CHARAKTERYSTYKA ŚCIEKÓW SZARYCH

Transkrypt

1 kanalizacja, oszczędzanie wody, recykling ścieków szarych, skład ścieków szarych Zsuzsanna IWANICKA * CHARAKTERYSTYKA ŚCIEKÓW SZARYCH W ostatnich latach recykling ścieków szarych jest coraz częściej stosowany w krajach rozwiniętych. Ze względu na bezpieczeństwo sanitarne i wymogi eksploatacyjne urządzeń zasilanych wodami zużytymi konieczne jest ich oczyszczanie przed ponownym wykorzystaniem. Na postawie przeglądu literatury przedstawiono charakterystykę ilościową i jakościową ścieków szarych. Znajomość zakresu stężeń zawiesiny, mętności, związków biogennych i zapotrzebowania na tlen jest konieczna przy doborze technologii oczyszczania takich ścieków. 1. WSTĘP Wzrost liczby ludności i związany nim wzrost zapotrzebowania na wodę oraz troska o jakość zasobów wodnych przyczyniły się do zainteresowania technologiami ukierunkowanymi na zwiększenie efektywności wykorzystania wody do spożycia. Jedną z tych technologii jest recykling ścieków szarych, coraz częściej wykorzystywany w takich krajach jak Izrael, Jordania, Australia, Japonia, Niemcy, USA i Kanada [7], [8], [9], [11]. Ścieki szare wykorzystane są przeważnie do celów niespożywczych, nie mających bezpośredniego kontaktu z człowiekiem, jednak względy użytkowe, higieniczne, estetycznie i bezpieczeństwo sanitarne powodują, że konieczne jest ich oczyszczanie [8]. W niniejszym artykule przedstawiono charakterystykę ilościową i jakościową ścieków szarych. Znajomość zakresu stężeń zanieczyszczeń jest konieczna przy doborze technologii oczyszczania, umożliwiającej ponowne ich wykorzystanie. * Politechnika Krakowska, Wydział Inżynierii Środowiska, Instytut Zaopatrzenia w Wodę i Ochrony Środowiska, ul. Warszawska 24, Kraków.

2 206 Z. IWANICKA 2. CELOWOŚĆ I SPOSOBY WYKORZYSTANIA ŚCIEKÓW SZARYCH Ścieki powstające w gospodarstwach domowych można podzielić umownie na ścieki czarne i szare. Ścieki czarne pochodzą ze spłukiwania toalet, natomiast do ścieków szarych zalicza się wody zużywane na pozostałe cele, takie jak pranie, kąpiel, sprzątanie oraz przygotowanie posiłków i zmywanie naczyń. O ile ilość i skład ścieków czarnych wytwarzanych przez jedną osobę nie są znacząco zróżnicowane, to w przypadku ścieków szarych standard i styl życia oraz status ekonomiczny użytkowników wpływa znacząco na ich parametry ilościowe i jakościowe. U podstaw wykorzystania ścieków szarych leżą przeważnie względy ekonomiczne, chociaż częściej wymienia się inne przyczyny bezpośrednie, takie jak niedobór wody na danym obszarze oraz brak pozwolenia na odprowadzenie ścieków oczyszczonych do środowiska. W rzeczywistości oba te argumenty związane są z rachunkiem ekonomicznym. W przypadku niedoboru wody koszty oczyszczania ścieków szarych są mniejsze niż koszty zagospodarowania innych źródeł wody. Brak pozwolenia na odprowadzenie ścieków oczyszczonych do środowiska zachęca do wykorzystania ścieków szarych, gdy to rozwiązanie jest tańsze od wywozu ścieków lub budowy kanalizacji. Oczyszczone ścieki szare najczęściej wykorzystane są do spłukiwania toalet, podlewania zieleni, sprzątania terenów zewnętrznych, mycia pojazdów, zasilania oczek wodnych. Nieco rzadziej stosuje się je w pralkach automatycznych, a czasem w regionach bardzo suchych nawet do kąpieli. Czysto przyrodnicze wykorzystanie ścieków szarych obejmuje nawadnianie obszarów lub zasilanie wód podziemnych [1]. 