Jakie są zasady magazynowania niebezpiecznych

Transkrypt

1

2 zynowe powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa, stosownie do rodzaju i właściwości składowanych w nich materiałów. Przy składowaniu materiałów należy: określić dla każdego rodzaju składowanego materiału miejsce, sposób i dopuszczalną wysokość składowania; zapewnić, aby masa składowanego ładunku nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia urządzeń przeznaczonych do składowania (regałów, podestów itp.); zapewnić, aby masa składowanego ładunku, łącznie z masą urządzeń przeznaczonych do jego składowania i transportu, nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia podłóg i stropów, na których odbywa się składowanie; wywiesić czytelne informacje o dopuszczalnym obciążeniu podłóg, stropów i urządzeń przeznaczonych do składowania. 2 Jakie są zasady gospodarki magazynowej? Prawidłowa gospodarka magazynowa powinna uwzględniać odpowiednie zasady organizacji przechowywania produktów biobójczych. Regały powinny mieć odpowiednio wytrzymałą i stabilną konstrukcję oraz zabezpieczenia przed ich przewróceniem się. Szerokość odstępów między regałami powinna być odpowiednia do stosowanych środków transportowych oraz powinna umożliwiać bezpieczne operowanie tymi środkami i ładunkami. Sposób układania materiałów na regałach i ich zdejmowania nie może stwarzać zagrożeń dla bezpieczeństwa pracowników. Przedmioty łatwo tłukące się, substancje i preparaty sklasyfikowane jako niebezpieczne oraz materiały o największej masie powinny być składowane na najniższych półkach regałów. Przedmioty, których wymiary, kształt i masa decydują o ich indywidualnym sposobie składowania, powinny być ustawiane lub układane stabilnie, z uwzględnieniem położenia ich środka ciężkości, tak, aby zapobiec ich wywróceniu się lub spadnięciu pracy (tekst pierwotny: Dz. U r. Nr 129 poz. 844; tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Jakie są zasady magazynowania niebezpiecznych produktów biobójczych? Produkty biobójcze w szczególności sklasyfikowane jako niebezpieczne mogą być traktowane jako materiały niebezpieczne w rozumieniu przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. W myśl przepisów tego rozporządzenia materiałami niebezpiecznymi są w szczególności substancje i preparaty chemiczne sklasyfikowane jako niebezpieczne, zgodnie z przepisami o substancjach i preparatach chemicznych. 4 Należy również zauważyć, iż zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 13 września o produktach biobójczych w obrocie mogą znajdować się produkty biobójcze wyłącznie w oryginalnych, szczelnych opakowaniach jednostkowych, wykluczających możliwość pomyłkowego zastosowania do innych celów, a w szczególności w celu spożycia przez ludzi. Natomiast zgodnie z art. 43 ww. ustawy produkty biobójcze, które mogą zostać pomyłkowo wzięte za artykuły żywnościowe, napoje albo pożywienie dla zwierząt, należy pakować w taki sposób, aby ograniczyć do minimum ryzyko wystąpienia tego rodzaju pomyłek. Te produkty biobójcze, które są powszechnie dostępne i które mogą zostać pomyłkowo wzięte za artykuły żywnościowe, napoje albo pożywienie dla zwierząt, powinny zawierać składniki zniechęcające do ich spożycia. Ponadto, biorąc pod uwagę wymagania dla materiałów niebezpiecznych kolejny raz należy stwierdzić, iż produkty biobójcze (klasyfikowane jako niebezpieczne) należy przechowywać w miejscach i opakowaniach przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych. W myśl przepisów rozporządzenia 3 Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2003 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne miejsca, w których substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne przechowywane są w znaczących ilościach, oznakowuje się znakami ostrzegawczymi zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 26 ustawy o substancjach i preparatach chemicznych lub znakami ostrze- 4 pracy (tekst pierwotny: Dz. U r. Nr 129 poz. 844; tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. gawczymi dla materiałów niebezpiecznych określonymi w załączniku do ww. rozporządzenia, przy zastosowaniu tych samych piktogramów, chyba że właściwy dostęp do informacji o zagrożeniach stwarzanych przez substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne zapewniony jest przez oznakowanie opakowań takich substancji lub preparatów. Miejsca, w których składowane są różnorodne substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne, mogą być oznakowane za pomocą znaku ostrzegawczego ogólny znak ostrzegawczy ostrzeżenie o niebezpieczeństwie, określonego w załączniku do przedmiotowego rozporządzenia. 