I. Lubomirscy. Tekst wprowadzający: Lubomirscy linii rzeszowsko-rozwadowskiej i ich wkład w rozwój regionu.

Transkrypt

1 I. Lubomirscy Tekst wprowadzający: Lubomirscy linii rzeszowsko-rozwadowskiej i ich wkład w rozwój regionu. W 1723 roku ziemie nad Dolnym Sanem kupił Jerzy Ignacy Lubomirski ( ) z Rzeszowa, od zadłużonej rodziny Rozwadowskich. Od tego czasu Rozwadów i pobliskie miejscowości pozostaną w rękach Śreniawitów do 1944 roku. Już syn pierwszego właściciela ostatecznie przeniósł siedzibę tej gałęzi rodu z Rzeszowa do Rozwadowa, co dało początek jego rzeszowsko-rozwadowskiej linii. Jednocześnie był to moment przełomowy dla rozwoju gospodarczego i kulturalnego całego regionu dolnosańskiego. Od chwili objęcia dóbr rozwadowskich przez rodzinę książęcą rozpoczął się okres prosperity miasteczka, a jego poszczególni członkowie czynili starania aby podnieść rangę Rozwadowa i regionu. Jerzy Ignacy Lubomirski ufundował w Rozwadowie w 1740 r. drewniany kościół i doprowadził do przeniesienia tu parafii. Ponadto wzniósł za miastem murowany klasztor i kościół dla zakonu kapucynów w 1753 r. Wystawił też murowany ratusz i dom zajezdny. Oficjalna rezydencja książęca i centrum administracyjne powstały w pobliskich Charzewicach. Miasteczko od swoich początków zgodnie z wolą właścicieli przybierało charakter rzemieślniczo-handlowy, a w poł. XVIII w. dzięki Jerzemu Ignacemu miasto otrzymało od Augusta III Sasa przywileje targowe. Lubomirscy zorganizowali także w swoich dobrach produktywną gospodarkę rolno-hodowlaną. Spadkobiercą księcia Jerzego Ignacego został jego najmłodszy syn, Franciszek Grzegorz ( ). W okresie rozbiorów Rozwadów znalazł się pod zaborem austriackim. Wtedy w Rozwadowie powstało tzw. dominium; była to najniższa austriacka jednostka administracyjna. Franciszek Grzegorz Lubomirski zmuszony był zatrudnić urzędników i wybudował gmach zwany willą książęcą bądź zamkiem, gdzie mieściły się biura. Dziś budynek jest siedzibą Muzeum Regionalnego. Pierwszą żoną Franciszka Grzegorza była Agata Mossakowska, to od jej imienia wzięła swoją nazwę osada Agatówka. Drugą żoną księcia została Anna z Dobrzyńskich, z tego małżeństwa narodził się dziedzic dóbr rozwadowskich Jerzy Roman Lubomirski ( ). Książę Jerzy Roman miał wiele osiągnięć na polu gospodarczym, powiększył prawie

2 dwukrotnie odziedziczoną schedę. W jedenastu wzorowo zorganizowanych folwarkach prowadzono produktywną gospodarkę rolno-hodowlaną. Zasłynął także jako lokalny mecenas sztuki. Na dworze w Charzewicach przestrzeń do artystycznego działania znaleźli malarze: Karol Stokalski, Feliks Hanusz, Eliasz Wojciech Radzikowski. Książę Jerzy Roman powołał również fundację wspierającą naukę polską. W okresie powstań narodowych (1830 i 1863) udzielał w swoich dobrach schronienia i opieki rannym, przywożonym tu zza kordonu. Za jego czasów gruntowny remont przeszedł pałac letni, a w pomieszczeniach pałacowych odtworzono rodową galerię. Przy pałacu książę urządził wspaniały park. Żoną Jerzego Romana była Felicja z Mniszków. Nie mając własnych dzieci, wychowywali bratanka męża, Hieronima Adama Lubomirskiego ( ). Ten ożenił się z Felicją z Markiewiczów i miał syna Jerzego Ignacego, który został kolejnym dziedzicem rodowych dóbr. Podczas I wojny światowej Lubomirscy wyjechali do Wiednia. W czasie walk frontowych w Rozwadowie w 1915 roku Rosjanie obrabowali i spalili charzewicki pałac, pełen pamiątek historycznych i dzieł sztuki. W czasie II wojny światowej i okupacji ( ) majątek Lubomirskich został zajęty przez Niemców. Jerzy Ignacy z żoną Anną mimo własnych trudności zorganizowali pomoc dla wojennych przesiedleńców napływających do Rozwadowa. W swoim domu udzielali schronienia wielu krewnym i znajomym, pozbawionym dachu nad głową. Anna Lubomirska zaangażowała się w działalność Armii Krajowej. Zmarła w 1943 r. W 1945 r.(?) zginął z rąk UB Jerzy Ignacy, ostatni męski potomek Lubomirskich. Jedyna córka Jerzego i Anny, Jolanta (ur. 1927), wyjechał z kraju. Założyła rodzinę, zamieszkała na portugalskiej wyspie Maderze. Grafika: Pałac Lubomirskich w Charzewicach w 1909 r. murowany z ryzalitem i

