WYMOWA INNA NIŻ ZAPIS ORTOGRAFICZNY DOLITEROWA MAMA BRAT KOT DAMA KRĘPY STRZAŁ WSZYSTKO KOTWICA DŹWIG

Transkrypt

1

2

3

4 LITERA A GŁOSKA

5 WYMOWA DOLITEROWA MAMA BRAT KOT DAMA INNA NIŻ ZAPIS ORTOGRAFICZNY KRĘPY STRZAŁ WSZYSTKO KOTWICA DŹWIG

6 NIE MÓWIMY GŁOSKAMI, CZYLI JAK? suma głosek = wyraz wpływ sąsiedztwa upodobnienie

7

8 ZBADAJMY, POSŁUCHAJMY KRZYWDA WSZAK ROZPACZ PODSTAWKA MÓZG RÓD GŁÓD ZEWSZĄD WIATR ZWIÓZŁ PROŚBA PASTERZ MODLITWA ŚWIATŁO STWIERDZIĆ GŁAZ STRZEGŁ WYWIÓDŁ WYWIEŹĆ

9 WNIOSEK PISMO JEST ZŁUDNE! CZĘSTO NIE CZYTAMY DOKŁADNIE TAK, JAK WYRAZ JEST ZAPISANY! (JUŻ WIEMY, DLACZEGO DZIECI ROBIĄ BŁĘDY ORTOGRAFICZNE )

10 FONETYKA WEWNĄTRZWYRAZOWA NAGŁOS ŚRÓDGŁOS WYGŁOS - WYGŁOS WYRAZOWY - WYGŁOS ABSOLUTNY

11 CZY SĄ JAKIEŚ ZASADY? MÓZG RÓD GŁÓD ZEWSZĄD WIATR ZWIÓZŁ GŁAZ STRZEGŁ WYWIÓDŁ WYWIEŹĆ PASTERZ PODPOWIEDŹ: W JĘZYKU POLSKIM SPÓŁGŁOSKI LUB GRUPY SPÓŁGŁOSEK NA KOŃCU WYRAZU (PRZED KROPKĄ, PRZECINKIEM, DWUKROPKIEM), PO KTÓRYM JEST PAUZA, SĄ UBEZDŹWIĘCZNIANE!

12 CZY SĄ JAKIEŚ ZASADY? MÓZG MUSK RÓD RUT GŁÓD GŁUT ZEWSZĄD ZEFSZONT ZWIÓZŁ ZWJUSŁ GŁAZ GŁAS STRZEGŁ STSZEKŁ WYWIÓDŁ WYWJUTŁ WYWIEŹĆ WYWJEŚĆ PASTERZ PASTESZ PODPOWIEDŹ: W JĘZYKU POLSKIM SPÓŁGŁOSKI LUB GRUPY SPÓŁGŁOSEK (Z WYJĄTKIEM M, N, R, L, Ł) NA KOŃCU WYRAZU, PO KTÓRYM JEST PAUZA, SĄ UBEZDŹWIĘCZNIANE!

13 SPÓJRZ NA POCZĄTEK WYRAZU KRZYWDA KSZYWDA ŚWIATŁO ŚFJATŁO STWIERDZIĆ STFJERDŹIĆ ZWIÓZŁ ZWJUSŁ STRZEGŁ STSZEKŁ WSZAK FSZAK PODPOWIEDŹ: ZBITKA/GRUPA SPÓŁGŁOSEK NA POCZĄTKU WYRAZU WYMAWIANA JEST ALBO DŹWIĘCZNIE, ALBO BEZDŹWIĘCZNIE ZALEŻY TO OD SĄSIEDZTWA GŁOSEK. NAJCZĘŚCIEJ DECYDUJE PIERWSZA SPÓŁGŁOSKA W ZBITCE

