Raport z badań. Stan świadomości mieszkańców Torunia w zakresie szans kobiet na rynku pracy

Transkrypt

1 Anna Śliwińska - Osiecka Raport z badań Stan świadomości mieszkańców Torunia w zakresie szans kobiet na rynku pracy Badania przeprowadzono w ramach projektu PIW EQUAL Partnerstwo Rodzina Równość Praca, finansowanego w 75% ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz w 25% z budżetu państwa Toruń, lipiec

2 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie Percepcja ról społecznych pełnionych przez kobiety Opinie na temat działań mających na celu wyrównanie pozycji kobiet i mężczyzn Stereotypy płci Podsumowanie...16 Aneks

3 1. Wprowadzenie Głównym celem przeprowadzonych badań było poznanie opinii mieszkańców Torunia na temat sytuacji kobiet na rynku pracy oraz potrzeby podejmowania działań w celu likwidowania nierówności. Aby rozwiązać tak postawiony problem badawczy zaplanowano szereg celów szczegółowych, które zostały zrealizowane w trakcie badań empirycznych: 1. Poznanie percepcji respondentów ról społecznych związanych z płcią, w tym szczególnie roli przypisywanej kobietom - ustalenie, czy, i w jakim stopniu, utrzymuje się w świadomości respondentów tradycyjny podział ról społecznych związanych z płcią; - zidentyfikowanie stereotypów dotyczących kobiet /ich predyspozycji zawodowych, aspiracji życiowych itp./, które często stanowią główne uzasadnienie dyskryminacji kobiet. 2. Zbadanie opinii na temat sytuacji kobiet na rynku pracy: - ustalenie, czy respondenci dostrzegają związane z płcią nierówności na rynku pracy /np. większe bezrobocie kobiet /. 3. Ustalenie, czy w opinii mieszkańców miasta konieczne jest podjecie działań w celu likwidacji nierówności i godzenia ról zawodowych z rolami rodzinnymi. 4. Poznanie opinii respondentów na temat rodzajów działań, które należy podjąć w celu likwidacji nierówności na rynku pracy. 5. Ustalenie, jak zdaniem respondentów można pomóc kobietom w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych /m. in. opinie i oceny na temat telepracy, tworzenia przedszkoli, podejmowania działań prawnych itp./. Uznano, że najodpowiedniejszą metodą, która umożliwi zrealizowanie postawionych wyżej celów badawczych, będzie sondaż przeprowadzony przy użyciu techniki wywiadu kwestionariuszowego na dwóch próbach: reprezentatywnej i celowej. Zastosowanie w badaniach jedynie próby reprezentatywnej nie dałoby szansy na poznanie opinii tych kategorii osób, które mają szczególny wpływ na zatrudnienie kobiet /zbyt mała reprezentacja w populacji badanej/. Dlatego postanowiono zbadać także próbę celową, w której są reprezentowane osoby mające szczególny wpływ na zatrudnienie kobiet: przedstawiciele kadry zarządzającej przedsiębiorstwami, prywatni przedsiębiorcy w tym kobiety przedsiębiorcy, lokalni politycy, doradcy zawodowi i pracownicy socjalni. Próba celowa liczyła 200 osób. 3

4 Próba reprezentatywna, kwotowo udziałowa dorosłych mieszkańców Torunia (od 18 roku życia) liczyła 600 osób, błąd statystyczny próby wyniósł 4%. Rozkład procentowy cech demograficznych respondentów odpowiada strukturze dorosłych mieszkańców Torunia (tab.1., tab. 2., tab. 3.). W próbie dominowały osoby pracujące (62%; tab. 4.). W próbie celowej znalazło się 200 osób (90 prywatni przedsiębiorcy, 46 - pracownicy instytucji związanych z rynkiem pracy, w tym pracownicy socjalni i doradcy zawodowi, 43 przedstawiciele kadry zarządzającej przedsiębiorstwami, 23 politycy). Starano się tu zachować mniej więcej wyrównane proporcje kobiet i mężczyzn (kobiety 53,5%, mężczyźni 46,5%; tab. 6., Aneks). Najliczniej były w próbie reprezentowane osoby pomiędzy 25 a 59 rokiem życia (tab.7.), a także osoby z średnim i wyższym wykształceniem (tab. 8.). Przyjęte rozwiązanie, polegające na zastosowaniu dwóch prób badawczych, niesie ze sobą konieczność odrębnej analizy danych empirycznych, ale umożliwia jednocześnie pełną realizację głównego celu badań. Badania empiryczne przeprowadzono w czerwcu 2006 roku na terenie Torunia. Jako ankieterzy uczestniczyli w nich studenci socjologii UMK. Raport został podzielony na dwie części, pierwsza z nich, to część opisowa, zawierająca omówienia i interpretacje wyników badań. W drugiej części, w Aneksie 1, zawarto w tablicach i rysunkach prezentację wyników analiz statystycznych danych empirycznych. Takie rozwiązanie uznano za wskazane ze względu na rozmiary analiz statystycznych. Niektóre analizy odpowiedzi respondentów na pytania zawarte w kwestionariuszu wywiadu porównano do wyników badań ogólnopolskich prowadzonych przez CBOS. Kwestionariusz wywiadu zamieszczono w Aneksie Percepcja ról społecznych pełnionych przez kobiety Jednym z celów przeprowadzonych badań empirycznych było ustalenie, jak respondenci postrzegają role społeczne związane z płcią. Czy nadal utrzymuje się tradycyjny podział na role typowe dla kobiet, kojarzone z prowadzeniem domu i opieką nad dziećmi i role typowe dla mężczyzn, utożsamiane z pracą zawodową i utrzymaniem rodziny. Realizację tego celu umożliwia analiza opinii badanych osób na temat najbardziej szanowanego społecznie wzorca pełnienia ról społecznych przez kobiety, stopnia odpowiedzialności obojga małżonków za sytuację materialną rodziny oraz podziału obowiązków w rodzinie. 4

5 Pierwsze pytanie zawarte w kwestionariuszu wywiadu służyło poznaniu opinii mieszkańców Torunia na temat szacunku społecznego wobec kobiet w zależności od określonego modelu pełnienia przez nie ról społecznych. Model tradycyjny, to kobieta gospodyni zawodowa, która nie pracuje zawodowo, model bardziej nowoczesny to kobieta pracująca zawodowo. W opinii ponad połowy respondentów większym szacunkiem niż gospodyni domowa cieszy się kobieta pracująca zawodowo (56% ogółu respondentów wskazało na kobiety pracujące zawodowo, a jedynie na gospodynie domowe rys.1.). Prawie 1/5 respondentów (19%) nie dostrzega różnic w statusie kobiet aktywnych i biernych zawodowo. Odpowiedzi respondentów różnicują się ze względu na płeć i wykształcenie. Kobiety zdecydowanie częściej niż mężczyźni, wskazują na kobiety pracujące zawodowo jako na cieszące się większym szacunkiem społecznym (65% kobiet i 45% mężczyzn; rys. 2.). Ponadto, ten model pełnienia ról społecznych zyskuje na popularności wraz z wzrostem poziomu wykształcenia respondentów (wybiera go 44% respondentów z wykształceniem podstawowym, 5 z wykształceniem zasadniczym zawodowym, 6 respondentów z wykształceniem średnim i 68% z wykształceniem wyższym, rys. 4.). Wiek respondentów nie różnicuje w tym przypadku ich opinii (rys.3.). W celowo dobranej populacji osób, które mają szczególny wpływ na zatrudnienie kobiet ranking odpowiedzi jest taki sam, jak w próbie reprezentatywnej, jednak respondenci częściej wybierają odpowiedź wskazującą na większy szacunek wobec kobiet pracujących zawodowo (68%; rys.5.) Podobny ranking odpowiedzi na to samo pytanie uzyskano w badaniu ogólnopolskim 1, gdzie prawie połowa respondentów (49%) wskazała na większy szacunek wobec kobiet pracujących zawodowo niż wobec gospodyń domowych (4%). Pojawia się tu jednak pewna różnica: w badaniach ogólnopolskich respondenci zdecydowanie częściej niż respondenci toruńscy wybierali odpowiedź wskazującą na niedostrzeganie różnicy w statusie kobiet aktywnych i biernych zawodowo ( badania ogólnopolskie 43%, badania toruńskie 19% i ). Zdaniem większości badanych osób (62%; rys. 5.) odpowiedzialność za sytuację materialną rodziny powinni ponosić w tym samym stopniu oboje partnerzy. Jednak prawie 2/5 respondentów uważa, że jest to rola męża (37%), a jedynie 1% osób wskazuje na żonę. W 1 Opinie o kobietach pracujących zawodowo. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa, sierpień