3 dachem łamanym - widok od strony frontu. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie Wystawa łowiecka - fragmenty ekspozycji. Zbiór księcia Jerzego Lubomirskiego z Rozwadowa. Sygnatura: 1-M

4 Nagrobek Felicji Lubomirskiej w Dreźnie, fotografia współczesna. Lp. Opis i wymiary Fotografia 1. Litografia: Księże Jerzy Lubomirski Marszałek Wielki Koronny Hetman Polski. Pod ryciną widoczny napis (lekko zatarty) Jerzy X.Lubomirski, Marsz. W. K. Het. Pol. K ze zbioru familijnych obrazów Xcia Jerzego Romana Lubomirskiego w Charzewicach. 33 x 25.5 cm, z ramą

5 2. Litografia: Księże Hieronim Augustyn Lubomirski Hetman Wielki Koronny. Pod ryciną widoczny napis : Hieronim Augustyn Lubomirski Hetman Wielki Koronny, ze zbioru familijnych obrazów Xcia Jerzego Romana Lubomirskiego w Charzewicach x 25.5 cm, z ramą Oleodruk przedstawiający myśliwych w lesie podczas polowania. Oleodruk pochodzi z dworku myśliwskiego Lubomirskich w Charzewicach. wys.: 52, szer.: 68, inne: szer. ramy: Oleodruk przedstawia myśliwych w lesie. Na pierwszym planie widocznych jest trzech myśliwych ukrywających się za drzewami i podglądających stojącą w oddali parę: myśliwego i kobietę. Oleodruk pochodzi z dworku myśliwskiego Lubomirskich w Charzewicach. wys.: 52, szer.: 68, inne: szer. ramy: 13 Monety żetony emitowane przez Lubomirskich. 3 szt. Uwaga! Proszę rozwiązać sposób eksponowania bo monety mają ok 1 cm średnicy. Może powiększenia? Wydruki?

6 Pieczęć Felicji Lubomirskiej Tłok do wyciskania suchych pieczęci. Na wycisku widnieje mitra rodziny książęcej Lubomirskich i napis: ROZWADÓW. wys.: 44 mm, szer.: 38 mm, głęb.: 69 mm,

7 Pamiątki osobiste: okulary, dziennik księcia, spinki do koszuli. Zastawa porcelanowa może być prezentowana w tej serwantce. Zestaw 6 sztućców z herbem Lubomirskich, widelec, łyżki, noże

8 Stolik z rozkładanym blatem. Wybrane archiwalia: oryginały do gablot lub na ścianę.

9 Dziennik księcia, druki firmowe, listy i in.

10 Fotografie poszczególnych członków rodu oraz obiektów należących do rodziny, oryginały lub wydruki:

11

12 kolej) II. Inteligencja (magistrat, szkoła, służba zdrowia, sąd, poczta, Napływ ludności do Rozwadowa determinowały oczywiście wydarzenia historyczne i zmiany administracyjne zachodzące w Rozwadowie dość dynamicznie. Inteligencką elitę stanowili głównie urzędnicy magistratu, sądu, prawnicy, lekarze, nauczyciele oraz duchowieństwo. Zacznijmy od personelu rozwadowskiego magistratu. W którym zasiadali znamienici przedstawiciele rozwadowskich rodzin. To postacie barwne, zasłużone, wykwalifikowane, takie którym dobro miasta i społeczeństwa najczęściej leżały na duszy. Burmistrzowie Rozwadowa Zarząd Miejski tekst ogólny Pierwszym burmistrzem Rozwadowa w okresie autonomii był najprawdopodobniej Franciszek Gabryel, właściciel apteki w Rozwadowie pełnił także funkcję zastępcy członka Wydziału Powiatowego w Tarnobrzegu w kadencji Najdłużej (15 lat) urzędującym burmistrzem autonomicznym był Ludwik Miąsik, c.k. notariusz w Rozwadowie, pełnił również funkcję zastępcy komisarza rządowego. Ludwik Miąsik przed I wojną światową był także radnym i zastępcą członka Wydziału Powiatowego w Tarnobrzegu. W latach 20. burmistrzem był jego syn Stanisław, także notariusz. W okresie autonomii i pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości burmistrzami bądź komisarzami rządowymi byli również: Mojżesz Hischfeld (Hirszfeld), Józef Łapiński, Józef Tytoń (?), Salomon Reich, Antoni Nowak, Stefan Ziembiński, Jan Jaroszewski. Prawdopodobnie jednym z pierwszych burmistrzów w okresie międzywojennym był Adolf Stauffer ( ), adwokat, uczestnik I wojny światowej, radny miejski. Urząd burmistrza sprawował dwu- lub trzykrotnie. W Rozwadowie pojawił się przed rokiem Wcielony do armii austriackiej, uczestniczył w I wojnie światowej. Na froncie przebywał od 1914 do 1918 roku. Po wojnie był wziętym adwokatem, występował jako obrońca w sprawach karnych w Rozwadowie. W pierwszej połowie lat 20. została wprowadzona pieczęć magistratu z wizerunkiem orła, litery R i murów miejskich. Ten wizerunek herbowy zaprojektował właśnie Adolf Stauffer. Po śmierci A. Stauffera, w 1936 r. burmistrzem został Michał Paykart ur. w Jarosławiu w 1888, oficer Wojska Polskiego, odznaczony Krzyżem Walecznych. Po jego rezygnacji 13 czerwca 1939 urząd powierzono Hieronimowi Krasoniowi, który od 4 marca 1936 r. pełnił funkcję zastępcy burmistrza. Krasoń, ceniony lekarz, późniejszy organizator szpitala kolejowego w Rozwadowie, społecznik, zrezygnował z funkcji burmistrza 1 sierpnia 1939 r.