14 WEWNĄTRZ WYRAZU PODSTAWKA POTSTAFKA ZEWSZĄD ZEFSZONT PROŚBA PROŹBA PODSZEPT POTSZEPT ALE: KOTWICA KOTFICA PODPOWIEDŹ: O DŹWIĘCZNOŚCI LUB BEZDŹWIĘCZNOŚCI CAŁEJ ZBITKI SPÓŁGŁOSKOWEJ WEWNĄTRZ WYRAZU DECYDUJE OSTATNIA SPÓŁGŁOSKA TEJ ZBITKI

15 UPODABNIAĆ, ALE NIE ZNIEKSZTAŁCAĆ Zapis literowy Tak czytaj/ norma wzorcowa Tak możesz przeczytać/ norma potoczna Tego unikaj/ niepoprawne trzeba tszeba czszeba czeba wszystko fszystko podtrzymać pottszymać poczszymać poczymać trzy tszy czszy czy drzewo drzewo dżrzewo dżewo drzwi drzwi dżrzwi, dżwi dźwi zbiegł zbjekł zbjek, zbjegł królewski krulefski kruleski szystko

16 DLACZEGO SĄ GRANICE UPODABNIANIA? NIECHLUJNOŚĆ WYMOWY, BYLEJAKOŚĆ UTRUDNIA ZROZUMIENIE ZA DALEKO IDĄCE UPODABNIANIE, ZMIENIANIE GŁOSEK W WYRAZIE MOŻE PROWADZIĆ DO POWSTAWANIA INNYCH WYRAZÓW PRZEKAZ JEST WTEDY WIELOZNACZNY, NIEZROZUMIAŁY TRZY TSZY, CZSZY, TRZYJ TSZYJ, CZSZYJ CZY CZY CZYJ CZYJ

17 FONETYKA WEWNĄTRZWYRAZOWA ZBITKI SPÓŁGŁOSKOWE W NAGŁOSIE: PIERWSZA SPÓŁGŁOSKA DECYDUJE O DŹWIĘCZNOŚCI, NP. WRZASK, BRZEMIĘ, PRZERWA, KWIAT, WYJĄTKI ZBITKI Z W NP. WSZYSTKO ZBITKI SPÓŁGŁOSKOWE W ŚRÓDGŁOSIE: O DŹWIĘCZNOŚCI DECYDUJE OSTATNIA SPÓŁGŁOSKA ZBITKI W ŚRÓDGŁOSIE: PROŚBA, MÓZGU, MÓŻDŻKU, PODSTAWKA WYJĄTKI ZBITKI Z RZ POSTRZAŁ, PATRZĘ ZBITKI SPÓŁGŁOSKOWE W WYGŁOSIE: WYGŁOS ABSOLUTNY SPÓŁGŁOSKI LUB ZBITKI SPÓŁGŁOSKOWE (SPÓŁGŁOSKI WŁAŚCIWE) W WYGŁOSIE ULEGAJĄ W JĘZYKU POLSKIM UBEZDŹWIĘCZNIENIU, NP. PAW, PISM, TRAKT, GWIŻDŻ, RÓZG, MÓZG, GWÓŹDŹ

18 POCZYTAJMY CZY TO WIATR? CZY O NIEPRZYCIĘTE KRZAKI TRZEBA SIĘ ZŻYMAĆ? WYGRZEBAŁ SIĘ I WSTAŁ SZYBKO. NIEPOTRZEBNIE KRZYCZY PAN BRZUCHOMÓWCA. ZDZIWIONY JAN MIESZKA W MIEJSCOWOŚCI BRZEG. TEGO ODKSZTAŁCONEGO SKRZATA TRZYMA ZA CZWARTY GUZIK KUPIŁA WCZORAJ GRZANEGO WINA LITR. PATRZ! JAK SIĘ TRZĘSIE! PEWNIE NIEPOTRZEBNIE STAŁ NA DESZCZU I ZMÓKŁ. USŁYSZAŁ GWIZD. NIE GWIŻDŻ! A ON GWIŻDŻE WCIĄŻ.