6 odpowiedziach na to pytanie, podobnie jak i na poprzednie, kobiety częściej niż mężczyźni wybierają partnerski podział odpowiedzialności za byt rodziny (66% kobiet i 57% mężczyzn, rys.6.). Wiek i wykształcenie respondentów nie różnicują w tym przypadku ich odpowiedzi (rys. 7.i rys.8.). Osoby należące do próby celowej odpowiadały podobnie, jednak częściej wskazywały na odpowiedzialność za byt rodziny obojga partnerów (72%; rys.10). W badaniach starano się także ustalić, jaki sposób podziału obowiązków w rodzinie respondenci uważają za najbardziej wskazany. Badani wybierali odpowiedź z czterech podanych wariantów, wśród których występował wariant najbardziej tradycyjny jedynie maż pracuje, a żona zajmuje się domem, na który wskazało 17% respondentów (tab. 6; Aneks). Płeć w tym przypadku nie różnicuje wyników badań (wariant ten wybrało 17% kobiet i 18% mężczyzn; tab.7), różnicują je za to wykształcenie i wiek badanych. Popularność tego modelu małżeństwa jest najwyższa u respondentów powyżej sześćdziesiątego roku życia (34%; tab.8 Aneks), a procent jego zwolenników zmniejsza się wraz z wykształceniem badanych (31% respondenci z wykształceniem podstawowym, 5% z wyższym; tab.9 Aneks). Kolejny wariant odpowiedzi, który wybierali respondenci nadal prezentuje tradycyjne spojrzenie na rolę kobiety w życiu rodzinnym żona prowadzi dom i wychowuje dzieci, jednak zakłada pracę zawodową obojga małżonków. Ten wariant, świadczący o pewnej sprzeczności postawy wobec ról społecznych kobiet wybrała aż 1/5 respondentów (, tab. 6.). Częściej wskazywali na niego mężczyźni niż kobiety, chociaż różnica tylko o 2% przekracza 4% błąd statystyczny próby (17% kobiet i 23% mężczyzn; tab. 7.). W tym przypadku także chętniej wybierały tę odpowiedź osoby najstarsze, powyżej 60 roku życia (34%; tab.8.). Wykształcenie respondentów nie różnicuje ich odpowiedzi (tab.9.). Dwa pozostałe warianty odpowiedzi prezentują bardziej nowoczesny, partnerski model podziału obowiązków w rodzinie, wybrało je aż 63% respondentów (tab. 6.), częściej wskazują na nie kobiety niż mężczyźni (65% kobiet, 59% mężczyzn; tab.7.). Najrzadziej te warianty wybierają osoby powyżej 60 roku życia ( 49%; tab. 8.), a także osoby z kategorii wiekowej lat (59%). Respondenci z młodszych kategorii wiekowych, do 44 roku życia, częściej, niż pozostali badani, wybierają te sposoby życia rodzinnego (na poziomie 68 69%). Wybór bardziej nowoczesnych, partnerskich sposobów życia rodzinnego koreluje z wykształceniem respondentów, im wyższy poziom wykształcenia tym więcej wskazań (46% 6

7 osoby z podstawowym wykształceniem, 53% z zasadniczym zawodowym, 68% z średnim i 76% z wyższym; tab. 9.). Odpowiedzi respondentów z próby celowej są zbliżone do odpowiedzi badanych w próbie reprezentatywnej. Wyjątek stanowi zdecydowanie rzadszy wybór modelu tradycyjnego podziału ról w rodzinie (5,5%; tab.13), zgodnie z którym, żona zajmuje się wyłącznie domem i dziećmi. Jednym z ważniejszych celów przeprowadzonych badań było ustalenie, czy respondenci dostrzegają związane z płcią nierówności na rynku pracy, powodujące trudności w pełnieniu przez kobiety ich ról zawodowych. Pierwszym problemem wiążącym się z tym zagadnieniem jest opinia badanych osób na temat zarobków kobiet i mężczyzn. Większość respondentów uważa, że w Polsce kobieta wykonująca ten sam zawód i mająca takie samo wykształcenie zarabia mniej od mężczyzny (66%: trochę mniej 45% respondentów, dużo mniej 21%; rys.9.). Na takie same, a nawet wyższe zarobki kobiet jak mężczyzn, wskazało jedynie 16% respondentów. Zdecydowanie częściej nierówności w obrębie płac na niekorzyść kobiet dostrzegają kobiety niż mężczyźni (72% kobiet i 59% mężczyzn rys.10.). Wiek i wykształcenie respondentów nie różnicują w tym przypadku odpowiedzi (rys.11. i rys.12.). Opinia osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet jest bardzo zbliżona do opinii mieszkańców Torunia (rys. 15.) Kolejnym zagadnieniem podjętym w badaniach było poznanie opinii badanych osób na temat równości szans obu płci w zakresie awansu zawodowego. Także i tu większość respondentów uważa, że w naszym kraju kobieta mająca takie samo wykształcenie jak mężczyzna i wykonująca ten sam zawód ma gorsze szanse na awans zawodowy (48% badanych; rys.13.). Ponad ¼ badanych uznała, że szanse te są takie same (27%), a jedynie 5% uważa, że to kobiety mają lepsze szanse na awans zawodowy. Aż 1/5 respondentów nie umiała odpowiedzieć na to pytanie. Podobnie jak poprzednio, także i w tym przypadku to kobiety częściej niż mężczyźni dostrzegają dyskryminację kobiet w zakresie awansu zawodowego (56% kobiet i 36% mężczyzn; rys. 14.). Osoby młodsze, do 34 roku życia, rzadziej od osób starszych zauważają mniejsze szanse kobiet na awans zawodowy (38% osób w przedziale wieku lat i 37% w przedziale lata; rys. 15.). Wykształcenie respondentów nie różnicuje ich wypowiedzi (rys. 16.). Respondenci z próby celowej tym różnią się w swoich opiniach od mieszkańców Torunia, że częściej wybierają odpowiedź wskazującą, iż szanse kobiet na awans zawodowy są takie same jak mężczyzn (45%; rys. 20.). 7