13 Obowiązki przejął Tymczasowy Przełożony Miasta, Zygmunt Tyralski. Władze miasta przestały pracować 7 września 1939 r Wybrane postaci (wybór obiektów, fotografii, wspomnień) Postać: Jan Jaroszewski ( ), urodzony w Przemyślu, adwokat, w Rozwadowie mieszkał od 1909 do 1920 r. organizator ruchu spółdzielczego, w czasie i wojny jako członek Komitetu Miejskiego w Rozwadowie, Dyrektor Składnicy Kółek Rolniczych w Rozwadowie, organizator pomocy dla rannych żołnierzy, brał aktywny udział w zabezpieczaniu majątku miejskiego w momencie wycofywania się wojsk austriackich, Przewodniczący Komitetu Miejskiego, Komisarz Rządowy. W Rozwadowie mieszkał również jego brat Stanisław, a także na świat przyszła jedna z jego córek - Irena. W roku 1920 przeprowadził się z rodziną w poznańskie, gdzie pracował jako adwokat i sędzia. Od 1931 r. mieszkał w Żegiestowie gdzie zawiadywał spółką zdrojową. Był jej udziałowcem do 1947 r. kiedy to spółkę znacjonalizowano. Fotografie postaci, rodziny Obiekty na wystawę Moje wspomnienia z Rozwadowa maszynopis Michał Paykart ( ) Michał Paykart, ur. w 1888 w Gniewczynie Łańcuckiej (woj. podkarpackie), syn Karola Michała i Władysławy z d. Osmólskiej, major piechoty Wojska Polskiego, odznaczony min. Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi. W latach był komendantem Powiatowej Komendy Uzupełnień w Nisku, po czym przeszedł w stan spoczynku. Paykart pełnił swoje obowiązki do czerwca 1939, kiedy to starosta tarnobrzeski przyjął jego rezygnację, powierzając obowiązki służbowe dotychczasowemu wiceburmistrzowi Hieronimowi + pamiątkowa Laurka od pracowników magistratu

14 Krasoniowi. Ten ceniony lekarz, organizator szpitala kolejowego w Rozwadowie, społecznik, od 4 marca 1936 r. pełnił funkcje zastępcy burmistrza. W czasie II wojny światowej Michał Paykart był internowany na Węgrzech. Zmarł we Wrocławiu w 1956 i tam został pochowany. Po rezygnacji Krasonia 1 sierpnia 1939 r. obowiązki burmistrza przejął Tymczasowy Przełożony Miasta, Zygmunt Tyralski. Andrzej Turek ( ) Wieloletnim sekretarzem i rachmistrzem Zarządu Miejskiego w Rozwadowie był Andrzej Turek ( ) ur. w Majdanie Zbydniowskim. Ukończył 7 klas szkoły powszechnej. Od 1902 r. przez 3 lata był na praktyce w urzędzie gminnym w Zbydniowie. W 1906 r. odbył kilkumiesięczny kurs sekretarzy gminnych w Wydziale Krajowym we Lwowie. Po odbyciu służby wojskowej, do 1922 r. był sekretarzem 5 gmin wiejskich z siedzibą w Zaleszanach. Następnie przeniósł się do Rozwadowa i jak pisze w swym życiorysie z 1948, od tego czasu pozostaję bez przerwy na stanowisku sekretarza Zarządu Miejskiego w Rozwadowie Klaudiusz Krzehlik ( ) Klaudiusz Krzehlik ur. w Bochni w 1892 r. Jego rodzeństwo przyszło na świat w Drohobyczu i Lwowie, (bracia Ryszard Edward, Medard Józef, Józef, siostra Janina. W 1913 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego we Lwowie, przerwała je wojna. Wstąpił do Legionów Polskich, gdzie został żołnierzem I patrolu łączności. W 1916 r. w Tarnobrzegu wziął ślub z Heleną Niezabitowską. Na świat przyszły dzieci: Edward Szczęsny, Jan Adam, Jadwiga (po mężu Guziur), Ewa (po mężu Gruszczyńska). W międzyczasie Krzehlik skończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 1924 r. przeprowadził się z całą rodziną do r Dużo zdjęć, Pocztówki z Rozwadowa, które powstały z jego zdjęć Pocztówka:

