremcha zwyczajna. W runie dominują geofity tworzące barwny aspekt wiosenny np. zawilec gajowy, groszek wiosenny, przylaszczka, kokoryczki, konwalia majowa Fot. Grzegorz Kłosowski

13 Grądy Grąd subatlantycki posiada uboższe runo i udział buka w drzewostanie. Gatunki charakterystyczne tego zespołu to grab zwyczajny, Carpinus betulus, leszczyna pospolita Corylus avellana, gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea Gatunki charakterystyczne grądu subkontynentalnego to turzyca orzęsiona Carex pilosa, przytulia rozłogowa Galium schultesii, trzmielina brodawkowata Euonymus verrucocus, przytulia wiosenna Cruciata glabra i jaskier kaszubski Ranunculus cassubicus Fot. Grzegorz Kłosowski Lilium martagon Lilia złotogłów

14 Niżowy las zboczowy klonowo-lipowy zbiorowisko Acer platanoides-tilia cordata Do grupy grądów zaliczono także niedawno opisane lasy klonowo-lipowe, które zasiedlają ciepłe, południowe lub południowo-zachodnie zbocza wzniesień morenowych. Lasy te odróżniają się od opisanych wyżej grądów kompozycją gatunkową i występują głównie na Warmii i Mazurach. Ich drzewostan składa się z lipy drobnolistnej, klonu zwyczajnego i graba, z domieszką dębu szypułkowego i wiązu górskiego. Fot. Grzegorz Kłosowski Galanthus nivalis Śnieżyczka przebiśnieg

15 Niżowy las zboczowy klonowo-lipowy zbiorowisko Acer platanoides-tilia cordata Runo jest bogate w gatunki wysokich ziół. Gatunki charakterystyczne z grupy roślin nasiennych to dzwonek szerokolistny Campanula latifolia, dzwonek rapunkuł Campanula rapunculoides, porzeczka alpejska Ribes alpinum i fiołek przedziwny Viola mirabilis. Z roślin zarodnikowych: skrzyp zimowy Equisetum hyemale, paprotka zwyczajna Polypodium vulgare oraz paprotnica krucha Cystopteris fragilis. Fot. Łukasz Chachulski Polypodium vulgare paprotka zwyczajna

16 Zagrożenia Całkowite usuwanie martwych drzew i martwego drewna Pozostawianie/wprowadzanie gatunków inwazyjnych Zręby wielkopowierzchniowe Fot. Łukasz Chachulski Użytkowanie lasu prowadzące do utrzymania/wytworzenia jednowiekowej i jednopiętrowej struktury lasu.

17 Działania ochronne Wyłączanie z użytkowania najlepiej zachowanych, naturalnych lasów grądowych ze starodrzewem i najlepiej wykształconą strukturą gatunkową Stosowanie zrębów na małych powierzchniach np. gniazdowych, z dłuższym okresem odnowienia Odnawianie z zastosowaniem gatunków drzew właściwych dla siedliska, miejscowego pochodzenia. Pozostawiania części drzewostanu do naturalnego rozpadu Pozostawianie części martwych drzew i martwego drewna Stopniowe usuwanie gatunków drzew obcego pochodzenia np. dębu czerwonego.

18 91E0 Łęgi olszowe Łęgi to lasy zajmujące wilgotne siedliska zasilane w wodę przez coroczne wylewy rzek lub źródła na stokach dolin rzecznych. Zawsze występują przy wodach płynących i żyznych. Coroczne zalewy to nie tylko warunek utrzymania właściwych stosunków wodnych ale także nawożenia

19 Łęg jesionowo-olszowy zespół Fraxino-Alnetum glutinosae Fot. Grzegorz Kłosowski

20 Łęg jesionowo-olszowy Nizinny łęg występujący wzdłuż małych, wolno płynących cieków, na terasie zalewowej Drzewostan zdominowany przez olszę czarną i jesion wyniosły, niekiedy z domieszką sosny lub świerka Charakteryzuje się licznymi płatami gatunków szuwarowych i olsowych Powstaje na glebach mułowo-glejowych i murszowo-mineralnych o odczynie obojętnym lub słabo kwaśnym.