3. CHARAKTERYSTYKA ILOŚCIOWA ŚCIEKÓW SZARYCH Ilość powstających ścieków szarych uzależniona jest od wielkości zużycia wody. Wg Li i in. [6] jako średni przedział zużycia wody można przyjąć dm 3 /d Mk przy czym w poszczególnych gospodarstwach domowych wartość ta może być różna, uzależniona od zamożności, standardu wyposażenia sanitarnego oraz dostępności wody. Podobny przedział zużycia wody obserwuje się w Europie [3], [4]. W regionach ubogich, czerpiących na niedobór wody zużycie waha się dm 3 /d Mk [1]. Udział ścieków szarych i czarnych zależy od ilości wody wykorzystanej do płukania toalet. Aktualnie przy pełnym wyposażeniu sanitarnym budynków mieszkalnych przyjmuje się, że do tego celu wykorzystuje się ok. 30% pobranej wody. W efekcie udział ścieków szarych wynosi ok. 70% wody pobranej. Wartość ta jest mniejsza, jeżeli część wody wodociągowej używana jest do podlewania zieleni. W Holandii, w ekologicznej osadzie obejmującej 150 gospodarstw domowych średnia ilość ścieków wynosiła 125 dm 3 /d Mk, z czego ścieki szare stanowiły ok.

3 Charakterystyka ścieków szarych %. W kraju tym znacznie mniejsze zużycie wody, ok. 70 dm 3 /d Mk zaobserwowano w 32 budynkach powstałych w ramach projektu badającego wykorzystanie ścieków szarych. Jednym z przyczyn mogło być stosowanie w nich toalet próżniowych [4]. W Niemczech średnia ilość ścieków w gospodarstwach domowych wynosiła w 1999 roku 129 dm 3 /d Mk. W budynkach nowych lub po generalnym remoncie zużycie wody jest nieco mniejsze, ok. 100 dm 3 /d Mk, a ilość ścieków szarych szacuje się na ok. 70 l/md [3]. W Anglii i Walii średnie zużycie wody wynosi 150 dm 3 /d Mk [2]. Wg Jeffersona i in. [5] 30% wody jest wykorzystane do płukania toalet. W Jordanii ilość i udział ścieków szarych zależy od wielkości miejscowości oraz typu budynku. W miejskim akademiku dla dziewcząt średnia wielkość zużycia wody wynosiła 78 dm 3 /d Mk, 85% stanowiły ścieki szare, pochodzące z kąpieli i z umywalek. Podobna była wielkość zużycia wody na tym obszarze w domkach jednorodzinnych: 84 dm 3 /d Mk, w których udział ścieków czarnych i szarych wynosił odpowiednio 20% i 70%. Pozostałe 10% wody wykorzystane było do podlewania. Na obszarach wiejskich zużycie jednostkowe było 3 krotnie mniejsze - na poziomie 28 dm 3 /d Mk, z czego 64% stanowiły ścieki szare. Ich źródłem były ścieki z umywalek i kuchni [1]. 4. CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCIOWA ŚCIEKÓW SZARYCH Jakość ścieków szarych charakteryzuje się za pomocą tych samych parametrów jak ścieków bytowych. Wśród nich można wyróżnić zawartość zawiesin, mętność, BZT 5, ChZT, azotu i fosforu ogólnego oraz poziom skażenia bakteriologicznego, najczęściej wyrażony ogólną liczbą bakterii Coli, w tym typu kałowego. Oddzielne odprowadzenie i unieszkodliwianie ścieków szarych i czarnych uzasadnione jest ze względu na różnice w ich składzie. Ścieki szare zawierają szybko rozkładalne zanieczyszczenia organiczne. Badania szwedzkie wykazały, że po 5 dobach biochemiczne zapotrzebowanie na tlen spada o ok. 90%, zaś w