ORZECZNICTWO TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO

Transkrypt

1 ORZECZNICTWO TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO ZBIÓR URZĘDOWY Seria B Warszawa, dnia 31 sierpnia 2012 r. Nr 4 (59) TREŚĆ: ORZECZENIA KOŃCZĄCE ROZPOZNANIE WSTĘPNE poz. POSTANOWIENIA W SPRAWACH WNIOSKOWYCH str. 319 postanowienie z dnia 11 lipca 2012 r., sygn. Tw 12/ POSTANOWIENIA W SPRAWACH SKARGOWYCH 320 postanowienie z dnia 6 marca 2012 r., sygn. Ts 134/ postanowienie z dnia 24 lipca 2012 r., sygn. Ts 134/ postanowienie z dnia 29 czerwca 2012 r., sygn. Ts 196/ postanowienie z dnia 25 maja 2012 r., sygn. Ts 270/ postanowienie z dnia 26 lipca 2012 r., sygn. Ts 270/ postanowienie z dnia 24 kwietnia 2012 r., sygn. Ts 279/ postanowienie z dnia 4 lipca 2012 r., sygn. Ts 279/ postanowienie z dnia 16 maja 2011 r., sygn. Ts 29/ postanowienie z dnia 11 lipca 2012 r., sygn. Ts 29/ postanowienie z dnia 5 czerwca 2012 r., sygn. Ts 34/ postanowienie z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. Ts 34/ postanowienie z dnia 30 kwietnia 2012 r., sygn. Ts 42/ postanowienie z dnia 4 lipca 2012 r., sygn. Ts 42/ postanowienie z dnia 4 czerwca 2012 r., sygn. Ts 92/ postanowienie z dnia 18 kwietnia 2012 r., sygn. Ts 116/ postanowienie z dnia 12 lipca 2012 r., sygn. Ts 116/ postanowienie z dnia 2 grudnia 2010 r., sygn. Ts 123/ postanowienie z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. Ts 123/ postanowienie z dnia 17 czerwca 2011 r., sygn. Ts 162/ postanowienie z dnia 11 lipca 2012 r., sygn. Ts 162/ postanowienie z dnia 3 lutego 2012 r., sygn. Ts 169/ postanowienie z dnia 27 lipca 2012 r., sygn. Ts 169/ postanowienie z dnia 9 listopada 2011 r., sygn. Ts 171/ postanowienie z dnia 11 lipca 2012 r., sygn. Ts 171/ postanowienie z dnia 6 czerwca 2012 r., sygn. Ts 202/ postanowienie z dnia 25 maja 2012 r., sygn. Ts 206/ postanowienie z dnia 11 czerwca 2012 r., sygn. Ts 219/ postanowienie z dnia 16 sierpnia 2011 r., sygn. Ts 223/ postanowienie z dnia 24 lipca 2012 r., sygn. Ts 223/ postanowienie z dnia 27 lipca 2012 r., sygn. Ts 226/ postanowienie z dnia 31 stycznia 2012 r., sygn. Ts 230/ postanowienie z dnia 17 lipca 2012 r., sygn. Ts 230/ postanowienie z dnia 26 lipca 2012 r., sygn. Ts 245/ postanowienie z dnia 13 marca 2012 r., sygn. Ts 271/ postanowienie z dnia 23 lipca 2012 r., sygn. Ts 271/ postanowienie z dnia 2 sierpnia 2011 r., sygn. Ts 282/ postanowienie z dnia 12 lipca 2012 r., sygn. Ts 282/ postanowienie z dnia 17 maja 2012 r., sygn. Ts 298/ postanowienie z dnia 12 lipca 2012 r., sygn. Ts 298/ postanowienie z dnia 24 lipca 2012 r., sygn. Ts 310/ postanowienie z dnia 28 czerwca 2012 r., sygn. Ts 318/

2 361 postanowienie z dnia 21 czerwca 2012 r., sygn. Ts 321/ postanowienie z dnia 27 kwietnia 2012 r., sygn. Ts 334/ postanowienie z dnia 23 lipca 2012 r., sygn. Ts 334/ postanowienie z dnia 17 maja 2012 r., sygn. Ts 338/ postanowienie z dnia 11 lipca 2012 r., sygn. Ts 338/ postanowienie z dnia 30 maja 2012 r., sygn. Ts 345/ postanowienie z dnia 15 września 2011 r., sygn. Ts 23/ postanowienie z dnia 23 lipca 2012 r., sygn. Ts 23/ postanowienie z dnia 4 czerwca 2012 r., sygn. Ts 71/ postanowienie z dnia 18 czerwca 2012 r., sygn. Ts 135/ postanowienie z dnia 9 listopada 2011 r., sygn. Ts 155/ postanowienie z dnia 10 lipca 2012 r., sygn. Ts 155/ postanowienie z dnia 26 lipca 2012 r., sygn. Ts 156/ postanowienie z dnia 19 czerwca 2012 r., sygn. Ts 173/ postanowienie z dnia 1 lutego 2012 r., sygn. Ts 215/ postanowienie z dnia 11 lipca 2012 r., sygn. Ts 215/ postanowienie z dnia 24 maja 2012 r., sygn. Ts 261/ postanowienie z dnia 13 grudnia 2011 r., sygn. Ts 285/ postanowienie z dnia 2 lipca 2012 r., sygn. Ts 285/ postanowienie z dnia 19 kwietnia 2012 r., sygn. Ts 312/ postanowienie z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. Ts 312/ postanowienie z dnia 19 lipca 2012 r., sygn. Ts 37/ postanowienie z dnia 17 maja 2012 r., sygn. Ts 46/ postanowienie z dnia 10 lipca 2012 r., sygn. Ts 46/ postanowienie z dnia 4 lipca 2012 r., sygn. Ts 47/ postanowienie z dnia 9 lipca 2012 r., sygn. Ts 118/ postanowienie z dnia 6 sierpnia 2012 r., sygn. Ts 146/ Skorowidz orzeczeń według sygnatur

3 OTK ZU nr 4/B/2012 Tw 12/12 poz POSTANOWIENIE z dnia 11 lipca 2012 r. Sygn. akt Tw 12/12 Trybunał Konstytucyjny w składzie: Marek Zubik, po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Krajowej Rady Izb Rolniczych o zbadanie zgodności: art. 2 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 rok (Dz. U. poz. 123) z art. 32, art. 68 ust. 2 w zw. z art. 84 w zw. z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi. p o s t a n a w i a: UZASADNIENIE 24 lutego 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Krajowej Rady Izb Rolniczych (dalej: Rada) o zbadanie zgodności art. 2 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 rok (Dz. U. poz. 123; dalej: ustawa o składkach) z art. 32, art. 68 ust. 2 w zw. z art. 84 w zw. z art. 2 Konstytucji. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 8 maja 2012 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku przez: uzasadnienie, w jaki sposób art. 2 ust. 1 i 3 ustawy o składkach narusza z perspektywy uprawnień lub obowiązków członków Rady jako (odpowiednio) pracowników, pracodawców albo przedstawicieli konkretnego zawodu (nie zaś obywateli- -pacjentów czy obywateli jako podmiotów obciążonych ciężarami publicznymi) art. 32, art. 68 ust. 2 w zw. z art. 84 w zw. z art. 2 Konstytucji (ze wskazaniem konkretnej zasady wywodzonej z tego ostatniego przepisu); wykazanie, że Rada jest jednym z podmiotów, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji; wskazanie przepisu prawa lub statutu, z którego wynikają: po pierwsze, kompetencja Rady do wystąpienia o hierarchiczną kontrolę zgodności przepisów, po drugie, zasady podejmowania uchwał przez Radę; wyjaśnienie, z czego wnioskodawca wywodzi uprawnienie osób, które podpisały wniosek, do jego sporządzenia; doręczenie oryginału oraz 4 (czterech) odpisów uchwały Rady w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego; doręczenie oryginału oraz 4 (czterech) odpisów wyciągu z protokołu posiedzenia Rady, wraz z listą obecności, pozwalającymi stwierdzić, że uchwała, o której mowa powyżej, została podjęta zgodnie z zasadami podejmowania uchwał przez Radę; doręczenie 5 egzemplarzy aktualnego statutu Rady; doręczenie 5 egzemplarzy odpisu aktualnego z Krajowego Rejestru Sądowego. W piśmie z 17 maja 2012 r. odniesiono się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje: 1. Na podstawie art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny i czy braki formalne zostały usunięte w wyznaczonym terminie (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji). 877

