Edward Czerwiński BADANIE RADIOLOGICZNE I MORFOMETRIA. Wskazania do badania radiologicznego

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Edward Czerwiński BADANIE RADIOLOGICZNE I MORFOMETRIA. Wskazania do badania radiologicznego"

Katarzyna Głowacka
8 lat temu
Przeglądów:

1 Edward Czerwiński BADANIE RADIOLOGICZNE I MORFOMETRIA Wskazania do badania radiologicznego 1. Diagnostyka złamań kręgosłupa 2. Weryfikacja skuteczności leczenia 3. Diagnostyka schorzeń i zespołów bólowych 4. Diagnostyka i monitorowanie leczenia złamań obwodowych 5. Diagnostyka różnicowa Diagnostyka złamań kręgosłupa Rodzaje radiogramów: Kręgosłup piersiowy projekcja AP i boczna Kręgosłup lędźwiowy projekcja AP i boczna Podział złamań zależnie od obniżenia wysokości kręgu: klinowe (najczęstsze; wysokość przednia) dwuwklęsłe (wys. środkowa) zmiażdżeniowe (wys. tylna) Ocena wizualna radiogramów Zmiany osteoporotyczne zanik beleczkowania poziomego obraz pustych, obramowanych kręgów ubytek minerałów widoczny w 40% Wykluczenie/stwierdzenie innych zmian patologicznych zmiany zwyrodnieniowe nowotworowe zapalne inne Ocena półilościowa złamań kręgów Genanta: Ocena wizualna trzonów kręgów Th4 do L4, obniżenie którejkolwiek wysokości trzonu. prawidłowy (stopień 0) niewielka deformacja - stopień 1; około 20-25% obniżenia wysokości trzonu; ok % zmniejszenie powierzchni umiarkowana deformacja - stopień 2; 25-40% obniżenie wysokości i zmniejszenie powierzchni o 20-40% ciężka deformacja - stopień 3; ok. 40% obniżenie wysokości i powierzchni Zależnie od lokalizacji złamania podział na deformacje: klinowa (przednia wysokość) dwuwklęsła (środkowa) zmiażdżeniowa (tylna) Morfometria radiologiczna (MRX - Morphometric radiography) 1

Diagnostyka różnicowa Diagnostyka złamań kręgosłupa Rodzaje radiogramów: Kręgosłup piersiowy projekcja AP i boczna Kręgosłup lędźwiowy projekcja AP i boczna Podział złamań zależnie od obniżenia

2 Technika radiologiczna musi uwzględnić: 1) odległość ogniska od filmu, 2) warunki ekspozycji, 3) ułożenie pacjenta, 4) lokalizacja kasety i pozycjonowanie promienia centralnego, 5) oddychanie pacjenta podczas ekspozycji Technika wykonywania poszczególnych radiogramów Rtg kręgosłupa piersiowego AP Odległość ogniska od filmu 1.0m (inne 1,2m) Ułożenie na plecach, nogi zgięte w stawach biodrowych ok. 30 o Promień centralny Th7-8 Maksymalny wdech Rtg kręgosłupa piersiowego - boczny Ułożenie na lewym boku Promień centralny Th7-Th8 Lekki oddech (żeby rozmazać obraz żeber) Rtg kręgosłupa lędźwiowego AP Promień centralny na krąg L2-L3 Zatrzymanie wdechu Rtg kręgosłupa lędźwiowego - boczny Promień centralny jw. zatrzymanie wydechu Wykonanie pomiarów morfometrycznych na radiogramie Pomiarów dokonujemy w odcinkach Th4-Th12 oraz L1-L5. Identyfikacja kręgów konieczna projekcja AP (ten sam radiogram jest wykorzystywany w następnych badaniach np po roku). Orientacja: Th1 I krąg z żebrem; Th12 krąg ostatni z żebrem (mniej pewny, zmienność osobnicza) Zaznaczenie punktów pomiaru wysokości: tylna (Hp), środkowa (Hm), przednia (Ha) Pomiar linijką odcinków pomiędzy wyznaczonymi punktami Obliczanie obniżenia wysokości trzonu: % obniżenia wysokości przedniej = (Hp - Ha 7 / Hp) x 100 % obniżenia wysokości środkowej = (Hp - Hm) / Hp x 100. % obniżenia wysokości tylnej = (Hp krąg powyżej - Hp krąg oceniany / Hp krąg powyżej ) x 100. Powtarzalność pomiarów jednego obserwatora ocenia się na 3,1%, kilku obserwatorów 5,3%. Definicja złamania kręgosłupa: Obniżenie którejkolwiek wysokości trzonu kręgowego o 20% w stosunku do wysokości tylnej. 2

0m (inne 1,2m) Ułożenie na plecach, nogi zgięte w stawach biodrowych ok.

