Konsultacja merytoryczna Katarzyna Kopystyńska. Redakcja i korekta Elżbieta Gorazińska

Transkrypt

1

2 Konsultacja merytoryczna Katarzyna Kopystyńska Redakcja i korekta Elżbieta Gorazińska Projekt okładki, redakcja techniczna i skład Barbara Jechalska W projekcie graficznym wykorzystano elementy projektu Studia Kreatywnego Małgorzaty Barskiej Copyright by Ośrodek Rozwoju Edukacji Warszawa 2016 Ośrodek Rozwoju Edukacji Warszawa Aleje Ujazdowskie 28

3 Spis treści Wstęp... 4 Cel raportu... 5 Analiza danych... 6 Tabelaryczna ilustracja danych... 9 Spis tabel... 15

4 Wstęp Raport dotyczy zapotrzebowania na miejsca w poszczególnych szkołach i klasach dla wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych (MOW) w roku szkolnym 2016/2017 i uwzględnia uwarunkowania związane z płcią oraz poziomem rozwoju intelektualnego nieletnich. Jak corocznie, został opracowany na podstawie danych pochodzących z systemu teleinformatycznego, tzw. centralnego systemu kierowania nieletnich do placówek resocjalizacyjnych i socjoterapeutycznych. Podobnie jak w roku ubiegłym analiza nie obejmuje sytuacji młodzieżowych ośrodków socjoterapii (MOS), ponieważ już 94% wychowanków tych ośrodków stanowią uczniowie umieszczeni na wniosek rodziców, bez udziału Ośrodka Rozwoju Edukacji oraz centralnego systemu teleinformatycznego 1. W związku z tym ORE nie dysponuje danymi pozwalającymi przeanalizować zapotrzebowanie na miejsca w MOS-ach. Instytucjami kompetentnymi do przybliżonego określenia zapotrzebowania na miejsca dla dzieci zagrożonych niedostosowaniem społecznym będą lokalne poradnie psychologiczno-pedagogiczne wydające orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Według danych Systemu Informacji Oświatowej (SIO) z 30 września 2015 r. w Polsce funkcjonuje 97 młodzieżowych ośrodków wychowawczych. Do centralnego systemu kierowania nieletnich w roku szkolnym 2015/2016 zgłoszono 95 MOW-ów z łączną liczbą miejsc. W stosunku do roku ubiegłego jeden MOW został zamknięty, dwa ośrodki nie prowadzą naboru w roku szkolnym 2015/2016, jeden MOW uruchomiono w styczniu 2016 r. Do kwietnia 2016 r. do Wydziału Resocjalizacji i Socjoterapii ORE dotarła informacja o planach uruchomienia w roku szkolnym 2016/2017 jednego nowego ośrodka wychowawczego oraz planach zamknięcia jednego ośrodka. Wydział powziął też wiadomości o zamiarach zwiększenia liczby miejsc w już funkcjonujących ośrodkach, jednak do rozpoczęcia nowego roku szkolnego sytuacja ta może się zmienić. 1 W młodzieżowych ośrodkach socjoterapii przebywają wychowankowie umieszczeni na podstawie wniosku rodziców oraz orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej o potrzebie kształcenia specjalnego ze względu na zagrożenie niedostosowaniem społecznym (art. 71b ustawy o systemie oświaty), a także nieletni umieszczeni na podstawie postanowienia sądu rodzinnego o zastosowaniu takiego środka wychowawczego (postanowienie wydane przed 1 stycznia 2012 r.). Liczba nieletnich, o których postanowił sąd, w stosunku do liczby wychowanków umieszczonych na wniosek rodziców systematycznie maleje. Obecnie na podstawie postanowienia sądowego nie oczekuje na umieszczenie żaden nieletni, jednocześnie we wszystkich MOS-ach przebywa 91 nieletnich, czyli 3% ogółu wszystkich wychowanków placówek socjoterapeutycznych. W analogicznym okresie roku 2015 wychowankowie umieszczeni na podstawie postanowienia sądowego stanowili 6%, w %, w %, a w %. Tym samym wychowankowie umieszczani w MOS-ach na wniosek rodziców stanowią ponad 95% wszystkich uczniów placówki. Według danych Systemu Informacji Oświatowej (SIO) z 30 września 2015 r. w Polsce funkcjonuje 80 młodzieżowych ośrodków socjoterapii, jednak do centralnego systemu kierowania nieletnich w roku szkolnym 2015/2016 zgłoszono 73 MOS-y mogące przyjąć około wychowanków. 4