ściekach czarnych jedynie o 40% [10]. Ścieki szare ubogie są natomiast w związki odżywcze. Zawierają ok. 10% azotu ogólnego, pozostałe 90% znajduje się w ściekach czarnych. Udział fosforu w ściekach szarych i czarnych zależy od zawartości fosforanów w środkach piorących i czyszczących. Gdy stosuje się środki czystości zawierające fosfor, przyjmuje się, że 50% fosforu całkowitego jest w każdym rodzaju tych ścieków. W przypadku stosowania niskofosforanowych detergentów większy jest udział fosforu w ściekach czarnych. Pod kątem bakteriologicznym ścieki czarne są znacznie bardziej skażone niż ścieki szare. W ściekach szarych ilość bakterii wzrasta, gdy instalację wodociągową i kanalizacyjną eksploatują dzieci lub osoby starsze korzystające z pieluch. Innym źródłem bakterii w tych ściekach jest wtórne ich zanieczyszczenie przez

4 208 Z. IWANICKA system kanalizacyjny, wskutek obecności mikroorganizmów na ściankach przewodów odpływowych. W ostatniej dekadzie zauważono wzrost zainteresowania recyklingiem ścieków szarych. Stosowanie tej technologii uzasadnione jest również w Polsce, ze względu na to, że należy ona do krajów o niewielkich zasobach wody. Niniejszy artykuł zawiera wyniki analizy jakości ścieków szarych uzyskane w takich krajach europejskich jak Niemcy, Holandia, Anglia, gdzie zarówno wskaźnik zapotrzebowania na wodę jak i poziom wyposażenia sanitarnego jest porównywalny z Polską. Przedstawiono również wyniki badań z Jordanii. Kraj ten prowadzi liczne badania związane z recyklingiem ścieków szarych. Analizie fizykochemicznej i bakteriologicznej poddano zarówno ścieki pochodzące z poszczególnych typów urządzeń sanitarnych jak i ścieki mieszane. Czas przetrzymania analizowanych próbek wynosił maksimum jedną dobę w temperaturze 4-5 C. Pojedyncze źródła obejmowały wody zużyte pochodzące z kąpieli, z rozróżnieniem odpływu z wanny i prysznica, zlewozmywaka, umywalki i pralki. Wyniki analizy przedstawiono w tabelach 1 i 2. Tabela 1. Charakterystyka jakościowa ścieków szarych wg źródeł ich powstawania w Niemczech i Anglii Niemcy [8] Anglia [5] Parametry Prysznic Wanna i prysznic Prysznic Wanna Mętność [NTU] nb nb 84,8 (70,5) 59,8 (43) Zawiesiny mg/dm 3 nb nb 89 (113) 58 (46) BZT 5 mgo 2 /dm (55) 129 (57) ChZT mgo 2 /dm (245) 367 (246) ChZT/BZT 5 nb nb 2,8 ± 1.0 2,9 ± 1.3 TN mgn/dm 3 nb nb 8,7 ppm (4,8) 6,6 ppm (3,4) TP mgp/dm 3 nb nb 0,3 ppm (0,1) 0,4 ppm (0,4) Total Coli w 100 ml /ml /ml 6800 (9740) 6350 (9170) Coli fekalne w 100 ml /ml /ml 2050 (4440) 40,1 (48,6) nb - nie badano; ( ) - odchylenie standardowe. Tabela 2. Charakterystyka jakościowa ścieków szarych wg źródeł ich powstawania wg prac [1] i [6] Wg pracy przeglądowej [6] Jordania [1] Parametry Kąpiel Pranie Kuchnia Prysznic Pranie Kuchnia Mętność [NTU] nb nb nb nb Zawiesiny mg/dm (109) 760 (384) 1180 (300) BZT 5 mgo 2 /dm (40) 1266 (232) 1850 (890) ChZT mgo 2 /dm (165) 2500 (1865) 8071 (3535) ChZT/BZT 5 2 1,28-2,6 1,75-2,04 nb nb nb TN mgn/dm , ,4 (1,45) 2,8 (0,45) 25,9 (33,8) TP mgp/dm 3 0, ,7-74* 1,2 (1,1) 9 (0,7) 4,3 (3,9) Total Coli w 100 ml 103-2, (8,9-56) 10 8 nb nb nb nb Coli fekalne w 100 ml (1,6-9) 10 4 nb nb nb nb nb - nie badano; * - mg PO 4 3- /dm 3 ; ( ) - odchylenie standardowe.