19 DOBRY LEKTOR, CZYLI NAJEDZONY LEKTOR NIE POŁYKAMY GŁOSEK ANI NA KOŃCU, ANI TEŻ WEWNĄTRZ WYRAZÓW: CHCIAŁABYM CHĆAABM PISAŁEM PISAEM ZANIÓSŁ ZAŃUS WEZWAŁ WEZWA PRZYWIÓDŁ PSZYWJUT WYWIÓDŁSZY WYWJUTSZY

20 POPRACUJMY LUDWIK JERZY KERN, SZCZEPAN SZCZYGIEŁ SZCZEPAN SZCZYGIEŁ Z GRZMIĄCYCH BYSTRZYC PRZED CHRZCINAMI CHCIAŁ SIĘ PRZYSTRZYC. SAM SIĘ STRZYC NIE PRZYWYKŁ WSZAKŻE, WIĘC DO SZWAGRA SKOCZYŁ: SZWAGRZE! SZWAGRZE, OSTRZYŻ MNIE CHOĆ KRZTYNĘ, GDYŻ MAM CHRZCINY ZA GODZINĘ. NIC PROSTSZEGO SZWAGIER NA TO. ŻONO, BRZYTWĘ DAJ SZCZERBATĄ! W RŻYSKO BĘDZIE STRZECHĘ SZCZYGŁA TA SZCZERBATA BRZYTWA STRZYGŁA... USŁYSZAWSZY STRASZNĄ WIEŚĆ, SZCZEPAN SZCZYGIEŁ WRZASNĄŁ: CZEŚĆ! I PRZEZ GRZĄDKI POZA SZOSĄ NIESTRZEŻONY PRYSNĄŁ W PROSO

21 PRZECZYTAJMY PIOTR TRZPIOT, PIOTR KMOTR Z ŁOTRÓW ŁOTR. PIOTR ŁOTR, ŁOTROM KUMOTR. JESIOTR NURA W PRUT, A PIOTR ZA NIM W BRÓD. DZIEWCZYNA WCZEPIONA W ZBAWCZĄ PORĘCZ. ROZSTRZYGNIJ WRESZCIE: OSTRZYŻONO, OGOLONO, CZY TYLKO POSTRZĘPIONO. ROBERCIE! ROZUMIESZ OPATRZNOŚĆ W SPOSÓB OPACZNY!

22 UPODOBNIENIA MIĘDZYWYRAZOWE

23 FONETYKA MIĘDZYWYRAZOWA nagłos śródgłos wygłos nagłos KIERUNEK UPODOBNIENIA śródgłos wygłos

24 FONETYKA MIĘDZYWYRAZOWA WYRAZ 1 WYRAZ 2 wygłos nagłos

25 UDŹWIĘCZNIENIE zapis brat Dawida wrzask dziecka koszyk wiśni pięć bochenków obiad gorący wymowa brad dawida wrzazg dźecka koszyg wiśńi pjeńdź bochenkuf objad goroncy UBEZDŹWIĘCZNIENIE zapis przecież to bez tego ogród pana gwiazd cud smak ciasta wymowa pszećesz to bes tego ogrut pana gwjast cut smak ćasta

26 SPRÓBUJMY JEŹDZIĆ ZBYT DALEKO POCIĄGAMI NIKT ZA BARDZO NIE LUBI. RZADKO JEDNAK ZDARZA SIĘ TAK GŁĘBOKA NIECHĘĆ DO POCIĄGÓW JAK MOJA. UNIKAM ICH BARDZIEJ NIŻ CZEGOKOLWIEK INNEGO W ŚWIECIE. OD CZASU DO CZASU MUSZĘ JEDNAK Z NICH KORZYSTAĆ. DZIŚ WŁAŚNIE MUSIAŁEM POJECHAĆ DO MIASTECZKA POD POZNANIEM PO SAMOCHÓD NAPRAWIANY W TAMTEJSZYM WARSZTACIE. PODRÓŻ TA NIE MIAŁA BYĆ DŁUGA, ALE ZŁOŚĆ I NIECHĘĆ DO NIEJ BYŁO WIDAĆ NA MEJ TWARZY WYRAŹNIE. PUNKTUALNIE ZA DZIESIĘĆ DRUGA BYŁEM NA DWORCU.