15 Krzemieńca, gdzie objął funkcję Sekretarza Wydziału Sejmiku Wojewódzkiego. W 1926 r. otrzymał doktorat na UJ. W 1927 r. nadano mu majątek ziemski Jankowce, gm. Białozórka, pow. Łuck. Za swoje zasługi odznaczony Krzyżem Niepodległości. Po wybuchu wojny uciekł z córkami z Krzemieńca do Rozwadowa. Jego bracia, żołnierze Wojska Polskiego walczyli na frontach II wojny światowej, zmarli po wojnie na emigracji. Syn Jan, porucznik, pilot dywizjonów bombowych 300 i 305 RAF, zmarł w Londynie. Drugi syn Edward, żołnierz września, obrońca Warszawy, po przedostaniu się na zachód został asem lotnictwa myśliwskiego, zestrzelił w czasie wojny wiele samolotów Luftwaffe, trzykrotnie dekorowany przez Władysława Sikorskiego Krzyżem Walecznych, po wojnie inżynier, konstruktor związany z przemysłem lotniczym. Córka Jadwiga w Rozwadowie w 1944 wyszła za Oswalda Guziura, aktywnego przez całą okupację żołnierza podziemia ZWZ. Do biogramu okupacyjnego burmistrza nie przystaje nie tylko jego legionowa przeszłość ale i drugowojenne bohaterstwo poszczególnych członków rodziny. Burmistrz miał wiele pasji, grał na skrzypcach (wspólnie z córkami), fotografował. Mimo sprawowanej funkcji reprezentował ostatecznie niemiecką władzę był lubiany i szanowany, być może nawet sprzyjający podziemnej konspiracji. Zmarł w Katowicach w 1955 r Zenon Firliciński ( ) Zenon Firliciński wraz z żoną i synem przyjechali z Nowego Sącza i zamieszkali w Rozwadowie. Zenon podjął pracę w Zakładach Południowych jako frezer. 7 lutego 1945 wybrano go burmistrzem Rozwadowa. 2 grudnia 1946 r. burmistrz został aresztowany i odstawiony do dyspozycji Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa, jego obowiązki przejął Stanisław Domański. 2 kwietnia 1947 r. Firliciński opuścił areszt śledczy w Rzeszowie: z powodu braku winy Archiwalia: Pisma w sprawie objęcia przez Zenona Firlicińskiego funkcji burmistrza miasta Rozwadowa i jego późniejszej rezygnacji. Tableau

16 dochodzenie Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Rzeszowie zostało umorzone. Następnie złożył pisemną rezygnację z urzędu burmistrza, dołączając zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy. legitymacja Ludwik i Stanisław Miąsik Materiały? + Dokumenty i zdjęcia związane z personelem i działalnością Urzędu Miejskiego Urzędnicy sądowi: Sąd: Bolesław Sebastyański Głównie materiał zdjęciowy, oryginał bądź wydruk, dokumenty Rozwadowscy nauczyciele:

17 Józef Bolka ( ) dyrektor szkoły podstawowej w Rozwadowie w latach ( ) Józef Jachimowski, ( ) kierownik i dyrektor szkoły w Rozwadowie Józefa Krasoń Józef Nowak ( ), kapitan WP, Dyrektor Szkoły w Rozwadowie

18 Ławka ze szkoły w Rozwadowie Pulpit nauczycielski MRS/H/2096 Tabliczka szkolna do pisania, Materiał: drewno i tworzywo pochodzenie: Rozwadów Okres: międzywojenny

19 Stan: dobry MRS/Materiał pomocniczy Liczydło szkolne Materiał: Drewo, metal, lata 50. XX. Stan dostateczny: brak jednego pręcika z kulkami Lekarze: 1. Lek. Roman Jan Szanek ( ) lekarz pediatra Tabliczka z drzwi

20 LP Opis Fotografia Krasoń Hieronim ( ) lekarz, członek AK, twórca szpitala kolejowego w Rozwadowie. Urodził się w Charzewicach 8 grudnia 1900 r. Matką jego była Ewa Krasoń /ur.6 I 1883 r. zm. 17 III 1971 r./ ojciec naturalis Jerzy Ign. książę Lubomirski /ur.30 VII 1882, zm.1845/?/ Abiturenci Seminarium Seraf? O.O. Kapucynów w Rozwadowie, 1937, uczył w nim dr Krasoń. Koperta z nadrukiem Dr med. Hieronim Krasoń Rozwadów Świadectwo odbytej praktyki lekarskiej Stetoskop drewniany. (Stetoskop został wynaleziony w 1816 roku przez francuskiego lekarza Theophila Hyacinnthe Laennecka) Pamiątkowy przedmiot na biurko (być może do przechowywania recept) na zewnętrznej stronie odginanej pokrywy znajduje się grawer z inicjałami Hieronima Krasonia, po wewnętrznej stronie wygrawerowano napis Prezydentowi miasta Rozwadowa na pamiątkę Antek

