Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno

Transkrypt

1

2 Spis treści 1. Wstęp Cel i zakres opracowania Opis przyjętej metodyki Charakterystyka Gminy Olesno Położenie i granice Gminy Olesno Demografia Obszary chronione Rozwój społeczny i gospodarczy Warunki klimatyczne Gleby Założenia programu Uwarunkowania zewnętrzne Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej państwa Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej województwa Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej powiatu Uwarunkowania wewnętrzne Dotychczasowa realizacja Programu Ochrony Środowiska dla gminy Olesno Polityka ochrony środowiska w Gminie Olesno Gospodarka wodno-ściekowa Charakterystyka stanu aktualnego Cele krótkookresowe Cele średniookresowe Strategia realizacji celów Ochrona powierzchni ziemi i gleby Charakterystyka i ocena aktualnego stanu Cele krótkookresowe Cele średniookresowe Strategia realizacji celów Ochrona powietrza Charakterystyka stanu aktualnego Cele krótkookresowe Cele średniookresowe Strategia realizacji celów Ochrona przyrody Charakterystyka i ocena aktualnego stanu Cele krótkookresowe Cele średniookresowe Strategia realizacja celów Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Charakterystyka i ocena aktualnego stanu Cele krótkookresowe Cele średniookresowe Strategia realizacji celów Ochrona przed hałasem Identyfikacja problemów w zakresie ochrony przed hałasem Cel średniookresowy Strategia realizacji celu Edukacja ekologiczna Charakterystyka stanu aktualnego Cele średniookresowe Strategia realizacji celów

3 6. Plan operacyjny Wprowadzenie Kryteria wyboru przedsięwzięć Lista przedsięwzięć Wdrażanie i monitoring programu Działania polityki ochrony środowiska Kontrola oraz dokumentacja realizacji programu Analiza uwarunkowań finansowych Gminy Olesno Potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych Fundusze krajowe Fundusze Unii Europejskiej Streszczenie Bibliografia...57 Spis tabel Tabela 1.Demografia na terenie Gminy Olesno (stan na 31.XII.2009 r.) Tabela 2. Formy ochrony przyrody na terenie Gminy Olesno Tabela 3.Wykaz wód płynących na terenie Gminy Olesno (stan na rok 2004) Tabela 4.Wyniki badań jakości rzeki Budkowiczanka 1,7 km (stan na rok 2008) Tabela 5.Wyniki badań jakości rzeki Stobrawa 3,1 km (stan na rok 2008) Tabela 6.Wyniki badań jakości rzeki Stobrawa 12,4 km (stan na rok 2008) Tabela 7.Wodociągi i kanalizacja (stan na rok 2009) Tabela 8.Ilość wytwarzanych ścieków na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 powiat, stan na rok 2010 gmina) Tabela 9.Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 powiat, stan na rok 2010 gmina) Tabela 10.Zużycie wody na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 powiat, stan na rok gmina) Tabela 11.Wykaz oczyszczalni ścieków, występujących na terenie Gminy Olesno (stan na rok 2008) Tabela 12.Wyniki badań dotyczących jakości gleb (powiat oleski, stan na rok 2006) Tabela 12.Metale w glebie, wartości zalecane przez IUNG w Puławach Tabela 14.Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza Tabela 15.Ocena jakości powietrza z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia ludzi Tabela 16.Przeciętny skład spalin silnikowych (w % objętościowo) Tabela 17.Pomniki Przyrody na terenie Gminy Olesno Tabela 18.Dane o leśnictwie na terenie Gminy Olesno (stan na 31.XII.2008r) Tabela 19.Wyniki pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych w 2009 roku Tabela 20.Wyniki pomiarów hałasu (stan na rok 2009) Tabela 21.Lista zadań przeznaczonych do realizacji w ramach planu operacyjnego na lata Tabela 22.Programy operacyjne przygotowane w ramach NPR oraz instytucje zarządzające poszczególnymi programami Tabela 23.Proponowani partnerzy inwestycyjni Tabela 24.Proponowany system finansowania wyznaczonych zadań w latach Tabela 25.Harmonogram realizacji zadań w latach

4 1. Wstęp Cel i zakres opracowania. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata z pespektywą do roku 2018 jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ekologicznej na terenie gminy. Według założeń, przedstawionych w niniejszym opracowaniu, realizacja programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowanie jakim jest Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, a także wyznacza cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, które odnoszą się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Podczas tworzenia opracowania, przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie zagadnień, będących zagadnieniami techniczno-ekonomicznymi, związanymi z przyszłymi projektami. Sporządzona aktualizacja zawiera między innymi rozpoznanie aktualnego stanu środowiska w gminie, przedstawia propozycje oraz opis zadań, które niezbędne są do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska. Program wspomaga dążenie do uzyskania w gminie sukcesywnego ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie z uwzględnieniem konieczności ochrony środowiska. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska, a dowodów jego osiągania dostarcza ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo co dwa lata. Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w gminie w odniesieniu do gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powierzchni ziemi i gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrony przyrody, edukacji ekologicznej, z podaniem ich charakterystyki, oceną stanu aktualnego i stanu docelowego umożliwiając tym samym identyfikację potrzeb w tym zakresie. Identyfikacja potrzeb gminy w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących w kraju przepisów prawnych i regulacji prawnych Unii Europejskiej, polega na sformułowaniu celów krótkookresowych (do 2014 roku) i średniookresowych (do 2018 roku) oraz strategii ich realizacji. Na tej podstawie opracowywany jest plan operacyjny, przedstawiający listę przedsięwzięć jakie zostaną zrealizowane na terenie gminy do roku

5 1.2. Opis przyjętej metodyki. Obowiązek wykonania Programu Ochrony Środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008 r., nr 25, poz. 150), a w szczególności: Art Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programu ochrony środowiska, uwzględniając wymagania, o których mowa w art. 14. Projekty programów ochrony środowiska są opiniowane odpowiednio przez organ wykonawczy jednostki wyższego szczebla lub ministra właściwego do spraw środowiska. W miastach, w których funkcje organów powiatu sprawują organy gminy, program ochrony środowiska obejmuje działania powiatu i gminy. Art Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1, uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada gminy. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. Ustawa Prawo ochrony środowiska nie określa treści i zakresu programu ochrony środowiska, zwraca jednak uwagę (art. 17 pkt. 1), by uwzględniał on wymagania zawarte w art. 14 wynikające z polityki ekologicznej państwa: Art Polityka ekologiczna państwa, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w szczególności: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się na cztery lata, z tym że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne cztery lata. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno został opracowany zgodnie z założeniami Polityki Ekologicznej Państwa. Niniejsza aktualizacja będzie w dalszej części dokumentu nazywana Programem Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata z perspektywą do roku