5 Ryc. 1 Ogólny znak ostrzegawczy - ostrzeżenie o niebezpieczeństwie 6 Pomieszczenia, aparatura, środki transportu, zbiorniki i opakowania, w których są stosowane, przemieszczane lub przechowywane materiały niebezpieczne powinny być odpowiednie do właściwości tych materiałów. W czasie transportu, składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych należy stosować odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej chroniące pracowników przed szkodliwym lub niebezpiecznym działaniem tych materiałów. 7 Zbiorniki, naczynia i inne opakowania służące do przechowywania materiałów niebezpiecznych powinny być: 5 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2003 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne (Dz. U. Nr.6, poz.552 z 2003 roku) 6 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2003 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne (Dz. U. Nr.6, poz.552 z 2003 roku) 7 pracy. (tekst pierwotny: Dz. U r. Nr 42 Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Pracowników DDiD, 1/2008 (52)

3 oznakowane w sposób określony w odrębnych przepisach; wykonane z materiału niepowodującego niebezpiecznych reakcji chemicznych z ich zawartością i nieulegającego uszkodzeniu w wyniku działania znajdującego się w nich materiału niebezpiecznego; wytrzymałe i zabezpieczone przed uszkodzeniem z zewnątrz odpowiednio do warunków ich stosowania; odpowiednio szczelne i zabezpieczone przed wydostawaniem się z nich niebezpiecznej zawartości lub dostaniem się do ich wnętrza innych substancji, które w kontakcie z ich zawartością mogą stworzyć stan zagrożenia; wypełnione w sposób zapewniający wolną przestrzeń odpowiednio do możliwości termicznego rozszerzania się cieczy w warunkach przechowywania, transportu i stosowania. Przechowywanie materiałów niebezpiecznych w pojemnikach i opakowaniach służących do środków spożywczych jest niedopuszczalne. 8 Należy zwrócić uwagę, iż dodatkowym źródłem informacji, przy określaniu warunków przechowywania produktów biobójczych, jest karta charakterystyki. Karta charakterystyki stanowi narzędzie służące do przekazywania dalszym użytkownikom stanowiącym bezpośrednie kolejne ogniwa łańcucha dostaw właściwych informacji dotyczących bezpieczeństwa. Informacje dostarczone w karcie charakterystyki spełniają również wymagania zawarte w dyrektywie Rady 98/24/WE w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym z czynnikami chemicznymi w miejscu pracy. W szczególności karta charakterystyki umożliwia pracodawcy stwierdzenie, czy w miejscu pracy znajdują się niebezpieczne czynniki chemiczne a także ocenę ryzyka wynikającego z ich zastosowania dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. Szczegółowe informacje dotyczące sposobu magazynowania znajdują się w pkt 7 karty charakterystyki pt. Postępowanie z substancją/preparatem i jej/jego magazynowanie. W zakresie magazynowania w punkcie 7 karty charakterystyki można znaleźć infor- 8 macje dotyczące warunków bezpiecznego magazynowania, w szczególności: projektowania magazynu (np. magazyn do przechowywania materiałów, łatwopalnych), zabezpieczenia instalacji kanalizacyjnych i wentylacyjnych, zabezpieczenia pomieszczenia lub zbiornika przed możliwością rozlania i wydostania się substancji na zewnątrz, konieczność oddzielnego przechowywania substancji lub preparatu ze względu na możliwość wystąpienia niebezpiecznych reakcji między nimi, warunków w pomieszczeniach lub zbiornikach magazynowych (temperatura i wilgotność wartości dopuszczalne i ich zakresy, oświetlenie, konieczność przechowywania w atmosferze gazu obojętnego itd.), wymagania dotyczące stosowania urządzeń elektrycznych, sposobów zapobiegania elektryczności statycznej. Karta charakterystyki jest również źródłem informacji o: dopuszczalnych ilościach, które mogą być przechowywane w określonych warunkach, określonych wymaganiach, w szczególności rodzajach materiałów jakich należy użyć do pakowania i produkcji pojemników przeznaczonych dla danej substancji lub preparatu, technicznych środkach ochrony w przypadku pożaru lub wybuchu (np. ognioodporne magazyny, systemy