8 Ponad połowa respondentów (52%; rys.17.) uważa, że kobiety mają większe niż mężczyźni trudności ze znalezieniem pracy. Jednocześnie trochę ponad 1/3 badanych stwierdza, iż płeć w tym przypadku nie ma znaczenia (34%). Dyskryminację kobiet w obszarze szans na znalezienie pracy w takim samym stopniu dostrzegają mężczyźni i kobiety (53% kobiet i 51% mężczyzn; rys.17.). Częściej na nią wskazują badani pomiędzy 25 a 44 rokiem życia, niż respondenci od nich młodsi i starsi (rys. 18.). Można próbować wyjaśnić ten wynik badań tym, że najmłodsi respondenci, do 24 roku życia nie mają jeszcze dużego doświadczenia na rynku pracy. A doświadczenia zawodowe osób powyżej 45 roku życia są inne niż badanych, którzy są w wieku, kiedy zdobywa się pozycję zawodową (25 44 lata). Związek pomiędzy opinią badanych a ich wykształceniem prezentuje rysunek 20., najczęściej dyskryminację kobiet w tym aspekcie dostrzegają respondenci z wykształceniem zasadniczym zawodowym (58%). Poglądy osób z próby celowej na temat wpływu płci na trudności ze znalezieniem pracy są bardzo zbliżone do opinii mieszkańców Torunia (rys. 25.) Większość badanych osób (42%; rys.21.) uważa, że częściej trudności z utrzymaniem pracy mają kobiety. Na drugim miejscu, ze względu liczbę wskazań, lokuje się odpowiedź, iż płeć nie ma tu znaczenia (33%). Jednak mężczyźni wybierają częściej odpowiedź wskazującą na brak dyskryminacji ze względu na płeć w aspekcie trudności z utrzymaniem pracy (37% odpowiedzi, że płeć nie ma znaczenia i 34%, że kobiety mają większe trudności; rys.22.). Podobnie osoby młodsze, do 34 roku życia więcej osób wybiera odpowiedź świadczącą o braku dyskryminacji kobiet, a dopiero na drugim miejscu pojawia się odpowiedź świadcząca o jej występowaniu (rys. 23.). Osoby z wyższym wykształceniem także częściej stwierdzają, że sytuacja obu płci jest tu taka sama (brak dyskryminacji 44%, dyskryminacja kobiet - 38%; rys. 24.). I w tym przypadku, opinie osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet nie odbiegają od opinii mieszkańców Torunia (rys. 30.). Istotnym przejawem braku uprzedzeń wobec kobiet w aspekcie zawodowym jest akceptowanie pełnienia przez nie różnych ról zawodowych, w tym roli przełożonego. Dlatego respondentów poproszono o określenie ich preferencji wobec płci ich przełożonego. Prawie połowa badanych (46%; rys. 25.), uważa, że płeć ich przełożonego nie ma znaczenia. Jednak ponad 1/3 respondentów preferuje szefa mężczyznę, a jedynie szefa kobietę (szef mężczyzna 36%, szef kobieta ; rys. 25.). Interesujące jest to, że to właśnie kobiety, co prawda w nieznacznym stopniu, częściej niż mężczyźni wskazują na preferowanie szefa 8

9 mężczyzny (kobiety 38%, mężczyźni 33%; rys. 26, Aneks) i rzadziej wybierają szefa kobietę (kobiety 7%, mężczyźni 13%; rys. 26.). Podobny jest wynik badań ogólnopolskich i tutaj to właśnie kobiety częściej niż mężczyźni preferują szefów-mężczyzn (4 kobiet i 33% mężczyzn) 2. Wiek respondentów różnicuje ich preferencje odnośnie płci szefa. Najstarsi respondenci, powyżej 60 roku życia, jako jedyni wśród badanych osób częściej wybierają szefa mężczyznę (45%; rys.27.) niż deklarują, że płeć szefa nie ma dla nich znaczenia (36%). Również wykształcenie badanych osób odgrywa tu znaczenie. Osoby z wyższym wykształceniem, częściej niż pozostali respondenci deklarują, że dla nich płeć szefa nie ma znaczenia (53%; rys. 28.). Podobny wynik (54%; rys.35.) pojawił się w próbie osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet. Aby ustalić, czy respondenci są wolni od uprzedzeń wobec kobiet pełniących swoje role zawodowe poproszono ich także o wskazanie, jakiej płci pracowników woleliby zatrudniać, gdyby byli prywatnymi przedsiębiorcami. Aż ¾ badanych stwierdziło, że płeć nie ma tu znaczenia (75%; rys. 29.). Głównym uzasadnieniem wyboru takiej odpowiedzi były wypowiedzi, że podstawowe znaczenie mają tu kompetencje, a nie płeć pracownika (37% ogółu podanych uzasadnień; rys. 30.). Osoby badane, które w swoich odpowiedziach wskazywały na preferowaną przez siebie płeć pracownika stanowiły ¼ respondentów, a wśród nich było więcej tych, które wybierały mężczyzn (wybór mężczyzny 16%, wybór kobiety 9%; rys. 29.) Wybór mężczyzn na pracowników uzasadniano przede wszystkim pozytywnymi cechami charakteru mężczyzn (7% uzasadnień), większymi kompetencjami mężczyzn, skupianiem się kobiet na rolach rodzinnych (3%) oraz negatywnymi cechami charakteru kobiet (1%). Pojawiły się tu więc, co prawda u niewielu respondentów, stereotypy płciowe: pozytywny stereotyp mężczyzny i negatywny stereotyp kobiety. Pozytywne cechy charakteru mężczyzn to: mniejsza konfliktowość i większa odporność psychiczna. Kobietom z kolei przypisywano konfliktowość. Preferencje respondentów jako potencjalnych pracodawców wobec płci zatrudnianego pracownika różnicują się w pewnym stopniu ze względu na płeć, wiek i wykształcenie badanych. Kobiety trochę częściej niż mężczyźni wybierały odpowiedź, że płeć pracownika nie ma znaczenia (78% kobiet i 72% mężczyzn; rys.31). Podobnie jak w poprzednich pytaniach osoby najstarsze, powyżej 60 roku życia, prezentowały bardziej konserwatywne poglądy (26% wskazań 2 Opinie o kobietach pracujących zawodowo. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa, sierpień

10 na mężczyznę i 65% odpowiedzi bez preferencji płci; rys.32). Procent odpowiedzi, że płeć pracownika nie ma znaczenia jest także wyższy u osób bardziej wykształconych, ze średnim, a szczególnie z wyższym wykształceniem (podstawowe - 72%, zasadnicze zawodowe 67%, średnie 77% i wyższe 86%; rys.33.) W populacji osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet także najczęściej pojawiała się odpowiedź, że płeć pracownika nie ma znaczenia, a liczą się przede wszystkim kompetencje (71%; rys. 41). Jednak tu respondenci, którzy wskazują na płeć preferowanego pracownika podzielili się prawie równo: 13% badanych wybiera mężczyzn, a 14% kobiety. Respondentów poproszono także o wskazanie motywów podejmowania przez kobiety pracy zawodowej. Większość respondentów wybrała odpowiedź, że kobiety podejmują pracę zawodową nie tylko ze względów finansowych, ale także z chęci zaspokojenia innych swoich potrzeb kontaktów społecznych, możliwości rozwoju itp.(4; rys.34.). Na drugim miejscu znalazła się odpowiedź, że praca kobiet wynika z konieczności dorobienia do pensji mężów (33%), a na trzecim, że jest ona efektem dążenia do niezależności finansowej (26%). Występują nieznaczne różnice, w granicach błędu próby, w odpowiedziach kobiet i mężczyzn. Mężczyźni trochę częściej niż kobiety wskazują na pozamaterialne motywy pracy kobiet (38% kobiet i 42% mężczyzn; rys.35.). Także wiek respondentów różnicuje ich opinie. Osoby młodsze, do 44 roku życia, częściej wskazują motywy pozamaterialne niż osoby starsze (tab.14.). Najbardziej jednak widoczne jest zróżnicowanie odpowiedzi badanych ze względu na ich wykształcenie: wraz z wykształceniem wzrasta procent wskazań na pozamaterialne motywy pracy kobiet (podstawowe 19%, zasadnicze zawodowe 31%, średnie 45% i wyższe 56%; tab.), a maleje procent wskazań na konieczność dorobienia do pensji męża (podstawowe 44%, zasadnicze zawodowe 43%, średnie 32% i wyższe 16%; tab.). Opinie na temat motywów podejmowania pracy zawodowej przez kobiety w populacji respondentów mających wpływ na zatrudnianie kobiet są zbliżone do tych wyżej omówionych, które wystąpiły w próbie reprezentatywnej (rys.45.). Różnica polega na tym, że badani z próby celowej częściej wybierali odpowiedź wskazującą na pozamaterialne motywy pracy kobiet (53%, próba reprezentatywna 4), a rzadziej wskazującą na potrzebę dorobienia przez kobiety do pensji ich mężów (21%, próba reprezentatywna 33%). 10