5 Cel raportu Raport powstał w związku ze zbliżającym się terminem opracowywania i zatwierdzania arkuszy organizacyjnych szkół funkcjonujących w strukturach placówek resocjalizacyjnych. Przedstawiono w nim wyniki analizy zapotrzebowania na miejsca w poszczególnych szkołach i klasach z odniesieniem do stanu faktycznego w roku szkolnym 2015/2016. Wychowankowie są przyjmowani do młodzieżowych ośrodków wychowawczych na podstawie postanowienia sądu rodzinnego o zastosowaniu środka wychowawczego w postaci umieszczenia w MOW-ie. Procedura umieszczenia w placówce odbywa się z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego. Wniosek o znalezienie miejsca w ośrodku składa starosta właściwy dla miejsca zamieszkania nieletniego, a w przypadku braku miejsca zamieszkania starosta właściwy ze względu na miejsce pobytu nieletniego. Następnie Ośrodek Rozwoju Edukacji wskazuje nieletniemu odpowiednie miejsce w placówce resocjalizacyjnej, uwzględniając m.in. płeć, poziom rozwoju intelektualnego, etap edukacji, miejsce zamieszkania nieletniego. Jak już wspomniano, poniższa analiza opiera się na danych z teleinformatycznego systemu kierowania nieletnich do placówek resocjalizacyjnych resortu edukacji (dane z 5 kwietnia 2016 r.). Prezentowane informacje dotyczą wyłącznie nieletnich, wobec których sądy rodzinne postanowiły zastosować środek wychowawczy w postaci umieszczenia w placówce typu MOW i którzy w związku z tym zostali zgłoszeni do centralnego systemu kierowania nieletnich. W tekście raportu zamieszczono tabele przedstawiające: zgłoszoną do systemu organizację roku szkolnego 2015/2016 w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych (Tabela 1.), aktualną liczbę nieletnich umieszczonych w MOW-ach, w tym osoby z wytypowanym ośrodkiem oraz przebywające w nich (Tabela 2.), liczbę nieletnich oczekujących na umieszczenie w MOW-ach (Tabela 3.), zapotrzebowanie na miejsca dla nieletnich w MOW-ach (Tabela 4.), zapotrzebowanie na dodatkowe miejsca dla nieletnich w MOW-ach (Tabela 5.), zestawienie wskazań wydanych w ciągu roku w poszczególnych klasach (Tabela 6.). 5

6 Analiza danych Według danych z teleinformatycznego systemu organizacji roku szkolnego 2015/2016 w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych było miejsc. Obecnie (dane z dnia 5 kwietnia 2016 r. przedstawione w Tabeli 2.) w MOW-ach przebywa wychowanków. Różnica pomiędzy planowaną liczbą miejsc a liczbą miejsc zajmowanych przez wychowanków przebywających w MOW-ach wynosi 362. Jednocześnie w MOW-ach pozostają wolne miejsca, choć nadal na wskazanie placówki oczekuje ponad 270 nieletnich. Niezajęte miejsca w placówkach to miejsca nieadekwatne do potrzeb nieletnich oczekujących na umieszczenie w ośrodku. Warto zwrócić uwagę, że zarówno w gimnazjum dla chłopców z niepełnosprawnością umysłową w klasach 1 i 3, jak w technikum dla dziewcząt przebywa więcej wychowanków niż w zaplanowanej organizacji roku szkolnego, natomiast na pozostałych etapach szkoły podstawowej, gimnazjum i zasadniczej szkoły zawodowej mniej. Mimo wprowadzania zmian i prób dostosowania organizacji do bieżących potrzeb nieletnich oczekujących na umieszczenie w ośrodku niektóre miejsca pozostają niezagospodarowane. Na umieszczenie w MOW-ach oczekuje 274 nieletnich (w analogicznym okresie roku , w , w , w , w , a w ). Spośród nieletnich oczekujących na miejsce w MOW 72% przynajmniej raz miało wskazaną placówkę (w %, a w %). Jednocześnie 31% oczekujących nieletnich do 1 września 2016 r. ukończy 18. rok życia (w %, a w %). Dziewczęta stanowią 49% oczekujących na umieszczenie w MOW; w roku 2015 odsetek ten wynosił 37%, w %, w %, w %. Informacje dotyczące oczekujących na umieszczenie w MOW-ie, z uwzględnieniem etapu edukacji, płci oraz stopnia niepełnosprawności intelektualnej, przedstawia Tabela 3. Symulacja zapotrzebowania na miejsca w MOW-ach w roku szkolnym 2016/2017 została wykonana z uwzględnieniem podziału na płeć, poziom rozwoju intelektualnego oraz etap edukacji. Przeprowadzono ją poprzez przeniesienie do klasy programowo wyższej aktualnego stanu miejsc ze wszystkich zgłoszonych placówek MOW i pozostawienie oczekujących wychowanków na podanym etapie edukacji. Jednocześnie przyjęto, że 5% chłopców i 17% dziewcząt zdecyduje się na naukę w liceum ogólnokształcącym, a 1% chłopców i 8% dziewcząt wybierze naukę w technikum, pozostali jako szkołę ponadgimnazjalną (94% chłopców, 75% dziewcząt oraz 100% nieletnich z niepełnosprawnością umysłową ) wybiorą zasadniczą szkołę zawodową. Wyniki symulacji prezentuje Tabela 4. 6