21 Polski kalendarz lekarski 1937 (kieszonkowa encyklopedia lekarska) Struna chirurgiczna włókno wytwarzane z baranich lub kozich jelit ulegające biodegradacji, stosowane w chirurgii, wprowadzone w XIX wieku przez angielskiego chirurga Josepha Listera. Dr. Hieronim Krasoń Dr. Hieronim Krasoń przed Szpitalem Kolejowym w Rozwadowie Dr Eugeniusz Łazowski 1. MRS/H/ Dowód osobisty, wydany na nazwisko Eugeniusz Łazowski, 16 stron, na okładce m.in. godło państwowe, na pierwszej stronie zdjęcie E. Łazowskiego oraz jego własnoręczny podpis, dwie pieczęcie urzędowe z godłem, na kolejnych stronach różnego rodzaju wypełnione ręcznie dane osobowe, pieczęcie, 1 znaczek opłaty stemplowej, data wydania dowodu osobistego 22 czerwca 1928 r., Warszawa, nr dowodu Eksp I D.-28, kolejne strony dotyczą miejsca na meldunek, w ramach których zawarty jest tylko jeden wpis o zameldowaniu w Warszawie domu Ministerstwa Przemysłu i Handlu przy ul. Filtrowej 79, kolejne strony nie wypełnione, tylna okładka z logo RP, druk, rkps, język polski, wym. 105 x 152 mm

22 2. MRS/H/ Legitymacja służbowa nr 132 wydana na nazwisko E. Łazowski, informacja o pełnieniu przez E. Łazowskiego funkcji adiunkta w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie, data wystawienia dokumentu 25 lipca 1958 r., Warszawa, podpis i zdjęcie posiadacza dokumentu, trzy pieczęcie Instytutu, pieczęć i podpis Wicedyrektora Instytutu W. Kalinowskiego (?), na okładce czarnego koloru wytłoczone godło PRL wraz z oficjalną nazwą państwa, druk, rkps, język polski, wym. po rozłożeniu 147 x 110 mm 3. MRS/AM/ Dyplom lekarza (informacja z pierwszej strony) wystawiony przez Rektora Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego Warszawie i Dziekana Wydziału Lekarskiego wskazanego Uniwersytetu dla Eugeniusza Sławomira Łazowskiego nadający mu stopień lekarze. Dokument L. 16. Dyplom uprawniał m.in. do wykonywania praktyki lekarskiej w granicach ustawodawstwa, obowiązującego w Polsce. Ponadto wskazane dokładnie uzasadnienie (w tym ustawowe) nadania tytułu lekarza, pieczęć uniwersytecka, podpisy rektora i dziekana, data i miejsce 23 stycznia 1940 r., Warszawa, informacja o druku urzędowym: Sign. D.L.I. Drukarnia Państwowa nr II , na stronie czwartej poświadczenie dokumentu przez dyrektora francuskiego urzędu ds. ochrony uchodźców i bezpaństwowców (pieczęć i podpis) oraz tłumacza przysięgłego (?) (pieczęć i podpis), dwie wewnętrzne strony niewypełnione, druk, rkps, mps, język polski i francuski, wym. bez rozłożenia 210 x 290 mm 4. MRS/AM/ Dyplom/świadectwo, w którym Prezes rady Ministrów stwierdza o nadaniu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Eugeniuszowi łazowskiemu Złotego Krzyża Zasługi po raz pierwszy za zasługi w pracy społecznej, Londyn, 11 listopada 1990 r., pieczęć i podpis Prezesa rady Ministrów, podobizna graficzna Złotego Krzyża Zasługi, druk, rkps, język polski, wym. 319 x 228 mm

23 5. MRS/AM/ Wycinek prasowy z czasopisma Parade Magazine z 1983 r.(6 listopad), m.in. artykuł zatytułowany The Phony Typhus Epidemic (Fałszywa epidemia tyfusu), reprodukcja fotografii doktorów E. Łazowskiego i Stanisława Matulewicza. Artykuł przedstawia dobroczynną działalność E. Łazowskiego i S. Matulewicza w okresie II wojny światowej, działalność polegała na wykorzystaniu odkrycia medycznego do wywołania sztucznej epidemii tyfusu i tym samym do uratowania wielu ludzi, druk, język angielski, autor artykułu prawdopodobnie David Carter, wym. 252 x 291 mm 6. MRS/AM/ Czasopismo Sunday Sun-Times z 2001 r. (sobota 19 sierpnia), niekompletne, w czasopiśmie znajduje się artykuł poświęcony dobroczynnej działalność E. Łazowskiego i S. Matulewicza w okresie II wojny światowej, działalność polegała na wykorzystaniu odkrycia medycznego do wywołania sztucznej epidemii tyfusu i tym samym do uratowania wielu ludzi, artykuł zatytułowany Chicago s Schindler. He duped Nazis, saved thousands, (Schindler z Chicago. Oszukał nazistów, ocalił tysiące), przyrównujący postać E. Łazowskiego do Oscara Schindlera, reprodukcje fotografii: Oscara Schindlera, Eugeniusza Łazowskiego, z pobytu E. Łazowskiego w Polsce, rynku rozwadowskiego z 1941 r., E Łazowskiego z S. Matulewiczem, artykuł dwustronicowy, autor artykułu Art Golab, druk, język angielski, strona artykułu zawierająca m.in. fotografię rozwadowskiego 2 sztuki, wym. bez rozłożenia 290 x 363 mm