11 3. Opinie na temat działań mających na celu wyrównanie pozycji kobiet i mężczyzn Istotnym celem przeprowadzonych badań empirycznych było ustalenie, czy mieszkańcy Torunia dostrzegają potrzebę podejmowania działań mających na celu wyrównanie pozycji kobiet i mężczyzn. Większość respondentów dostrzega taką potrzebę (45%; rys. 46.), jednak aż 1/5 badanych uważa, że tego typu działania nie są potrzebne, ale to, co szczególnie zwraca uwagę w odpowiedziach respondentów, to wysoki procent osób (ponad 1/3 ogółu), które nie mają opinii na ten temat. Rozkład procentowy odpowiedzi osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet jest właściwie taki sam, jak w próbie reprezentatywnej (rys. 51.). W odpowiedziach respondentów widać wyraźną różnicę pomiędzy wyborami kobiet i mężczyzn, kobiety zdecydowanie częściej niż mężczyźni dostrzegają potrzebę podejmowania działań wyrównujących pozycję obu płci (kobiety 53%, mężczyźni 34%; rys. 47.). Trochę częściej, niż pozostali respondenci, potrzebę podejmowania działań wyrównujących status obu płci dostrzegają badani pomiędzy 35 a 59 rokiem życia (rys. 48). Wykształcenie nie różnicuje opinii badanych osób (rys.49.). 11

12 Respondenci z obu badanych populacji, którzy uważają, że powinno się podejmować działania na rzecz wyrównywania pozycji kobiet i mężczyzn proponowali przede wszystkim wprowadzenie regulacji prawnych przeciwdziałających dyskryminacji kobiet (mieszkańcy Torunia - 22%, rys. 50.; osoby mające wpływ na zatrudnienie kobiet - 26%, rys. 52.), a także działania na rzecz zmiany świadomości społeczeństwa (17% i 19%). Jednak w przypadku mieszkańców Torunia zwraca uwagę fakt, że aż 35% respondentów, którzy postulują podjęcie działań nie umie wskazać przykładów takich działań. Ponad połowa respondentów w obu badanych próbach uważa, że powinno się pomóc kobietom w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych (próba reprezentatywna - 57%; rys. 53., próba celowa - 59%, rys. 57.). Częściej potrzebę pomocy kobietom wskazują kobiety niż mężczyźni (kobiety 64%, mężczyźni 48%; rys.54.), badani powyżej 60 roku życia (66%; rys.55.) i osoby z wykształceniem średnim (63%; rys. 56.). Respondenci z obu badanych prób, którzy uważają, że taka pomoc jest potrzebna, są tu całkowicie zgodni, co do tego, kto powinien udzielić pomocy kobietom w pogodzeniu ich ról zawodowych i rodzinnych. Przede wszystkim wskazywano na partnera kobiety (mieszkańcy Torunia - 42%, rys.58; osoby mające wpływ na zatrudnienie kobiet - 42%, rys.59.). Na drugim miejscu pojawiły się wskazania na państwo i rząd (odpowiednio 35% i 33%). W dalszej kolejności wskazywano pracodawców oraz organizacje działające na rzecz kobiet. Formy pomocy kobietom to przede wszystkim dzielenie obowiązków domowych z partnerem, następnie regulacje prawne uwzględniające sytuację kobiet, organizowanie przedszkoli i opieki nad dziećmi oraz skierowane do kobiet kursy, szkolenia i pośrednictwo pracy. I tu także respondenci z obu badanych prób są zgodni w swoich opiniach (rys. 60.i rys. 61.). Na koniec poproszono badane osoby, aby oceniły wpływ podanych form pomocy na lepsze godzenie przez kobiety ról zawodowych i rodzinnych. Zdaniem respondentów, najbardziej może pomóc kobietom tworzenie przedszkoli, pojawiło się aż 71% odpowiedzi wskazujących duży i bardzo duży wpływ takiej formy pomocy wśród mieszkańców miasta (tab. 16.) i aż 78% odpowiedzi osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet (tab. 17.). Na drugim miejscu wskazywano elastyczny czas pracy (68% i 7), na trzecim telepracę (45% i 47,5%). Zaobserwowano w trakcie badań, że ta forma pracy zawodowej, jaką stanowi telepraca, nie jest znana wielu respondentom, ankieterzy często musieli wyjaśniać, na czym ona polega. Przepisy prawne zajęły ostatnie miejsce w rankingu form pomocy kobietom. Respondentów, którzy ocenili ich wpływ jako duży i bardzo duży, poproszono o wskazanie konkretnych przepisów prawnych 12

13 dających szansę na łatwiejsze godzenie przez kobiety ich ról społecznych. Także i tu wielu respondentów nie umiało podać przykładów konkretnych przepisów prawnych (rys. 62. i rys. 63.). Pozostałe osoby głównie podawały przepisy umożliwiające kobietom łączenie macierzyństwa z pracą zawodową, takie jak ochrona kobiet wracających z urlopów macierzyńskich przed zwolnieniem z pracy, czy elastyczny czas pracy. Wśród wypowiedzi respondentów pojawiło się także stwierdzenie o nieprzestrzeganiu istniejącego już obecnie prawa przez firmy. 4. Stereotypy płci Bardzo często dyskryminacja kobiet w różnych obszarach życia społecznego jest uzasadniana poprzez przywoływanie stereotypów związanych z płcią, które obejmują uogólnione i uproszczone wyobrażenia oraz związane z nimi oczekiwania odnośnie sposobu myślenia, odczuwania i zachowania kobiet/mężczyzn 3. Cechy stereotypowe mężczyzn to te kojarzące się z siłą: agresja, niezależność czy pewność siebie. Cechy stereotypowe kobiet kojarzą się z słabością: wrażliwość, zależność, pasywność czy też uległość. Jednym z celów przeprowadzonych badań empirycznych było ustalenie, w jakim stopniu respondenci ulegają stereotypom związanym z płcią i jakie cechy stereotypowe pojawiają się w obrazie typowej kobiety i typowego mężczyzny. Wyniki badań są bardzo interesujące. Chociaż nadal wyraźne są tradycyjne stereotypy płci, to pojawiły się w opiniach badanych cechy przypisywane kobietom wykraczające poza tradycyjny stereotyp płci, są to wskazania, że typowa kobieta jest ambitna, zaradna i pracowita (rys.64.). Te ostatnie cechy, a szczególnie dwie z nich, pracowitość i zaradność, są cechami najczęściej przypisywanymi przez respondentów także typowemu mężczyźnie (rys. 65.) Respondenci najczęściej jako cechę typową dla kobiet wskazują wrażliwość, a jako typową dla mężczyzn pewność siebie. Dotyczy to wszystkich badanych, zarówno mieszkańców Torunia, jak i osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet. Obie te cechy mieszczą się w tradycyjnych stereotypach płci. Typowa kobieta jest także troskliwa, uczuciowa i delikatna. Właśnie te cechy najczęściej wskazują respondenci, w prawie takim samym stopniu kobiety, jak i mężczyźni (rys. 66. i rys. 67.). Z kolei typowy mężczyzna, poza pewnością siebie charakteryzuje się także pracowitością, zaradnością, dążeniem do dominacji i sukcesu zawodowego (rys.65). 3 Wilhelmina Wosińska, Psychologia życia społecznego, GWP, Gdańsk