4 poz. 319 Tw 12/12 OTK ZU nr 4/B/ Na wstępie należy zwrócić uwagę, że we wniosku (w szczególności w jego tytule) podkreślono wyraźnie, że wnioskodawcą w rozpatrywanej sprawie jest Rada. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że zgodnie z art. 37 ust. 1-3 ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 927, ze zm.), znajdującym się w rozdziale 6 zatytułowanym Reprezentacja krajowa izb, izby tworzą Radę (tzn. Krajową Radę Izb Rolniczych), która posiada osobowość prawną, a w jej skład wchodzą prezesi izb oraz wybrani przez walne zgromadzenie delegaci po jednym z każdej izby. W myśl 7 ust. 1 pkt 1 statutu do zadań Rady należy reprezentowanie izb przed organami państwa, a stosownie do 9 ust. 1 statutu uchwały Rady zapadają większością głosów przy obecności co najmniej połowy ogólnej liczby jej członków. Skoro w treści wniosku zastrzeżono, że pochodzi on od Rady, sędzia Trybunału Konstytucyjnego zarządzeniem z 8 maja 2012 r. wezwał wnioskodawcę o doręczenie oryginału oraz czterech odpisów, po pierwsze, uchwały Rady w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, po drugie, wyciągu z protokołu posiedzenia Rady, wraz z listą obecności. Wnioskodawca nie doręczył stosownej uchwały Rady ani protokołu. Okoliczność ta jest równoznaczna z nieusunięciem braków formalnych w wyznaczonym terminie i stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK. 3. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowym władzom organizacji zawodowych przysługuje prawo inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm. Na wnioskodawcy ciąży przy tym obowiązek wykazania, który z jego organów jest ogólnokrajową władzą uprawnioną do wystąpienia z wnioskiem. Podstawą wskazania takiej władzy są przepisy ustawy, a w przypadku, gdy ustawa nie reguluje tej kwestii postanowienia statutu organizacji zawodowej Trybunał Konstytucyjny przypomina, że kompetencję do reprezentowania osoby prawnej i prowadzenia jej spraw należy odróżnić od kompetencji do podjęcia uchwały o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem inicjującym abstrakcyjną kontrolę norm. Trybunał podkreśla, że podjęcie takiej uchwały stanowi czynność o charakterze nadzwyczajnym, która z tego powodu nie może być dokonana samodzielnie przez organ wykonawczy organizacji (por. postanowienia z: 9 czerwca 2004 r. i 8 września 2004 r., Tw 33/03, OTK ZU nr 4/B/2004, poz. 227 i poz. 228; 9 czerwca 2004 r., Tw 2/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 258) W piśmie z 17 maja 2012 r. wyrażono przekonanie, że w przedmiotowej sprawie podstawą do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego jest załączona do niniejszego pisma uchwała Zarządu Rady zawarta w Protokole nr 3/2012 z posiedzenia Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych IV Kadencji w dniu 7 lutego 2012 roku. Przywołaną konkluzję wysnuto z tego, że w świetle 26 pkt 2 Statutu Zarząd jest właściwy do podejmowania wszystkich zadań Rady niezastrzeżonych ustawą lub statutem do innych organów. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że Zarząd jest organem wykonawczym Rady ( 26 ust. 1 statutu). Akta sprawy nie dostarczają jednak dowodu na to, że uchwała Zarządu została podjęta w wykonaniu woli Rady, wyrażonej uprzednio w formie stosownej uchwały. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że uchwała Zarządu z 7 lutego 2012 r. miała charakter samoistny i z tego względu nie może zostać uznana za podstawę prawną wniosku Rady, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 24 lutego 2012 r Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny zbadał treść uchwały Zarządu z 7 lutego 2012 r., przytoczonej w protokole nr 3/2012 z posiedzenia tego organu, w brzmieniu: Zarząd postanowił, że w sprawie zbadania zgodności z Konstytucją RP ustawy o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 r. wystąpi bezpośrednio do Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że nawet gdyby uznać kompetencję Zarządu do samodzielnego wystąpienia o hierarchiczną kontrolę zgodności przepisów (co ze względów wskazanych wyżej nie jest możliwe), to i tak uchwały tego organu z 7 lutego 2012 r. nie można by było uznać za podstawę prawną wniosku, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 24 lutego 2012 r. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że w uchwale Zarządu z 7 lutego 2012 r. nie sprecyzowano ani przedmiotu, ani wzorców kontroli. W konsekwencji należy stwierdzić, że podjęcie przez Zarząd uchwały, w której nie przedstawiono zarzutu niezgodności konkretnych przepisów ustawy o składkach z wyraźnie wskazanymi postanowieniami Konstytucji, musi być uznane za nieskutecznie złożone oświadczenie woli w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli bowiem uchwała organu przypisującego sobie status podmiotu konstytucyjnie legitymowanego do złożenia wniosku (art. 191 ust. 1 pkt 4) nie wyznacza dokładnie zakresu zaskarżenia, to okoliczność ta uniemożliwia Trybunałowi przeprowadzenie abstrakcyjnej kontroli norm. 878

5 OTK ZU nr 4/B/2012 Tw 12/12 poz. 319 Jednocześnie trzeba podkreślić, że tak rozumiana wadliwość uchwały mającej stanowić podstawę wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego nie może zostać uznana za brak formalny, który podlegałby usunięciu w trybie art. 36 ust. 2 ustawy o TK (por. postanowienie z 24 listopada 2003 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 4/B/2003, poz. 209). 4. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że zarówno skonkretyzowanie przedmiotu kontroli, tzn. art. 2 ust. 1 i 3 ustawy o składkach, jak i sprecyzowanie wzorców kontroli, tzn. powołanie art. 2, art. 32, art. 68 ust. 2, art. 84 Konstytucji, nastąpiły w samym wniosku złożonym do Trybunału. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że pełnomocnik (reprezentant) wnioskodawcy (również podmiot sporządzający lub podpisujący wniosek) jest zobowiązany do działania w granicach i zakresie udzielonego pełnomocnictwa. Nie posiada zatem kompetencji do samodzielnego kształtowania ani przedmiotu, ani wzorców kontroli, gdyż wiąże go treść uchwały podmiotu legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Wobec powyższego, na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że rozpatrywany wniosek w zakresie, w jakim samoistnie konkretyzuje przedmiot i wzorce kontroli, pochodzi od nieuprawnionego podmiotu. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, stanowi podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi Rady. 5. W piśmie z 17 maja 2012 r. stwierdzono, że uchwałą nr 7/2008 Zarząd upoważnił Panią ( ) [zajmującą stanowisko dyrektora biura Rady] do składania oświadczeń woli w zakresie praw i obowiązków Rady łącznie z członkiem Zarządu Rady. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że wniosek został podpisany przez prezesa Rady oraz dyrektora biura, a sporządzony przez kancelarię prawną na zlecenie dyrektora biura (zob. protokół nr 3/2012 z posiedzenia Zarządu 7 lutego 2012 r.). Należy zatem uznać, że w następstwie przedstawionego wyżej sposobu działania nie doszło do skutecznego złożenia przez Radę oświadczenia woli w sprawie wystąpienia z wnioskiem. Trybunał, związany zasadą legalizmu, nie może bowiem akceptować takiego postępowania, które prowadzi do przyznania podmiotowi, innemu niż wskazany w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, prawa decydowania o treści złożonego wniosku (w szczególności wyznaczenia zakresu zaskarżenia) i zainicjowania tym samym postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). 6. W piśmie z 17 maja 2012 r. wyrażono pogląd, zgodnie z którym nie wydaje się ( ) możliwe dokonanie ścisłego rozróżnienia pomiędzy zapatrywaniem rolników jako grupy zawodowej i rolników jako obywateli-pacjentów czy płatników. Przywołane stanowisko świadczy o tym, że ani w samym wniosku, ani w piśmie z 17 maja 2012 r. nie podjęto próby uzasadnienia, w jaki sposób art. 2 ust. 1 i 3 ustawy o składkach, który zdaniem wnioskodawcy jest niezgodny z powołanymi przezeń przepisami Konstytucji, narusza interesy członków izb zrzeszonych w Radzie z perspektywy uprawnień lub obowiązków przedstawicieli konkretnego zawodu. Okoliczność ta jest równoznaczna z nieusunięciem braków formalnych wniosku w wyznaczonym terminie i stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji. 879

6 poz. 320 Ts 134/09 OTK ZU nr 4/B/ POSTANOWIENIE z dnia 6 marca 2012 r. Sygn. akt Ts 134/09 Trybunał Konstytucyjny w składzie: Adam Jamróz, po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Grażyny Ś. w sprawie zgodności: art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 2, art. 32 w zw. z art. 67 ust. 1 i art. 71 ust. 1, art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, p o s t a n a w i a: odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. UZASADNIENIE W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 10 czerwca 2009 r. skarżąca zarzuciła art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) niezgodność z art. 2, art. 32 w zw. z art. 67 ust. 1 i art. 71 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji. Skarga została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym i prawnym. Wyrokiem z 28 stycznia 1997 r. małżeństwo skarżącej zostało rozwiązane bez orzekania o winie. Małżonek skarżącej przekazywał jednak świadczenia na jej rzecz, a pomiędzy byłymi małżonkami odrodziła się więź duchowa i emocjonalna; razem mieszkali i prowadzili wspólne gospodarstwo. Były małżonek zmarł 27 czerwca 2003 r. W chwili śmierci miał ustalone prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Decyzją z 10 sierpnia 2004 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Szczecinie (nr R ) odmówił skarżącej prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu. Odwołanie wniesione przez skarżącą zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych z 7 marca 2006 r. (sygn. akt VII K 4257/04). Orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 27 lutego 2007 r. uchylono zaskarżony wyrok i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania. Po ponownym rozpoznaniu Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 17 grudnia 2007 r. (sygn. akt VII U 1270/07) zmienił decyzję ZUS z 10 sierpnia 2004 r. i przyznał skarżącej prawo do renty rodzinnej. Apelacja złożona od powyższego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 15 maja 2008 r. (sygn. akt III AUa 230/08). Pozwany ZUS wniósł skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, który wyrokiem z 19 marca 2009 r. (sygn. akt II UK 256/08) uchylił zaskarżone orzeczenie i zmienił poprzedzający je wyrok sądu I instancji w ten sposób, że oddalił powództwo. Skarżąca zarzuca zakwestionowanemu przepisowi naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy lub inwalidztwa oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego przez pozbawione racji nieprzyznanie świadczenia z zakresu ubezpieczenia społecznego byłemu małżonkowi pozostającemu w trudnej sytuacji życiowej. W uzasadnieniu powyższego zarzutu, wskazując na rozumienie zabezpieczenia społecznego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, skarżąca wywodzi, że najważniejsze powinno być otrzymywanie alimentów przez byłego małżonka, nie zaś forma dowodzenia tego prawa. W jej ocenie powinien to być problem dowodowy, a nie przesłanka materialna uprawniająca do przyznania renty. Zdaniem skarżącej regulacja, która uzależnia zabezpieczenie społeczne nie od ustalenia określonego stanu faktycznego, ale od formy jego wykazania, musi zostać uznana za niezgodną z Konstytucją. Wystarczające do otrzymania prawa do renty powinno być stwierdzenie, że była małżonka pozostawała z ubezpieczonym we wspólności majątkowej. W dalszej części uzasadnienia skarżąca wskazuje na istotę prawa do renty rodzinnej, które ma służyć zapobieżeniu pogorszenia sytuacji życiowej rodziny. W jej ocenie: jeżeli byli małżonkowie na mocy porozumienia 880

