Przedmiotowe zasady oceniania z biologii klasa V

Transkrypt

1 Przedmiotowe zasady oceniania z biologii klasa V Cele przedmiotowego systemu oceniania Poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych. Niesienie pomocy uczniowi w samodzielnym planowaniu swego rozwoju. Motywowanie ucznia do dalszej pracy. Dostarczenie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach, specjalnych uzdolnieniach ucznia. Umożliwienie nauczycielowi doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktycznowychowawczej. 1. Zasady PZO 1. Nauczyciel na początku roku szkolnego informuje uczniów o zakresie wymagań z biologii oraz o sposobie i zasadach oceniania. 2. Testy, sprawdziany sprawdzające wiedzę są obowiązkowe. Jeżeli uczeń w tym czasie był nieobecny na lekcji, powinien pisać w terminie późniejszym, uzgodnionym z nauczycielem. 3. Testy i sprawdziany zapowiadane są z 1-tygodniowym wyprzedzeniem. Uczniowie znają zakres materiału przewidzianego do kontroli. 4. Raz w półroczu uczeń może zgłosić brak przygotowania do lekcji bez żadnych sankcji, nie podając przyczyny. Nie dotyczy to lekcji, na których nauczyciel zaplanował test lub sprawdzian. 5. Uczeń nie ponosi żadnych konsekwencji, jeśli zgłosi brak przygotowania, które nastąpiło z ważnych przyczyn. 6. Prace domowe powinny być wykonywane w terminie. W przypadku niedotrzymania terminu uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. 7. Jeśli uczeń ma trudności w opanowaniu materiału, ma prawo do pomocy ze strony nauczyciela lub innego ucznia. Warunkiem jest aktywna obecność na lekcjach lub usprawiedliwiona dłuższa nieobecność. 8. Kartkówki wklejane są do zeszytu, oceny podpisane przez rodziców. 9. Odrabianie zadań domowych jest obowiązkowe. 3. Co podlega ocenie na biologii? Ocenie podlegają: sprawdziany pisemne (testy, kartkówki); praca ucznia na lekcji, praca w grupie; samodzielna praca domowa ucznia; 1

2 wypowiedzi ustne; ćwiczenia praktyczne; projekty, prezentacje; 4. Sposoby oraz częstotliwość sprawdzania osiągnięć uczniów Odpytywanie bieżące - na każdej lekcji Testy, sprawdziany 1 w półroczu, Kartkówki - z bieżącego materiału - według uznania nauczyciela. praca na lekcji na każdej lekcji, zadania domowe kontrola wybiórcza lub ilościowa, praca w grupach w zależności od potrzeb, dodatkowa praca wg możliwości uczniów, 6. Skala ocen Zgodnie z WSO stosuje się skalę ocen od 1 do 6. W celu dokładniejszego pokazania jakości pracy ucznia dopuszcza się przy ocenach cząstkowych plusy (+) i minusy (-). Na koniec roku wystawia się ocenę bez znaku (+), (-). Ponadto znakiem plus (+) oceniana jest na bieżąco praca ucznia na lekcji. Pięć znaków plus (+) równa się ocenie bardzo dobrej (5). Brak przygotowania do lekcji zaznaczany jest datą. 7. Kryteria oceniania Ustala się następujące kryteria wystawiania stopni cząstkowych oraz klasyfikacyjnych (uczeń otrzymuje stopień, którego kryteria jako całość najbliższe jest jego sprawdzonym osiągnięciom): Stopień celujący (6) - może otrzymać uczeń, który: pracował systematycznie, z dużym zaangażowaniem na każdej lekcji i w domu; wykazywał się inwencją twórczą, nie czekając na inicjatywę nauczyciela; biegle posługiwał się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych lub praktycznych z programu nauczania danej klasy; wykazywał się indywidualną pracą wykraczającą poza realizowany program; reprezentował klasę, szkołę w konkursach. Stopień bardzo dobry (5) - otrzymuje uczeń, który: pracował systematycznie z zaangażowaniem na każdej lekcji i w domu; wykazał się wiedzą i umiejętnościami na poziomie ponadpodstawowym, o znacznym stopniu trudności; wszystkie zadania wykonywał w terminie. Stopień dobry (4) - otrzymuje uczeń, który: pracował systematycznie na każdej lekcji i w domu; opanował umiejętności umiarkowanie trudne, ale i niezbędne w dalszej nauce; poprawnie stosował wiadomości, wykonywał nietypowe zadania teoretyczne i praktyczne; wykonywał zadania w terminie określonym przez nauczyciela a także uzupełniał ewentualne braki. 2