7 Następnie uzyskane wyniki zestawiono z organizacją roku szkolnego 2015/2016, aby otrzymać dane na temat braku lub nadmiaru miejsc dla wychowanków z poszczególnych etapów edukacyjnych. Prognozowany stan zapotrzebowania na dodatkowe miejsca w MOW-ach w roku szkolnym 2016/2017 prezentuje Tabela 5. Można przyjąć, że liczba miejsc w MOW-ach jest wystarczająca, a według przedstawionej symulacji pozostanie nawet 98 miejsc wolnych w odróżnieniu od roku ubiegłego, kiedy zabrakło 90 miejsc. Jeśli jednak uwzględnimy nieletnich, którzy ukończą 18. rok życia przed rozpoczęciem roku szkolnego 2016/2017, okaże się, że jeszcze większa liczba miejsc w MOW-ach pozostanie niezapełniona. Rozkład zapotrzebowania na miejsca w poszczególnych etapach edukacyjnych jest różnorodny. Nadal największe braki będą występowały w klasach ponadgimnazjalnych zarówno dla chłopców, jak i dziewcząt. W MOW-ach dla nieletnich na etapie ponadgimnazjalnym brakuje prawie miejsc. Znaczący niedobór dotyczy zasadniczych szkół zawodowych. Nadal wzrasta zainteresowanie miejscami dla nieletnich w liceach ogólnokształcących i technikach. W ostatnich latach wzbogacono ofertę kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych. Obecnie w liceach ogólnokształcących i technikach przebywa ponad 120 dziewcząt i chłopców z MOW-ów, mimo że propozycja na rok szkolny 2015/2016 przewidywała 147 miejsc. Warto pamiętać o możliwości kontynuowania nauki przez nieletnich w szkołach ponadgimnazjalnych na poziomie klasy 2 i dalszych. Dotyczy to zarówno zasadniczych szkół zawodowych, jak i techników oraz liceów ogólnokształcących. Nie wszystkie ośrodki zdecydowały się na skrócenie wychowankom etapu kształcenia w zawodzie do lat dwóch. W roku szkolnym 2015/2016 MOW-y mają do dyspozycji miejsc dla szkół ponadgimnazjalnych (w 2014/ , w 2013/ , w 2012/ , w 2011/ , w 2010/ ). Wśród nich miejsca przeznaczono dla zasadniczych szkół zawodowych oraz 147 miejsc dla liceów ogólnokształcących lub techników. W klasie 1 zasadniczej szkoły zawodowej (dla dziewcząt i chłopców zarówno w normie intelektualnej, jak i niepełnosprawnych intelektualnie ) przewidziano 705 miejsc. W stosunku do lat ubiegłych liczba miejsc w klasie 1 zasadniczej szkoły zawodowej systematycznie wzrasta (w roku 2015 było ich 687, w , w ). Według przeprowadzonych symulacji na tym poziomie edukacyjnym potrzebnych będzie jeszcze 676 miejsc. Podobnie jak w roku ubiegłym obecnie według przeprowadzonej symulacji w odniesieniu do chłopców z 1 klas gimnazjalnych wystąpi trudność z zapełnieniem miejsc (ponad 800 miejsc, w roku ). Należy podkreślić, że dane te uwzględniają wychowanków, którzy z dniem 7