7 OTK ZU nr 4/B/2012 Ts 134/09 poz. 320 ustalili wysokość i częstotliwość płacenia alimentów i realizowali powyższe uprawnienia, stwierdzić należy, że żonie przysługiwało prawo do alimentów. Przyjąć należy, że wdowa, która pozostawała w chwili śmierci męża we wspólności majątkowej małżeńskiej ma prawo do renty rodzinnej nawet wtedy gdy nie miała ustalonego prawa do alimentów z jego strony, skoro miała zagwarantowaną prawnie możliwość korzystania z dochodów męża za jego życia ( ). Świadczenia alimentacyjne między małżonkami stanowią kontynuację powstałego przez zawarcie małżeństwa obowiązku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania, istnieją więc nie z powodu rozwodu lecz pomimo rozwodu, który nie stwarza nowego obowiązku alimentacyjnego, ale powoduje zmodyfikowanie obowiązku istniejącego w czasie trwania małżeństwa. Zdaniem skarżącej gorsze traktowanie eksmałżonków, którzy nie byli w stanie dojść do porozumienia i wystąpili na drogę sądową, względem znajdujących się w tej samej sytuacji obywateli, którzy dobrowolnie i pozasądowo ustalili zasady i kwoty alimentów, narusza zasadę równości w zakresie praw wynikających zarówno z art. 67 ust. 1 Konstytucji, jak i z art. 71 ust. 1 Konstytucji. Warunkiem sine qua non przyznania prawa do zabezpieczenia nie może być w ocenie skarżącej wyłącznie uzyskanie wyroku lub ugody sądowej. Zróżnicowanie praw osób, których byli współmałżonkowie zmarli, w zależności od tego, czy posiadają oni tytuł egzekucyjny czy nie, powoduje dyskryminację osób nieposiadających ustalonego sądownie prawa do alimentów w kontekście prawa do szczególnej pomocy państwa w przypadku trudnej sytuacji materialnej. W ocenie skarżącej kwestionowany przepis narusza także prawo do sądu. Przyjęcie, że stwierdzenie prawa do alimentów może nastąpić wyłącznie przez wykazanie istnienia wyroku sądowego lub ugody sądowej, pozbawia stronę możliwości dochodzenia swoich praw przed sądem. Jest to zdaniem skarżącej ewidentne ograniczenie w zakresie procedury dowodowej. Mimo że skarżąca starała się wykazać, iż jej zmarły mąż wypełniał swoje obowiązki alimentacyjne i przyczyniał się do utrzymania rodziny, nie zostało to uwzględnione przez sąd orzekający w sprawie. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje: Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, którego rozpoznanie zostało uwarunkowane spełnieniem szeregu przesłanek, wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Wynika z nich jednoznacznie, że uprawniona do wniesienia skargi jest tylko osoba, której konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone na skutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanej regulacji. Istotne jest przy tym, że do naruszenia wskazanych praw powinno dojść ze względu na treść przepisu, w zakresie, w którym skarżąca zarzuca mu niekonstytucyjność. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się także wskazując na art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK że to na skarżącym ciąży obowiązek nie tylko wskazania, jakie konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone, ale także określenia, w jaki sposób prawa te lub wolności doznały uszczerbku na skutek wydania na podstawie kwestionowanych przepisów ostatecznego rozstrzygnięcia. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania przesłanka powyższa określona w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK nie została spełniona. Skarżąca uprawnienie do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje w naruszeniu zasad i praw konstytucyjnych wynikających z art. 2, art. 32, art. 67 ust. 1, art. 71 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny wypowiadał się wielokrotnie na temat możliwości dochodzenia ochrony zasad przedmiotowych, wynikających z art. 2 oraz z art. 32 ust. 1 Konstytucji, w tym najbardziej wyczerpująco w postanowieniach wydanych w pełnym składzie w sprawach o sygnaturach: Ts 105/00 w zakresie zasad wywodzonych z art. 2 Konstytucji (postanowienia z 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60) oraz SK 10/01 w zakresie zasady równości (postanowienie z 24 października 2001 r., OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Badając dopuszczalność powoływania się na art. 2 Konstytucji, jako źródło konstytucyjnych praw lub wolności, których ochrony można dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej, Trybunał Konstytucyjny wskazuje w pierwszej kolejności na konieczność precyzyjnego określenia wolności lub prawa podmiotowego, wyinterpretowanego z tego przepisu, którego naruszenie uzasadnić ma legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej. Podkreśla przy tym, że chodzi tu tylko o prawa lub wolności przyjmujące normatywną postać praw podmiotowych. Oznacza to, że ich adresatem jest obywatel (lub inny podmiot prawa), kształtują one jego sytuację prawną, ma on możność wyboru zachowania się, tj. spełnienia lub niespełnienia normy prawnej. Nie stanowi podstawy do wniesienia skargi powołanie się przez skarżącego na naruszenie wynikających z art. 2 Konstytucji norm prawnych, które ze względu na charakter zasad przedmiotowych, adresowane są przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób, w jaki normowane być powinny poszczególne dziedziny życia publicznego. Odwołanie się do tych 881

8 poz. 320 Ts 134/09 OTK ZU nr 4/B/2012 zasad, w tym do zasady sprawiedliwości społecznej, może mieć znaczenie tylko w sytuacji, w której skarżący wskaże równocześnie konstytucyjną wolność lub konstytucyjne prawo podmiotowe, które doznały uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad (zob. także postanowienia z 19 grudnia 2001 r., SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272 oraz 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53). Uzasadniając niedopuszczalność ujmowania zasady równości jako źródła konstytucyjnych praw lub wolności, których naruszenie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej, Trybunał Konstytucyjny podniósł w powołanym już postanowieniu z 24 października 2001 r., że wynikająca z art. 32 Konstytucji zasada równości stanowi samodzielnie jedynie zasadę ogólną, mającą charakter niejako prawa drugiego stopnia, tzn. przysługującego w związku z konkretnymi normami prawnymi, a nie w oderwaniu od nich samoistnie. Teza ta jak podkreślał Trybunał znajduje swoje uzasadnienie w specyfice przyjmowanego na gruncie Konstytucji rozumienia równości, która nie ma charakteru abstrakcyjnego i absolutnego, ale funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym, odniesiona musi być do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup). W związku z powyższym dopuszczalność powołania się w skardze konstytucyjnej na naruszenie zasady równości winna zostać ograniczona wyłącznie do przypadków, w których zostanie wskazane konkretne podmiotowe prawo, wolność lub obowiązek o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zasada ta została naruszona. Skarżąca w skardze konstytucyjnej wprawdzie wskazała prawa konstytucyjne, w zakresie których doszło do naruszenia zasady równości, przez wskazanie na prawo do zabezpieczenia społecznego oraz prawo wynikające z art. 71 ust. 1 Konstytucji, jednakże nie uprawdopodobniła, że doszło do naruszenia tej zasady. Skarżąca nie wykazała bowiem, że znajdowała się w sytuacji, która uzasadniałaby przyznanie jej takich samych praw, jakie przysługują osobom mającym ustalone prawo do alimentów wyrokiem sądowym lub ugodą. Nie uprawdopodobniła, że spełniała przesłanki merytoryczne, warunkujące przyznanie jej prawa do alimentów (że mogła uzyskać korzystny dla siebie wyrok sądowy), co ma zasadnicze znaczenie w perspektywie określenia, czy rzeczywiście w jej przypadku jedynie brak spełnienia formalnego warunku istnienia wyroku sądowego lub ugody sądowej uniemożliwił jej uzyskanie dochodzonego świadczenia. Wykazanie, że w sprawie występują tzw. podmioty podobne, które powinny być w świetle zasady równości tak samo traktowane, jest konieczne także z tego powodu, że przepisy ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, ze zm.; dalej: k.r.o.) nie uzasadniają postawienia takiej tezy. Podstaw przyznania prawa do renty rodzinnej po rozwiedzionym małżonku nie można bowiem upatrywać jak zdaje się to czynić skarżąca w brzmieniu art. 27 k.r.o., który statuuje obowiązek przyczyniania się współmałżonków do zaspokajania potrzeb rodziny. Obowiązek ten gaśnie bowiem wraz z ustaniem małżeństwa. Prawo do renty rodzinnej wchodzi w miejsce prawa do alimentów, przysługującego rozwiedzionej małżonce tylko w przypadkach ściśle określonych przepisami k.r.o. Przyznanie prawa do alimentów zależy nie tylko od tego, czy były małżonek znajduje się w niedostatku, ale i od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. W sytuacji, w której zobowiązany małżonek nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, prawo to jest ograniczone czasowo do 5 lat od momentu orzeczenia rozwodu. Ten ostatni warunek ma szczególne znaczenie w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, jako że śmierć byłego małżonka skarżącej nastąpiła po upływie 5 lat od rozwiązania małżeństwa. Z uzasadnienia wydanego w sprawie wyroku Sądu Najwyższego wynika natomiast jednoznacznie, że małżeństwo zostało rozwiązane na zgodny wniosek stron, bez orzekania o winie. Oznacza to, że skarżącej nie przysługiwało w momencie śmierci męża prawo do alimentów. Wobec powyższego należy stwierdzić, że skarżąca nie określiła sposobu naruszenia zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego. Skarżąca nie wykazała również we wniesionej skardze konstytucyjnej, że jedynie kryteria formalne brak wyroku sądowego lub ugody sądowej uniemożliwiły jej uzyskanie prawa do renty rodzinnej, co oznacza, że nie określiła ona sposobu naruszenia prawa do sądu. Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. 882