24 7. MRS/AM/ Wycinek prasowy z czasopisma American Medical News 1977 (5 grudnia), zawierający artykuł zatytułowany MDs saved town from Nazis with phony typhus epidemic (Doktorzy medycyny uratowali miasto przed nazistami za pomocą sztucznej epidemii tyfusu), opis dotyczy m.in. dobroczynnej działalność E. Łazowskiego i S. Matulewicza w okresie II wojny światowej, działalność polegała na wykorzystaniu odkrycia medycznego do wywołania sztucznej epidemii tyfusu i tym samym do uratowania wielu ludzi, reprodukcje fotografii: E Łazowskiego z S. Matulewiczem oraz E. Łazowskiego w Illinois Children's Hospital School, druk, język angielski, autor artykułu Richard Lewis, wym. 279 x 384 mm 8. MRS/AM/ Wyciek prasowy z czasopisma American Medical News 1978 (26 maja), zawierający krótki artykuł zatytułowany <<Hoax>> MDS reunited (Lekarze "fałszywej medycyny" ponownie zjednoczyli się), artykuł jest krótkim przedstawieniem dobroczynnej działalność E. Łazowskiego i S. Matulewicza w okresie II wojny światowej, działalność polegała na wykorzystaniu odkrycia medycznego do wywołania sztucznej epidemii tyfusu i tym samym do uratowania wielu ludzi, reprodukcja fotografii S. Matulewicza z E. Łazowskim, druk, język angielski, autor artykułu Richard Lewis, wym. 278 x 385 mm 9. MRS/MP/ Kopia świadectwa autorskiego o dokonaniu wynalazku wydanego przez Urząd Patentowy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dla dr med. Eugeniusza Łazowskiego, który był współtwórcą wynalazku pt. Sposób pobierania prób powietrza w celu badania zawiesin mikrobiologicznych (lub) i mechanicznych, a także niektórych gazowych oraz aparat do wykonywania tego sposobu. Patent nr Świadectwo wydane 11 stycznia 1955 r. w Warszawie, podpis prezesa Urzędu Patentowego Zbigniewa Muszyńskiego, godło PRL, na pierwowzorze/oryginale druk i rkps, język polski, wym. 213 x 277 mm

25 10. MRS/MP/ Kopia dokumentu wydanego przez Kongres Polonii Amerykańskiej, zaświadczającego o nadaniu Eugeniuszowi Łazowskiemu nagrody Soldier of Liberty Award 4 marca 2002 r w trakcie Pulaski Day Banquet (Bankiet Parady Pułaskiego?) w Chicago, na pierwowzorze/oryginale druk i rkps, podpisy prezesa, I wiceprezesa i II wiceprezesa Kongresu Polonii Amerykańskiej, język angielski, wym. 277 x 215 mm Duchowieństwo Ks. Potaczała, ks. Ziemiański, ks. Walenty Jasionowski, Ks. Michał Dukiet proboszcz rozwadowski ( )

26 o. Hieronim Ryba, o. Florian Janocha

27 III. Handel, usługi i rzemiosło Tekst ogólny W tej części wystawy znajdą się fotografie całych familii, bądź jej poszczególnych członków, natomiast prezentowane eksponaty łączyć się będą z życiem codziennym rodzin na przełomie XIX i XX wieku, oraz profesjami którymi się zajmowali. Wystawa przywraca pamięć o ludziach, którzy mieszkali tu od pokoleń, ale i tych którzy przybyli tu w poszukiwaniu pracy i zastali w tym mieście na wiele lat. To z tego miejsca wywodzili się doskonali rzemieślnicy, handlowcy, ludzie niezwykle przedsiębiorczy. Wystawa pozwala też prześledzić pewien łańcuch pokoleń, szczególnie że wiele rodzin tworzących historię i klimat Rozwadowa od dawna już nie jest obecna w mieście. Zasłużonym uznaniem cieszyły się rozwadowskie rody Krzemińskich, Migielskich, Skruchów, Stobnickich, Szklenerów czy Serwackich trudniące się handlem, rzemiosłem i różnego rodzaju usługami. Słynące również z doskonałego zaopatrzenia prowadzonych przez nich lokali. W smaczne wędliny zaopatrywano się u Kułacza, pieczywo kupowano u Skrucha, a towary kolonialne u Karoliny Półchłopek. Wyroby kamieniarskie zamawiano u Jękotów, zaś stolarskie najlepsze były u Szwakopów. Usługi krawieckie świadczył Franciszek Pałka, a także Franciszek Jackowski. Artykuły malarskie sprzedawali Ciołkosze, którzy wykonywali również usługi w tym zakresie. Tłumnie odwiedzany zakład fryzjerski znajdował się u Szklenera w dawnym ratuszu. W pamięć zapadły mieszkańcom legendarne w smaku wyroby Piekarni Katolickiej Tadeusza Skrucha. Rozwadowski rynek otoczony przez liczne sklepy i lokale usługowe przez stulecia był sercem miasta. Niegdyś można było tu kupić wyroby warsztatów stolarskich, krawieckich czy szewskich, handlowano zbożem, mięsem, rybami, trunkami i tekstyliami. W bliższym lub dalszym oddaleniu od rynku pracowały warsztaty rzemieślnicze i wytwórnie przemysłowe, takie jak drukarnie, zakład ceramiki budowlanej, tartaki, kuźnie, młyny, kaszarnia, wytwórnie alkoholi czy rozlewnie piwa. Ze względu na szczupły zasób materiałów archiwalnych i zabytkowych na wystawie jedynie zasygnalizowano, historię rodzin żydowskich, zajmujących się głównie handlem i usługami. Warto również zwrócić uwagę na towarzyszące osobom na zdjęciach rekwizyty: zabawki, meble, rowery i wiele innych charakterystyczny dla danego okresu obiektów, które również będziemy prezentować na wystawie.