14 Podsumowując, można stwierdzić, że nadal wśród respondentów występuje stereotypowe postrzeganie ról płciowych, ale przypisuje się także wspólne cechy obu płciom (ambicja, pracowitość i zaradność), które są istotne również w pracy zawodowej. 5. Podsumowanie Przedstawiona wyżej analiza uzyskanego w trakcie badań materiału empirycznego uprawnia do sformułowania szeregu wniosków: - opinie respondentów na temat sytuacji społecznej kobiet i ich szans na rynku pracy są bardzo podobne w obu badanych populacjach: w próbie reprezentatywnej mieszkańców Torunia oraz w próbie celowej osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet; - płeć, wiek i wykształcenie respondentów także w niewielkim stopniu różnicują ich opinie, pojawiają się tu jedynie pewne trendy: kobiety, osoby młodsze i bardziej wykształcone trochę częściej prezentują bardziej nowoczesne podejście do pełnienia ról społecznych przez kobiety i dostrzegają ich dyskryminację na rynku pracy; - wyjątek w przypadku kobiet stanowi trochę rzadsza, niż u mężczyzn, akceptacja szefa - kobiety; - większość respondentów uważa, że w naszym społeczeństwie bardziej szanowana jest kobieta pracująca zawodowo niż gospodyni domowa; - odpowiedzialność za sytuację materialną rodziny, w opinii respondentów, ponoszą oboje partnerzy, zarówno kobieta, jaki mężczyzna; - najczęściej respondenci wybierają partnerski model podziału obowiązków w rodzinie; - większość badanych osób dostrzega dyskryminację kobiet na rynku pracy, niższe zarobki, mniejsze szanse na awans zawodowy, większe trudności z znalezieniem i utrzymaniem pracy; - dla większości respondentów płeć ich przełożonego nie jest istotna, podobnie płeć przyjmowanego przez siebie do pracy pracownika (w przypadku, gdyby byli prywatnymi przedsiębiorcami), liczą się kompetencje zawodowe; 14

15 - głównym motywem podejmowania pracy zawodowej przez kobiety jest, w opinii respondentów, chęć realizacji własnych potrzeb (kontaktów społecznych, rozwoju); - opinie respondentów na temat potrzeby podejmowania działań wyrównujących pozycje kobiet i mężczyzn nie są w pełni wykrystalizowane i pomimo, że przeważają tu respondenci dostrzegający konieczność takich działań, to zwraca też uwagę wysoki procent osób nie mających własnej opinii na ten temat; - również osoby dostrzegające potrzebę podejmowania działań na rzecz równego statusu kobiet i mężczyzn nie mają w pełni wyrobionego zdania na ten temat, wielu spośród nich trudno jest wskazać jakieś formy działań, które należałoby zastosować; - respondenci uważają, że kobietom jest potrzebna pomoc w godzeniu ich ról zawodowych i rodzinnych, przede wszystkim powinien ją okazać partner kobiety, ale także państwo i rząd; - w przypadku partnera kobiety pomoc powinna polegać na sprawiedliwym dzieleniu obowiązków domowych; - inne, potrzebne zdaniem respondentów, formy pomocy kobietom to odpowiednie regulacje prawne i organizowanie opieki nad dziećmi, m. in. przedszkoli; - najlepsze formy pomocy kobietom w godzeniu ich ról zawodowych i rodzinnych to, w opinii respondentów, tworzenie przedszkoli i elastyczny czas pracy; - zwraca uwagę brak wiedzy u wielu respondentów na temat telepracy, wielu z nich nawet nie słyszało o takiej formie zatrudnienia; - wśród respondentów występuje stereotypowe postrzeganie ról płciowych (przypisujące mężczyznom cechy świadczące o sile, a kobietom cechy świadczące o słabości), ale przypisuje się także obu płciom wspólne cechy (ambicja, pracowitość i zaradność), które są bardzo istotne również w pracy zawodowej. 15

16 . Aneks 1 - Tabele i rysunki Spis treści 1. CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNO-SPOŁECZNA OPIS PRÓBY MIESZKAŃCÓW TORUNIA OPIS PRÓBY SKŁADAJĄCEJ SIĘ Z OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE PERCEPCJA RÓL SPOŁECZNYCH PEŁNIONYCH PRZEZ KOBIETY OPINIE NA TEMAT SZACUNKU WOBEC KOBIET W ZALEŻNOŚCI OD ICH ROLI SPOŁECZNEJ OPINIE NA TEMAT ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA SYTUACJĘ MATERIALNĄ RODZINY OPINIE NA TEMAT PREFEROWANEGO PODZIAŁU OBOWIĄZKÓW W RODZINIE - SPOSOBÓW ŻYCIA RODZINY OPINIE NA TEMAT ZAROBKÓW KOBIET I MĘŻCZYZN OPINIE NA TEMAT MOŻLIWOŚCI AWANSU ZAWODOWEGO KOBIET I MĘŻCZYZN OPINIE NA TEMAT TRUDNOŚCI ZE ZNALEZIENIEM PRACY PRZEZ KOBIETY I MĘŻCZYZN OPINIE NA TEMAT TRUDNOŚCI Z UTRZYMANIEM PRACY PRZEZ KOBIETY I MĘŻCZYZN PREFERENCJE ZWIĄZANE Z PŁCIĄ SZEFA PREFEROWANY PRACOWNIK : KOBIETA CZY MĘŻCZYZNA? OPINIE O MOTYWACH PODEJMOWANIA PRZEZ KOBIETY PRACY ZAWODOWEJ OPINIE NA TEMAT DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU WYRÓWNANIE POZYCJI KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE

17 3.1. OPINIE NA TEMAT CELOWOŚCI I RODZAJÓW DZIAŁAŃ WYRÓWNUJĄCYCH POZYCJE ZAWODOWE KOBIET I MĘŻCZYZN OPINIE NA TEMAT POMOCY KOBIETOM W GODZENIU RÓL ZAWODOWYCH I RODZINNYCH STEREOTYPY PŁCI

18 1. CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNO-SPOŁECZNA 1.1. Opis próby mieszkańców Torunia TABELA 1.. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA PŁEĆ W PRÓBIE MIESZKAŃCÓW TORUNIA płeć Dane RAZEM KOBIETY Liczba 343 Procent 57% MĘŻCZYŹNI Liczba 257 Procent 43% Liczba, Razem 600 Procent, Razem 10 TABELA 2. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA WIEK W PRÓBIE MIESZKAŃCÓW TORUNIA wiek Dane RAZEM lata Liczba 108 Procent 18% lata Liczba 116 Procent 19% lata Liczba 106 Procent 18% lat Liczba 170 Procent 29% 60 lat i powyżej Liczba 100 Procent 17% Liczba, Razem 600 Procent, Razem 10 TABELA 3. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA WYKSZTAŁCENIE W PRÓBIE MIESZKAŃCÓW TORUNIA wykształcenie Dane RAZEM podstawowe Liczba 90 Procent 15% zas.zawodowe Liczba 147 Procent 25% średnie Liczba 250 Procent 41% wyższe Liczba 113 Procent 19% Liczba, Razem 600 Procent, Razem 10 18

19 TABELA 4. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA ZATRUDNIENIE W PRÓBIE MIESZKAŃCÓW TORUNIA zatrudnienie Dane RAZEM NIE PRACUJE Liczba 228 Procent 38% PRACUJE Liczba 372 Procent 62% Liczba, Razem 600 Procent, Razem 10 TABELA 5. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA KATEGORIE ZAWODOWE W PRÓBIE MIESZKAŃCÓW TORUNIA kategoria zawodowa Dane Razem bezrobotni Liczba 29 Procent 5% emeryci lub renciści Liczba 97 Procent 16% go spodynie domowe Liczba 26 Procent 4% inny Liczba 104 Procent 17% inteligencja Liczba 41 Procent 7% menadżerowie Liczba 7 Procent 1% pracownicy biurowi Liczba 87 Procent 15% pracownicy techniczni Liczba 56 Procent 9% prywatni przedsiębiorcy Liczba 24 Procent 4% robotnicy Liczba 58 Procent uczniowie, studenci Liczba 71 Procent 12% Liczba, Razem 600 Procent, Razem 10 19