9 OTK ZU nr 4/B/2012 Ts 134/09 poz POSTANOWIENIE z dnia 24 lipca 2012 r. Sygn. akt Ts 134/09 Trybunał Konstytucyjny w składzie: Andrzej Wróbel przewodniczący Marek Zubik sprawozdawca Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Grażyny Ś., nie uwzględnić zażalenia. p o s t a n a w i a: UZASADNIENIE W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 10 czerwca 2009 r. skarżąca zarzuciła art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) niezgodność z art. 2, art. 32 w zw. z art. 67 ust. 1 i art. 71 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji. Skarga została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym i prawnym. Wyrokiem z 28 stycznia 1997 r. małżeństwo skarżącej zostało rozwiązane bez orzekania o winie. Małżonek skarżącej przekazywał jednak świadczenia na jej rzecz, a pomiędzy byłymi małżonkami odrodziła się więź duchowa i emocjonalna; razem mieszkali i prowadzili wspólne gospodarstwo. Były małżonek zmarł 27 czerwca 2003 r. W chwili śmierci miał ustalone prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Decyzją z 10 sierpnia 2004 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Szczecinie (nr R ) odmówił skarżącej prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu. Odwołanie wniesione przez skarżącą zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych z 7 marca 2006 r. (sygn. akt VII K 4257/04). Orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 27 lutego 2007 r. uchylono zaskarżony wyrok i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania. Po ponownym rozpoznaniu Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 17 grudnia 2007 r. (sygn. akt VII U 1270/07) zmienił decyzję ZUS z 10 sierpnia 2004 r. i przyznał skarżącej prawo do renty rodzinnej. Apelacja złożona od powyższego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 15 maja 2008 r. (sygn. akt III AUa 230/08). Pozwany ZUS wniósł skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, który wyrokiem z 19 marca 2009 r. (sygn. akt II UK 256/08) uchylił zaskarżone orzeczenie i zmienił poprzedzający je wyrok sądu I instancji w ten sposób, że oddalił powództwo. Skarżąca zarzuca zakwestionowanemu przepisowi naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy lub inwalidztwa oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego przez pozbawione racji nieprzyznanie świadczenia z zakresu ubezpieczenia społecznego byłemu małżonkowi pozostającemu w trudnej sytuacji życiowej. W uzasadnieniu powyższego zarzutu, wskazując na rozumienie zabezpieczenia społecznego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, skarżąca wywodzi, że najważniejsza powinna być okoliczność otrzymywania alimentów przez byłego małżonka, nie zaś forma dowodzenia tego prawa. W jej ocenie powinien to być problem dowodowy, a nie przesłanka materialna uprawniająca do przyznania renty. Zdaniem skarżącej regulacja, która uzależnia zabezpieczenie społeczne nie od ustalenia określonego stanu faktycznego, ale od formy jego wykazania, musi zostać uznana za niezgodną z Konstytucją. Wystarczające do otrzymania prawa do renty powinno być stwierdzenie, że była małżonka pozostawała z ubezpieczonym we wspólności majątkowej. W dalszej części uzasadnienia skarżąca wskazuje na istotę prawa do renty rodzinnej, które ma służyć zapobieżeniu pogorszenia sytuacji życiowej rodziny. W jej ocenie: jeżeli byli małżonkowie na mocy porozumienia ustalili wysokość i częstotliwość płacenia alimentów i realizowali powyższe uprawnienia, stwierdzić należy, że 883

10 poz. 321 Ts 134/09 OTK ZU nr 4/B/2012 żonie przysługiwało prawo do alimentów. Przyjąć należy, że wdowa, która pozostawała w chwili śmierci męża we wspólności majątkowej małżeńskiej ma prawo do renty rodzinnej nawet wtedy, gdy nie miała ustalonego prawa do alimentów z jego strony, skoro miała zagwarantowaną prawnie możliwość korzystania z dochodów męża za jego życia. ( ) Świadczenia alimentacyjne między małżonkami stanowią kontynuację powstałego przez zawarcie małżeństwa obowiązku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania, istnieją więc nie z powodu rozwodu, lecz pomimo rozwodu, który nie stwarza nowego obowiązku alimentacyjnego, ale powoduje zmodyfikowanie obowiązku istniejącego w czasie trwania małżeństwa. Zdaniem skarżącej gorsze traktowanie eksmałżonków, którzy nie byli w stanie dojść do porozumienia i wystąpili na drogę sądową, względem znajdujących się w tej samej sytuacji obywateli, którzy dobrowolnie i pozasądowo ustalili zasady i kwoty alimentów, narusza zasadę równości w zakresie praw wynikających zarówno z art. 67 ust. 1 Konstytucji, jak i z art. 71 ust. 1 Konstytucji. Warunkiem sine qua non przyznania prawa do zabezpieczenia nie może być w ocenie skarżącej wyłącznie uzyskanie wyroku lub ugody sądowej. Zróżnicowanie praw osób, których byli współmałżonkowie zmarli, w zależności od tego, czy posiadają oni tytuł egzekucyjny czy nie, powoduje dyskryminację osób nieposiadających ustalonego sądownie prawa do alimentów w kontekście prawa do szczególnej pomocy państwa w przypadku trudnej sytuacji materialnej. W ocenie skarżącej kwestionowany przepis narusza także prawo do sądu. Uznanie, że stwierdzenie prawa do alimentów może nastąpić wyłącznie przez wykazanie istnienia wyroku sądowego lub ugody sądowej, pozbawia stronę możliwości dochodzenia swoich praw przed sądem. Jest to zdaniem skarżącej ewidentne ograniczenie w zakresie procedury dowodowej. Mimo że skarżąca starała się wykazać, iż jej zmarły mąż wypełniał swoje obowiązki alimentacyjne i przyczyniał się do utrzymania rodziny, nie zostało to uwzględnione przez sąd orzekający w sprawie. Postanowieniem z 6 marca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu orzeczenia Trybunał stwierdził, że skarżąca nie uprawdopodobniła, iż przez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia doszło do naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych praw. Trybunał zwrócił uwagę szczególnie na fakt, że skarżąca nie wykazała, iż przysługiwało jej prawo do alimentów, która to okoliczność uzasadniałaby stwierdzenie zarówno naruszenia zasady równości, jak i praw wywodzonych z art. 67 ust. 1 oraz art. 71 ust. 1 Konstytucji, jak również w świetle argumentacji przedstawionej we wniesionej skardze naruszenia prawa do sądu. W zażaleniu złożonym 19 marca 2012 r. skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i skierowanie skargi do merytorycznego rozpoznania. W ocenie skarżącej skarga nie jest oczywiście bezzasadna, a ponadto Trybunał pominął szereg zarzutów skargi konstytucyjnej i błędnie uznał, iż skarżąca nie uprawdopodobniła naruszenia konstytucyjnego prawa. Zdaniem skarżącej Trybunał odniósł się do naruszenia zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego wynikającego z art. 71 ust. 1 Konstytucji, pomijając problem zasady sprawiedliwości społecznej w zakresie art. 67 ust. 1 Konstytucji oraz zasady sprawiedliwego procesu, a także zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego (wynikającego z art. 67 ust. 1 Konstytucji). Skarżąca we wniesionym zażaleniu nadal twierdzi, że jedynym powodem odmowy przyznania jej prawa do renty rodzinnej było nieposiadanie wyroku sądowego i ugody sądowej. W jej ocenie zaskarżony przepis uniemożliwił przyznanie jej renty rodzinnej, pomimo wykazania w toku postępowania sądowego przesłanek do alimentów. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje: Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie. W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu rozważał naruszenie zasady równości także w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, o którym mowa w art. 67 ust. 1 Konstytucji, a nie tylko w zakresie praw wynikających z art. 71 ust. 1 Konstytucji (zob. s. 7 postanowienia). Trybunał Konstytucyjny odniósł się także do zarzutu naruszenia zasad przedmiotowych wynikających z art. 2 Konstytucji, wykazując, że ich naruszenie nie może uzasadniać wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Trybunał podtrzymuje wyrażony w postanowieniu pogląd, zgodnie z którym skarżąca nie uprawdopodobniła, że w jej sprawie doszło do naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych praw i wolności. Naruszenie to skarżąca upatruje w brzmieniu przepisu, który uzależnia przyznanie prawa do renty rodzinnej od spełnienia przesłanki formalnej ustalenia prawa do alimentów w wyroku sądowym lub w ugodzie. Wbrew twierdzeniu skarżącej, zawartym zarówno w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej, jak i we wniesionym zażaleniu, nie wykazała ona, że spełniała przesłanki merytoryczne, warunkujące przyznanie jej prawa do alimentów (że mogła uzyskać korzystny dla siebie wyrok sądowy), co ma zasadnicze znaczenie w perspektywie określenia, czy rzeczywiście w jej przypadku tylko brak spełnienia formalnego warunku istnienia wyroku sądowego lub ugody sądowej uniemożliwił jej uzyskanie dochodzonego świadczenia. 884