21 Łęg olszowy gwiazdnicowy, zespół Stellario nemorum-alnetum glutinosae Fot. Łukasz Chachulski

22 Łęg olszowy gwiazdnicowy Wilgotny las olszowy z domieszką jesionu. Słabo rozwinięta warstwa krzewów, bujne runo ziołoroślowe Występuje wzdłuż szybciej płynących małych cieków, na terenach pagórkowatych, na piaszczysto gliniastych madach, bez śladów zabagnienia Zespół posiada gatunki charakterystyczne gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum, pióropusznik strusi Matteucia struthiopteris oraz wyróżniające rutewka orlikolistna Thalictrum aquilegifolium, świerząbek korzenny Chaerophyllum aromaticum, skrzyp łąkowy Equisetum pratense, bniec czerwony Melandrium rubrum

23 Podgórski łęg jesionowy, zespół Carici remotae-fraxinetum Fot. Łukasz Chachulski

24 Podgórski łęg jesionowy, zespół Carici remotae-fraxinetum Występowanie podgórskiego łęgu jesionowego uwarunkowane jest szczególnym ukształtowaniem terenu i zasilaniem w wodę; płaty tego zespołu występują na stokach jarów i dolin rzecznych (nieraz o znacznym nachyleniu) w strefie źródliskowej Ich występowanie nie jest uwarunkowane okresowym zalewaniem przy wysokich stanach wody w rzece Fot. Grzegorz Kłosowski Climacium dendroides Drabik drzewkowaty

25 Podgórski łęg jesionowy, zespół Carici remotae-fraxinetum W drzewostanie występuje jesion wyniosły, olsza czarna a także gatunki przechodzące z lasów grądowych; w runie licznie reprezentowane są wiosenne geofity: śledzienica skrętolistna, zawilec żółty, zawilec gajowy, ziarnopłon wiosenny, złoć żółta czy kokorycz pusta (Corydalis cava); gatunki charakterystyczne to szczaw gajowy (Rumex sanguineus), skrzyp olbrzymi (Equisetum telmateia), turzyca rzadkokłosa (Carex remota) Siedlisko odznacza się dużym bogactwem gatunkowym i można w nim spotkać większość roślin występujących także w innych łęgach olszowych

26 Zagrożenia lasów łęgowych Spiętrzanie wody na naturalnych ciekach, prowadzące do długotrwałego zalania powierzchni i olsowienia lasów łęgowych. Regulacja przepływu, zakłócanie naturalnego rytmu zalewów Użytkowanie lasu prowadzące do wytworzenia jednowiekowej i jednopiętrowej struktury lasu tj. zręby na dużych powierzchniach, krótki okres odnowienia Fot. Grzegorz Kłosowski Epipactis palustris kruszczyk błotny

27 Zagrożenia lasów łęgowych Fot. Paweł Staszek Zalew, spiętrzenie wody powyżej zbiornika, mała elektrownia wodna

28 Działania ochronne Wyłączenie z użytkowania najlepiej zachowanych, naturalnych stanowisk łęgów Użytkowanie w sposób zapewniający zróżnicowanie wiekowe i piętrowe drzewostanu np. stosowanie rębni złożonych, wydłużenie okresu odnowienia, pozostawienie 10% drzewostanu do naturalnego rozpadu Zapobieganie lokalizacji nowych budowli piętrzących wodę i modernizacji istniejących obiektów zakładających zwiększenie poziomu piętrzenia

29 91D0 Bory i lasy bagienne Fot. Łukasz Chachulski

30 91D0 - Bory i lasy bagienne. Na oligotroficznym, silnie kwaśnym torfie; lustro wody tuż pod powierzchnią Drzewostan, o niskiej bonitacji, składa się z sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej lub brzozy omszonej lub świerka. W warstwie krzewów, poza kruszyną pospolitą (Frangula alnus) rosną dwa gatunki charakterystyczne, o wysokiej wierności wobec zespołu, bagno zwyczajne (Ledum palustre) oraz borówka bagienna (Vaccinium uliginosum) potocznie nazywana łochynią lub pijanicą. Dno lasu pokrywa kobierzec torfowców, płonnika właściwego (cienkiego) (Polytrichum strictum), rokietnika pospolitego (Pleurozium schreberii), widłozębów (Dicranum sp.) oraz innych gatunków mchów przechodzących zarówno z torfowisk wysokich jak i świeżych borów sosnowych.

31 91D0 Bory i lasy bagienne. Zagrożenia Melioracje odwadniające. Obniżenie poziomu wody w borze bagiennym skutkuje wysychaniem torfu i przyspieszoną jego mineralizacją, zmianą właściwości fizycznych i osiadaniem złoża torfowego (kompakcja). Za tym procesem podążają zmiany struktury gatunkowej lasu. Wycofują się gatunki torfowiskowe oraz gatunki charakterystyczne boru bagiennego. Pozostałe po nich nisze szybko zajmują gatunki borów sosnowych na gruntach mineralnych Budowle piętrzące wodę. Podniesienie poziomu wód gruntowych i długotrwałe zalanie świerczyny borealnej.

32 91D0 - Bory i lasy bagienne. Działania ochronne Przywracanie właściwej retencji wody Wyłączanie borów bagiennych sosnowych z użytkowania rębnego

33 Szkolenia przeprowadzono w ramach projektu pozyskanego przez Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie z CKPŚ; POIS /09, zgodnie z umowami: z NFOŚiGW; 632/2012/Wn-50/EE-EE-PS/D Dla rozwoju infrastruktury i środowiska