3 Stopień dostateczny (3) - otrzymuje uczeń, który: pracował w miarę systematycznie i doskonalił w sobie tę cechę; opanował wiadomości i umiejętności na poziomie podstawowym; umie zastosować zdobyte wiadomości w sytuacjach typowych, według poznanego wzorca. Stopień dopuszczający (2) - otrzymuje uczeń, który: wykazał się znajomością treści całkowicie niezbędnych w dalszym zdobywaniu wiedzy; wykonywał samodzielnie lub z niewielką pomocą nauczyciela zadania typowe, wyćwiczone na lekcji, o niewielkim stopniu trudności. Stopień niedostateczny (1) otrzymuje uczeń, który: nie opanował wiadomości i umiejętności elementarnych, a stwierdzone braki uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy; nie umie wykonać zadań o niewielkim stopniu trudności nawet z pomocą nauczyciela. Szczegółowe wymagania przedmiotowe z biologii w poszczególnych klasach znajdują się u nauczyciela i na stronie internetowej szkoły. W każdej chwili można się z nimi zapoznać. Kryteria oceniania - umiejętności szczegółowe: Kształtowanie języka przedmiotu rzeczowość wypowiedzi odwoływanie się do wiedzy przedmiotowej poprawne stosowanie podstawowych pojęć zbieranie, uogólnianie, porównywanie wiadomości, wyciąganie wniosków. Rozwiązywanie problemów właściwe rozpoznanie i zdefiniowanie problemu analizowanie wszystkich aspektów zagadnienia zaplanowanie rozwiązania zaproponowanie różnych wariantów rozwiązania problemu uogólnianie, porównywanie i wyciąganie wniosków Praca na lekcjach udział w rozmowach i dyskusjach współpraca z zespołem udzielanie pomocy kolegom inicjatywa (własne propozycje, pytania) reakcje na polecenia nauczyciela samodyscyplina zainteresowanie tematem, przebiegiem lekcji inwencja twórcza Przygotowanie do lekcji orientacja w bieżącym materiale posiadanie podstawowego wyposażenia (podręcznika, zeszytu) odrabianie zadań domowych posiadanie niezbędnych materiałów pomocniczych Praca domowa 3

4 prawidłowe wykonanie samodzielność w wykonaniu zadania stopień zrozumienia zadania zastosowanie wiedzy przedmiotowej oryginalność Praca w grupie aktywne uczestnictwo w pracy zespołu aktywne słuchanie innych, pomoc tolerancja wobec wartości i poglądów innych osób modelowanie zachowania innych w grupie korzystanie z pomocy innych osób podporządkowanie się poleceniom umiejętność dyskutowania, negocjowania przestrzeganie kultury języka i dyskusji twórczy wkład (argumenty, pomysły) współodpowiedzialność Aktywność pozalekcyjna, dodatkowa udział w konkursach przedmiotowych wykonanie dodatkowych prac w czasie pozaszkolnym dobrowolne działania na rzecz innych zdobywanie wiadomości wykraczających poza program nauczania Wypowiedź ustna zawartość rzeczowa wyrażanie sądów, uzasadnienie płynność, spójność wypowiedzi, logiczny układ treści kształtowanie wypowiedzi w zależności od jej celu i sytuacji komunikacyjnej sugestywność wypowiedzi Wykorzystanie informacji z różnych źródeł poszukiwanie, porządkowanie i wybór istotnych źródeł informacji analiza, porównywanie, uogólnianie, ocena zgromadzonego materiału korzystanie z mediów umiejętność oceny przydatności zgromadzonych materiałów 8. Ogólne propozycje dostosowania wymagań dydaktycznych do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych uczniów: A) ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu: uwzględniać trudności z zapamiętywaniem pojęć, częściej powtarzać i utrwalać materiał, w czasie odpowiedzi ustnych wspomagać, dawać więcej czasu na przypomnienie, w czasie odpowiedzi pisemnych (kartkówek, testów) dawać więcej czasu na pisanie lub mniej zadań do wykonania w standardowym czasie, podczas uczenia stosować techniki skojarzeniowe ułatwiające zapamiętywanie, podczas ćwiczeń praktycznych dawać więcej czasu na opanowanie danej umiejętności, cierpliwe udzielać instruktażu, podczas oceniania ćwiczeń praktycznych brać przede wszystkim pod uwagę chęci, wysiłek, 4