11 OTK ZU nr 4/B/2012 Ts 134/09 poz. 321 Z treści wniesionego zażalenia wynika, że w przekonaniu skarżącej udowodniła ona w toku postępowania sądowego spełnienie przesłanek uprawniających ją do uzyskania alimentów. W uzasadnieniu powyższej tezy skarżąca wskazuje na okoliczność wydania orzeczeń przyznających jej prawo do renty rodzinnej. Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 19 marca 2009 r. (sygn. akt II UK 256/08), w którym w części historycznej streszczono powody przyznania skarżącej prawa do renty rodzinnej, nie daje jednak podstawy do akceptacji wyrażonej w zażaleniu tezy. Wynika z niego bowiem, że przyznanie skarżącej prawa do renty rodzinnej uzasadnione było względami natury aksjologicznej, tj. faktem, że pomimo kryzysu więzi małżeńskich, byli małżonkowie dążyli do utrzymania łączności małżeńskiej i rodzinnej, jak też rozumieniem więzi małżeńskiej przez orzekający w sprawie sąd jako istnienia rzeczywistego związku (rzeczywistej więzi materialnej i duchowej). Jak wskazał już Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu, podstaw przyznania prawa do renty rodzinnej po rozwiedzionym małżonku nie można upatrywać w brzmieniu art. 27 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, ze zm.; dalej: k.r.o.), który statuuje obowiązek przyczyniania się współmałżonków do zaspokajania potrzeb rodziny. Obowiązek ten gaśnie bowiem wraz z ustaniem małżeństwa. Uzasadnieniem dla przyznania w drodze wyjątku renty rodzinnej także dla byłej żony zmarłego może być istnienie obowiązku alimentacyjnego, wynikającego z art. 60 k.r.o. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 2011 r., sygn. akt III UK 84/10, Lex nr 81860). Należy także zwrócić uwagę, że prawo do renty rodzinnej przyznawane na podstawie zaskarżonej regulacji ma charakter wyjątkowy, jako że zasadniczo rozwód wyłącza prawo do renty. Okoliczność późniejszego odżycia więzi emocjonalnych i prowadzenia wspólnego gospodarstwa nie ma zaś znaczenia w kontekście przyznania renty rodzinnej. Uzasadnia ona raczej stwierdzenie, że pomiędzy stronami istniał konkubinat, z którym prawo nie wiąże uprawnienia do przyznania renty rodzinnej. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarżąca bezpodstawnie upatruje w rencie rodzinnej, przyznawanej na podstawie zaskarżonej regulacji, świadczenia występującego w zastępstwie świadczeń pieniężnych, uiszczanych dobrowolnie przez byłego małżonka. Jak podkreślił już Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, prawo do renty rodzinnej wchodzi niejako w miejsce prawa do alimentów, przysługującego małżonce rozwiedzionej tylko w ściśle określonych sytuacjach. Jest ograniczone czasowo do 5 lat od momentu orzeczenia rozwodu, w sytuacji, w której zobowiązany małżonek nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Okoliczność ta ma zasadnicze znaczenie w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, jako że śmierć byłego małżonka skarżącej nastąpiła po upływie 5 lat od rozwiązania małżeństwa, a małżeństwo zostało rozwiązane na zgodny wniosek stron, bez orzekania o winie. Wobec powyższego, zasadne jest twierdzenie zawarte w zakwestionowanym postanowieniu, że skarżąca nie wykazała, iż naruszenie wskazanych w skardze praw konstytucyjnych wynika z uzależnienia przez zaskarżony przepis przyznania renty rodzinnej od istnienia wyroku zasądzającego alimenty (lub ugody sądowej). Z dokonanych ustaleń wynika bowiem, że skarżącej ze względu na upływ 5 lat od ustania związku małżeńskiego najprawdopodobniej nie przysługiwało od byłego męża prawo do alimentów, za którego swoistego rodzaju kontynuację może być uznane prawo do renty rodzinnej po zmarłym byłym mężu. Należy podkreślić, że okoliczność przyczyniania się przez męża do utrzymania rodziny nie jest tożsama z opłacaniem alimentów w rozumieniu przepisów k.r.o. Oznacza to, że nawet gdyby można było udowodnić uzyskiwanie alimentów, przysługujących byłej żonie na podstawie art. 60 k.r.o. za pomocą innych środków dowodowych niż istnienie wyroku sądowego lub ugody, to i tak okazałoby się, że skarżąca takich alimentów de facto nie otrzymywała. Nie można bowiem każdych świadczeń łożonych przez byłego małżonka na rzecz byłej żony traktować jako alimentów i z tego faktu wywodzić skutków prawnych. W ocenie skarżącej naruszenie prawa do sądu wynika z niemożności wykazania w toku procesu innymi środkami niż wyrok lub ugoda sądowa, że przysługiwało jej prawo do alimentów lub że zmarły małżonek dostarczał jej środki utrzymania. Skoro nie zostało wykazane w skardze, że skarżącej przysługiwało prawo do alimentów, nie ma podstaw do akceptacji tezy, że doszło do naruszenia prawa do sądu, wynikłego tylko z uzależnienia przyznania prawa do renty od potwierdzenia istnienia prawa do alimentów we wskazanych w przepisie formach. Należy podkreślić, że okoliczność, iż w uzasadnieniu orzeczeń odmawiających skarżącej prawa do renty rodzinnej powołano się tylko na nieuzyskanie przez skarżącą wyroku sądowego lub ugody nie uzasadnia jeszcze tezy, że były to jedyne powody uniemożliwiające skarżącej uzyskanie tego prawa. Trzeba również zauważyć, że skarżąca naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego upatruje w uzależnieniu przyznania renty rodzinnej od wprowadzenia wymogu istnienia wyroku sądowego lub ugody, a nie w uzależnieniu przyznania tej renty od przysługiwania skarżącej prawa do alimentów. Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny uznał za w pełni uzasadnione postanowienie z 6 marca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu analizowanej skardze i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie. 885

12 poz. 322 Ts 196/09 OTK ZU nr 4/B/ POSTANOWIENIE z dnia 29 czerwca 2012 r. Sygn. akt Ts 196/09 Trybunał Konstytucyjny w składzie: Maria Gintowt-Jankowicz, po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Krzysztofa D. w sprawie zgodności: 1) art. 31 i art. 32 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079, ze zm.) oraz art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, ze zm.) z art. 64 ust. 3 i art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, 2) art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269, ze zm.) w zw. z art ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji, p o s t a n a w i a: odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. UZASADNIENIE W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 14 sierpnia 2009 r. skarżący zarzucił art. 31 i art. 32 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079, ze zm.; dalej: ustawa o ochronie przyrody z 1991 r.) oraz art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, ze zm.; dalej: ustawa o ochronie przyrody z 2004 r.) sprzeczność z art. 64 ust. 3 i art. 64 ust. 2 w zw. z art. 2 Konstytucji. Artykułowi 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269, ze zm.) w zw. z art ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) skarżący zarzuca sprzeczność z art. 45 ust. 1 Konstytucji. W piśmie z 3 lipca 2006 r. skarżący wezwał Wojewodę Pomorskiego do usunięcia naruszeń prawa spowodowanych wydaniem rozporządzenia nr 5/94 Wojewody Gdańskiego z dnia 8 listopada 1994 r. w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu, określenia granic parków krajobrazowych i utworzenia wokół nich otulin oraz wprowadzenia obowiązujących w nich zakazów i ograniczeń (Dz. Urz. Woj. Gdańskiego Nr 7, poz. 139; dalej: rozporządzenie Wojewody Gdańskiego nr 5/94), zmienionego rozporządzeniem nr 11/98 Wojewody Gdańskiego w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu, określenia granic parków krajobrazowych i utworzenia wokół nich otulin oraz wprowadzenia obowiązujących w nich zakazów i ograniczeń (Dz. Urz. Woj. Gdańskiego Nr 59, poz. 294). Pismem z 1 sierpnia 2006 r. Wojewoda Pomorski odmówił usunięcia naruszeń. Skarżący 6 września 2006 r. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku na rozporządzenie Wojewody Gdańskiego nr 5/94. Skarga została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 23 października 2007 r. (sygn. akt II SA/Gd 493/07). Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 1 października 2008 r. (sygn. akt II OSK 371/08) oddalił skargę kasacyjną złożoną od orzeczenia sądu I instancji. Skarżący z wydaniem wskazanych rozstrzygnięć wiąże naruszenie prawa własności. W uzasadnieniu wysuniętego w skardze zarzutu wywodzi, że skoro rozporządzenie ustanawiające park krajobrazowy dotyczy zwykle ściśle określonej kategorii osób będących właścicielami nieruchomości, na których terenie park jest tworzony, to osoby te powinny mieć zapewnioną możliwość ochrony swoich praw przed ustanowieniem parku. Tymczasem sposób wprowadzenia tej formy ochrony przyrody na danym terenie uzasadnia przyjęcie tezy, że podmioty, których prawa zostaną naruszone przez ustanowienie parku krajobrazowego, nie mają żadnych możliwości ochrony przed ingerencją, która może mieć charakter arbitralny. Wprowadzenie możliwości ochrony swoich praw jeszcze przed formalnym ustanowieniem parku krajobrazowego jest zdaniem skarżącego istotne, ponieważ organ prawodawczy (wojewoda) nie jest zobowiązany do badania, czy zamierzony park będzie spełniał warunki wymagane przez ustawę. 886