6 2. Charakterystyka Gminy Olesno 2.1. Położenie i granice Gminy Olesno Gmina Olesno znajduje się w północno-wschodniej części województwa opolskiego. Pod względem fizyczno-geograficznym gmina leży na pograniczu Równiny Opolskiej i Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej. Gmina Olesno wchodzi w skład powiatu oleskiego, województwa opolskiego. W gminie Olesno wyodrębniono 18 sołectw: Bodzanowice, Borki Małe, Borki Wielkie, Boroszów, Broniec, Grodzisko, Kolonia Łomnicka, Kucoby, Leśna, Łomnica, Łowoszów, Sowczyce, Stare Olesno, Świercze, Wachów, Wachowice, Wojciechów, Wysoka. Mapa. Położenie Gminy Olesno w powiecie Oleskim (Gmina Olesno obszar zakreskowany) Demografia 1 Gminę Olesno zamieszkuje osób z czego 9003 to mężczyźni, 9621 to kobiety. Gęstość zaludnienia wynosi 77 osoby/km 2, natomiast współczynnik feminizacji wynosi 107. Dane demograficzne zestawione zostały w poniższej tabeli: Tabela 1.Demografia na terenie Gminy Olesno (stan na 31.XII.2009 r.). Ludność Gmina ogółem mężczyźni kobiety gęstość zaludnienia [os./km 2 ] Współczynnik feminizacji [ilość kobiet/ilość mężczyzn] Olesno Źródło: GUS, Opole. 1 Stan na 31.XII.2008r. 6

7 2.3. Obszary chronione Formy ochrony przyrody Według Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska na terenie Gminy Olesno występują 4 pomniki przyrody, 7 użytków ekologicznych oraz 1 Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy. Informacje na temat poszczególnych form ochrony przyrody zestawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 2. Formy ochrony przyrody na terenie Gminy Olesno. Lp. Gmina Miejscowość Obręb Opis formy ochrony Numer rejestru wojewódzkiego Typ formy ochrony Data utworzenia/ ustanowienia 1 Olesno Olesno Boroszów 2 Olesno Olesno Łomnica 3 Olesno Olesno Olesno 4 Olesno Olesno Olesno 5 Olesno Olesno Boroszów 6 Olesno Olesno Boroszów 7 Olesno Olesno Wojciechów 8 Olesno Olesno Wojciechów 9 Olesno Olesno Wachów grupa drzew z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) - 3 szt. głaz narzutowy - granit szaroczerwony grupa drzew z gatunku buk pospolity (Fagus silvatica) - 2 szt. pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) Bagno śródleśne Bagno śródleśne Bagno śródleśne Bagno śródleśne Bagno śródleśne Olesno Olesno Wysoka Łąki śródleśne Olesno Olesno Leśna 12 Olesno Olesno Olesno Bagno śródleśne źródlisko i górny odcinek rzeki Stobrawa z dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i leśnymi wraz ze stanowiskami chronionych Pomnik przyrody Pomnik przyrody Pomnik przyrody Pomnik przyrody Użytek ekologiczny Tarzanisko Użytek ekologiczny Lęgowisko Użytek ekologiczny Ostoja I Użytek ekologiczny Torfowisko Użytek ekologiczny Suchy Staw Użytek ekologiczny Stawek Użytek ekologiczny Bagienko zespół przyrodniczokrajobrazowy "Pradolina i źródliska rzeki Stobrawa" r r r r r r r r r r r r 7

8 Lp. Gmina Miejscowość Obręb Opis formy ochrony Numer rejestru wojewódzkiego Typ formy ochrony Data utworzenia/ ustanowienia gatunków roślin i zwierząt Źródło: RDOŚ, Opole Rozwój społeczny i gospodarczy Pod względem potencjału gospodarczego gmina Olesno należy do średnich w województwie opolskim. Ogólna liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie Gminy Olesno wynosi 1 814, w tym w mieście Olesno Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w Opolu przedmioty gospodarcze prowadzą działalność związaną z: Rolnictwem, łowiectwem i leśnictwem 91 podmiotów gospodarczych, w tym w mieście 35, Przemysłem (ogółem) podmioty gospodarcze, w tym w mieście 114, Budownictwem 245 podmioty gospodarcze, w tym w mieście 152, Handlem i naprawami 515 podmioty gospodarcze, w tym w mieście 410, Hotelarstwem i restauratorstwem 52 podmioty gospodarcze, w tym w mieście 36, Transportem gospodarką magazynową i łącznością 86 podmioty gospodarcze, w tym w mieście 63, Pośrednictwem finansowym 60 podmiotów gospodarczych, w tym 53 w mieście, Obsługą nieruchomości i firm 231 podmiotów gospodarczych, w tym 195 w mieście Warunki klimatyczne 2 Temperatura średnioroczna na terenie Gminy Olesno osiąga 7,6-8 C, najcieplejszym miesiącem jest lipiec (17,6-17,9 C), natomiast najbardzi ej zimnym styczeń (1,5-2,2 C). Długość okresu wegetacyjnego wynosi od 210 do 220 dni. Układ temperatur jest korzystny dla wegetacji roślin, roczny rozkład opadów jest mało zróżnicowany. Średnia suma opadów zbliżona jest do mm, z wyraźną kulminacją w okresie letnim (ok. 260 mm), w miarę równomiernym rozkładem w pozostałych miesiącach. W okresie zimowym odnotowywane są minima (ok. 140 mm). W okresie wegetacyjnym przypada 65 % opadów sumy rocznej, przy czym optymalne są one dla gleb ciężkich, w glebach średniozwięzłych zaznaczają się niewielkie niedobory. Pokrywa śnieżna występuje przez ok. 60 dni w roku. W okresie letnim dominują wiatry z kierunków zachodnich, w okresie zimowym przeważają wiatry z kierunków północno - zachodnich. Generalnie warunki anemometryczne korygowane są przez kompleksy leśne, w istotny sposób zwiększające turbulencję w przyziemnej warstwie powietrza, co wpływa na zmniejszenie prędkości wiatrów dolnych, ukierunkowanie strug powietrza i spadek ich prędkości