27 (Syr 6,5-17) Miła mowa pomnaża przyjaciół, a język uprzejmy pomnaża miłe pozdrowienia. Żyjących z tobą w pokoju może być wielu, ale gdy idzie o doradców, [niech będzie] jeden z tysiąca! Jeżeli chcesz mieć przyjaciela, posiądź go po próbie, a niezbyt szybko mu zaufaj! Bywa bowiem przyjaciel, ale tylko na czas jemu dogodny, nie pozostanie nim w dzień twego ucisku. Bywa przyjaciel, który przechodzi do nieprzyjaźni i wyjawia wasz spór na twoją hańbę. Bywa przyjaciel, ale tylko jako towarzysz stołu, nie wytrwa on w dniu twego ucisku. W powodzeniu twoim będzie jak [drugi] ty, z domownikami twymi będzie w zażyłości. Jeśli zaś zostaniesz poniżony, stanie przeciw tobie i skryje się przed twym obliczem. Od nieprzyjaciół bądź z daleka i miej się na baczności przed twymi przyjaciółmi. Wierny bowiem przyjaciel potężną obroną, kto go znalazł, skarb znalazł. Za wiernego przyjaciela nie ma odpłaty ani równej wagi za wielką jego wartość. Wierny przyjaciel jest lekarstwem życia; znajdą go bojący się Pana. Zdobywanie mądrości. Kto się boi Pana, dobrze pokieruje swoją przyjaźnią, bo jaki jest on, taki i jego bliźni.

28

29

30

31 SAMOGŁOSKI W JĘZYKU POLSKIM

32 SAMOGŁOSKI NOSOWE IDĘ Z MAMĄ NA MSZĘ IDE Z MAMOM NA MSZEM. IDE Z MAMĄ NA MSZE..

33 SAMOGŁOSKI NOSOWE IDĘ Z MAMĄ NA MSZĘ IDE Z MAMOM NA MSZEM. IDE Z MAMĄ NA MSZE..

34 KONIEC WYRAZU Samogłoska ą Na końcu wyrazu wymawiana jako -ą mamą kupują bułką mszą Samogłoska ę Na końcu wyrazu wymawiana jako -e ide kupuje bułke msze

35 NOSOWE Ę, Ą WEWNĄTRZ WYRAZU TYLKO PRZED SPÓŁGŁOSKĄ SZCZELINOWĄ SPÓŁGŁOSKA SZCZELINOWA S, Z, SZ, Ż (RZ), F, W, Ś, Ź, CH (H) MĘŻCZYZNA WĘSZYĆ KĄSAĆ KRĄŻYĆ WIĘŹIĆ CZĘŚĆ

36 SAMOGŁOSKI NOSOWE JAK CZYTAĆ Ę I A Litera ę/ ą w tekście bęben, bąbel, rąbać, kąpiel Typ głoski po literze ę/ą [p], [b] głoski dwuwargowe, zwarte [t], [d], [c], [dz] głoski zwarto-szczelinowe Wtedy czytaj rączka, ręcznik kącik, wędzić, pędzić, mącić ręka, męka, pręga, wstęga, mąka, drągi cz, dż [ć] ć, ci, [dź] dzi, dź [k], [g] ronczka, renczńik końćik, weńdźić, peńdźić, mońćić [reŋka] [meŋka] [preŋga] [fteŋga] [moŋka] [droŋgi] wziął, wzięli, zmiął [ł], [l] wźoł, wźeli, zmjoł stąd, tędy, kręta, ręce, prędzej bemben, bombel, rombać, kompjel stont, tendy, krenta, rence, prendzej