20 1.2. Opis próby składającej się z osób mających wpływ na zatrudnienie TABELA 6. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA PŁEĆ W PRÓBIE OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIANIE płeć Dane RAZEM KOBIETY Liczba 107 Procent 53,5% MĘŻCZYŹNI Liczba 93 Procent 46,5% Liczba, Razem 200 Procent, Razem 100, TABELA 7. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA WIEK W PRÓBIE OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIANIE wiek Dane RAZEM lata Liczba 12 Procent 6, lata Liczba 65 Procent 32,5% lata Liczba 49 Procent 24,5% lat Liczba 67 Procent 33,5% 60 lat i powyżej Liczba 7 Procent 3,5% Liczba, Razem 200 Procent, Razem 100, TABELA 8. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA WYKSZTAŁCENIE W PRÓBIE OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIANIE wykształcenie Dane RAZEM zas.zawodowe Liczba 16 Procent 8% średnie Liczba 90 Procent 45% wyższe Liczba 94 Procent 47% Liczba, Razem 200 Procent, Razem 10 20

21 2. PERCEPCJA RÓL SPOŁECZNYCH PEŁNIONYCH PRZEZ KOBIETY 2.1. Opinie na temat szacunku wobec kobiet w zależności od ich roli społecznej S ZACUNEK - WOBEC KTÓREJ KOBIETY? TRUDNO POWIEDZIEĆ; 15% GOSPODYNI DOMOWA, NIE PRACUJĄCA; NIE MA RÓŻNICY; 19% KOBIETA PRACUJĄCA ZAWODOWO; 56% Rysunek 1. Rozkład procentowy odpowiedzi respondentów na temat szacunku wobec kobiet w zależności od ich roli społeczno-zawodowej wśród ogółu respondentów % GOSPODYNI DOMOWA, NIE PRACUJĄCA KOBIETA PRACUJĄCA ZAWODOWO NIE MA RÓŻNICY TRUDNO POWIEDZIEĆ 45% % 7% 16% 12% 14% 17% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 2. Rozkład procentowy odpowiedzi na temat szacunku wobec kobiet w zależności od płci respondentów. 21

22 GOSPODYNI DOMOWA, NIE PRACUJĄCA KOBIETA 7 PRACUJĄCA ZAWODOWO NIE MA RÓŻNICY 66% TRUDNO POWIEDZIEĆ 6 52% 55% 57% 52% % 23% 13% 11% 17%17% 8% 12% 14% 6% 23% 14% 14% 14% lata lata lata lat 60 lat i powyżej Rysunek 3. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat szacunku wobec kobiet w zależności od wieku respondentów. 7 68% % 5 6 GOSPODYNI DOMOWA, NIE PRACUJĄCA KOBIETA PRACUJĄCA ZAWODOWO NIE MA RÓŻNICY TRUDNO POWIEDZIEĆ % 25% 19% 13% 17% 8% 18% 14% 7% 16% 9% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 4. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat szacunku wobec kobiet w zależności od wykształcenia respondentów. 22

23 SZACUNEK DO KOBIET WŚRÓD MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE NIE MA RÓŻNICY TRUDNO POWIEDZIEĆ 8% GOSPODYNI DOMOWA, NIE PRACUJĄCA 4% KOBIETA PRACUJĄCA ZAWODOWO 68% Rysunek 5. Rozkład procentowy odpowiedzi respondentów na temat szacunku wobec kobiet w zależności od ich roli społecznej w grupie osób mających wpływ na zatrudnienie Opinie na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny ŻONA; 1% OBOJE PARTNERZY ; 62% MĄŻ; 37% Rysunek 6. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny 23

24 7 6 66% 57% 5 43% % MĄŻ OBOJE PARTNERZY ŻONA KOBIETY 1% MĘŻCZYŹNI Rysunek 7. Rozkład procentowy opinii na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny w zależności od płci respondentów % 63% 66% % 36% 33% 39% MĄŻ OBOJE PARTNERZY ŻONA 2% 1% 1% 1% lata lata lata lat 60 lat i pow yżej Rysunek 8. Rozkład procentowy opinii na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny w zależności od wieku respondentów 24

25 % 65% 59% % 34% 39% 3 1% 1% 2% podstaw ow e zas.zaw odow e ś rednie w yżs ze MĄŻ OBOJE PARTNERZY ŻONA Rysunek 9. Rozkład procentowy opinii na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny w zależności od wykształcenia respondentów OPINIE O ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA SYUACJĘ MATERIALNĄ RODZINY WŚRÓD MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE ŻONA MĄŻ 28% OBOJE PARTNERZY 72% Rysunek 10. Rozkład procentowy opinii na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 25

26 2.3. Opinie na temat preferowanego podziału obowiązków w rodzinie - sposobów życia rodziny Tabela 9. Rozkład liczbowy i procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat podziału obowiązków w rodzinie SPOSOBY ŻYCIA RODZINY LICZBA PROCENT R ÓWNY PODZIAŁ OBOWIĄZKÓW % TYLKO MĄŻ PRACUJE ZAWODOWO, ŻONA ZAJMUJE SIĘ DOM E M I DZIEĆMI % OBOJE PRACUJĄ ZAWODOWO, ŻONA PRO WADI DOIM I WYCHOWUJE DZIECI 119 NA P RACY ZAWODOWEJ KONCENTRUJE SIĘ TO Z MAŁŻONKÓW, KTÓR E MA WYŻSZE MOŻLIWO S CI ZAROBKOWE, % DRUGIE PRZEJMUJE OBOWIĄZKI DOMOWE RAZEM Tabela 10. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat podziału obowiązków w rodzinie w zależności od płci respondentów SPOSOBY ŻYCIA RODZINY KOBIETY MĘŻCZYŹNI R ÓWNY PODZIAŁ OBOWIĄZKÓW 4 32% TYLKO MĄŻ PRACUJE ZAWODOWO, ŻONA ZAJMUJE SIĘ DOM E M I DZIEĆMI 17% 18% OBOJE PRACUJĄ ZAWODOWO, ŻONA PRO WADI DOIM I WYCHOWUJE DZIECI 17% 23% NA P RACY ZAWODOWEJ KONCENTRUJE SIĘ TO Z MAŁŻONKÓW, KTÓR E MA WYŻSZE MOŻLIWO S CI ZAROBKOWE, 25% 27% DRUGIE PRZEJMUJE OBOWIĄZKI DOMOWE RAZEM