5 Charakterystyka ścieków szarych ŚCIEKI KUCHENNE Wśród wszystkich rodzajów ścieków szarych, ścieki kuchenne odznaczają się najwyższym poziomem zanieczyszczenia. W Europie źródło to nie jest chętnie eksploatowane. W efekcie skład tych ścieków analizuje się sporadycznie. Dane zawarte w pracy przeglądowej Li i in. [6] świadczą o tym, że wśród wszystkich źródeł ścieki kuchenne charakteryzują się największym zapotrzebowaniem na tlen. Zakres ChZT wynosił mg/dm 3. Stężenie BZT 5 mieścił się w podobnych granicach mg/dm 3. Ścieki te podatne są na rozkład biologiczny. Świadczy o tym zarówno wartość wskaźnika ChZT/BZT 5 w granicach 1,75-2,04, jak i zakres stężenia azotu ogólnego wynoszącego mg N/dm 3 oraz fosforu ogólnego mieszczącego się w granicach 12,7-74 mg P/dm 3. W Jordanii średnie zapotrzebowanie na tlen było wyższe od wartości wskazanych przez Li i in., stężenie ChZT i BZT 5 wynosiło bowiem odpowiednio 8071 mg/dm 3 i 1850 mg/dm 3 [1]. Poziom skażenia bakteriologicznego tych ścieków nie określono w poszczególnych badaniach. Również praca przeglądowa Winwarda i in. dotycząca organizmów chorobotwórczych w ściekach podatnych na recykling [12] nie przytacza poziomu skażenia bakteriologicznego ścieków kuchennych. Jednak powszechnie uważa się, że mycie surowych artykułów spożywczych jest źródłem obecności mikroorganizmów. Stosunkowo wysoka zawartość azotu powoduje, że włączenie ścieków kuchennych w proces oczyszczania biologicznego jest uzasadnione [1] ŚCIEKI Z PRANIA Ścieki pochodzące z prania również należą do znacznie zanieczyszczonych. Ich jakość jest bardzo zmienna w trakcie cyklu prania i zależy od rodzaju stosowanych środków piorących. Ścieki te są bardziej zasolone niż z pozostałych źródeł, zawierają również dużo zawiesiny włóknistej, pochodzącej z pranych tkanin. Wg danych zawartych w pracy przeglądowej Li i in. [6] wysokie jest zarówno zapotrzebowanie na tlen jak i zawartość cząstek stałych. Poziom zawiesin wynosił mg/dm 3. Obserwowane średnie stężenie ChZT było w zakresie mgo 2 /dm 3, natomiast wartość BZT 5 wynosiła mg O 2 /dm 3. Stężenie związków azotu i fosforu zależy od rodzaju stosowanych detergentów oraz typu usuwanych zabrudzeń i wynosiło odpowiednio 0,28-21 mgn/dm 3 i 0-42 mgp/dm 3. Skażenie bakteriologiczne ścieków z pralek występuje głównie w przypadku prania ubrań małych dzieci lub osób korzystających z pieluch. Ogólna liczba bakterii Coli przytoczona w pracy przeglądowej Li i in. była rzędu w 100ml, natomiast liczba bakterii Coli typu fekalnego rzędu 104 w 100 ml. W Jordanii ścieki szare z prania odznaczały się większym stężeniem zawiesin i zapotrzebowaniem na tlen niż wartości podane w przeglądzie literatury [6]. Średni poziom zawiesin wynosił 760 mg/dm 3, natomiast stężenie BZT 5 i ChZT to

6 210 Z. IWANICKA odpowiednio 1266 mgo 2 /dm 3 i 2500 mgo 2 /dm 3. Powodem większego stężenia ścieków szarych w Jordanii jest prawdopodobnie mniejsze zużycie wody ŚCIEKI Z KĄPIELI Ścieki powstające z kąpieli należą do najczystszych. Ścieki z wanny odznaczają się niższym stężeniem zanieczyszczeń niż spod prysznica. Wynika to głównie z tego, że mniej wody używa się pod prysznicem niż w wannie, przy podobnym zużyciu środków myjących. Wg danych pochodzących z pracy przeglądowej [6] stężenie zawiesin jest w zakresie