5 B) z inteligencją niższa niż przeciętna: często odwoływać się do konkretu, omawiać niewielkie partie materiału i o mniejszym stopniu trudności (pamiętając, że obniżenie wymagań nie może zejść poniżej podstawy programowej), podawać polecenia w prostszej formie, wydłużać czas na wykonanie zadania, podchodzić do dziecka w trakcie samodzielnej pracy, w razie potrzeby udzielać pomocy i wyjaśnień, dać większą ilość czasu i powtórzeń dla przyswojenia danej partii materiału, kontrolować systematyczność pracy ucznia, C) słabowidzący: dawać większą czcionkę testów, tekstów rozdawanych uczniom, podczas lekcji posadzić ucznia w pierwszej ławce, zorganizować wsparcie koleżanki z ławki, stosować dużych plansz, wykresów umożliwiających poszerzenie wiedzy, wydłużyć czas pracy, formy sprawdzania wiedzy odpowiedzi ustne, podczas pytania wydłużyć czasu na zastanowienie się nad odpowiedzią częściej powtarzać i utrwalać materiał, oceniać wszelką aktywność na lekcji, D) słabo słyszący: Uczeń powinien być blisko nauczyciela (od 0,5 do 1.5 m), którego twarz jest dobrze oświetlona, może słuchać jego wypowiedzi i jednocześnie odczytywać mowę z ust. Należy też, umożliwić uczniowi odwracanie się w kierunku innych kolegów odpowiadających na lekcji co ułatwi lepsze zrozumienie ich wypowiedzi nauczyciel mówiąc do całej klasy, powinien stać w pobliżu dziecka zwrócony twarzą w jego stronę -nie powinien chodzić po klasie, czy być odwrócony twarzą do tablicy, to utrudnia dziecku odczytywanie mowy z jego ust nauczyciel powinien mówić do dziecka wyraźnie używając normalnego głosu i intonacji, unikać gwałtownych ruchów głową czy nadmiernej gestykulacji należy zadbać o spokój i ciszę w klasie, eliminować zbędny hałas m.in. zamykać okna przy ruchliwej ulicy, unikać szeleszczenia kartkami papieru, szurania krzesłami, to utrudnia dziecku rozumienie poleceń nauczyciela i wypowiedzi innych uczniów, powoduje też większe zmęczenie. Takie zakłócenia stanowią również problem dla uczniów z aparatami słuchowymi, ponieważ są wzmacniane przez aparat nauczyciel winien upewnić się czy polecenia kierowane do całej klasy są właściwie rozumiane przez uczniów niedosłyszących. W przypadku trudności zapewnić mu dodatkowe wyjaśnienia, sformułować inaczej polecenie, używając prostego, znanego dziecku słownictwa. Można też wskazać jak to polecenie wykonuje jego kolega siedzący w ławce uczeń z wadą słuchu ma trudności z równoczesnym wykonywaniem kilku czynności w tym samym czasie, nie jest wstanie słuchać nauczyciela -co wymaga obserwacji jego twarzy - jednocześnie otworzyć książkę na odpowiedniej stronie i odnaleźć wskazane ćwiczenie. Często więc nie nadąża za tempem pracy pozostałych uczniów w klasie uczeń niedosłyszący powinien siedzieć w ławce ze zdolnym uczniem, zrównoważonym emocjonalnie, który chętnie dodatkowo będzie pomagał mu np. szybciej otworzy książkę, wskaże ćwiczenie, pozwoli przepisać notatkę z zeszytu itp. w czasie lekcji wskazane jest używanie jak najczęściej pomocy wizualnych i tablicy 5

6 nauczyciel może przygotować uczniowi z niedosłuchem plan pracy na piśmie opisujący zagadnienia poruszane w wykładzie lub poprosić innych uczniów w klasie, aby robili notatki z kopią i udostępniali je koledze konieczne jest aktywizowanie ucznia do rozmowy poprzez zadawanie prostych pytań, podtrzymywanie jego odpowiedzi przez dopowiadanie pojedynczych słów, umowne gesty, nauczyciel podczas lekcji powinien często zwracać się do ucznia niesłyszącego, zadawać pytania ale nie dlatego, aby oceniać jego wypowiedzi, ale by zmobilizować go do lepszej koncentracji uwagi i ułatwić mu lepsze zrozumienie tematu pisanie ze słuchu jest najtrudniejszą formą pisania, a szczególnie dla ucznia z zaburzonym słuchem i nieprawidłową wymową, dlatego też należy stosować ćwiczenia w pisaniu ze słuchu tylko wyrazów lub zdań, wcześniej z uczniem utrwalonych, w oparciu o znane mu słownictwo. Jeżeli pisanie ze słuchu sprawia dziecku niedosłyszącemu duże trudności można je zastąpić inną formą ćwiczeń w pisaniu. przy ocenie prac pisemnych ucznia nie należy uwzględniać błędów wynikających z niedosłuchu, one nie powinny obniżyć ogólnej oceny pracy. Błędy mogą stanowić dla nauczyciela podstawę, do podjęcia z uczniem dalszej pracy samokształceniowej i korekcyjnej oraz ukierunkowania rodziców do dalszej pracy w domu. Błędy w pisowni należy oceniać opisowo, udzielając uczniowi wskazówek do sposobu ich poprawienia uczeń niedosłyszący jest w stanie opanować konieczne i podstawowe wiadomości zawarte w programie nauczania ale wymaga to od niego znacznie więcej czasu i wkładu pracy, w porównaniu z uczniem słyszącym. Przy ocenie osiągnięć ucznia z wadą słuchu należy szczególnie doceniać własną aktywność i wkład pracy ucznia, a także jego stosunek do obowiązków szkolnych (systematyczność, obowiązkowość, dokładność). 9. Sposób oceniania prac pisemnych Ocenę ze sprawdzianów ustala się według skali procentowej: ocena bardzo dobra + zadanie dodatkowe ocena celująca 91%-100% - ocena bardzo dobra 75%-99% - ocena dobra 51%-74% - ocena dostateczna 36%-50% - ocena dopuszczająca 0%-35% - ocena niedostateczna 6