9 2.6. Gleby. Większość gleb Miasta i Gminy Olesno należy do typów: pseudobielicowego, częściowo brunatnego i czarnych ziem. Materiałem glebotwórczym są głównie piaski zwałowe, piaski i piaskowce jurajskie oraz gliny morenowe. Doliny rzeczne stanowią gleby hydrogeniczne: torfy, gleby mułowo-torfowe oraz gliny. Pod względem mechanicznym przeważają gleby wytworzone na piaskach słabo gliniastych około 65%, oraz piaskach gliniastych około 30%, gleby wytworzone z glin zwałowych oraz piasków naglinowych lekkich i średnich. Gleby w większości posiadają odczyn kwaśny, co niekorzystnie wpływa na odporność tych gleb względem toksyn i metali ciężkich 3. Założenia programu Uwarunkowania zewnętrzne. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata z perspektywą do roku 2018 powinien być zgodny z następującymi dokumentami strategicznymi szczebla krajowego, wojewódzkiego oraz powiatowego: Polityką Ekologiczną Państwa w latach z perspektywą do roku 2016, Krajowym Programem Ochrony Środowiska, Wojewódzkim Programem Ochrony Środowiska dla województwa opolskiego, Powiatowym Programem Ochrony Środowiska dla powiatu oleskiego Krajowym Planem Gospodarki Odpadami, Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami dla województwa opolskiego, Powiatowym Planem Gospodarki Odpadami dla powiatu oleskiego Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , Wojewódzkim Program Usuwania Azbestu oraz wyrobów zawierających azbest dla województwa opolskiego, Powiatowym Programem Usuwania Azbestu oraz wyrobów zawierających azbest dla powiatu oleskiego, Strategią Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 roku Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej państwa. Polityka Ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku 2016: Główne cele wynikające z polityki ekologicznej państwa dotyczące gminy Olesno: 1. W zakresie poprawy jakości środowiska: osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez uporządkowanie gospodarki ściekami komunalnymi oraz zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł rozproszonych, trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi, spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza, minimalizacja zagrożenia mieszkańców gminy ponadnormatywnym hałasem, wprowadzenie kompleksowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. 2. W zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego: zachowanie różnorodności biologicznej i ochrona krajobrazu, utrzymanie i rozwój terenów zieleni miejskiej. 3. W zakresie zrównoważonego wykorzystania materiałów, wody i energii: wprowadzanie nowoczesnych technologii w przemyśle i energetyce w celu zmniejszenia wodochłonności, materiałochłonności, energochłonności i odpadowości produkcji oraz redukcji emisji zanieczyszczeń do środowiska, 9

10 wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. 4. W zakresie zadań systemowych: zapewnienie włączenia celów ochrony środowiska do ustaleń zawartych we wszystkich dokumentach strategicznych i przeprowadzenia oceny skutków ekologicznych ich realizacji przed ich zatwierdzeniem, upowszechnienie Systemów Zarządzania Środowiskowego, zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, współpraca z sąsiednimi gminami Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej województwa. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska dla województwa opolskiego. Główne cele wynikające z WPOŚ dotyczące gminy Olesno. Cele strategiczne: 1) Ochrona przyrody i krajobrazu: zabezpieczenie cennych przyrodniczo i krajobrazowo obszarów poprzez objęcie ich różnymi formami ochrony przyrody, stworzenie takich warunków i zasad prowadzenia działalności gospodarczej i rozwoju osadnictwa, aby różnorodność biologiczna i krajobrazowa ulegała stopniowemu wzbogaceniu, w szczególności dla ochrony lub przywrócenia bioróżnorodności obszarów wodno-błotnych. 2) Ochrona i zrównoważone wykorzystanie lasów, łowiectwo: zwiększenie lesistości województwa, stworzenie takich warunków i zasad prowadzenia działalności gospodarczej w lasach, aby funkcje ekologiczne (ochronne) i społeczne mogły być w pełni rozwijane. 3) Ochrona zasobów wodnych, w tym ochrona przed powodzią: optymalizacja wykorzystania i zrównoważone użytkowanie zasobów wód podziemnych, ochrona głównych zbiorników wód podziemnych, które stanowią główne/strategiczne źródło zaopatrzenia ludności w wodę, ochrona przed powodzią. 4) Ochrona zasobów kopalin i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych: ochrona zasobów kopalin oraz zwiększenie efektywności wykorzystania rozpoznanych i eksploatowanych złóż, rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. 5) Ochrona powierzchni ziemi: ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb z dostosowaniem formy zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji do ich naturalnego potencjału przyrodniczego, rekultywacja gleb zdegradowanych, ograniczenie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe, wzrost powierzchni terenów przekazywanych do rekultywacji (wg PEP). 10

11 6) Wykorzystanie energii odnawialnej: wzrost udziału energii odnawialnej w bilansie zużycia energii pierwotnej województwa. 7) Racjonalne użytkowanie surowców: ograniczenie materiałochłonności i kontynuacja działań zmierzających do redukcji odpadów gospodarczych kontynuacja działań zmierzających do zmniejszenia zużycia wody, w szczególności do celów produkcyjnych oraz zmniejszenie strat wody w przedsiębiorstwach wodociągowo-kanalizacyjnych w miastach, zmniejszenie zużycia energii w procesach produkcyjnych, rolnictwie i bytowaniu człowieka. 8) Ochrona powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu: spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza, spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa, redukcja emisji z obiektów energetycznego spalania w kierunku pułapów emisyjnych określonych w Traktacie Akcesyjnym. 9) Ochrona przed hałasem: Strategicznym celem działań w zakresie ochrony przed hałasem na obszarze województwa opolskiego jest zmniejszenie skali uciążliwości akustycznej, na którą narażeni są mieszkańcy województwa. 10) Promieniowanie niejonizujące: monitoring i badanie pól elektromagnetycznych Uwarunkowania wynikające z polityki ekologicznej powiatu. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla powiatu oleskiego. Główne cele długoterminowe wynikające z PPOŚ dotyczące gminy Olesno. 1) Ochrona wód powierzchniowych: Ochrona zasobów wód powierzchniowych, poprawa ich jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu. 2) Ochrona wód podziemnych: Ochrona wód podziemnych i racjonalne ich użytkowanie oraz ochrona gleb i powierzchni ziemi. 3) Gospodarka odpadami: Minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost odzysku i recyklingu i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów. 4) Różnorodność biologiczna, obszary leśne: Ochrona różnorodności biologicznej oraz ochrona lasów. 5) Ochrona powietrza i ochrona przed hałasem: systematyczna poprawa jakości powietrza i klimatu akustycznego, w szczególności na terenach miejskich 6) Monitoring środowiska: 11