13 OTK ZU nr 4/B/2012 Ts 196/09 poz. 322 Skarżący stwierdza ponadto, że samo utworzenie parku krajobrazowego na określonym terenie stanowi znaczne ograniczenie prawa własności ze względu na zakazy wynikające z art. 31a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. Brak jakiejkolwiek procedury przy wprowadzeniu na danym terenie parku krajobrazowego, która zapewniłaby ochronę praw właścicieli nieruchomości powoduje jak twierdzi skarżący że naruszone zostaje ich prawo własności w ten sposób, że osoby te pozbawione są możliwości proceduralnej ochrony swojego prawa. Skarżący wywodzi dalej, że wprawdzie Konstytucja zawiera tylko postanowienia dotyczące przesłanek ograniczenia prawa własności, jego formy i zakresu, to jednak należy przyjąć, że można z niej wyinterpretować również gwarancje proceduralne. W ocenie skarżącego również z zasady demokratycznego państwa prawa wynika, że właściciel nieruchomości powinien mieć zapewniony udział w postępowaniu po to, aby móc bronić swoich praw. Z wydaniem wskazanych w skardze wyroków sądów administracyjnych skarżący wiąże ponadto naruszenie prawa do sądu. W jego ocenie, w postępowaniu w sprawach skarg wnoszonych na akt prawa miejscowego trudno jest przyjąć, że dochodzi do rozpatrzenia sprawy, o którym mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Jak wywodzi dalej: w przypadku aktów prawa miejscowego żadnej legalności, która by stanowiła element wniesionej do sądu sprawy nie ma, a sam sąd nie może jej również w toku postępowania ustalić. Zdaniem skarżącego przy wydawaniu aktów prawa miejscowego nie został na organ prawotwórczy nałożony żaden obowiązek, którego spełnienie gwarantowałoby, że wydany akt normatywny będzie zgodny z prawem. W uzasadnieniu skargi skarżący argumentuje: Akt prawa miejscowego może się więc odnosić do wcześniej nie zbadanej rzeczywistości. Legalność aktu prawa miejscowego polega więc tylko i wyłącznie na założeniu jego zgodności z ustawą, zgodności jego treści z treścią ustawy i, podczas gdy ustawa odnosi się do rzeczywistości, to akt prawa miejscowego nie musi. ( ) Rzeczywistość, której akt prawa miejscowego dotyczy jest więc, niezależnie czy organ ją wcześniej badał czy nie, niedostępna dla sądu administracyjnego. Kontrolujący legalność sąd administracyjny może badać tylko to, co było prawnym obowiązkiem organu. Przez to sąd ten nie jest w stanie zbadać, czy ta rzeczywistość pokrywa się z rzeczywistością postulowaną przez ustawę, a to jest właśnie kontrola pod względem legalności. Naruszenie prawa do sądu przez zaskarżony art p.p.s.a. upatruje skarżący w ograniczeniu przez ten przepis postępowania dowodowego tylko do przeprowadzenia dowodu uzupełniającego z dokumentu. Sąd nie może zatem przeprowadzić wizji lokalnej, zobaczyć i ocenić, czy utworzenie konkretnego parku krajobrazowego na danym terenie spełnia przesłanki ustawowe. Sądy administracyjne nie mają zatem żadnego instrumentarium, za pomocą którego mogłyby ustalić zaistnienie przesłanek wydania aktu prawa miejscowego. Skarżący, odwołując się do art. 19 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wskazuje, że możliwe jest takie ukształtowanie kompetencji, które pozwoli na ustalenie rzeczywistości, której prawo dotyczy. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje: Skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego wniesienie zostało uzależnione od spełnienia licznych przesłanek, wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy o TK. W trybie skargi konstytucyjnej dopuszczalne jest kwestionowanie zgodności z Konstytucją tylko tych regulacji, które stanowiąc podstawę wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia, doprowadziły do naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności. Nie można dochodzić w trybie tego środka prawnego ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, które doznały uszczerbku bezpośrednio na skutek wydania aktu o charakterze generalnym i abstrakcyjnym. Analiza skargi konstytucyjnej prowadzi do wniosku, że naruszenie prawa własności skarżący upatruje w włączeniu jego nieruchomości w granice parku krajobrazowego rozporządzeniem Wojewody Gdańskiego nr 5/94. Przepisów tego rozporządzenia skarżący nie uczynił jednak przedmiotem skargi konstytucyjnej. Nie może ono także być traktowane jako ostateczne rozstrzygnięcie, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Na temat charakteru rozporządzenia wojewody wprowadzającego na danym terenie jedną z określonych przepisami form ochrony przyrody wypowiedział się jednoznacznie Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 13 listopada 2007 r. (SK 40/06, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 137). Trybunał stwierdził, że normy zawarte w tym akcie mają charakter generalny i abstrakcyjny, a nie indywidualny i konkretny. W uzasadnieniu tej tezy Trybunał m.in. wywodził, że możliwe jest objęcie rozporządzeniem określonej kategorii podmiotów (np. właścicieli nieruchomości), o ile jest to determinowane treścią aktu oraz treścią zakazów i nakazów, które adresowane są nie tylko do aktualnych, ale i do przyszłych właścicieli nieruchomości, a także do każdej innej osoby, która znajduje się na określonym terenie. Jak wskazywał dalej Trybunał: Abstrakcyjność norm wyraża się w natomiast poprzez przydanie praw i obowiązków, które związane są z okolicznościami mającymi charakter powtarzalny a nie jednostkowy. W konsekwencji Trybunał przyjął także, że takie rozporządzenie jako akt stanowienia, a nie stosowania prawa, nie może stanowić ostatecznego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. 887

14 poz. 322 Ts 196/09 OTK ZU nr 4/B/2012 Naruszenie prawa własności skarżący wiąże ponadto z wydaniem wyroków: Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 23 października 2007 r. (sygn. akt II SA/Gd 493/07) oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 października 2008 r. (sygn. akt II OSK 371/08). Przedmiotem tych orzeczeń była ocena legalności aktu prawa miejscowego, tj. rozporządzenia Wojewody Gdańskiego nr 5/94. Zasadne jest wprawdzie twierdzenie zawarte w skardze konstytucyjnej, że utworzenie parku krajobrazowego na terenie nieruchomości stanowiącej własność skarżącego oddziaływało na sposób realizacji przysługującego mu prawa konstytucyjnego, wynikającego z art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji, jednakże należy zwrócić uwagę, że ingerencja w prawo własności, na którą powołuje się skarżący, wynikała bezpośrednio z przepisów prawa. Zgodnie zaś z art. 79 Konstytucji w trybie skargi konstytucyjnej można dochodzić ochrony tylko takich praw i wolności konstytucyjnych, do których naruszenia doszło na skutek wydania przez sąd lub organ administracji publicznej ostatecznego rozstrzygnięcia. Stwierdzenie przez wskazane w skardze orzeczenia legalności rozporządzenia Wojewody Gdańskiego nr 5/94 nie stanowiło rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji o zakresie przysługującego skarżącemu prawa własności, lecz o zgodności z ustawą przepisów, których zastosowanie pośrednio może prowadzić do ingerencji w prawo własności. Nieuzyskanie przez skarżącego rozstrzygnięcia o konstytucyjnym prawie własności uniemożliwia merytoryczne rozpoznanie wniesionego środka prawnego w zakresie określonym w punkcie 1 petitum skargi. Niezależnie od powyższego należy wskazać na jeszcze jedną okoliczność wykluczającą merytoryczne rozpoznanie skargi w tym zakresie. Naruszenie prawa własności skarżący upatruje w możliwości utworzenia parku krajobrazowego na danym terenie bez przeprowadzenia wcześniejszych konsultacji z osobami, których interesów prawnych taki akt prawa miejscowego będzie dotyczył. Skarżący wprost wskazuje, że: Instytucja parku krajobrazowego rodzi sprzeczność z Konstytucją w aspekcie formalnym brak procedury stosowanej przy ustanawianiu tego parku. Tak sformułowany zarzut nie może być przedmiotem rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny, dotyczy on bowiem braku uregulowania pewnych zagadnień w obowiązującym ustawodawstwie, a zatem jest zarzutem na tzw. lukę w prawie. Trybunał Konstytucyjny podkreślał wielokrotnie, że skarga konstytucyjna jako środek ochrony służy wyeliminowaniu z systemu prawnego unormowań, które pozostają w sprzeczności z przepisami Konstytucji wyrażającymi wolności lub prawa skarżącego; przedmiotem skargi nie może być natomiast tzw. luka ustawodawcza. W drodze skargi konstytucyjnej nie można zatem dochodzić ochrony praw lub wolności, których naruszenie wiąże się z brakiem stosownych unormowań w systemie prawa. Wypełniając rolę tzw. negatywnego prawodawcy, Trybunał Konstytucyjny władny jest jedynie kontrolować konstytucyjność przepisów już ustanowionych. Na marginesie wskazać należy na jeszcze jedną podstawę odmowy nadania skardze dalszego biegu. Jak wskazano już powyżej, w trybie skargi konstytucyjnej dopuszczalne jest kwestionowanie zgodności z Konstytucją tylko tych regulacji, które stanowiły podstawę wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia. Tej przesłanki skargi konstytucyjnej nie spełnia art. 16 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. Przepis ten stanowi normę kompetencyjną do wydania aktu prawa miejscowego tworzącego, pomniejszającego, powiększającego lub likwidującego park krajobrazowy. Tymczasem rozporządzenie Wojewody Gdańskiego nr 5/94 zostało wydane pod rządami ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. Treść zaskarżonego art. 16 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. nie mogła mieć zatem (i nie miała jak wynika bezpośrednio z uzasadnienia wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego) wpływu na treść wydanych w sprawie rozstrzygnięć sądów administracyjnych, co uzasadnia odmowę nadania skardze dalszego biegu w zakresie tej regulacji. Ograniczenie prawa własności stanowiło w ocenie skarżącego również konsekwencję naruszenia prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), będącego efektem przyjętego trybu rozpatrywania skarg na akt prawa miejscowego. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego wzorzec ten, tj. art. 45 ust. 1 Konstytucji, w rozumieniu przyjętym we wniesionej skardze, należy uznać za nieadekwatny, jako że nie można ze względu na brzmienie art. 184 Konstytucji utożsamiać kontroli legalności aktu prawa miejscowego dokonywanej przez sądy administracyjne z rozpoznawaniem sprawy, o którym mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji. W uzasadnieniu powyższej tezy należy przypomnieć, że zakres podmiotowy prawa do sądu został wyznaczony przez konstytucyjne pojęcie sprawy. W wyroku z 10 lipca 2000 r. (SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143) Trybunał Konstytucyjny, wyjaśniając znaczenie tego terminu, potwierdził konieczność przyznania mu autonomicznego w stosunku do innych dziedzin prawa znaczenia (por. też wyrok z 10 maja 2000 r., K 21/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 109). Trybunał w przywołanym orzeczeniu wywodził: Termin»sprawa«należy odnosić niewątpliwie do sporów prawnych między osobami fizycznymi i prawnymi; obejmuje on spory wynikające ze stosunków cywilnoprawnych, administracyjno-prawnych oraz rozstrzyganie o zasadności zarzutów karnych. Jego znaczenie nie wyczerpuje się jednak na tym katalogu; generalnie chodzi o»rozstrzyganie o prawach danego podmiotu«. Jak już stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 1 grudnia 2008 r., na»prawo do sądu«w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji składają się bowiem dwa prawa: prawo do sądowego wymiaru sprawiedliwości oraz 888