27 Tabela 11. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat podziału obowiązków w rodzinie w zależności od wieku i respondentów SPOSOBY ŻYCIA RODZINY lata lata lata lat 60 lat i powyż ej RÓWNY PODZIAŁ OBOWIĄZKÓW 42% 41% 37% 34% 31% TYLKO MĄŻ PRACUJE ZAWODOWO, ŻONA ZAJMUJE SIĘ DOMEM I DZIEĆMI 12% 16% 9% 18% 34% OBOJE PRACUJĄ ZAWODOWO, ŻONA PROWADI DOIM I WYCHOWUJE DZIECI 19% 16% 22% 23% 17% NA P RACY ZAWODOWEJ KONCENTRUJE SIĘ TO Z MAŁŻONKÓW, KTÓR E MA WYŻ SZE MOŻLIWOSCI ZAROBKOWE, 27% 27% 32% 25% 18% DRUGIE PRZEJMUJE OBOWIĄZKI DOMOWE RAZEM % 100 % 10 Tabela 12. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat podziału obowiązków w rodzinie w zależności od wykształcenia i respondentów SPO SOBY ŻYCIA RODZINY podstawo we zas.zawodo we średnie wyższe RÓWNY PODZIAŁ OBOWIĄZKÓW 31% 32% 4 38% TYLKO MĄŻ PRACUJE ZAWODOWO, ŻONA ZAJMUJE SIĘ DOMEM I DZIEĆMI 31% 29% 12% 5% OBOJE PRACUJĄ ZAWODOWO, ŻONA PROWADI DOIM I WYCHOWUJE DZIECI 23% 18% 19% NA PRACY ZAWODOWEJ KONCENTRUJE SIĘ TO Z MAŁŻONKÓW, KTÓRE MA WYŻSZE MOŻLIWOSCI ZAROBKOWE, 15% 21% 28% 38% DRUGIE PRZEJMUJE OBOWIĄZKI DOMOWE RAZEM Tabela 13. Rozkład procentowy opinii wśród osób mających wpływ na zatrudnienie na temat podziału obowiązków w rodzinie SPOSOBY ŻYCIA RODZINY PROCEN T R ÓWNY PODZIAŁ OBOWIĄZKÓW 40,5% TYLKO MĄŻ PRACUJE ZAWODOWO, ŻONA ZAJMUJE SIĘ DOM E M I DZIEĆMI 5,5% OBOJE PRACUJĄ ZAWODOWO, ŻONA PRO WADI DOIM I WYCHOWUJE DZIECI 24, NA PRACY ZAWODOWEJ KONCENTRUJE SIĘ TO Z MAŁŻONKÓW, KTÓRE MA WYŻSZE MOŻLIWOSCI ZAROBKOWE, 30, DRUGIE PRZEJMUJE OBOWIĄZKI DOMOWE RAZEM 10 27

28 2.4. Opinie na temat zarobków kobiet i mężczyzn TRUDNO POWIEDZIEĆ 18% TYLE SAMO, CO MĘŻCZYZNA 12% DUŻO MNIEJ 21% DUŻO WIĘCEJ 1% NIECO WIĘCEJ 3% TROCHĘ MNIEJ 45% Rysunek 11. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat zarobków kobiet i mężczyzn. 5 45% 4 35% 3 25% 25% 47% 44% 23% DUŻO MNIEJ DUŻO WIĘCEJ NIECO WIĘCEJ TROCHĘ MNIEJ TRUDNO POWIEDZIEĆ TYLE SAMO, CO MĘŻCZYZNA 15% 15% 15% 14% 5% 1% 2% KOBIETY 3% 1% MĘŻCZYŹNI Rysunek 12. Rozkład procentowy opinii na temat zarobków kobiet i mężczyzn w zależności od płci respondentów 28

29 60 lat i powyżej lat 9% 4% 1% 8% 1% 1% 13% 22% 26% 28% 38% TYLE SAMO, CO MĘŻCZYZNA TRUDNO POWIEDZIEĆ TROCHĘ MNIEJ NIECO WIĘCEJ DUŻO WIĘCEJ DUŻO MNIEJ lata 4% 2% 13% 18% 19% 44% lata 4% 1% 11% 19% 17% 47% lata 1% 16% 14% 25% 44% Rysunek 13. Rozkład procentowy opinii na temat zarobków kobiet i mężczyzn w zależności od wieku respondentów. w yższe 1% 4% 12% 14% 18% 51% ś re dnie zas.zaw odow e 2% 3% 2% 11% 11% 26% 38% 47% TYLE SAMO, CO MĘŻCZYZNA TRUDNO POWIEDZIEĆ TROCHĘ MNIEJ NIECO WIĘCEJ podstaw ow e 3% 8% 22% 21% 46% DUŻO WIĘCEJ DUŻO MNIEJ Rysunek 14. Rozkład procentowy opinii na temat zarobków kobiet i mężczyzn w zależności od wykształcenia respondentów 29

30 OPINIE O ZAROBKACH KOBIET W PORÓWNANIU Z MĘŻCZYZNAMI WŚRÓD MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE DUŻO MNIEJ 13% TRUDNO POWIEDZIEĆ 13,5% DUŻO WIĘCEJ 0,5% NIECO WIĘCEJ 2,5% TROCHĘ MNIEJ 56% TYLE SAMO 14,5% Rysunek 15. Rozkład procentowy opinii na temat zarobków kobiet i mężczyzn wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 2.5. Opinie na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn TRUDNO POWIEDZIEĆ LEPSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY 5% ANI LEPSZE ANI GORSZE SZANSE 27% GORSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY 48% Rysunek 16. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn 30

31 6 56% GORSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY ANI LEPSZE ANI GORSZE SZANSE % 35% LEPSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY TRUDNO POWIEDZIEĆ 3 21% 21% 21% 2% 8% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 17. Rozkład procentowy opinii na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn w zależności od płci respondentów % 54% 54% GORSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY ANI LEPSZE ANI GORSZE SZANSE LEPSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY TRUDNO POWIEDZIEĆ 4 38% 35% 37% 3 19% 29% 27% 28% 16% 25% 19% 19% 23% 8% 7% lata lata lata lat 60 lat i powyżej 4% 2% 4% Rysunek 18. Rozkład procentowy opinii na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn w zależności od wieku respondentów 31

32 % GORSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY ANI LEPSZE ANI GORSZE SZANSE 45% 42% LEPSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY 4 TRUDNO POWIEDZIEĆ 35% 3 27% 29% 32% 34% 25% 15% 18% 21% 16% 14% 5% 5% 8% 2% 4% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 19. Rozkład procentowy opinii na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn w zależności od wykształcenia respondentów OPINIE O SZANSACH AWANSU ZAWODOWEGO KOBIET WŚRÓD MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE GORSZE SZANSE NA AWANS 41% TRUDNO POWIEDZIEĆ 13% LEPSZE SZANSE NA AWANS 1% ANI LEPSZE ANI GORSZE SZANSE 45% Rysunek 20. Rozkład procentowy opinii wśród osób mających wpływ na zatrudnienie na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn 32

33 Opinie na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn KTO MA WIEKSZE TRUDNOŚCI ZE ZNALEZIENIEM PRACY? TRUDNO POWIEDZIEĆ; 11% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA; 34% KOBIETY; 52% MĘŻCZYŹNI; 3% Rysunek 21. Rozkład procentowy opinii ogółu respondentów na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn % 51% K OB IETY MĘŻ C Z YŹ N I PŁEĆ N IE MA ZN ACZENIA 4 35% 33% TRUDNO POWIEDZIEĆ 3 1% 11% 4% 12% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 22. Rozkład procentowy opinii na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od płci respondentów 33

34 7 64% KOBIETY MĘŻCZYŹNI % 56% 47% 51% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA TRUDNO POWIEDZIEĆ % 26% 37% 34% 12% 13% 12% 9% 8% 4% 3% 3% 1% 2% lata lata lata lat 60 lat i powyżej Rysunek 23. Rozkład procentowy opinii na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od wieku respondentów % 42% 58% 5 36% 55% KOBIETY MĘŻCZYŹNI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA TRUDNO POWIEDZIEĆ 3 29% 31% 11% 12% 12% 9% 2% 4% 2% 2% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 24. Rozkład procentowy opinii na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od wykształcenia respondentów 34

35 OPINIE OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE O TYM, KTO MA WIĘKSZE TRUDNOŚCI W ZNALEZNIENIU PRACY TRUDNO POWIEDZIEĆ 12% KOBIETY 46% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA 4 MĘŻCZYŹNI 2% Rysunek 25. Rozkład procentowy opinii ogółu respondentów na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn Opinie na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn KTO MA WIĘKSZE TRUDNOŚCI Z UTRZYMANIEM PRACY? TRUDNO POWIEDZIEĆ; 16% KOBIETY; 42% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA; 33% MĘŻCZYŹNI; 9% Rysunek 26. Rozkład procentowy opinii ogółu respondentów na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn 35