12 wprowadzanie nowych technik i doskonalenie istniejących, pozwalających analizować zmiany zachodzące w środowisku i oceniać zagrożenia w środowisku. 7) Edukacja ekologiczna: Kształtowanie świadomości i edukacja społeczeństwa w ochronie środowiska Uwarunkowania wewnętrzne Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata z uwzględnieniem perspektywy do 2018 roku powinien być zgodny z następującymi dokumentami strategicznymi na szczeblu gminnym: Strategia Rozwoju Gminy Olesno, Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Olesno na lata z perspektywą do roku Dotychczasowa realizacja Programu Ochrony Środowiska dla gminy Olesno. W latach realizowano Program Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata z perspektywą do roku 2012 w ramach którego wyznaczono szereg zadań mających na celu poprawę jakości środowiska na terenie Gminy Olesno. Zadania wyznaczono w celu: Ochrony wód powierzchniowych, Ochrony wód podziemnych, Racjonalnego użytkowania i ochrony zasobów naturalnych, Ochrony gleb i powierzchni ziemi, Ochrony przyrody i różnorodności biologicznej oraz ochrony lasów, Ochrony powietrza i ochrony przed hałasem, Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym niejonizującym, Kształtowanie świadomości społeczeństwa w zakresie ochrony środowiska. W ramach Programu Ochrony Środowiska na lata z perspektywą do 2012 roku wyznaczono 81 zadań, z czego 31 nie zostały zrealizowane, 35 realizuje się na bieżąco, 7 zrealizowano całkowicie. W związku ze znacznymi kosztami oraz problemami natury technicznej, Gmina odstąpiła lub nie zrealizowała większości wyznaczonych zadań. Stopień realizacji powyższych zadań zostanie wzięty pod uwagę przy określaniu nowego planu operacyjnego. Szczegółowy opis zadań realizowanych w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno na lata z perspektywą do roku 2012 znajduje się w Sprawozdaniu z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Olesno. 12

13 5. Polityka ochrony środowiska w Gminie Olesno Gospodarka wodno-ściekowa Charakterystyka stanu aktualnego. W skład zasobów wodnych występujących na terenie Gminy Olesno wchodzą: śródlądowe wody powierzchniowe, w tym wody płynące w ciekach naturalnych, tj. rzekach, kanałach, rowach i źródłach; wody stojące, znajdujące się w naturalnych i sztucznych zbiornikach wody; wody podziemne, ujęte poprzez studnie kopane i głębinowe. Wody powierzchniowe Gmina Olesno, pod względem hydrograficznym, pełni rolę wododziałową. Na jej terenie większość rzek opisanych w poniższej tabeli ma swoje źródła i rozpoczyna swój bieg. Tabela 3.Wykaz wód płynących na terenie Gminy Olesno (stan na rok 2004). Długość Kilometraż Długość odcinka odcinka Lp. Nazwa cieku rzeki w gminie uregulowanego w Gminie od do [mb] [mb] Budkowiczanka Dobra Łomnica Młynówka Kucobska Piaska Borecki Łomnicki Prąd Sowczycki Stobrawa Liswarta Kilometraż odcinka uregulowanego OGÓŁEM : W skład wód stojących występujących na terenie Gminy Olesno wchodzą naturalne i sztuczne zbiorniki wodne. Zbiorniki te zasilane są wodami rzek, rowów i kanałów. Przeznaczone są do hodowli ryb, retencjonowania wody, a także wędkarstwa i rekreacji, co więcej pełnią także funkcje zbiorników przeciwpożarowych. Czystość wód w omawianych zbiornikach jest zadowalająca. W celu poprawy jej jakości należy podjąć działania mające na celu wyeliminowanie nielegalnych odpływów ścieków do rzek i rowów. W celu określenia stanu jakości wód powierzchniowych występujących na terenie Gminy Olesno, w poniższej tabeli przedstawiono wyniki badań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu, dotyczące jakości rzek występujących na terenie Województwa Opolskiego, w tym Gminy Olesno. 13

14 Tabela 4.Wyniki badań jakości rzeki Budkowiczanka 1,7 km (stan na rok 2008). Lp. Parametr Jednostka Wartość średnia Wartości dopuszczalne 1 Temperatura wody 0 C 9,692-2 Zawiesina ogólna mg/l 7, Odczyn - 7,508-4 Tlen rozpuszczony mgo 2 /l 9,542-5 BZT 5 mgo 2 /l 2, Amoniak mg NH 4 /l 0,188 7 Azot amonowy mg N/l 0,146 8 Niezjonizowany amoniak mg NH 3 /l 0, Azotyny mg NO 2 /l 0, Azot Azotynowy mg N/l 0,02 11 Fosfor ogólny mg P/l 0,12 12 Fosfor ogólny mg PO 4 /l 0, Twardość ogólna mg CaCO 3 /l 106,4-14 Cynk niesączony mg Zn/l 0, Miedź mg Cu/l 0,006 - Źródło: WIOŚ Opole. Wyniki zestawione w powyższej tabeli pochodzą z punktu pomiarowego zlokalizowanego w miejscowości Stare Kolnie (Gmina Popielów) oddalonej o około 60 km od Olesna. Tabela 5.Wyniki badań jakości rzeki Stobrawa 3,1 km (stan na rok 2008). Lp. Parametr Jednostka Wartość średnia Wartości dopuszczalne 1 Temperatura wody 0 C 9,218-2 Zawiesina ogólna mg/l 8, Odczyn - 7,509-4 Tlen rozpuszczony mgo 2 /l 10,150-5 BZT 5 mgo 2 /l 2, Amoniak mg NH 4 /l 0,243 7 Azot amonowy mg N/l 0,189 8 Niezjonizowany amoniak mg NH 3 /l 0, Azotyny mg NO 2 /l 0, Azot Azotynowy mg N/l 0, Fosfor ogólny mg P/l 0, Fosfor ogólny mg PO 4 /l 0, Twardość ogólna mg CaCO 3 /l 160,2-14 Cynk niesączony mg Zn/l 0, Miedź mg Cu/l 0,003 - Źródło: WIOŚ Opole. Wyniki zestawione w powyższej tabeli pochodzą z punktu pomiarowego zlokalizowanego w miejscowości Stobrawa (Gmina Popielów) oddalonej o około 65 km od Olesna. 14

15 Tabela 6.Wyniki badań jakości rzeki Stobrawa 12,4 km (stan na rok 2008). Lp. Parametr Jednostka Wartość średnia Wartości dopuszczalne 1 Temperatura wody 0 C 10,08-2 Zawiesina ogólna mg/l 8, Odczyn - 7,283-4 Tlen rozpuszczony mgo 2 /l 8,442-5 BZT 5 mgo 2 /l 2, Amoniak mg NH 4 /l 0, Azot amonowy mg N/l 0, Niezjonizowany amoniak mg NH 3 /l 0, Azotyny mg NO 2 /l 0, Azot Azotynowy mg N/l 0, Fosfor ogólny mg P/l 0, Fosfor ogólny mg PO 4 /l 0, Twardość ogólna mg CaCO 3 /l 177,9-14 Cynk niesączony mg Zn/l 0, Miedź mg Cu/l 0, Źródło: WIOŚ Opole. Wyniki zestawione w powyższej tabeli pochodzą z punktu pomiarowego zlokalizowanego w miejscowości Karłowice (Gmina Popielów) oddalonej o około 65 km od Olesna. Jak wynika z powyższych tabel, na rzeki występujące na terenie Gminy Olesno nie powinny przekraczać dopuszczalnych wartości, a ich stan określa się jako dobry. Wody podziemne Zasoby wód podziemnych na terenie Miasta i Gminy Olesno kształtowane są przez Główne Zbiorniki Wód Podziemnych GZWP 324 Dolina Stobrawy oraz GZWP 325 Zbiornik Częstochowa. Wody te ujmowane są poprzez studnie głębinowe i w większości służą zaspokojeniu potrzeb w zakresie zbiorowego zaopatrzenia miasta i w wsi w wodę poprzez sieci wodociągowe. Wody podziemne związane są z utworami czwartorzędowymi, stanowiącymi główny użytkowy poziom wodonośny na terenie gminy Olesno.Budowa geologiczna terenu z dużym udziałem gruntów o średniej i dużej przepuszczalności, stwarza zagrożenie degradacji jakościowej wód. Badania fizyko chemiczne wskazują na występowanie podwyższonej zawartości żelaza i manganu oraz azotanów w wodach czwartorzędowych, co skutkuje koniecznością prowadzania zabiegów uzdatniania wody dla celów pitnych. Pod względem bakteriologicznym wody te nie budzą zastrzeżeń. 15