7 W przypadku kartkówek lub innych prac pisemnych dopuszczalne są inne wielkości w zależności od stopnia trudności pracy i innych czynników. W takim przypadku nauczyciel każdorazowo informuje uczniów o sposobie oceniania i kryteriach ocen. 10. Sposoby dokumentowania osiągnięć uczniów 1. Osiągnięcia uczniów odnotowuje się w dzienniku lekcyjnym, zeszycie przedmiotowym. 2. Oceny wpisywane w następujących rubrykach: odpowiedzi praca na lekcji sprawdziany, kartkówki ćwiczenia praktyczne projekty 3. Oceny semestralne uwzględniają oceny cząstkowe z zachowaniem następującej hierarchii: testy, sprawdziany kartkówki, odpowiedzi ustne prace domowe, projekty praca na lekcji 11. Informowanie o ocenach 1. O uzyskiwanych ocenach uczniowie są informowani na bieżąco. 2. Wszystkie oceny są jawne i wystawiane według ustalonych kryteriów. 3. Wszelkie pisemne uwagi nauczyciela oraz oceny powinny być podpisane przez rodzica. 4. Uczeń ma prawo zapoznać się z uzasadnieniem ustalonej oceny. 5. Wszelkie sprawdzone i ocenione prace pisemne rodzice mogą otrzymać do wglądu. 6. O przewidywanej ocenie semestralnej lub rocznej uczeń informowany jest ustnie na 2 tygodnie przed klasyfikacyjną radą pedagogiczną. 7. Informację o ocenie niedostatecznej rodzice ucznia uzyskują zgodnie ze Statutem Szkoły. Za pisemne poinformowanie rodziców odpowiada wychowawca. 8. Tydzień przed radą klasyfikacyjną uczniowie informowani są o rzeczywistych ocenach semestralnych/rocznych. 9. Ocena klasyfikacyjna nie jest średnią arytmetyczną otrzymanych ocen. 10. W przypadku trudności w nauce, częstego nieprzygotowania do lekcji, lekceważącego stosunku do przedmiotu - rodzice będą informowani podczas organizowanych indywidualnych spotkań z nauczycielem. 12. Poprawa oceny 1. Uczeń ma prawo jednorazowej poprawy oceny z pracy pisemnej, kartkówki; przy czym w dzienniku zachowane są dwie oceny. 2. Uczeń może poprawić ocenę w terminie uzgodnionym z nauczycielem - w ciągu 1 tygodnia od daty jej otrzymania. 7

8 3. Poprawa oceny następuje na konsultacjach, nie podczas lekcji. 13. Ewaluacja PZO 1. Przedmiotowy system oceniania z biologii podlega ewaluacji raz w roku. 2. Informacje zbierane będą: - na podstawie wyników prac klasowych, - poprzez rozmowy z nauczycielami, uczniami i rodzicami. Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej Dział I. Biologia jako nauka Temat 1. Biologia jako nauka Uczeń: wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe organizmów podaje przykłady dziedzin biologii 2. Jak poznawać biologię? Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca wskazuje obserwacje i doświadczenia jako źródła wiedzy biologicznej wymienia źródła wiedzy biologicznej doświadczenie metodą naukową Uczeń: określa przedmiot badań biologii jako nauki opisuje wskazane cechy organizmów wyjaśnia, czym zajmuje się wskazana dziedzina biologii porównuje obserwację z doświadczeniem jako źródła wiedzy biologicznej korzysta ze źródeł wiedzy wskazanych przez nauczyciela nauczyciela doświadczenie metodą naukową Uczeń: wykazuje cechy wspólne organizmów opisuje czynności życiowe organizmów na podstawie opisu doświadczenie metodą naukową rozróżnia próbę kontrolną i próbę badawczą opisuje źródła wiedzy biologicznej wymienia cechy dobrego badacza Uczeń: charakteryzuje wszystkie czynności życiowe organizmów wymienia hierarchicznie poziomy budowy organizmu roślinnego i organizmu zwierzęcego charakteryzuje wybrane dziedziny biologii wykazuje zalety metody naukowej samodzielnie doświadczenie metodą naukową posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej do rozwiązywania wskazanych problemów charakteryzuje cechy dobrego badacza Uczeń: wykazuje jedność budowy organizmów porównuje poziomy organizacji organizmów u roślin i zwierząt wymienia inne niż podane w podręczniku dziedziny biologii planuje i doświadczenie metodą naukową krytycznie analizuje informacje pochodzące z różnych źródeł wiedzy biologicznej analizuje swoją postawę w odniesieniu do cech dobrego badacza 3. Obserwacje podaje nazwy samodzielnie opisuje charakteryzuje funkcje sprawnie posługuje się 8