8 31 sierpnia 2016 roku ukończą 18. rok życia oraz że w trakcie roku szkolnego zmienia się liczba napływających wniosków o umieszczenie wychowanków w MOW-ach. W okresie od sierpnia do października niezbędne jest zapewnienie kontynuacji nauki w szkołach ponadgimnazjalnych dla wychowanków, którzy ukończyli 3 klasę gimnazjum, natomiast w trakcie kolejnych miesięcy liczba wskazań nie jest aż tak duża. Najwięcej wskazań zostaje wydanych na etapie gimnazjum (ponad 4 000), do szkoły podstawowej i do zasadniczej szkoły zawodowej 800. Szczegółowe zestawienie indywidualnych wskazań wydanych na poszczególnych etapach edukacji prezentuje Tabela 6., w której uwzględniono tylko ostatnie wskazanie dla nieletniego, a nie dodano wydawanych wielokrotnie. Z powyższych analiz wynika, że liczba miejsc w MOW-ach jest wystarczająca dla zaspokojenia potrzeb wychowanków. Konieczne jest jednak dostosowanie organizacji roku szkolnego do specyfiki zapotrzebowania oczekujących nieletnich. W roku szkolnym 2016/2017 proponujemy uwzględnić nasze szacunkowe wyliczenia, z których wynika, że: brakuje miejsc w zasadniczych szkołach zawodowych, zwłaszcza w początkowych miesiącach roku szkolnego, dotyczy to zarówno klas 1, jak i następnych; znacznie więcej niż potrzeba jest miejsc w gimnazjach, zarówno dla dziewcząt, jak i chłopców; należy zapewnić możliwość kształcenia wychowankom szkół ponadgimnazjalnych kończących 1 lub 2 klasę, a wymagających kontynuacji nauki; korzystne dla realizacji postanowień jest elastyczne dostosowywanie organizacji w toku roku zgodnie ze strukturą oczekujących. 8

9 Tabelaryczna ilustracja danych Tabela 1. Zgłoszona do systemu organizacja roku szkolnego 2015/2016 w MOW-ach podstawowa Gimnazjum Zasadnicza szkoła zawodowa Liceum ogólnokształcące Technikum Klasa MOW rok szkolny 2015/2016 Chłopcy Dziewczęta Razem Ogółem:

10 Tabela 2. Nieletni przebywający w MOW-ach stan na dzień r. Wychowankowie przebywający w MOW-ach Chłopcy Dziewczęta podstawowa Gimnazjum Zasadnicza szkoła zawodowa Liceum ogólnokształcące Technikum Klasa Razem Ogółem:

11 Tabela 3. Nieletni oczekujący na umieszczenie w MOW-ach stan na dzień r. podstawowa Gimnazjum Zasadnicza szkoła zawodowa Liceum ogólnokształcące Technikum Klasa Oczekujący na wolne miejsca w MOW-ach Chłopcy Dziewczęta Razem Ogółem:

12 Tabela 4. Zapotrzebowanie na miejsca dla nieletnich w MOW-ach w roku szkolnym 2016/2017 podstawowa Gimnazjum Zasadnicza szkoła zawodowa Liceum ogólnokształcące Technikum Symulacja zapotrzebowania na miejsca w MOW-ach 2016/2017 Klasa Chłopcy Dziewczęta Razem Ogółem:

13 Tabela 5. Zapotrzebowanie na dodatkowe miejsca w MOW-ach w roku szkolnym 2015/2016 w poszczególnych klasach podstawowa Gimnazjum Zasadnicza szkoła zawodowa Liceum ogólnokształcące Technikum Stosunek organizacji 2015/2016 do symulowanego zapotrzebowania na miejsca w MOW-ach 2016/2017 Chłopcy Dziewczęta Klasa Razem Ogółem: Legenda: wartości ujemne oznaczają brak miejsc na danym etapie edukacji wartości dodatnie oznaczają nadmiar miejsc na danym etapie edukacji 0 oznacza stan zgodny z zapotrzebowaniem na danym etapie edukacji 13

14 Tabela 6. Zestawienie wskazań wydanych w ciągu roku w poszczególnych klasach, z uwzględnieniem jednokrotnego wskazania nieletniego/nieletniej podstawowa Gimnazjum Zasadnicza szkoła zawodowa Liceum ogólnokształcące Technikum Klasa Wydane wskazania w ciągu roku w poszczególnych klasach Chłopcy Dziewczęta Razem Ogółem: Joanna Kulesza Wydział Resocjalizacji i Socjoterapii ORE Warszawa, 9 kwietnia 2016 r. 14

15 Spis tabel Tabela 1. Zgłoszona do systemu organizacja roku szkolnego 2015/2016 w MOW-ach... 9 Tabela 2. Nieletni przebywający w MOW-ach stan na dzień r Tabela 3. Nieletni oczekujący na umieszczenie w MOW-ach stan na dzień r Tabela 4. Zapotrzebowanie na miejsca dla nieletnich w MOW-ach w roku szkolnym 2016/ Tabela 5. Zapotrzebowanie na dodatkowe miejsca w MOW-ach w roku szkolnym 2015/2016 w poszczególnych klasach Tabela 6. Zestawienie wskazań wydanych w ciągu roku w poszczególnych klasach, z uwzględnieniem jednokrotnego wskazania nieletniego/nieletniej