16 Gospodarka wodno-ściekowa Ujęcia wód podziemnych znajdujące się na terenie Miasta Olesna, wsi Wysoka, Wygoda i Starego Olesna wykorzystane są do zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę poprzez sieci wodociągowe. Pozostałe ujęcia wody wykorzystywane są przez ich użytkowni-ków na potrzeby produkcyjne i inne. Gmina Olesno ma rozdzielczą sieć wodociągową o długości 201,5 km posiadającą 3441 podłączeń. Sieć kanalizacyjna ma długość 16 km, a do sieci podłączonych jest 611 budynków mieszkalnych. W 2009 roku zużycie wody wyniosło 483,4 dam 3 co dało 26 m 3 na mieszkańca gminy. Liczby odprowadzonych ścieków wynosi 297,8 dam 3. Oczyszczalnia ścieków, do której odprowadzane są nieczystości płynne z terenu całej gminy, znajduje się w Oleśnie przy ulicy Stobrówki. Jest to oczyszczalnia mechaniczna o maksymalnej przepustowości 2400 m 3 /d. Zbiorcze informacje na temat gospodarki wodno ściekowej znajdują się w poniższych tabelach. Tabela 7.Wodociągi i kanalizacja (stan na rok 2009). Lokalizacja Gmina Olesno Sieć rozdzielcza w kilometrach [km] Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych wodociągowa kanalizacyjna wodociągowe kanalizacyjne Stan w dniu r. Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych Na 1 W dam 3 mieszkańca w m 3 Ścieki odprowadzone w dam 3 201, , ,8 Tabela 8.Ilość wytwarzanych ścieków na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 powiat, stan na rok 2010 gmina). oczyszczane nieoszczyszczane z odprowadzone Ścieki chemicznie i podwyższonym Wyszczególnienie razem mechanicznie razem siecią biologicznie usuwaniem kanalizacyjną biogenów w hm 3 w % w hm 3 Powiat Oleski 1,2 1,1 24,9 10,3 64,8 0,1 0,0 Gmina Olesno 0,72 0, ,72 - Źródło: GUS Opole, Gmina Olesno. Tabela 9.Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 powiat, stan na rok 2010 gmina). Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ludności ogółem Wyszczególnienie w tym z oczyszczalni ogółem chemicznych i z podwyższonym biologicznych usuwaniem biogenów Powiat Oleski 42,4 6,7 34,5 Gmina Olesno 38,8-38,8 Źródło: GUS Opole, Gmina Olesno. Tabela 10.Zużycie wody na terenie powiatu oleskiego, w tym Gminy Olesno (stan na rok 2008 powiat, stan na rok gmina). Rolnictwo i Eksploatacja sieci Wyszczególnienie Ogółem Przemysł leśnictwo wodociągowej hektometry szcześcienne [hm 3 ] Powiat Oleski 2,3 0,1 0,3 2,0 Gmina Olesno 0,6 0,06-0,00004 Źródło: GUS Opole, Gmina Olesno. 16

17 Oczyszczalnie ścieków Oczyszczalnie ścieków znajdujące się na terenie Gminy Olesno zestawione zostały w poniższej tabeli. Gmina Olesno Olesno Tabela 11.Wykaz oczyszczalni ścieków, występujących na terenie Gminy Olesno (stan na rok 2008). Teren Lokalizacja Bezpośredni Kilometr Rzeka obsługiwany Obciążenie Przepustowość Użytkownik zrzutu odbiornik rzeki, wyższego za pomocą [m 3 RLM /d] RLM ścieków ścieków strona rzędu sieci rzeczywiste kanalizacyjnej Zakład Wodociągów i Kanalizacji ORAS Olesno Sp. z o.o. 159.Olesno 161.Olesno Stobrawa Kanał RA , P P Odra Stobrawa Olesno, Świercze kanalizacja zakładowa Średniodobowa ilość ścieków [m 3 /d] Roczna ilość oczyszczanych ścieków [tyś.m 3 /rok] ,0 531,4-16,8 5,1 Redukcja zanieczyszczeń, wskaźnik redukcji [%] BZT 5 97 ChZT 93 Zaw. Og. 95 Azot og. 95 Fosfor og BZT5 98 ChZT 94 Zaw. og. 98 Źródło: WIOŚ, Opole. W przypadku oczyszczalni ścieków administrowanej przez Zakład Wodociągów i Kanalizacji, typ zrzutu ścieków określony jest jako przemysłowy, rodzaj oczyszczalni jako mechaniczna. W przypadku oczyszczalni administrowanej przez ORAS Olesno Sp. z o.o., typ zrzutu ścieków określony jest jako przemysłowy, rodzaj oczyszczalni jako mechaniczno-biologiczno-chemiczna. 17