9 mikroskopowe podaje nazwy części mikroskopu optycznego obserwuje pod mikroskopem preparaty przygotowane przez nauczyciela wskazanych przez nauczyciela części mikroskopu optycznego wykonuje proste preparaty mikroskopowe oblicza powiększenie mikroskopu optycznego budowę mikroskopu optycznego samodzielnie wykonuje preparaty mikroskopowe nauczyciela nastawia ostrość mikroskopu i wyszukuje obserwowane elementy wskazywanych części mikroskopu optycznego w kolejności tworzenia się obrazu obiektu wykonuje preparaty mikroskopowe, nastawia ostrość mikroskopu, rysuje obraz widziany pod mikroskopem optycznym mikroskopem optycznym, samodzielnie wykonuje preparaty, rysuje dokładny obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem wskazuje zalety mikroskopu elektronowego* 9

10 Dział II. Budowa i czynności życiowe organizmów Temat 4. Składniki chemiczne organizmów 5. Budowa komórki zwierzęcej 6. Komórka roślinna. Inne rodzaje komórek Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca wymienia trzy najważniejsze pierwiastki budujące organizm wymienia wodę i sole mineralne jako elementy wchodzące w skład organizmu wskazuje białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę życia podaje przykłady organizmów jednoi wielokomórkowych obserwuje preparat nabłonka przygotowany przez nauczyciela na podstawie obserwacji preparatów, ilustracji i schematów wnioskuje o komórkowej budowie organizmów wymienia elementy budowy komórki roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej i grzybowej obserwuje pod mikroskopem preparat moczarki kanadyjskiej przygotowany przez nauczyciela pod opieką nauczyciela rysuje obraz obiektu obserwowanego pod wymienia sześć najważniejszych pierwiastków budujących organizm wymienia produkty spożywcze, w których występują białka, cukry i tłuszcze wyjaśnia, dlaczego komórkę nazywamy podstawową jednostką organizmu wymienia organelle komórki zwierzęcej wykonuje preparat nabłonka podaje przykłady komórki bezjądrowej i jądrowej wymienia funkcje elementów komórki roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej i grzybowej wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej obserwuje pod mikroskopem organelle wskazane przez nauczyciela wymienia wszystkie najważniejsze pierwiastki budujące organizm oraz magnez i wapń wyjaśnia, że woda i sole mineralne są związkami chemicznymi występującymi w organizmie wymienia białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu i omawia role dwóch z nich opisuje kształty komórek zwierzęcych opisuje budowę komórki zwierzęcej na podstawie ilustracji nauczyciela wykonuje preparat nabłonka wyjaśnia, czym są komórki jądrowe i bezjądrowe oraz podaje ich przykłady samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej odróżnia pod mikroskopem elementy budowy komórki wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki nauczyciela rysuje obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem wyjaśnia role wody i soli mineralnych w organizmie wymienia białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu i omawia ich role rozpoznaje na ilustracji elementy budowy komórki zwierzęcej i omawia ich funkcje wykonuje preparat nabłonka rozpoznaje organelle komórki zwierzęcej i rysuje jej obraz mikroskopowy omawia elementy i funkcje budowy komórki na podstawie ilustracji analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek, wskazuje cechy umożliwiające rozróżnienie komórek samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej, rozpoznaje elementy budowy komórki roślinnej i rysuje jej obraz mikroskopowy wykazuje, że związki chemiczne są zbudowane z kilku pierwiastków omawia funkcje białek, cukrów, tłuszczów i kwasów nukleinowych w organizmie i wskazuje produkty spożywcze, w których one występują z dowolnego materiału tworzy model komórki, zachowując cechy organelli sprawnie posługuje się mikroskopem samodzielnie wykonuje preparat nabłonka i rysuje dokładny obraz widziany pod mikroskopem, z zaznaczeniem widocznych elementów komórki analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek i wykazuje ich związek z pełnionymi funkcjami sprawnie posługuje się mikroskopem, samodzielnie wykonuje preparat nabłonka i rysuje dokładny obraz widziany pod mikroskopem 10