36 5 48% KOBIETY MĘŻCZYŹNI 45% 4 35% 3 31% 34% 37% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA TRUDNO POWIEDZIEĆ 25% 15% 8% 13% 11% 18% 5% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 27. Rozkład procentowy opinii na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od płci respondentów 5 45% 4 42% 41% 5 46% 46% KOBIETY MĘŻCZYŹNI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA TRUDNO POWIEDZIEĆ 35% 3 25% 15% 5% 3 15% 13% 34% 12% 13% 29% 11% 31% 17% 6% 8% 25% 21% lata lata lata lat 60 lat i powyżej Rysunek 28. Rozkład procentowy opinii na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od wieku respondentów 36

37 45% 4 35% 43% 43% 35% 38% 44% 41% KOBIETY MĘŻCZYŹNI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA TRUDNO POWIEDZIEĆ 3 25% 29% 26% 15% 9% 19% 12% 17% 15% 18% 5% podstawowe średnie wyższe zas.zawodowe 1% Rysunek 29. Rozkład procentowy opinii na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od wykształcenia respondentów OPINIE OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE O TYM, KTO MA WIĘKSZE TRUDNOŚCI W UTRZYMANIU PRACY TRUDNO POWIEDZIEĆ 13% KOBIETY 45% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA 37% MĘŻCZYŹNI 5% Rysunek 30. Rozkład procentowy opinii na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 37

38 2.7. Preferencje związane z płcią szefa SZEF KOBIETA CZY SZEF MĘŻCZYZNA? KOBIETA; WSZYSTKO JEDNO; 46% MĘŻCZYZNA; 36% TRUDNO POWIEDZIEĆ; 8% Rysunek 31. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat preferowanej przez siebie płci przełożonego w pracy 5 45% 4 35% 38% 47% 33% 47% KOBIETĘ MĘŻCZYZNĘ TRUDNO POWIEDZIEĆ WSZYSTKO JEDNO 3 25% 15% 7% 8% 13% 7% 5% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 32. Rozkład procentowy opinii kobiet i mężczyzn o preferowanej przez siebie płci przełożonego w pracy 38

39 % 5 54% 35% 46% 41% 46% 45% 36% KOBIETĘ MĘŻCZYZNĘ TRUDNO POWIEDZIEĆ WSZYSTKO JEDNO 3 24% 9% 7% 11% 11% 9% 9% 4% 9% lata lata lata lat 60 lat i powyżej Rysunek 33. Rozkład procentowy opinii o preferowanej przez siebie płci przełożonego w pracy w zależności od wieku respondentów 6 KOBIETĘ 53% MĘŻCZYZNĘ % 46% 34% 45% 39% 45% TRUDNO POWIEDZIEĆ WSZYSTKO JEDNO 3 28% 8% 6% 14% 7% 8% 8% 9% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 34. Rozkład procentowy opinii o preferowanej przez siebie płci przełożonego w pracy w zależności od wykształcenia respondentów 39

40 SZEF KOBIETA CZY SZEF MĘŻCZYZNA? W OPINIACH OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE WSZYSTKO JEDNO 54% TRUDNO POWIEDZIEĆ 9% MĘŻCZYZNA 31% KOBIETA 6% Rysunek 35. Rozkład procentowy opinii na temat preferowanej przez siebie płci przełożonego w pracy wśród osób mających wpływ na zatrudnienie Preferowany pracownik : kobieta czy mężczyzna? KOGO ZATRUDNIAĆ? KOBIETY; 9% MĘŻCZYŹNI; 16% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA; 75% Rysunek 36. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat preferowanej płci zatrudnianych przez siebie osób 40

41 KOMPETENCJE ZAWODOWE KOBIET 2% UZASADNIENIA ODPOWIEDZI NA PYTANIE: KOGO WOLAŁBYŚ ZATRUDNIAĆ? ZALEŻY OD RODZJU PRACY 16% POZYTYWNE CECHY KOBIET 6% POZYTYWNE CECHY CHARAKTERU MĘŻCZYZN 7% KOMPETENCJE ZAWODOWE MĘŻCZYZN 3% NEGATYWNE CECHY INNE KOBIET WIEKSZA KONCENTRACJA KOBIET NA ROLACH 2% 1% RODZINNYCH 3% BRAK ODPOWIEDZI 13% POWINNY BYĆ RÓWNE SZANSE DLA OBU PŁCI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA, WAZNE SĄ KOMPETENCJE 37% Rysunek 37. Rozkład procentowy uzasadnień własnych opinii na temat preferowanej płci zatrudnianych przez siebie osób wśród mieszkańców Torunia (procent z ogółu podanych uzasadnień.) 8 78% 72% KOBIETY MĘŻCZYŹNI 7 PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA % 14% 19% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 38. Rozkład procentowy opinii kobiet i mężczyzn na temat preferowanej płci zatrudnianych przez siebie osób 41

42 % 8 87% 72% 65% KOBIETY MĘŻCZYŹNI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA % 14% 13% 7% 6% 7% 18% 9% 26% lata lata lata lat 60 lat i powyżej Rysunek 39. Rozkład procentowy opinii na temat preferowanej płci zatrudnianych przez siebie osób w zależności od wieku respondentów 9 86% % 67% 77% KOBIETY MĘŻCZYŹNI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA 4 3 6% 22% 12% 21% 9% 14% 5% 9% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 40. Rozkład procentowy opinii na temat preferowanej płci zatrudnianych przez siebie osób w zależności od wykształcenia respondentów 42

43 PRACOWNIK KOBIETA CZY PRACOWNIK MĘŻCZYZNA? W OPINIACH OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE BRAK ODPOWIEDZI 2% KOBIETA 14% PŁEC NIE MA ZNACZENIA 71% MĘŻCZYZNA 13% Rysunek 41. Rozkład procentowy opinii na temat preferowanej płci pracownika wśród osób mających wpływ na zatrudnienie. KOMPETENCJE ZAWODOWE MĘŻCZYZN 5% POZYTYWNE CECHY CHARAKTERU MĘŻCZYZN 3% UZASADNIENIA ODPOWIEDZI NA PYTANIE: KOGO ZATRUDNIAĆ? podawane przez osoby mające wpływ na zatrudnianie WIĘKSZA KONCENTRACJA KOBIET NA ROLACH RODZINNYCH 4% INNE 3% KOMPETENCJE ZAWODOWE KOBIET 4% POZYTYWNE CECHY KOBIET 8% BRAK ODPOWIEDZI 9% ZALEŻY OD RODZAJU PRACY 11% POWINNY BYĆ RÓWNE SZANSE DLA OBU PŁCI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA, WAŻNE SĄ KOMPETENCJE 43% Rysunek 42. Rozkład procentowy uzasadnień własnych opinii na temat preferowanej płci pracownika wśród osób mających wpływ na zatrudnienie (procent z ogółu podanych uzasadnień.) 43

44 2. 9. Opinie o motywach podejmowania przez kobiety pracy zawodowej OPINIE O MOTYWACH PODEJMOWANIA PRZEZ KOBIETY PRACY ZAWODOWEJ KONIECZNOŚĆ DOROBIENIA DO PENSJI MĘŻA; 33% BRAK ODPOWIEDZI 1% DĄŻENIE DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ OD MĘŻA ; 26% INNE WŁASNE POTRZEBY KOBIETY; 4 Rysunek 43. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat motywów podejmowania przez kobiety pracy zawodowej 45% 4 35% 3 25% 27% 38% 35% 24% 42% 32% DĄŻENIE DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ OD MĘŻA IINE WŁASNE POTRZEBY KOBIETY (KONTAKTY SPOECZNE, ROZWÓJ) KONIECZNOŚĆ DOROBIENIA DO PENSJI MĘŻA BRAK ODPOWIEDZI 15% 5% KOBIETY MĘŻCZYŹNI 1% Rysunek 44. Rozkład procentowy opinii kobiet i mężczyzn na temat motywów podejmowania przez kobiety pracy zawodowej 44