mg/dm 3. W Jordanii średnie stężenie zawiesin ze ścieków z prysznica było nieco wyższe: 150 mg/dm 3 [1], natomiast w Anglii niższe: 89 mg/dm 3 [5]. Poziom zapotrzebowania na tlen podany w pracy przeglądowej nie różnił się od parametrów pochodzących z analizowanych krajów europejskich. Stężenie BZT 5 mieściło się w zakresie mgo 2 /dm 3, a wartość ChZT wynosiło mgo 2 /dm 3 [6]. Zanieczyszczenia zawarte w tych ściekach należą do łatwo rozkładalnych, przez co czas ich magazynowania powinien być na tyle krótki, aby nie doszło do zagniwania. W przypadku biologicznego ich oczyszczania konieczne jest dawkowanie związków biogennych ze względu na niskie stężenie fosforu i azotu, wynoszących odpowiednio 0,11-2 mgp/dm 3 i 5-17 mgn/dm 3 [6] ŚCIEKI MIESZANE Mieszane ścieki szare zawierają wody zużyte pochodzące z łazienek, z prania i z kuchni. Ścieki kuchenne nie są często poddawane recyklingowi. Charakterystyka jakościowa ścieków mieszanych z udziałem ścieków kuchennych podana jest jedynie w pracy przeglądowej Li i in. [6]. W Europie najczęściej eksploatuje się ścieki pochodzące z łazienek. W Niemczech i Holandii ścieki te obejmują również odpływ z pralki, natomiast w Anglii ścieki te zawierają wody zużyte pochodzące z kąpieli i umywlek. Skład mieszanych ścieków szarych przedstawiono w tabeli 3. Porównując jakość ścieków pochodzących z pojedynczych źródeł do jakości ścieków mieszanych można stwierdzić, że ścieki szare mieszane odznaczają się mniejszym zakresem wahania stężeń niż ścieki pochodzące z pojedynczych źródeł. Jest to spowodowane wyrównaniem ich składu wskutek zatrzymania i mieszania się w zbiorniku ścieków surowych. Dane zawarte w tabeli 3 świadczą o tym, że ścieki mieszane, szczególnie pochodzące z krajów europejskich, mają zbliżone parametry. Zawartość zawiesin badano tylko w Anglii mg/dm 3 [5]. Jest to stężenie bliskie średniej wartości zakresu podanego w przeglądzie literatury [6]: 6,4-240 mg/dm 3. Średnie stężenie BZT 5 i ChZT wynosiło odpowiednio mgo 2 /dm 3 i mgo 2 /dm 3. Porównując wartości te z danymi pochodzącymi z artykułu przeglądowego można stwierdzić, że mieściły się one w środkowym przedziale. Zawartość azotu i fosforu ogólnego w ściekach mie-

7 Charakterystyka ścieków szarych 211 szanych badano tylko w Anglii i w Holandii. W krajach tych zaobserwowano znaczne różnice w średnich stężeniach fosforu, odpowiednio 0,35 mgp/dm 3 i 5,7 mgp/dm 3, natomiast zbliżone było stężenie azotu ogólnego: 10,4 mgn/dm 3 w Anglii i 17,2 mgn/dm 3 w Holandii [4], [5]. Stężenia związków biogennych były w dolnych granicach zakresu podanego w pracy przeglądowej [6]. Jedną z przyczyn mogło być to, że praca przeglądowa obejmowała również parametry ścieków mieszanych zawierających ścieki kuchenne. Parametry Tabela 3. Charakterystyka jakościowa mieszanych ścieków szarych Wg pracy przeglądowej [6] Mieszane Jordania [1] Anglia [5] Niemcy [8] Holandia [4] Prysznic, wanna, umywalka i pralka Prysznic, wanna i umywalka Prysznic, wanna, umywalka i pralka Mieszane Mętność nb nb nb 164 (171) nb [NTU] Zawiesiny nb mg/dm 3 6, (145) nb BZT (102) mgo 2 /dm (54,3) ChZT 425 (107) mgo 2 /dm (289) TN mgn/dm 3 3,72 53,6 2 10,4 (4,8) nb 17,2 (4,7) TP mgp/dm 3 0,7 22,8 3 0,35 (0,23) nb 5,7 (2,6) Total Coli w 56 8, nb 7387 (9759) nb /ml 100 ml