15 OTK ZU nr 4/B/2012 Ts 196/09 poz. 322 prawo do sądowej ochrony jednostki przed arbitralnością władzy. Z tak rozumianym prawem do sądu skorelowane są jednocześnie dwie funkcje sądów: funkcja wymiaru sprawiedliwości, w ramach której sądy merytorycznie rozstrzygają sprawę, oraz funkcja ochrony prawnej jednostki, w ramach której sądy kontrolują akty organów władzy publicznej godzące w konstytucyjnie gwarantowane prawa i wolności (zob. wyroki TK z: 20 maja 2000 r., K 21/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 109; 2 kwietnia 2001 r., SK 10/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52; 12 maja 2003 r., SK 38/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 38; 13 czerwca 2006 r., SK 54/04, OTK ZU nr 6/A/2006, poz. 64) (P 54/07, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 171). Konstytucja w art. 184 m.in. stanowi, że sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej, która to kontrola obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej. Dla ustalenia konstytucyjnie chronionego standardu rozpoznania sprawy przez orzekający sąd w przypadku kontroli aktów prawa miejscowego należy zatem odwołać się nie tylko do art. 45 ust. 1 Konstytucji, ale ponadto do wskazanego powyżej art. 184 Konstytucji. Ten ostatni przepis zawiera bowiem kryteria zawężające zakres, w jakim sądy administracyjne mogą rozpoznać sprawę, której przedmiotem jest akt prawa miejscowego. Z brzmienia art. 184 Konstytucji wynika wprost, że badanie tego aktu może być dokonane przez te sądy tylko w perspektywie ich zgodności z ustawami. W uzasadnieniu zarzutu naruszenia prawa do sądu skarżący zupełnie pomija istotny aspekt relacji między art. 45 ust. 1 a art. 184 Konstytucji, koncentrując się na uzasadnieniu sprzeczności zaskarżonego przepisu ze standardem prawa do sądu interpretowanym wyłącznie z art. 45 Konstytucji. Skarżący błędnie odczytał zatem treść wzorca, który w przypadku kontroli aktów prawa miejscowego uległ modyfikacji ze względu na treść art. 184 Konstytucji. Wprawdzie w uzasadnieniu zarzutu niekonstytucyjności przepisów wskazanych w punkcie 2 petitum skargi skarżący wskazuje na brak możliwości oceny legalności aktu prawa miejscowego przez orzekający sąd, jednakże wysunięte w tym zakresie zarzuty należy ocenić jako oczywiście bezzasadne. Skarżący we wniesionej skardze podnosi m.in., że przy wydawaniu aktów prawa miejscowego nie został na organ prawotwórczy nałożony żaden obowiązek, którego spełnienie gwarantowałoby, że wydany akt normatywny będzie zgodny z prawem. Wskazuje także, że art p.p.s.a. dopuszcza tylko dowód uzupełniający z dokumentu. Sąd nie może zatem przeprowadzić wizji lokalnej, zobaczyć i ocenić, czy utworzenie konkretnego parku na danym terenie spełnia przesłanki ustawowe. Ustosunkowując się do powyższych zarzutów, w pierwszej kolejności należy stwierdzić, że zarówno z przepisów aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 31, poz. 209, ze zm.), jak i obowiązującej w chwili wejścia w życie rozporządzenia ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz. U. z 1998 r. Nr 32, poz. 176, ze zm.) wynika, że akt prawa miejscowego może być wydawany na podstawie i w granicach upoważnienia ustawowego. Powyższy przepis nakłada zatem na organ prawodawczy obowiązek zachowania przy jej uchwalaniu przesłanek zarówno tych o charakterze materialnym, jak i formalnym wynikających z ustawy zawierającej delegację ustawową do wydania aktu prawa miejscowego. Obowiązek działania na podstawie i w graniach prawa został nałożony na organy władzy publicznej, w tym na organy prawotwórcze, także przez art. 7 Konstytucji. Niezasadny jest zatem zarzut skarżącego, w myśl którego ustawodawca nie nałożył na organ prawotwórczy żadnego obowiązku, który by zagwarantował, że akt normatywny będzie zgodny z prawem. Uzasadnienie wniesionej skargi konstytucyjnej wskazuje, że skarżący domaga się de facto, aby w trybie kontroli sądowoadministracyjnej była dokonywana nie tylko kontrola legalności aktów prawa miejscowego, ale i zasadności wprowadzenia konkretnego aktu prawa miejscowego na określonym terytorium. Wprawdzie skarżący cały czas podnosi brak możliwości przeprowadzenia przez sąd administracyjny kontroli legalności tego aktu, niemniej uzasadnienie skargi np. domaganie się wprowadzenia możliwości przeprowadzenia wizji lokalnej przy badaniu przepisów ustanawiających park krajobrazowy wskazuje, że zarzuty skarżącego dotyczą kontroli merytorycznej rozwiązań przyjętych w danej regulacji. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego celowość wprowadzenia aktu prawa miejscowego na określonym obszarze może pozostawać poza zakresem kontroli sądu administracyjnego. Jak stwierdził Trybunał w cytowanym już postanowieniu z 13 listopada 2007 r. (SK 40/06) przyznanie sądom administracyjnym kompetencji do merytorycznego rozpoznania sprawy prowadziłoby do wyręczania administracji publicznej w realizacji powierzonych zadań, co byłoby sprzeczne z zasadą trójpodziału władz. Zaznaczyć także należy, że obowiązujące prawo przewiduje inne mechanizmy kontroli aktów prawa miejscowego, także pod względem ich merytorycznej słuszności. Z rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 1998 r. w sprawie trybu kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy administracji niezespolonej (Dz. U. Nr 162, poz. 1149) obowiązującego w czasie orzekania o przysługujących skarżącemu prawach lub wolnościach, jak też z aktualnie obowiązującego rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2009 r. w sprawie trybu kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy niezespolonej administracji rządowej (Dz. U. Nr 222, poz. 1754) wynika bowiem, że akty prawa miejscowego 889

16 poz. 323 Ts 270/09 OTK ZU nr 4/B/2012 (w tym ustanowione przez wojewodę) podlegają kontroli pod względem m.in. ich zgodności z zasadami rzetelności i gospodarności. Zgodnie zaś z art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 31, poz. 206, ze zm.) Prezes Rady Ministrów uchyla w trybie nadzoru akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia porządkowe, ustanowione przez wojewodę lub organy niezespolonej administracji rządowej, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką Rady Ministrów lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności; takie same brzmienie miał art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (Dz. U. z 2001 r. Nr 80, poz. 872, ze zm.). Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK. Trybunał Konstytucyjny w składzie: Maria Gintowt-Jankowicz, 323 POSTANOWIENIE z dnia 25 maja 2012 r. Sygn. akt Ts 270/09 po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Barbary N. w sprawie zgodności: art oraz art ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.) z art. 64 w zw. z art. 2, art. 21, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 oraz art. 45 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 8 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.) oraz art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175, ze zm.), p o s t a n a w i a: odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. UZASADNIENIE W skardze konstytucyjnej z 4 listopada 2009 r., sporządzonej przez pełnomocnika skarżącej Barbary N., zakwestionowana została zgodność art oraz art ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.; dalej: k.p.a.) z następującymi przepisami: art. 64 w zw. z art. 2, art. 21, art. 31 ust. 3 i art. 32 Konstytucji; art. 45 oraz art. 77 ust. 2 w zw. z art. 8 Konstytucji oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja) oraz z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175, ze zm.; dalej: Protokół). Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Decyzją z 31 stycznia 2005 r. (nr GZrn /03) Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi stwierdził w części dotyczącej określonych nieruchomości nieważność decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z 18 lipca 1950 r. w sprawie uznania, że nieruchomość ziemska stanowiąca własność poprzedników prawnych skarżącej podpada pod działanie przepisów dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. 890

17 OTK ZU nr 4/B/2012 Ts 270/09 poz. 323 Nr 3, poz. 13, ze zm.). W odniesieniu do pozostałej części nieruchomości organ administracji stwierdził wydanie tej decyzji z naruszeniem prawa i wobec wystąpienia nieodwracalnych skutków prawnych odmówił stwierdzenia jej nieważności. Po rozpatrzeniu wniosku Burmistrza Miasta i Gminy Stoczek Łukowski o ponowne rozpatrzenie sprawy Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, decyzją z 2 kwietnia 2007 r. (nr GZ.rn-057/ /05), uchylił swoją poprzednią decyzję z 31 stycznia 2005 r., uchylił decyzję Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 17 września 1992 r., odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z 18 lipca 1950 r., a następnie stwierdził nieważność tej decyzji, jednakże w odniesieniu do odmiennie określonych działek, o łącznej powierzchni 33,01147 ha. Natomiast w części decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie dotyczącej działek o łącznej powierzchni 50,2944 ha Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi stwierdził wydanie jej z naruszeniem prawa i jednocześnie odmówił stwierdzenia nieważności z powodu wystąpienia nieodwracalnych skutków prawnych. W następstwie skargi wniesionej przez Miasto Stoczek Łukowski, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, wyrokiem z 4 marca 2008 r. (sygn. akt IV SA/Wa 1149/07), uchylił decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2 kwietnia 2007 r., jak i poprzedzającą ją decyzję z 31 stycznia 2005 r. W uzasadnieniu tego orzeczenia sąd wskazał na naruszenia prawa materialnego oraz przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W szczególności naruszenia te dotyczyć miały art k.p.a., zgodnie z którym uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art ograniczone zostało przez ustawodawcę stosownymi terminami prekluzyjnymi. Upływ tych terminów jest przy tym bezwarunkowy. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził, że w sprawie skarżącej organ administracji uchylił wcześniejszą decyzję Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej mimo upływu terminu określonego w art k.p.a. Jednocześnie sąd administracyjny pierwszej instancji wskazał, że wydając zaskarżoną decyzję, organ administracji nie ustosunkował się do wszystkich dokumentów zgromadzonych w toku postępowania. Skarga kasacyjna skarżącej od powyższego orzeczenia została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 lipca 2009 r. (sygn. akt I OSK 889/08). Uzasadniając zarzuty skargi konstytucyjnej, skarżąca szczegółowo naświetliła przebieg postępowania z jej wniosku o zwrot nieruchomości. Następnie przedstawiła główne założenia instytucji wznowienia postępowania obowiązujące w Polsce w okresie od 1928 r. Odnosząc się ściśle do art k.p.a., skarżąca stwierdziła, że norma wywiedziona z tego przepisu przeczy celom wznowienia postępowania, nie pozwalając na usunięcie z porządku prawnego decyzji z nim niezgodnych. W zaskarżonym przypisie nie zachowano zdaniem skarżącej niezbędnej symetrii między prawami i obowiązkami organów państwa oraz prawami obywateli. Okres przedawnienia przewidziany w art k.p.a. jest wyjątkowo krótki. Takie unormowanie daje w konsekwencji organowi administracyjnemu niekontrolowane możliwości ograniczania praw jednostki. W dalszej kolejności skarżąca przedstawiła argumenty mające przemawiać na rzecz niezgodności art oraz art k.p.a. z unormowaniami Konstytucji statuującymi prawo własności, jak również zakazującymi dokonywania wywłaszczenia w sposób niezgodny z przesłankami określonymi przez ustrojodawcę. W ocenie skarżącej zakwestionowane przepisy godzą również w zasadę ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Z zasady tej wynika zaś m.in. konieczność ochrony maksymalnie ukształtowanej ekspektatywy prawa własności części majątku skarżącej. Skarżąca zgłosiła następnie wątpliwości odnośnie do sposobu obliczania biegu terminu przewidzianego w art k.p.a., podkreślając poprawność interpretacji przyjętej w decyzji wydanej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zdaniem skarżącej art k.p.a., w praktycznym jego zastosowaniu, nałożył na nią dodatkowe negatywne skutki wynikające z postanowień prawodawstwa powojennego. Nakazuje to uznać, że zakwestionowane unormowanie w sposób niedozwolony różnicuje sytuację obywateli, tworząc taką ich kategorię, która zostaje pozbawiona konstytucyjnie gwarantowanych praw podmiotowych. Wynikające z art oraz art k.p.a. ograniczenie prawa własności skarżącej nie służy również jej zdaniem realizacji żadnej z przesłanek wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Nawiązując do uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, w którym podkreślono brak podstaw do stosowania w postępowaniu administracyjnym rozwiązań cywilnoprawnych dotyczących obliczania biegu terminów przewidzianych w art k.p.a., skarżąca sformułowała też zarzut naruszenia praw wyrażonych w art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji. Niezależnie od powyższego skarżąca wskazała również na niezgodność unormowań k.p.a. z postanowieniami Konwencji i Protokołu. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje: Wniesionej przez skarżącą skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, nie spełnia ona bowiem prawnych przesłanek korzystania z tego rodzaju środka ochrony. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej uczynić można wyłącznie przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego wydane zostało ostateczne orzeczenie naruszające 891