11 mikroskopem 11

12 Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca II. Budowa i czynności życiowe organizmów 7. Samożywność wyjaśnia, czym jest odżywianie się wyjaśnia, czym jest samożywność podaje przykłady organizmów samożywnych 8. Cudzożywność wyjaśnia, czym jest cudzożywność podaje przykłady organizmów cudzożywnych wymienia rodzaje cudzożywności wskazuje fotosyntezę jako sposób odżywiania się wskazuje substancje biorące udział w fotosyntezie i wymienia produkty fotosyntezy doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność przebiegu fotosyntezy krótko opisuje różne sposoby odżywiania się zwierząt wyjaśnia, w jaki sposób wskazany organizm cudzożywny pobiera pokarm wymienia czynniki niezbędne do nia fotosyntezy wskazuje substraty i produkty fotosyntezy omawia sposoby wykorzystania przez roślinę produktów fotosyntezy nauczyciela doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność fotosyntezy omawia wybrane sposoby cudzożywności podaje przykłady organizmów należących do różnych grup organizmów cudzożywnych wyjaśnia, na czym polega fotosynteza omawia zależność przebiegu fotosyntezy od obecności wody, dwutlenku węgla i światła schematycznie zapisuje i omawia przebieg fotosyntezy na podstawie opisu doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność fotosyntezy charakteryzuje rodzaje cudzożywności występujące u różnych grup organizmów wykazuje przystosowania do pobierania pokarmów występujące u różnych grup organizmów cudzożywnych analizuje przystosowanie roślin do nia fotosyntezy planuje i samodzielnie doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność fotosyntezy na podstawie zdobytej wcześniej wiedzy wskazuje w różnych warzywach i owocach materiały zapasowe jako produkty fotosyntezy wyjaśnia znaczenie organizmów odżywiających się martwą substancją organiczną wyjaśnia, na czym polega cudzożywność roślin pasożytniczych i półpasożytniczych 9. Sposoby oddychania organizmów określa, czym jest oddychanie wymienia sposoby oddychania wskazuje drożdże jako organizmy jące fermentację wyróżnia oddychanie tlenowe i fermentację wskazuje organizmy uzyskujące energię z oddychania tlenowego i fermentacji wyjaśnia, że produktem fermentacji drożdży jest dwutlenek węgla wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie wyjaśnia znaczenie oddychania komórkowego wskazuje różnice w miejscu przebiegu utleniania i fermentacji w komórce wymienia narządy wymiany gazowej zwierząt lądowych i wodnych omawia doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże schematycznie zapisuje przebieg oddychania określa warunki przebiegu oddychania i fermentacji charakteryzuje wymianę gazową u roślin i zwierząt doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże porównuje zapis przebiegu oddychania tlenowego z zapisem przebiegu fermentacji analizuje związek budowy narządów wymiany gazowej ze środowiskiem życia organizmów samodzielnie doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże 12

13 Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca III. Wirusy, bakterie, protisty i grzyby 10. Klasyfikacja organizmów wymienia jednostki klasyfikacji biologicznej wymienia nazwy królestw organizmów 11. Wirusy i bakterie krótko wyjaśnia, dlaczego wirusy nie są organizmami wymienia miejsca występowania wirusów i bakterii wymienia formy morfologiczne bakterii wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka podaje definicję gatunku wymienia nazwy królestw i podaje przykłady organizmów należących do danego królestwa omawia różnorodność form morfologicznych bakterii opisuje cechy budowy wirusów i bakterii wymienia cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów podaje przykłady wirusów i bakterii wykazuje hierarchiczną strukturę jednostek klasyfikacji biologicznej charakteryzuje wskazane królestwo na podstawie ilustracji przyporządkowuje organizm do królestwa wykazuje, dlaczego wirusy nie są organizmami rozpoznaje formy morfologiczne bakterii widoczne w preparacie mikroskopowym lub na ilustracji omawia wybrane czynności życiowe bakterii porównuje wcześniejsze i współczesne zasady klasyfikacji organizmów wyjaśnia zasady nadawania nazw gatunkom przedstawia cechy organizmów, na podstawie których można je zaklasyfikować do danego królestwa omawia wpływ bakterii na organizm człowieka wskazuje drogi wnikania wirusów i bakterii do organizmu prezentuje wszystkie czynności życiowe bakterii ocenia znaczenie wirusów i bakterii w przyrodzie i dla człowieka uzasadnia konieczność klasyfikacji organizmów porównuje jednostki klasyfikacji zwierząt z jednostkami klasyfikacji roślin korzysta z różnych kluczy do oznaczania organizmów żyjących w najbliższej okolicy doświadczenie z samodzielnym otrzymywaniem jogurtu omawia choroby wirusowe i bakteryjne, wskazuje drogi ich przenoszenia oraz zasady zapobiegania tym chorobom 12. Różnorodność protistów wymienia formy protistów wskazuje miejsca występowania protistów wymienia grupy organizmów należących do protistów wyszukuje protisty w preparacie obserwowanym pod mikroskopem wykazuje różnorodność protistów wymienia przedstawicieli poszczególnych grup protistów wymienia czynności życiowe wskazanych grup protistów nauczyciela wyszukuje protisty w preparacie obserwowanym pod mikroskopem charakteryzuje wskazane grupy protistów wykazuje chorobotwórcze znaczenie protistów opisuje czynności życiowe protistów oddychanie, odżywianie, rozmnażanie się zakłada hodowlę protistów nauczyciela wyszukuje protisty w preparacie obserwowanym pod mikroskopem porównuje czynności życiowe poszczególnych grup protistów wymienia choroby wywoływane przez protisty zakłada hodowlę protistów, rozpoznaje protisty pod mikroskopem, rysuje i z pomocą nauczyciela opisuje budowę protistów wskazuje zagrożenia epidemiologiczne chorobami wywoływanymi przez protisty wskazuje drogi zakażenia chorobami wywoływanymi przez protisty oraz zasady zapobiegania tym chorobom zakłada hodowlę protistów, wyszukuje protisty w obrazie mikroskopowym, rysuje i opisuje budowę protistów 13