3 Podział wg stopnia złamania: do 25% niewielkie; 25-40% średnie; ponad 40% ciężkie [1,17,22,25,28,32]. Morfometria absorpcjometrii rentgenowskiej MXA (Morphometric X-ray absorptiometry) Pomiary morfometryczne na podstawie badania densytometrycznego Zalety mała ekspozycja, szybkość badania obraz pierwotnie cyfrowy, łatwa powtarzalność Wady dostępna dla aparatów densytometrycznych z wiązką wachlarzową niska czułość przy niewielkich deformacjach Radiogram dalszego odcinka kości promieniowej i ręki (najłatwiej dostępna przynasada, miejsce najczęstszych złamań osteoporotycznych) Rtg celem oceny struktury (bez złamania): Projekcja: pełna supinacja AP Radiogramy ręki paliczków Projekcja: w pronacji AP Ocena struktury w kierunku zmian osteoporotycznych Kość beleczkowa zcieńczenie zanik beleczek analiza komputerowa struktury Kość korowa zcieńczenia (resorpcja endo- i periostealna) zgąbczenie (resorpcja śródkostna) Pomiar zmian w kości korowej Mierzymy linijką lub suwmiarką II kości śródręcza (Nordin; ale również każdą inną kość długą). grubość kości (AB) szerokości jamy szpikowej (CD) Obliczenia wskaźników masy kości korowej: 1. Grubość warstwy korowej kości (AB-CD). AB- CD 2. Wskaźnik korowy = AB Powierzchnia korowa = AB CD. 2 2 AB CD 4. Wskaźnik powierzchni korowej = AB 3

pierwotnie cyfrowy, łatwa powtarzalność Wady dostępna dla aparatów densytometrycznych z wiązką wachlarzową niska czułość przy niewielkich deformacjach Radiogram dalszego odcinka kości promieniowej i

4 Charakterystyka zmian: osteoporoza postmenopauzalna - szybki zanik kości beleczkowej, resorpcja śródkostna osteoporoza pierwotna - łagodny zanik kości beleczkowej i resorpcja endostealna nadczynność przytarczyc resorpcja sub-periostealna Radiogram bliższego końca kości udowej Ocena struktury bliższego końca kości udowej bez złamania (potocznie: szyjki kości udowej) Rtg projekcja: jak AP miednicy promień centralny, 2 palce powyżej spojenia łonowego Ocena struktury beleczkowej grupy beleczkowania: grupa beleczek kompresyjnych - od górnego kwadrantu głowy kości udowej do łuku Adamsa wtórna grupa kompresyjna - od łuku Adamsa w kierunku krętarza większego beleczki rozciągające - w lustrzanym odbiciu od dolnego kwadrantu głowy naprzeciw łuku Adamsa. Trójkąt Warda - pomiędzy tymi grupami beleczek obciążenie mechaniczne jest niewielkie. W tym też miejscu zanik beleczkowania pojawia się najwcześniej. Półilościowa ocena osteoporozy - wskaźnik Singha stopień 6 - struktura idealna z obecnością wszystkich grup beleczkowania stopień 5 - pojawia się zanik w trójkącie Warda stopień 4 - początkowa osteoporoza; zanika wtórne beleczkowanie kompresyjne, ale jest jeszcze nie przerwane pasmo beleczek rozciągowych stopień 3 osteoporoza; pasmo to jest przerwane stopień 1 - resztki beleczkowania kompresyjnego Doniesienia o korelacji pomiędzy wskaźnikiem Singha a wynikami pomiarów densytometrycznych są rozbieżne. Rtg przy złamaniu promień centralny na staw biodrowy Zawsze projekcja AP i boczna Podział złamań wg AAOS (American Academy of Orthopedic Surgeons; jest też wiele innych podziałów) śródtorebkowe przezkrętarzowe podkrętarzowe PIŚMIENNICTWO 1. Badurski J.: Osteoporoza a złamania. Blackorse Scientific Publishers, Warszawa Borejko M., Dziak A.: Badanie radiologiczne w ortopedii. Warszawa: PZWL Czerwiński E.: Ilościowa ocena zmina występujących pod wpływem fluoru w kości korowej i gąbczastej oraz ich znaczenie diagnostyczne. Rozprawa Habilitacyjna. Coll. Med. Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków Lorenc R.L.: Diagnostyka Osteoporozy. Osteoforum, Warszawa National Osteoporosis Fundation working group on vertebral fractures. Report Assessing Vertebral Fractures. J. Bone Min. Res. 1995: 4(10): Nordin B.E.C. Peacock M., Aaron J.E., i in: Osteoporosis and osteomalacia. Clin. Endocrinol. Metabol. 1980:

promień centralny, 2 palce powyżej spojenia łonowego Ocena struktury beleczkowej grupy beleczkowania: grupa beleczek kompresyjnych - od górnego kwadrantu głowy kości udowej do łuku Adamsa wtórna

5 7. Riggs B.L., Melton L.J.III.: Osteoporosis. Etiology, Diagnosis and management. Raven Pres, New York, 1988Singh M., Nagrath A.R. i in: Changes in trabecular pattern of the upper end of the femur as an index of osteoporosis. J.Bone Joint Surg. 1970; 52A: \\Server\07_Naukowe\czerwinski\ 2003\Lorenc\Badanie radiol Lorenc ec.doc 5

of the upper end of the femur as an index of osteoporosis. J.Bone Joint Surg.

Podobne dokumenty

RADIOLOGICZNE ASPEKTY OSTEOPOROZY

Czerwiński E.: Radiologiczne aspekty osteoporozy. Medycyna Po Dyplomie. Maj 2004, wyd. specjal. pod red. E.Czerwińskiego: Osteoporoza w praktyce lekarskiej; 18-23 RADIOLOGICZNE ASPEKTY OSTEOPOROZY Dr hab.