18 Ochrona przeciwpowodziowa Ocena poziomu zagrożenia i zasięgu powodzi jest podstawą do określenia wydatków na zabiegi i przedsięwzięcia ograniczające zagrożenie zalewowe, likwidację skutków powodzi oraz system ostrzegawczy. Stopień zagrożenia powodziowego jest determinowany czynnikami naturalnymi (warunki klimatyczne, natężenie i rozkład przestrzenny opadów, powierzchnia i ukształtowanie zlewni) oraz antropogennymi (regulacja koryt rzeki, ich zabudowa hydrotechniczna, stopień zagospodarowania dolin rzecznych, infrastruktura komunikacyjna itp.). Stopień zagrożenia powodziowego wynika również ze stanu i sprawności funkcjonowania w warunkach kryzysowych wielu służb państwowych. Podstawą wszelkich działań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej na wszystkich szczeblach decyzyjnych, jest znajomość obszarów, które w wyniku wezbrania mogą zostać zalane. Również na poziomie gminy podjęcie jakichkolwiek działań w tym zakresie musi bazować na znajomości obszarów potencjalnie zagrożonych zalaniem. Tereny zalewowe występujące na obszarze Gminy Olesno, stanowiące zagrożenie dla powierzchni terenu występują głównie w dolinie rzeki Liswarty (okolice miejscowości Kucoby), a także w dolinie rzeki Łomnica (w miejscowościach Łomnica i Bodzanowice). Do obszarów narażonych na zalewy powodziowe należy zaliczyć także obszar Miasta Olesno w pobliżu rzeki Młynówki. Na skutek dekapitalizacji urządzeń melioracyjnych na terenie Gminy Olesno, nie tylko ulegają przesuszeniu łąki, lecz również ubożeją żywe zasoby przyrody ożywionej Cele krótkookresowe. Cele krótkookresowe do 2014 roku: Ograniczenie spływu zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego z pól; Racjonalizacja wykorzystania i ochrona istniejących zasobów wodnych; Podjęcia działań zapobiegawczych i prewencyjnych związanych retencja wodną oraz ochroną przeciwpowodziową; Zwiększenia zasięgu oraz modernizacja infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej; Cele średniookresowe. Cele średniookresowe do 2018 roku: Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych; Ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł: komunalnych, przemysłowych i rolniczych; Uporządkowanie gospodarki ściekowej w gminie poprzez budowę lub modernizację sieci wodociągowych, kanalizacji sanitarnych, małych zbiorników retencyjnych i stopni wodnych w ramach tzw. małej retencji, sieci kanalizacji deszczowych, stacji uzdatniania wody; 18

19 Strategia realizacji celów. W celu ochrony wód powierzchniowych pod względem jakościowym i ilościowym zaleca się prowadzenie następujących działań: 1. Niezmieniania stosunków wodnych i nieregulowania cieków z wyjątkiem przypadków uzasadnionych; 2. Respektowania przepisów dotyczących ustanawiania stref ochronnych źródeł i ujęć wody; 3. Renaturalizacji cieków wodnych i terenów przyległych; 4. Przeciwdziałania migracji wodnej składników pokarmowych ze zlewni do wód powierzchniowych poprzez: stosowanie właściwych zabiegów agrotechnicznych oraz racjonalną gospodarkę nawozami w agroekosystemach; kształtowanie urozmaiconej struktury krajobrazu rolniczego, bogatej w takie elementy jak wyspy leśne, zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, powierzchnie wodne; tworzenie stref buforowych na granicy ląd-woda, porośniętych trwałą roślinnością; zabezpieczenie przeciwerozyjne zlewni. W celu ochrony wód podziemnych pod względem jakościowym i ilościowym zaleca się prowadzenie następujących działań: 1. Nieprzekraczaniu zasobów dyspozycyjnych zbiornika; 2. Ustanowieniu stref ochronnych dla wszystkich ujęć wody, dla których jest to wymagane przepisami; 3. Likwidacji stwierdzonych ognisk zanieczyszczeń i zagrożeń dla wód podziemnych; 4. Racjonalnym nawożeniu gruntów nawozami sztucznymi i ograniczone stosowanie środków ochrony roślin Ochrona powierzchni ziemi i gleby Charakterystyka i ocena aktualnego stanu Gleby Miasta i Gminy Olesno stanowią głównie pseudobielice. Materiałem glebotwórczym są głównie pisaki zwałowe, piaski i piaskowce jurajskie, a także gliny morenowe. W skład dolin rzecznych wchodzą gleby hydrogeniczne, takie jak torfy, gleby mułowo-torfowe oraz gliny. Pod względem mechanicznym przeważają gleby wytworzone na piaskach słabo gliniastych (około 65%), piaskach gliniastych (około 30%), a także glin zwałowych oraz piasków naglinowych lekkich i średnich. W glebach występujących na terenie Miasta i Gminy Olesno dominuje odczyn kwaśny, co ujemnie wpływa na odporność tych gleb względem toksyn i metali ciężkich. 19

20 Wykres 1. Klasy bonitacyjne gruntów ornych na terenie Gminy Olesno, udział procentowy [%] 3. Grunty orne oraz ich przydatność rolnicza: grunty IIIa IVa klasy bonitacyjnej nadają się do intensyfikacji działań rolniczych, głównie w kierunku pszenno-żytnim. Gleby te nadają się również pod sadownictwo. grunty IVb V klasy bonitacyjnej, są to gleby średnioprzydatne dla rozwoju rolnictwa. Kierunek zagospodarowania żytnio-ziemniaczany. grunty VI klasy bonitacyjnej stanowią gleby jałowe, nadają się pod zalesienie. Występują z reguły w pobliżu obszarów leśnych. Stan jakości gleb 4 Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu, gleby powiatu oleskiego (w tym Miasta i Gminy Olesno), charakteryzują się wysoką zawartością kadmu, który stanowi 0,51 mgcd/kg. Pozostałe wyniki badań zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 12.Wyniki badań dotyczących jakości gleb (powiat oleski, stan na rok 2006). Zawartość metali w glebie [mg metalu/kg gleby] Lp. Lokalizacja Kadm Miedź Nikiel Ołów Cynk 1 Gmina Olesno 0,51 mgcd/kg 6,93 mgcu/kg 8,07 mgni/kg 24,80 mgpb/kg 43,61 mgzn/kg Źródło: WIOŚ, Opole Tabela 13.Metale w glebie, wartości zalecane przez IUNG w Puławach. Zalecana wartość metalu [mg metalu/kg gleby] Kadm Miedź Nikiel Ołów Cynk 0,3 1,0 mgcd/kg mgcu/kg mgni/kg mgpb/kg mgzn/kg Źródło: IUNG w Puławach. Jak wynika z powyższych tabel, na terenie powiatu oleskiego (w tym Miasta i Gminy Olesno) zawartość poszczególnych metali nie przekracza wartości zalecanych przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Na tej podstawie stwierdzono, iż na omawianym terenie nie występują zanieczyszczenia gleb metalami. 3 Według stanu ewidencyjnego na dzień r. 4 Stan środowiska w województwie opolskim w latach , WIOŚ Opole. 20