Coli fekalne w 1 1, nb 1740 (4488) nb /ml 100 ml nb nie badano, () odchylenie standardowe. Znaczne różnice można zaobserwować między składem ścieków mieszanych pochodzących z Jordanii i krajów europejskich. Ścieki mieszane pochodzące z krajów europejskich odznaczają się niższym zapotrzebowaniem na tlen i niższym stężeniem zawiesin oraz wyższym stężeniem fosforu i azotu ogólnego niż ścieki mieszane badane w Jordanii. Badacze są zgodni w tym, że ścieki mieszane podatne są na rozkład biologiczny, jednak stężenie azotu i fosforu ogólnego względem ChZT jest za niskie do sprawnego przeprowadzenia oczyszczania biologicznego. Wszystkie badania wykazały obecność bakterii, w tym również typu kałowego, niezależnie od tego, jakie źródła wchodziły w skład mieszanych ścieków szarych [1], [4], [5], [8]. Jakość ścieków szarych zależy zarówno od miejsca ich powstawania, rodzaju użytych chemikaliów, jak i od zwyczajów mieszkańców. Wyniki analizy Jeffersona i in. [5] wykazały, że wahania jakości ścieków szarych występują nawet wtedy, gdy badane osoby korzystają z wody w sposób porównywalny (stosują te same kosmetyki, podobne są czasy użytkowania sanitariatów i objętość wody pobranej). W tych wa-

8 212 Z. IWANICKA runkach obserwowane odchylenie standardowe stężenia BZT 5 dla ścieków pochodzących z wanny i prysznica wynosiło odpowiednio 29% i 17%. Wahania ChZT dla tych samych źródeł wynosiły odpowiednio 44% i 38% 5. PODSUMOWANIE I WNIOSKI KOŃCOWE Przedstawiona w niniejszej pracy charakterystyka ścieków szarych pozwala stwierdzić, że koniecznie jest ich oczyszczanie zarówno z powodów użytkowych, jak i higienicznych. Ograniczenie mętności i zawartości zawiesin pozwala zapobiec zarastaniu urządzeń wykorzystujących ścieki szare. Redukcja stężenia związków ulegających tlenowemu rozkładowi jest konieczna, aby zabezpieczyć ścieki przed zagniwaniem. Nawet gdy nie ma bezpośredniego kontaktu ścieków szarych z użytkownikami urządzeń sanitarnych, istotne jest usuwanie bakterii ze ścieków, ponieważ w trakcie eksploatacji mogą one ulec rozbryzgowi i doprowadzić do zainfekowania ludzi przez drogi oddechowe lub otwarte rany. Wartości przedstawione w tabelach 1-3 świadczą o tym, że zanieczyszczenia zawarte w ściekach szarych są na tyle wysokie, że powinny być zredukowane przed ponownym ich wykorzystaniem. Pomimo, że ścieki szare zawierają detergenty, w przeglądanych publikacjach autorzy byli zgodni odnośnie podatności tych ścieków na rozkład biologiczny. Stwierdzenie to uzasadniono stosunkiem stężenia ChZT/BZT 5, wynoszącym ok. 2. Dla ścieków szarych charakterystyczne jest również to, że są ubogie w związki azotu i fosforu. Oczyszczanie biologiczne w wielu przypadkach może wymagać uzupełnienia związków biogennych, ze względu na ich niskie stężenia. Stężenie zanieczyszczeń w ściekach szarych ulega znacznym wahaniom. Szczególnie w przypadku recyklingu wód zużytych pochodzących z pojedynczych źródeł nie można jednoznacznie wskazać zakresów wartości poszczególnych parametrów, które stanowią podstawę do projektowania technologii oczyszczania. Dobór procesu technologicznego powinien być oparty na analizie fizyko-chemicznej surowych ścieków szarych. Obecność łatwo rozkładalnych zanieczyszczeń czyni ścieki szare podatnymi na szybkie wyczerpanie zasobów tlenu