14 Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca III. Wirusy, bakterie, protisty i grzyby 13. Budowa i różnorodność grzybów. Porosty wymienia środowiska życia grzybów i porostów podaje przykłady grzybów i porostów na podstawie okazu naturalnego lub ilustracji opisuje budowę grzybów wymienia sposoby rozmnażania się grzybów rozpoznaje porosty wśród innych organizmów wymienia cechy pozwalające zaklasyfikować organizm do grzybów omawia wskazaną czynność życiową grzybów podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i dla człowieka wykazuje znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka analizuje różnorodność budowy grzybów wyjaśnia sposoby oddychania i odżywiania się grzybów wykazuje, że porosty są zbudowane z grzybni i glonu określa znaczenie poszczególnych komponentów w budowie plechy porostu rozpoznaje różne formy morfologiczne porostów i podaje ich nazwy opisuje czynności życiowe grzybów odżywianie, oddychanie i rozmnażanie się analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka proponuje sposób badania czystości powietrza na podstawie informacji o wrażliwości porostów na zanieczyszczenia wyjaśnia, dlaczego porosty określa się mianem organizmów pionierskich IV. Tkanki i organy roślinne 14. Tkanki roślinne wyjaśnia, czym jest tkanka wymienia podstawowe rodzaje tkanek roślinnych rozpoznaje na ilustracji tkanki roślinne 15. Korzeń organ podziemny rośliny wymienia podstawowe funkcje korzenia rozpoznaje systemy korzeniowe określa najważniejsze funkcje wskazanych tkanek roślinnych opisuje rozmieszczenie wskazanych tkanek w organizmie roślinnym rozpoznaje na ilustracji rodzaje tkanek roślinnych rozpoznaje na ilustracjach modyfikacje korzeni omawia budowę zewnętrzną korzenia i jego podział na poszczególne strefy wskazuje cechy adaptacyjne tkanek roślinnych do pełnienia określonych funkcji na podstawie opisu rozpoznaje wskazane tkanki roślinne rozpoznaje rodzaje tkanek roślinnych obserwowanych pod mikroskopem wykazuje związek modyfikacji korzenia z adaptacją do środowiska zajmowanego przez roślinę opisuje przyrost korzenia na długość rozpoznaje rodzaje tkanek roślinnych obserwowanych pod mikroskopem przyporządkowuje tkanki do organów i wskazuje na hierarchiczną budowę organizmu roślinnego wykorzystuje wiedzę o tkankach do wyjaśnienia sposobu pobierania wody przez roślinę na podstawie ilustracji lub materiału roślinnego klasyfikuje przekształcone korzenie analizuje związek między budową a funkcją poszczególnych tkanek roślinnych, wykazuje przystosowania tkanek do pełnionych funkcji projektuje doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia w górę rośliny 14

15 Dział IV. Tkanki i organy roślinne Temat 16. Pęd. Budowa i funkcje łodygi 17. Liść wytwórnia pokarmu Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca wymienia nazwy elementów budowy zewnętrznej pędu wymienia funkcje łodygi wymienia funkcje liści rozpoznaje elementy budowy liścia rozpoznaje liście pojedyncze i liście złożone wyjaśnia różnicę między pędem a łodygą wskazuje części łodygi roślin zielnych na materiale zielnikowym lub ilustracji wykazuje związek budowy liścia z pełnionymi przez niego funkcjami omawia funkcje poszczególnych elementów pędu na okazie roślinnym lub ilustracji wskazuje i omawia części łodygi na podstawie materiału zielnikowego lub ilustracji rozpoznaje różne modyfikacje liści rozróżnia typy ulistnienia łodygi na podstawie okazu roślinnego żywego, zielnikowego lub ilustracji wykazuje modyfikacje łodygi ze względu na środowisko, w którym żyje roślina analizuje modyfikacje liści ze względu na środowisko zajmowane przez roślinę wykorzystuje wiedzę o tkankach do wyjaśniania budowy i funkcji łodygi wykorzystuje wiedzę o tkankach do wyjaśniania budowy i funkcji liści V. Różnorodność roślin 18. Mchy na podstawie ilustracji lub żywych okazów rozpoznaje mchy wśród innych roślin wymienia miejsca występowania mchów 19. Paprotniki wymienia miejsca występowania paprotników na podstawie ilustracji lub żywych okazów rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin podaje nazwy elementów budowy mchów doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy podaje nazwy organów paproci wyjaśnia rolę poszczególnych organów paprotników rozpoznaje, korzystając z atlasów roślin, trzy gatunki rodzimych paprotników na podstawie ilustracji lub żywych okazów rozpoznaje elementy budowy mchów i wyjaśnia ich funkcje analizuje cykl rozwojowy mchów omawia znaczenie mchów w przyrodzie i dla człowieka nauczyciela doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy wyjaśnia znaczenie paprotników w przyrodzie i dla człowieka rozpoznaje, korzystając z atlasów roślin, pięć gatunków rodzimych paprotników analizuje cykl rozwojowy paprotników wyjaśnia, dlaczego mchy uważane są za najprostsze rośliny lądowe według opisu doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy na podstawie ilustracji lub żywych okazów wykazuje różnorodność organizmów zaliczanych do paprotników rozpoznaje, korzystając z atlasów roślin, osiem gatunków rodzimych paprotników samodzielnie planuje i doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy na podstawie informacji o budowie mchów wykazuje ich rolę w przyrodzie porównuje budowę poszczególnych organów u paprotników wykonuje portfolio dotyczące różnorodności paprotników 15