37 ZDANIE PO ZDANIU Z CZESKICH STRZECH SZŁO CZECHÓW TRZECH. WYINDYWIDUALIZOWALIŚMY SIĘ Z ROZENTUZJAZMOWANEGO TŁUMU. WRESZCIE NASZ ANDRZEJ ZJADŁ JABŁKO PRZED ŚNIADANIEM I POSZEDŁ NAD STAW, BO MÓGŁ TAM USŁYSZEĆ WIATR. MÓJ MĄŻ STĄD CZMYCHNĄŁ, BOJĄC SIĘ UKĄSZENIA WĘŻA. PŁACZĄCY ANIOŁ WZIĄŁ COŚ NA ZĄB. CHLUSNĄŁ WODĘ NA RĘCE I NA WĄSY. W GĄSZCZU WYWĘSZYŁ ŁABĘDZIE DEPCZĄCE ŻOŁĘDZIE. ODPĘDZAŁ RĘKĄ NATRĘTNEGO BĄKA, KTÓRY NIEPOSTRZEŻENIE SPADŁ ZZA FIRANKI.

38 JEJ PIĘCIU ZIĘCIÓW PRZEBRAŁO SIĘ ZA KSIĘŻY I CHODZIŁO PO KOLĘDZIE, BY ZBIERAĆ PIENIĄDZE. SPONTANICZNIE POWINSZOWAŁEM INTELIGENTNEMU INŻYNIEROWI AWANSU, KTÓRY OD DAWNA MU SIĘ NALEŻAŁ ZA BEZPRECEDENSOWE I KUNSZTOWNE ZSYNCHRONIZOWANIE OBRAZU Z DŹWIĘKIEM W FILMIE O KONSPIRACJI. TEN BLONDYN ANTEK MIAŁ DO NAS PRETENSJE O TO, ŻE NA PLANSZY DOCZEPIONEJ DO TRAMWAJU NIE ZAMIEŚCILIŚMY REKLAMY DŻINSÓW. AROGANCKI ELEGANCIK STAWIAŁ PASJANSA I CZYTAŁ ANONSE O ZAGINIONYCH KUNDLACH.

39 PRÓBA SIŁ CZYTANIE Z LISTU ŚWIĘTEGO JAKUBA APOSTOŁA NAJMILSI: GDZIE ZAZDROŚĆ I ŻĄDZA SPORU, TAM TEŻ BEZŁAD I WSZELKI WYSTĘPEK. MĄDROŚĆ ZAŚ ZSTĘPUJĄCA Z GÓRY JEST PRZEDE WSZYSTKIM CZYSTA, DALEJ SKŁONNA DO ZGODY, USTĘPLIWA, POSŁUSZNA, PEŁNA MIŁOSIERDZIA I DOBRYCH OWOCÓW, WOLNA OD WZGLĘDÓW LUDZKICH I OBŁUDY. OWOC ZAŚ SPRAWIEDLIWOŚCI SIEJĄ W POKOJU CI, KTÓRZY ZAPROWADZAJĄ POKÓJ. SKĄD SIĘ BIORĄ WOJNY I SKĄD KŁÓTNIE MIĘDZY WAMI? NIE SKĄDINĄD, TYLKO Z WASZYCH ŻĄDZ, KTÓRE WALCZĄ W CZŁONKACH WASZYCH. POŻĄDACIE, A NIE MACIE, ŻYWICIE MORDERCZĄ ZAZDROŚĆ, A NIE MOŻECIE OSIĄGNĄĆ. PROWADZICIE WALKI I KŁÓTNIE, A NIC NIE POSIADACIE, GDYŻ SIĘ NIE MODLICIE. MODLICIE SIĘ, A NIE OTRZYMUJECIE, BO SIĘ ŹLE MODLICIE, STARAJĄC SIĘ JEDYNIE O ZASPOKOJENIE SWYCH ŻĄDZ.