i rozpoczęcie procesów gnilnych. Czas magazynowania surowych ścieków szarych powinien być możliwie krótki, w celu wyeliminowania ich zagniwania. W przypadku dłuższego czasu przetrzymania konieczne jest ich napowietrzanie. Skład ścieków szarych, szczególnie stosunek ChZT/BZT 5 czyni je podatnymi na rozkład biologiczny. Czynnikiem ograniczającym ten proces jest niedobór azotu, który ma miejsce gdy ścieki szare nie zawierają ścieków kuchennych. W tej sytuacji konieczne jest dodatkowe dawkowanie azotu w procesie mikrobiologicznego oczyszcza-

9 Charakterystyka ścieków szarych 213 nia. Ścieki szare pochodzące z odpływów z wanny, prysznica, umywalki czy pralki ulegają skażeniu bakteriologicznemu typu fekalnego. W procesie oczyszczania konieczna jest dezynfekcja ścieków oczyszczonych, aby eliminować możliwość skażenia użytkowników urządzeń sanitarnych przy ponownym wykorzystaniu (oczyszczonych) ścieków szarych. LITERATURA [1] ABU-GHUNMI, L., ZEEMAN G., LIER J.V., FAYYED M., Quantitative and qualitative characteristics of grey water for reuse requirements and treatment alternatives: the case of Jordan, Water Science & Technology, 2008, [2] AGENCJA ŚRODOWISKA Wielkiej Brytanii, Oszczędzanie wody, ( - portal internetowy przeglądany 2011). [3] FBR, Greywater Recycling Planning fundamentals and operation information, Association for Rainwater Harvesting and Water Utilisation, Darmstadt [4] HERNANDES, L., ZEEMAN, G., TEMMINK H., BUISMAN, C. Characterisation and biological treatment of greywater, Water Science & Technology, 2007, Vol. 56, No. 5, [5] JEFFERSON B., PALMER A., JEFFREY P., STUETZ R., JUDD S., Grey water characterisation and its impact on the selection and operation of technologies for urban reuse, Water Science and Technology, 2004, Vol. 50, No. 2, [6] LI, F., WICHMANN K., OTTERPOHL R., Evaluation of appropriate technologies for grey water treatments and reuses, Water Science & Technology, 2009, [7] MUCHA J., JODŁOWSKI A., Ocena możliwości wykorzystania wody szarej, Gaz Woda i Technika Sanitarna, 2010, No. 7/8, [8] NOLDE E., Greywater reuse systems for toilet flushing in multistory buildings over ten years experience in Berlin, Urban Water, 1999, No. 1, [9] NOLDE E., Greywater recycling systems in Germany results, experiences and guidelines, Water Science & Technology, 2005, Vol. 51, No. 10, [10] OLSON E. I IN., Residental waste water, The Swedish Nationale Institute of Building Research, 1967 (pracę przeglądano na portalu internetowym ). [11] PAWLAK M., Indywidualne sposoby zmniejszenia zużycia wody pitnej, BMP Ochrona Środowiska, 2009, No. 4, [12] WINWARD G. P., AVERY L. M., STEPHENSON T., JEFFREY P., LE CORRE K. S., FEWTRELL L., JEFFERSON B., Pathogens in urban wastewaters suitable for reuse, Urban Water Journal, 2009, Vol. 6, No. 4, CHARACTERISTICS OF GREY WATER In the last decade grey water recycling got increasing attention in developed countries. Both hygienic safety and exploitation issues require grey water treatment before its reuse. Based on the literature review this paper presents qualitative and quantitative characterization of grey water. The knowledge about the range of concentrations of suspended solids, nutrients, BOD and COD is the basis of appropriate greywater treatment technology selection.