przeciwpożarowe, itp.) Bezpieczne postępowanie z substancją/ preparatem oraz jej/jego magazynowanie może, w wielu przypadkach, być opisane przez zwroty S określające warunki bezpiecznego stosowania substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego. 9 Poniżej przedstawiono przykładowe informacje zawarte w pkt 7 karty charakterystyki dotyczące warunków bezpiecznego przechowywania produktów biobójczych: 9 Zał. II Rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE produkt biobójczy do zwalczania innych kręgowców, kat. IV, gr.23 klasyfikowany jako szkodliwy Przechowywać: pojemnik szczelnie zamknięty w wentylowanym pomieszczeniu, w miejscu suchym, z dala od dzieci, żywności, napojów i pasz dla zwierząt, w temperaturze 0-30 o C. Unikać sąsiedztwa wonnych środków chemicznych. produkt biobójczy do zwalczania szkodliwych owadów, kat.ii gr.18, w formie proszku do sporządzania roztworów wodnych, preparat klasyfikowany jako niebezpieczny dla środowiska i drażniący Przechowywać: pojemnik szczelnie zamknięty w wentylowanym pomieszczeniu, w miejscu suchym, z dala od dzieci, żywności, napojów i pasz dla zwierząt. produkt biobójczy do zwalczania gryzoni, kat. III, gr. 14, nie klasyfikowany jako niebezpieczny Przechowywać: pojemnik szczelnie zamknięty w wentylowanym pomieszczeniu, w miejscu suchym, z dala od dzieci, żywności, napojów i pasz dla zwierząt, w temperaturze powyżej 0 o C. Unikać sąsiedztwa wonnych środków chemicznych. Często określając warunki przechowywania opracowujący kartę charakterystyki opisują warunki przechowywania korzystając z zastosowania zwrotów S. W tabeli 1 przedstawiono wybrane zwroty stosowane przy określaniu warunków przechowywania. Jakie są stosowane procedury postępowania w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska? By zapewnić właściwe warunki przechowywania (magazynowania) produktów biobójczych należy również zagwarantować należytą ochronę środowiska, a mianowicie określić procedury postępowania w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska produktu biobójczego. Ze względu na charakter działania produktów biobójczych istotne jest uniemożliwienie przedostania się uwolnionych produktów do kanalizacji, wód gruntowych, czy powierzchniowych. Szczegółowe informacje dotyczące postępowania w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska można znaleźć w pkt 6 karty charakterystyki. Biorąc pod uwagę właściwości substancji lub preparatu (produktu biobójczego niebezpiecznego) informacje dotyczące bezpiecznego postępowania z uwolnionym do środowiska materiałem obejmują indywidualne środki ostrożności oraz środki ostrożności w zakresie ochrony środowiska. W kartach charakterystyki wskazuje się środki ochrony Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Pracowników DDiD, 1/2008 (52) 43

4 Tabela 1. Wybrane zwroty stosowane przy określaniu warunków przechowywania substancji i preparatów chemicznych1 Nr zwrotu S S1 Zwrot określający warunki bezpiecznego stosowania ( w zakresie przechowywania) Przechowywać pod zamknięciem. S1/2 Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi. S2 S3 Chronić przed dziećmi. Przechowywać w chłodnym miejscu. S3/7 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w chłodnym miejscu. S3/9/14 S3/9/14/49 S3/9/49 Przechowywać w chłodnym, dobrze wentylowanym miejscu, z dala od (materiału wskazanego przez producenta). Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu, w chłodnym, dobrze wentylowanym miejscu; nie przechowywać razem z... (materiałami wskazanymi przez producenta). Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu w chłodnym, dobrze wentylowanym miejscu. S3/14 Przechowywać w chłodnym miejscu; nie przechowywać razem z... (materiałami wskazanymi przez producenta). S4 S5 S6 S7 Nie przechowywać w pomieszczeniach mieszkalnych. Przechowywać w... (cieczy wskazanej przez producenta). Przechowywać w atmosferze... (obojętnego gazu wskazanego przez producenta). Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty. S7/8 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w suchym pomieszczeniu. S7/9 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w miejscu dobrze wentylowanym. S7/47 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w temperaturze nieprzekraczającej... C (określi producent). S8 S9 S12 S13 S14 S15 S16 S17 S18 S47 Przechowywać pojemnik w suchym pomieszczeniu. Przechowywać pojemnik w miejscu dobrze wentylowanym. Nie przechowywać pojemnika szczelnie zamkniętego. Nie przechowywać razem z Żywnością, napojami i paszami dla zwierząt. Nie przechowywać razem z... (materiałami określonymi przez producenta). Przechowywać z dala od źródeł ciepła. Nie przechowywać w pobliżu źródeł zapłonu - nie palić tytoniu. Nie przechowywać razem z materiałami zapalnymi. Zachować ostrożność w trakcie otwierania i manipulacji z pojemnikiem. Przechowywać w temperaturze nieprzekraczającej... C (określi producent). S47/49 Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu w temperaturze nieprzekraczającej... C (określi producent). S48 S49 Przechowywać produkt zwilżony... (właściwy materiał określi producent). Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu. Tabela 2. Wybrane zwroty stosowane przy określaniu warunków przechowywania substancji i preparatów chemicznych1 Nr zwrotu S S29 S57 S59 S60 S61 Zwrot określający warunki bezpiecznego stosowania ( postępowania w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska) Nie wprowadzać do kanalizacji. Używać odpowiednich pojemników zapobiegających skażeniu środowiska. Przestrzegać wskazówek producenta lub dostawcy dotyczących odzysku lub wtórnego wykorzystania. Produkt i opakowanie usuwać jako odpad niebezpieczny. Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki. indywidualnej dla ludzi, którzy mieli kontakt z uwolnioną do środowiska substancją/ preparatem, co jest szczególnie istotne dla osób sprzątających po niezamierzonym uwolnieniu do środowiska określonej substancji/preparatu. Ponadto w karcie opisuje się środki, jakie należy przedsięwziąć w celu zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska po niezamierzonym uwolnieniu produktu do środowiska tj.: unikanie wprowadzania substancji lub preparatu do kanalizacji, wód powierzchniowych i gruntowych oraz do gleby, ewentualna konieczność ostrzeżenia okolicznych mieszkańców/kompetentnych władz. W karacie charakterystyki podaje się również metody oczyszczania, środki stosowane do neutralizacji substancji po niezamierzonym uwolnieniu do środowiska np. użycie materiału sorpcyjnego (np. piasku, ziemi okrzemkowej substancji wiążącej kwasy, uniwersalnej substancji wiążącej, trocin) redukcji gazów lub dymów za pomocą wody, rozcieńczanie uwolnionego produktu (przestrzegając środków ostrożności w zakresie ochrony środowiska). Dodatkowo podaje się w karcie informacje o środkach, których nie można użyć w określonych okolicznościach do oczyszczania oraz wskazuje się nazwy substancji/preparatów do neutralizacji produktu, który w sposób niezamierzony został uwolniony do środowiska. W razie potrzeby stosuje się odwołania do innych punktów karty charakterystyk np. pkt 8 Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej i 13 Postępowanie z odpadami. Podobnie w tym przypadku, w celu określenia sposobu postępowania w sytuacji niezamierzonego uwolnienia do środowiska, stosuje się zwroty S. Przykładowe zwroty S stosowane w tym zakresie zawiera tabela 2. Zabezpieczenia pożarowe W przypadku zabezpieczenia pożarowego pomieszczeń magazynowych, w których przechowywane są produkty biobójcze należy brać pod uwagę m.in. przepisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. Na podstawie 6 ww. rozporządzenia należy stwierdzić, iż właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów bądź ich części stanowiących odrębne strefy pożarowe, prze- 44 Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Pracowników DDiD, 1/2008 (52)

5 znaczonych do wykonywania funkcji magazynowych opracowują instrukcje bezpieczeństwa pożarowego zawierające: 1) warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia obiektu, sposobu użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego i jego warunków technicznych, w tym zagrożenia wybuchem; 2) sposób poddawania przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym stosowanych w obiekcie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic; 3) sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia; 4) sposoby wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, jeżeli takie prace są przewidywane; 5) sposoby praktycznego sprawdzania organizacji i warunków ewakuacji ludzi; 6) sposoby zaznajamiania użytkowników obiektu z treścią przedmiotowej instrukcji oraz z przepisami przeciwpożarowymi. Dopuszcza się, aby instrukcja, o której mowa powyżej stanowiła w obiektach produkcyjnych i magazynowych część instrukcji technologiczno-ruchowej. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna być poddawana okresowej aktualizacji, co najmniej raz na dwa lata, a także po takich zmianach sposobu użytkowania obiektu lub procesu technologicznego, które wpływają na zmianę warunków ochrony przeciwpożarowej. Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego nie są wymagane dla obiektów lub ich części, o których mowa, jeżeli nie występuje w nich strefa zagrożenia wybuchem, lub m.in. kubatura brutto budynku lub jego części stanowiącej odrębną strefę pożarową nie przekracza 1000 m 3. Przy używaniu lub przechowywaniu materiałów niebezpiecznych należy przede wszystkim: 1) wszystkie czynności związane z wytwarzaniem, przetwarzaniem, obróbką, transportem lub składowaniem materiałów niebezpiecznych wykonywać zgodnie z warunkami ochrony przeciwpożarowej określonymi w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, lub według wskazań ich producenta; 2) utrzymywać ilość materiału niebezpiecznego znajdującego się na stanowisku pracy nie większą niż dobowe zapotrzebowanie lub dobowa produkcja, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej; 3) przechowywać zapas materiałów niebezpiecznych przekraczający wielkość określoną w punkcie powyżej w oddzielnym magazynie przystosowanym do takiego celu; 4) przechowywać materiały niebezpieczne w sposób uniemożliwiający powstanie pożaru lub wybuchu w następstwie procesu składowania lub wskutek wzajemnego oddziaływania; 5) przechowywać ciecze o temperaturze zapłonu poniżej 328,15 K (55 C) wyłącznie w pojemnikach, urządzeniach i instalacjach przystosowanych do tego celu, wykonanych z materiałów co najmniej trudno zapalnych, odprowadzających ładunki elektryczności statycznej, wyposażonych w szczelne zamknięcia i zabezpieczonych przed stłuczeniem. 10 Instrukcje i procedury oraz kontrole Pracodawca jest obowiązany zapewnić systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalić sposoby rejestracji nieprawidłowości i metody ich usuwania. 11 Dodatkowo pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników, obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych, postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi, udzielania pierwszej pomocy. W magazynach powinny być wywieszone instrukcje określające sposób składowania, pakowania, załadunku i transportu materiałów niebezpiecznych; z treścią instrukcji powinni zostać zapoznani pracownicy zatrudnieni przy tych pracach. 12 Sytuacje awaryjne i system pierwszej pomocy Ponadto pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom magazynu sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy 10 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U.Nr.80, poz.563 z 2006 roku) w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić: 1) punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace powodujące duże ryzyko wypadku lub związane z wydzielaniem się par, gazów albo pyłów substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne ze względu na ostre działanie toksyczne; 2) apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy. Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń. Obsługa punktów i apteczek powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy. W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny być odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polską Normą, i łatwo dostępne. Jeżeli podczas procesów pracy występuje niebezpieczeństwo oblania pracowników środkami żrącymi lub zapalenia odzieży na pracowniku nie dalej niż 20 m w linii poziomej od stanowisk, na których wykonywane są te procesy, powinny być zainstalowane natryski ratunkowe (prysznice bezpieczeństwa) do obmycia całego ciała oraz oddzielne natryski (prysznice) do przemywania oczu. Natryski powinny, w razie potrzeby, umożliwiać ich natychmiastowe uruchomienie samoczynne lub w inny sposób z uwzględnieniem ograniczonej sprawności osób z nich korzystających. Natryski powinny być zasilane wodą nieogrzewaną i działać niezawodnie bez względu na warunki atmosferyczne. 13 Piśmiennictwo 1. Ustawa z dnia 13 września 2002 r. o produktach biobójczych (Dz.U.Nr.39, poz.252, z 2007 roku poz. 844; tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz z późn. zm.) Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Pracowników DDiD, 1/2008 (52) 45

6