28 Restauratorzy Eksponaty: Butelki lokalnych rozlewni, karta win, fragment zestawu mebli do restauracji Historie rodzinne restauratorów rozwadowskich Antoni Migielski prowadził Hotel Polski z restauracją (mieściła się tam też siedziba Związku Strzeleckiego, z kinem i teatrem), oraz rozlewnię napojów. Z żoną Wiktorią z Kormanków mieli trzy córki: Olgę, Teresę i Leokadię (reżyser filmowy, absolwentka PWSF w Łodzi). Henryka prowadziła zakład fotograficzny, wyszła za mąż za inżyniera Alojzego Heffnera, z

29 Bielska-Białej. Mieli trójkę dzieci: Marka, Annę i Beatę. Kamila uczyła się gimnazjum w Nisku, a później w szkole w Białej Podlaskiej. Pomagała w rodzinnych interesach. Podczas okupacji, ze swoją dobrą znajomością języka niemieckiego wspomagała brata Ludwika w prowadzeniu Składu. Wyszła za mąż za Jerzego Plutę, miała córki Jadwigę i Jolantę. Janina wyszła za mąż za Józefa Kormanka (brata Wiktorii, żony Antoniego), który był sędzią w Rozwadowie, później pracował jako radca prawny na kolei. Mieszkali we Lwowie, lecz po wybuchu wojny wrócili do Rozwadowa, mieli syna Tadeusza. Ludwik był z wykształcenia adwokatem. Prowadził Skład materiałów budowlanych i opałowych Budowa. Z żoną Zofi ą, farmaceutką miał córkę Krystynę. Stanisław Gruszka Stanisław Gruszka ( ) prowadził restaurację i wynajmował pokoje gościnne przy Rynku. Piastował też funkcję prezesa rozwadowskiego gniazda Sokoła. Od 1927 r. pozostawał członkiem rady nadzorczej Banku Ludowego w Rozwadowie, sprawował również mandat miejskiego radnego. W restauracji gości często osobiście witał kulturalny i szarmancki właściciel, mający tam swoje stałe miejsce. W lokalu odbywały się wszelakie doniosłe, miejskie uroczystości i imprezy. A można tam ponoć było zjeść najlepsze w

30 Rozwadowie flaki oraz pokosztować wybornych trunków z wytwórni J.A. Baczewskiego, hr. Tarnowskiego z Dzikowa, hr. Potockiego z Łańcuta czy J. Muszyńskiego ze Lwowa. W czasie wojny St. Gruszka został zatrzymany przed Niemców; w więzieniu w wyniku tortur, stracił zdrowie. Jak wieść niesie cenne trunki i restauracyjne specjały ukrył w piwnicy, do której wejście zamurowano. Nie przeszkodziło to amatorom pożądanych w czas wojny frykasów i pod nieobecność właściciela, rozbijając mur rozszabrowali zawartość ukrytego magazynu. Piekarze Historia rodziny Skruchów Rodzina Skruchów przez lata kojarzona była w Rozwadowie i okolicy z wyjątkowej jakości pieczywem, wyrabianym tradycyjnymi metodami, we własnej piekarni. Korzenie rodu sięgają Czech, w okolice nadsańskie przybyli z Lusławic w pow. tarnowskim. W Rozwadowie pierwszy Skruch osiadł ożeniwszy się córką Franciszka Kokoszyńskiego, młynarza, którego wiatrak stał na Kokoszej Górze. Jego syn Tadeusz ( ), po latach zdobywania doświadczeń jako mistrz piekarski, wrócił w rodzinne strony, z żoną Martą z Dropińskich, i zakupił piekarnię od Tomasza Kawalca. Zaczęła ona działalność w 1934, a wzrost zapotrzebowania na pieczywo, związany z budową Stalowej Woli, rozpoczął lata jej prosperity. Ciekawostką jest fakt, iż w okresie międzywojennym działało w Rozwadowie jednocześnie nawet 8 piekarni. Firmę po Tadeuszu przejął jego syn Stanisław, a potem wnuk Mateusz. Smaczny chleb oraz bułki, rogale i legendarne precle cieszyły się ogromnym powodzeniem. Oferowała swe wypieki do początków XXI wieku. W kamienicy rodziny Skruchów mieszczącej się w narożniku rynku, mieścił się sklep piekarniczy oraz obuwniczy słynnej firmy Bata. Eksponaty: Szyld, formy cukiernicze