21 Źródła zanieczyszczenia gleb oraz zagrożenia powierzchni terenu Zanieczyszczeniami gleb oraz gruntów nazywamy wszelkie związki chemiczne, pierwiastki promieniotwórcze oraz mikroorganizmy, które występują w glebach w zwiększonych ilościach. Źródłem tych zanieczyszczeń mogą być stałe i ciekłe odpady przemysłowe, stałe i ciekłe odpady komunalne, gazy i pyły emitowane z zakładów przemysłowych, gazy wydechowe silników spalinowych, a także substancje stosowane w rolnictwie (np. środki ochrony roślin). Narażenie gruntów występujących na terenie Miasta i Gminy Olesno na denudację naturogeniczną oraz antropogeniczną jest niewielkie. Zjawisko to ma charakter punktowy. Degradacją naturogeniczną zagrożone są strome skłony wcięć erozyjnych, bądź izolowanych, niewielkich wzniesień stanowiących fragment Wyżyny Wieluńskiej. Może tam dochodzić do wzmożenia denudacji w postaci powierzchniowego zmywu w okresach roztopów wiosennych lub opadów nawalnych. Jej przebieg osłabiać może porastająca zbocza szata roślinna. Zjawisko erozji może występować w obszarach zboczy doliny Stobrawy i jej dopływów. Tereny zalewowe występujące na obszarze Gminy Olesno, stanowiące zagrożenie dla powierzchni terenu występują głównie w dolinie rzeki Liswarty (okolice miejscowości Kucoby), a także w dolinie rzeki Łomnica (w miejscowościach Łomnica i Bodzanowice). Do obszarów narażonych na zalewy powodziowe należy zaliczyć także obszar Miasta Olesno w pobliżu rzeki Młynówki. Na skutek dekapitalizacji urządzeń melioracyjnych na terenie Gminy Olesno, nie tylko ulegają przesuszeniu łąki, lecz również ubożeją żywe zasoby przyrody ożywionej Cele krótkookresowe Cele krótkookresowe do roku 2014: Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych; Rekultywacja terenów zdegradowanych; Kontrole emisji przemysłowych i podjecie działań zmierzających do ich eliminacji; Wspieranie działań rolniczych, które nie wywołują degradacji gleby Cele średniookresowe Cele średniookresowe do roku 2018: Rekultywacja terenów zdegradowanych; Współpraca przy tworzeniu baz danych dotyczących jakości, systemu monitoringu środowiska; Kontrole i działania zmierzające do eliminacji wpływu zakładów przemysłowych na gleby; Ograniczenie degradacji gleb wynikającego z wykorzystywanie ich w rolnictwie. 21

22 Strategia realizacji celów Podejmując działania z zakresu ochrony powierzchni ziemi i gleb zaleca się przeprowadzenie kontroli zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie gminy, w celu sprawdzenia czy stężenie emitowanych zanieczyszczeń nie przekracza obowiązujących norm. Przywracanie wartości użytkowej gruntom zdegradowanym może odbywać się poprzez stosowanie odpowiednich upraw, które będą okresowo przeorywane, przez co spełnią rolę naturalnego nawozu i bufora wysokiego odczynu ph (wyka, gorczyca, łubin) oraz pozwolą na poprawę struktury gleby i wzmocnienie systemów korzeniowych upraw produkcyjnych. Zaleca się także prowadzenie nadzoru nad rekultywacją terenów zdegradowanych przez przemysł. 22

23 5.3. Ochrona powietrza Charakterystyka stanu aktualnego Źródła zanieczyszczeń powietrza Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego są: przemysł, spalanie paliwa stałego (węgiel, miał koksowy, koks), spalanie odpadów w piecach indywidualnych gospodarstw domowych, emisja niezorganizowana z kopalń (głównie pyły). W okresie zimowym wzrasta emisja pyłów i zanieczyszczeń spowodowanych spalaniem paliw stałych w kotłowniach indywidualnych i indywidualnych piecach centralnego ogrzewania. Negatywny wpływ na jakość powietrza atmosferycznego mają lokalne kotłownie pracujące na potrzeby centralnego ogrzewania, a także małe przedsiębiorstwa spalające węgiel w celach grzewczych lub technologicznych. Brak urządzeń oczyszczania bądź odpylania gazów spalinowych powoduję, iż całość wytwarzanych zanieczyszczeń trafia do powietrza atmosferycznego. Niska sprawność i efektywność technologii spalania są poważnym źródłem emisji zanieczyszczeń. Co więcej, głównym paliwem w sektorze gospodarki komunalnej jest węgiel, często zawierający znaczne ilości siarki. Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 14.Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza. Zanieczyszczenia Źródło emisji Pył ogółem spalanie paliw, unoszenie pyłu w powietrzu; SO 2 (dwutlenek siarki) spalanie paliw zawierających siarkę; NO (tlenek azotu) spalanie paliw; NO 2 (dwutlenek azotu) spalanie paliw, procesy technologiczne; NO x (suma tlenków azotu) sumaryczna emisja tlenków azotu; CO (tlenek węgla) produkt niepełnego spalania; O 3 (ozon) powstaje naturalnie oraz z innych zanieczyszczeń będących utleniaczami; Amoniak, metan transport, produkcja rolna, produkty spalania. Ocena stanu jakości powietrza. Z uwagi na fakt, iż na terenie gminy nie przeprowadzono dotąd pomiarów zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, w celu oceny jego stanu posłużono się danymi pozyskanymi z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu zawartymi w Ocenie jakości powietrza dla Województwa Opolskiego za rok Na terenie Gminy Olesno prowadzone są badania jakości powierza atmosferycznego metodą pasywną w zakresie SO 2 i NO 2. Na terenie powiatu oleskiego, w samym Oleśnie są dwa punkty pomiarowe: przy ulicy Rynek Solny 1 (Państwowa Straż Pożarna średnie stężenie roczne SO 2 wynosi 7,1 µg/m3, natomiast NO 2 22,9 µg/m3), Osiedle Walce ul. E. Kani 12 (posesja prywatna średnie stężenie roczne SO 2 wynosi 10,1 µg/m3, natomiast NO 2 19,1 µg/m3 ). W żadnym z ww. przypadków wartości dopuszczalne nie zostały przekroczone. 23