16 Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 20. Nagonasienne wymienia miejsca występowania roślin nagonasiennych na podstawie ilustracji lub żywych okazów rozpoznaje rośliny nagonasienne wśród innych roślin wyjaśnia funkcje kwiatów i nasion omawia budowę rośliny nagonasiennej na przykładzie sosny analizuje cykl rozwojowy sosny wymienia przystosowania roślin nagonasiennych do warunków życia wykazuje przystosowania roślin nagonasiennych do środowiska omawia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i dla człowieka rozpoznaje rodzime gatunki roślin nagonasiennych określa, z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka V. Różnorodność roślin 21. Okrytonasienne wymienia miejsca występowania roślin na podstawie ilustracji lub żywych okazów rozpoznaje rośliny okrytonasienne wśród innych roślin na ilustracji lub żywym okazie rozpoznaje organy roślinne i wymienia ich funkcje 22. Rozprzestrzenianie się roślin 23. Znaczenie i przegląd roślin wymienia rodzaje owoców przedstawia sposoby rozprzestrzeniania się owoców wymienia elementy łodyg służące do rozmnażania wegetatywnego wymienia znaczenie roślin w przyrodzie korzysta z klucza do oznaczania organizmów żyjących w najbliższej okolicy na podstawie ilustracji, żywego lub zielnikowego okazu roślinnego wykazuje różnorodność form roślin podaje nazwy elementów budowy kwiatu odróżnia kwiat od kwiatostanu na podstawie ilustracji lub żywych okazów omawia budowę owoców wymienia rodzaje owoców wymienia etapy kiełkowania nasion rozpoznaje fragmenty pędów służące do rozmnażania wegetatywnego podaje przykłady znaczenia roślin dla człowieka nauczyciela korzysta z klucza do oznaczania organizmów żyjących w najbliższej okolicy omawia funkcje poszczególnych elementów kwiatu rozpoznaje formy roślin wymienia sposoby zapylania kwiatów wykazuje zmiany zachodzące w kwiecie po zapyleniu określa rolę owocni w klasyfikacji owoców wyjaśnia funkcje poszczególnych elementów nasienia rozpoznaje na pędzie fragmenty, które mogą posłużyć do rozmnażania wegetatywnego ocenia znaczenie roślin w przyrodzie rozpoznaje na ilustracji pięć gatunków roślin występujących w Polsce korzysta z prostego klucza do oznaczania organizmów żyjących w najbliższej okolicy omawia cykl rozwojowy roślin wyjaśnia, dlaczego kwiatostany ułatwiają zapylanie wykazuje adaptacje budowy owoców do sposobów ich rozprzestrzeniania się na podstawie ilustracji lub okazu naturalnego omawia budowę nasion zakłada hodowlę roślin za pomocą rozmnażania wegetatywnego ocenia znaczenie roślin dla człowieka rozpoznaje na ilustracji dziesięć gatunków roślin występujących w Polsce sprawnie korzysta z prostego klucza do oznaczania organizmów żyjących w najbliższej okolicy wykazuje związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania wyjaśnia wpływ różnych czynników na kiełkowanie nasion planuje i doświadczenie wykazujące wpływ wody na kiełkowanie nasion zakłada hodowlę roślin za pomocą rozmnażania wegetatywnego i obserwuje ją rozpoznaje na ilustracjach dwanaście gatunków roślin występujących w Polsce na dowolnych przykładach wykazuje różnorodność roślin i ich znaczenie żywego okazu 16

17 * Zagadnienia spoza podstawy programowej oznaczono kursywą. 17