31

32 Handel

33 Eksponaty np. zabytkowa waga jako symbol handlu, artykuły ze sklepów (opakowania) Rodzina Stobnickich, Półchłopków Aniela ( ) i Kazimierz ( ) Stobniccy mieszkali z dziećmi w kamienicy przy Rynku 44. Prowadzili tam kawiarnię i restaurację oraz sklep z galanterią, w którym pani Aniela sprzedawała kapelusze, a pan Kazimierz przybory strzelnicze. Ich najstarszy syn Feliks, żołnierz września, odznaczony krzyżem VM, otworzył sklep z towarami kolonialnymi i artykułami gospodarstwa domowego, jego brat Stanisław po wojnie handlował galanterią, zaś

34 Stefan pracował na kolei. Rodzina Półchłopków Sklep kolonialny Karoliny Półchłopek funkcjonował od 1910 r., sprzedawano w nim towary sprowadzane z zagranicy: kawę, herbatę, rodzynki, przyprawy i in. Właścicielka sklepu zginęła tragicznie, raniona granatem we własnym domu w 1945 r. Napad miał charakter rabunkowy. Okrągły kiosk na wprost sklepu należał także do Karoliny Półchłopek, sprzedawano w nim gazety i papierosy. IV Usługi Szewc Eksponaty, maszyny do szycia, buty Historia rodziny Babiarzów Andrzej Babiarz ( ) był z zawodu szewcem, wraz z żoną Anną ( ) i sześciorgiem dzieci (Helena, Aleksander, Stanisław, Tadeusz, Kazimierz, Władysław) zamieszkiwali w budynku po dawnych aresztach, obok Zamku Lubomirskich.

35

36 Krawcy Eksponaty: maszyna do szycia, grzybek do cerowania Franciszek Jackowski Franciszek Jackowski ( ) całe życie zajmował się krawiectwem, w domu na ul.

37 Ściegiennego miał swoja pracownię. Początkowo swój zakład prowadził ze szwagrem Franciszkiem Pałką, uznanym w Rozwadowie krawcem, właścicielem dużego zakładu. Stolarstwo Eksponaty: strugi stolarske Rodzina Szwakopów

38 Ignacy Szwakop ( ) zajmował się stolarstwem. Z Elżbietą z Dybków ( ) mieli siedmioro dzieci: Roman i Jan poszli w ślady ojca zostając stolarzami. Do dziś przy ulicy Jagiellońskiej istnieje dom rodzinny Szwakopów z niezwykle kunsztownym rzeźbieniem dekorującym przeszklone wejście, które sami wykonali. Zakład produkował meble oraz trumny. Kamieniarze Rodzina Jękotów (brak obiektów zdjęcia realizacji) Michał Jękot ( ) oraz jego syn Jan prowadzili powszechnie znany w regionie zakład kamieniarski. Nagrobki sygnowane ich nazwiskiem są dość liczne na cmentarzu w Rozwadowie. Wykonane są z charakterystycznego, czerwonego piaskowca. Nagrobki z ich zakładu znajdują się również w Zaleszanach, Racławicach, Turbi, Radomyślu i in.. Wykonywali także prace poza cmentarnem np. pomnik w trześni. Michał Jękot wykonał także fundamenty z naturalnego kamienia pod budowę kościoła parafialnego w Zaleszanach oraz Krzyż Grunwaldzki w miejscowości Trześń (gmina Gorzyce).

39 Kowalstwo Pietruszyńscy Eksponat: wyroby kowalskie Drukarze: Rodzina Joraszów Szyld. Wzornik wizytówek, przykładowe druki, afisze

40 Jerzy Jorasz - właściciel Zakładów Graficznych w Rozwadowie, 1940/41 r.

41 Fryzjerzy Stanisław Szklener Eksponat: Krzesło fryzjerskie, przybory do golenia

42

43 Krzesło fryzjerskie prostej konstrukcji drewnianej, wsparte na 4 nogach, z kwadratowym siedziskiem i oparciem, obitymi skórą. Ponad oparciem widnieje prostokątne, ruchome opieradełko pod głowę. Lokówka, w formie nożyc, składających się z walcowatego pręta zakończonego trójkątnie i dopasowanej do niej ruchomej rynienki