24 Gmina Olesno zaklasyfikowana została do strefy namysłowsko-oleskiej. Poniższa tabela przedstawia wyniki oceny jakości powietrza z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia ludzi. Tabela 15.Ocena jakości powietrza z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia ludzi. Klasa strefy Obszar strefy SO 2 NO 2 C 6 H 6 CO PM10 Pb As Cd Ni B(a)P Ozon powiat oleski A A A A C A A A A A C WIOŚ, Opole (stan na rok 2009). Klasa A - poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej/docelowej; nie jest wymagane prowadzenie działań na rzecz poprawy jakości powietrza, Klasa C - poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną/docelową lub wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji; niezbędne jest opracowanie programu ochrony powietrza POP. Jak wynika z Oceny jakości powietrza dla Województwa Opolskiego za rok 2009, strefa namysłowsko-oleska zakwalifikowana został do klasy A w przypadku SO 2, NO 2, C 6 H 6, CO, Pb, As, Cd, Ni, B(a)P oraz do klasy C w przypadku ozonu i pyłu PM10. Oznacza to, że w przypadku ozonu i pyłu PM10 przekroczony został dopuszczalny poziom stężeń powiększony o margines tolerancji. Niezbędnym zatem będzie podjęcie działań mających na celu poprawę jakości powietrza w tym zakresie. Wyniki oceny jakości powietrza na terenie województwa opolskiego skwalifikowane pod kątem ochrony roślin dla strefy powiatu oleskiego osiągają wartości nie przekraczające dopuszczalnych norm w przypadku SO 2 i NO x. Odmienna sytuacja odnotowana została w przypadku ozonu. Emisja komunikacyjna Negatywne oddziaływanie na środowisko niesie ze sobą emisja komunikacyjna, która najbardziej odczuwalna jest w pobliżu dróg charakteryzujących się dużym natężeniem ruchu kołowego. Emisja ta wpływa na lokalne obniżenie klasy jakości powietrza. W przypadku Gminy Olesno jest to droga krajowa nr 11, droga wojewódzka nr 487, nr 494 i nr 901. Głównymi zanieczyszczeniami emitowanymi w związku z ruchem samochodowym należą: tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory, tlenki azotu, pyły zawierające metale ciężkie, pyły ze ścierania się nawierzchni dróg i opon samochodowych. Dla stanu powietrza atmosferycznego istotne znaczenie ma emisja NO x oraz metali ciężkich. Duże znaczenie ma również tzw. emisja wtórna z powierzchni dróg, która zależy w dużej mierze od warunków meteorologicznych. Komunikacja jest również źródłem emisji benzenu, benzo(a)piranu, toluen i ksylenu. Na wielkość tych zanieczyszczeń wpływa stan techniczny samochodów, stopień zużycia substancji katalitycznych oraz jakość stosowanych paliw. Gwałtowny rozwój transportu, przejawiający się wzrostem ilości samochodów na drogach oraz aktualny stan i infrastruktury dróg spowodował, iż transport może być uciążliwy dla środowiska naturalnego. 24

25 W przypadku substancji toksycznych emitowanych przez silniki pojazdów do atmosfery, źródła te trudno zinwentaryzować pod kątem emisji zanieczyszczeń, gdyż zwykle nie ma dla nich materiałów sprawozdawczych. Na podstawie znanych wartości średniego składu paliwa, szacowany przeciętny skład spalin silnikowych jest następujący: Tabela 16.Przeciętny skład spalin silnikowych (w % objętościowo). 5 Składnik Silniki benzynowe Silniki wysokoprężne Uwagi Azot nietoksyczny Tlen 0, nietoksyczny Para wodna 3,0-5,5 0,5-4 nietoksyczny Dwutlenek węgla 5, nietoksyczny Tlenek węgla 0,5-10 0,01-0,5 toksyczny Tlenki azotu 0,0-0,8 0,0002-0,5 toksyczny Węglowodory 0,2-3 0,009-0,5 toksyczny Sadza 0,0-0,04 0,01-1,1 toksyczny Aldehydy 0,0-0,2 0,001-0,009 toksyczny Na skutek powszechnej elektryfikacji, emisje do powietrza związane z ruchem kolejowym mają znaczenie marginalne. Należą do nich jedynie emisje zanieczyszczeń pyłowych związanych z ruchem pociągów, oraz niewielkie emisje z lokomotyw spalinowych używanych głownie na bocznicach kolejowych. Niska emisja Negatywne oddziaływanie na stan jakości powietrza niesie ze sobą niska emisja z lokalnych kotłowni i pieców węglowych, które używane są w indywidualnych gospodarstwach domowych na terenie gminy. W lokalnych systemach grzewczych brak jest urządzeń ochrony powietrza. Emisja z tych źródeł jest trudna do oszacowania i wykazuje zmienność sezonową, która związana jest z okresem grzewczym. Poważnym problemem jest fakt, iż na terenie gminy dochodzi do spalania odpadów komunalnych w piecach centralnego ogrzewania. Na terenie Gminy Olesno zaleca się opracowanie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji, który przyczyni się do ograniczenia emisji z lokalnych kotłowni i pieców węglowych, a także wpłynie korzystnie na poprawę stanu jakości powietrza atmosferycznego. Emisja niezorganizowana Do tej kategorii zaliczane są inne nie wymienione źródła emisji. Znaczenie w tej kategorii ma emisja pochodząca z zlokalizowanej na terenie gminy oczyszczalni ścieków. Do pozostałych źródeł emisji można zaliczyć np. wypalanie traw, emisję lotnych związków organicznych związanych z lakierowaniem. 5 Wg J. Jakubowski - Motoryzacja a środowisko. 25

26 Cele krótkookresowe Cel krótkookresowy do 2014 roku Do celu tego należy: Przekształcanie istniejącego systemu ogrzewania w system bardziej przyjazny dla środowiska, w szczególności ograniczenie niskiej emisji, Promowanie wykorzystania alternatywnych źródeł energii, Eliminacja paliw węglowych niskiej jakości Cele średniookresowe Cele średniookresowe do 2018 roku Do celów tych należą: Współpraca przy tworzeniu baz danych dotyczących powietrza atmosferycznego, systemu monitoringu środowiska, Gazyfikacja, wprowadzenie nowych systemów ogrzewania, Edukacja ekologiczna i podnoszenie świadomości społecznej w odniesieniu zagrożeń związanych z zanieczyszczaniem powietrza głównie dotyczących spalania odpadów komunalnych, opakowań i tworzyw sztucznych w prywatnych paleniskach, Poprawa stanu nawierzchni dróg (obniżenie emisji komunikacyjnej) Strategia realizacji celów Ograniczenie emisji komunikacyjnej W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń związanej z ruchem komunikacyjnym zaleca się podjęcie następujących działań: dbałość o stan nawierzchni dróg; polepszenie stanu technicznego pojazdów stopniowa eliminacja pojazdów niesprawnych technicznie i nieposiadających katalizatorów spalin; działanie mające na celu redukcję uciążliwości transportu samochodowego głównie w zakresie logistyki jak również poprzez kontrolę emisji spalin; przygotowanie warunków dla rozwoju ruchu rowerowego wytyczenie i wykonanie ścieżek rowerowych. stosowanie pasów zieleni i zadrzewienia. Ograniczenie niskiej emisji Z uwagi na wiejski charakter gminy, na jej terenie przeważa rozproszona zabudowa jednorodzinna. Sprzyja to powstawaniu tzw. niskiej emisji, która jest istotnym problemem środowiskowym. W celu jej ograniczenia zaleca się podjęcie następujących działań: sukcesywną wymianę przestarzałych kotłów węglowych CO używanych na terenie posesji prywatnych i zastępowanie ich nowoczesnymi piecami o wyższej sprawności, a tym samym niższym zapotrzebowaniu na paliwo i mniejszej emisji spalin; edukacja społeczna i uświadamianie o szkodliwości spalania różnego rodzaju odpadów oraz węgla o słabej kaloryczności i dużym zasiarczeniu w paleniskach domowych; promowanie działań zmierzających do eliminacji strat ciepła z budynków mieszkalnych (docieplenia, wymiana okien itp.); promowanie stosowania paliw proekologicznych takich jak np. gaz ziemny, olej opałowy. 26