18 poz. 323 Ts 270/09 OTK ZU nr 4/B/2012 konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego. Precyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie ze skargi konstytucyjnej, ustawodawca nałożył na skarżącego obowiązek uprzedniego wyczerpania przysługującej w sprawie drogi prawnej i doprowadzenia do wydania w jej ramach prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia (art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Przedmiotem zaskarżenia uczyniła skarżąca art oraz art k.p.a. Zgodnie z treścią pierwszego z zakwestionowanych przepisów (w jego brzmieniu obowiązującym w okresie podejmowanych w sprawie skarżącej rozstrzygnięć) Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art pkt 3-8 oraz w art. 145a, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat. Z kolei art k.p.a. stanowi: W przypadku, gdy w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji na skutek okoliczności, o których mowa w art. 146, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji. Nie ulega wątpliwości, że w sprawie niniejszej zarzut naruszenia przysługujących skarżącej konstytucyjnych praw wiąże ona z wydaniem przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzji z 2 kwietnia 2007 r., a następnie z jej uchyleniem na mocy prawomocnego orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Należy zauważyć, że następstwem wyroku tego sądu stała się również konieczność kontynuowania postępowania przez organy administracji, zgodnie ze wskazaniami zawartymi w jego uzasadnieniu. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego powyższe okoliczności nie pozwalają przyjąć, że w sprawie, w związku z którą wniesiona została skarga konstytucyjna, doszło do wydania orzeczenia spełniającego wymagania wynikające z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK. O ile bowiem przyjąć można, że zakwestionowane w skardze przepisy k.p.a. były podstawą prawną wyroku wydanego przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, o tyle nie ma podstaw do stwierdzenia, iż wydane w ten sposób orzeczenie wykazało kwalifikację wymaganą w świetle wskazanych wyżej unormowań konstytucyjnych i ustawowych. Podkreślić należy, że skarga konstytucyjna może być wykorzystana dopiero wówczas, gdy wydane wobec skarżącego orzeczenie nie tylko pozostaje w merytorycznym związku z treścią konstytucyjnych praw i wolności, które wskazuje on jako podstawę skargi, ale również podjęte zostało w ramach postępowania wyczerpującego drogę prawną przysługującą w danej sprawie. Innymi słowy, skarga konstytucyjna, będąc środkiem ochrony o subsydiarnym charakterze, nie może być uruchamiana przedwcześnie, jeszcze w toku postępowania w sprawie, w związku z którą jest formułowana. Uchylenie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z powodu wadliwego zastosowania art k.p.a. oraz nieuwzględnienia w związku z tym art k.p.a. nie doprowadziło jeszcze do bezpośredniego naruszenia praw skarżącej wynikających ze wskazanych w skardze unormowań Konstytucji. Skierowane do organu administracji wskazówki co do przebiegu dalszego postępowania, wynikające ze stwierdzonego naruszenia przez organ administracji także innych przepisów k.p.a., jednoznacznie przemawiają na rzecz tezy o niewyczerpaniu drogi prawnej przysługującej w sprawie. Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. 892

19 OTK ZU nr 4/B/2012 Ts 270/09 poz POSTANOWIENIE z dnia 26 lipca 2012 r. Sygn. akt Ts 270/09 Trybunał Konstytucyjny w składzie: Marek Zubik przewodniczący Piotr Tuleja sprawozdawca Andrzej Wróbel, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 maja 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Barbary N., nie uwzględnić zażalenia. p o s t a n a w i a: UZASADNIENIE W skardze konstytucyjnej z 4 listopada 2009 r. skarżąca Barbara N. zakwestionowała zgodność art oraz art ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.; dalej: k.p.a.) z art. 64 w zw. z art. 2, art. 21, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 oraz art. 45 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 8 Konstytucji, a także z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja) oraz art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175, ze zm.; dalej: Protokół). W ocenie skarżącej norma wywiedziona z art k.p.a. przeczy celom wznowienia postępowania, nie pozwalając na usunięcie z porządku prawnego wadliwej decyzji. W zaskarżonym przepisie nie zachowano jej zdaniem niezbędnej symetrii między prawami i obowiązkami organów państwa oraz prawami obywateli. Okres przedawnienia przewidziany w art k.p.a. jest wyjątkowo krótki. Takie unormowanie daje w konsekwencji organowi administracyjnemu niekontrolowane możliwości ograniczania praw jednostki. W dalszej kolejności skarżąca przedstawiła argumenty mające przemawiać na rzecz niezgodności art oraz art k.p.a. z unormowaniami Konstytucji wyrażającymi prawo własności, jak również zakazującymi dokonywania wywłaszczenia w sposób niezgodny z przesłankami określonymi przez ustrojodawcę. W ocenie skarżącej zakwestionowane przepisy godzą również w zasadę ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Z zasady tej wynika zaś m.in. konieczność ochrony maksymalnie ukształtowanej ekspektatywy prawa własności części majątku skarżącej. Zdaniem skarżącej art k.p.a., w praktycznym zastosowaniu, nałożył na nią dodatkowe negatywne skutki mające źródło jeszcze w prawodawstwie okresu powojennego. Nakazuje to uznanie, że zakwestionowane unormowanie w sposób niedozwolony różnicuje sytuację obywateli, tworząc taką ich kategorię, która zostaje pozbawiona konstytucyjnie gwarantowanych praw podmiotowych. Wynikające z art oraz art k.p.a. ograniczenie prawa własności skarżącej nie służy również jej zdaniem realizacji żadnej z przesłanek wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Nawiązując do uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego wydanego w sprawie skarżącej, w którym podkreślono brak podstaw do stosowania w postępowaniu administracyjnym rozwiązań cywilnoprawnych dotyczących obliczania biegu terminów przewidzianych w art k.p.a., skarżąca sformułowała też zarzut naruszenia praw wyrażonych w art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji. Niezależnie od powyższego skarżąca wskazała również na niezgodność unormowań k.p.a. z przepisami Konwencji i Protokołu. Postanowieniem z 25 maja 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał wskazał na konsekwencje wydanego w sprawie skarżącej wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 4 marca 2008 r. (sygn. akt IV SA/Wa 1149/07). Na mocy tego orzeczenia została bowiem uchylona decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2 kwietnia 2007 r. oraz poprzedzająca ją decyzja tego organu z 31 stycznia 2005 r. Skarga kasacyjna skarżącej od orzeczenia 893

20 poz. 324 Ts 270/09 OTK ZU nr 4/B/2012 Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie została następnie oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 lipca 2009 r. (sygn. akt I OSK 889/08). Najważniejszym skutkiem orzeczeń sądów administracyjnych stała się konieczność kontynuowania postępowania przez organy administracji, zgodnie ze wskazaniami zawartymi w uzasadnieniu wyroku sądu administracyjnego I instancji. Powyższe okoliczności nakazały Trybunałowi uznać, że w sprawie, w związku z którą wniesiona została analizowana skarga konstytucyjna, nie doszło do wyczerpania przez skarżącą przysługującej jej drogi prawnej (art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym; Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skarżąca wniosła zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego. Zakwestionowała podstawową przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, tzn. niewyczerpanie przysługującej w sprawie drogi prawnej. Jej zdaniem konsekwencją wyroków sądów administracyjnych stała się niemożność uzyskania wychodzącej naprzeciw jej żądaniom decyzji administracyjnej stwierdzającej nieważność uprzedniej decyzji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z 18 lipca 1950 r. Skarżąca podkreśliła, że skoro w sprawie doszło już do wydania merytorycznego orzeczenia przez Naczelny Sąd Administracyjny, to należy przyjąć, że spełniona została przesłanka wyczerpania przysługującej jej drogi prawnej. Ponadto zauważyła, że skutkiem tego wyroku stała się niemożność złożenia przez nią kolejnej skargi konstytucyjnej skierowanej przeciwko art oraz art k.p.a. Jej zdaniem kwestia ta nie będzie bowiem już nigdy rozstrzygana w postępowaniu administracyjnym wszczętym przez skarżącą. W swoim zażaleniu podkreśliła także, iż w jej sprawie ostatecznym rozstrzygnięciem jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, na skutek którego nie jest już możliwe wycofanie z obrotu prawnego decyzji o pozbawieniu jej prawa własności. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje: W swoim zażaleniu skarżąca nie przedstawiła argumentów, które podważyłyby prawidłowość i zasadność postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zastrzeżenia skarżącej dotyczące prawidłowości odmownego postanowienia mają swoje źródło w wadliwej interpretacji ustawowej przesłanki przewidzianej w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Zgodnie z treścią tego przepisu warunkiem dopuszczalności korzystania ze skargi konstytucyjnej jest doprowadzenie do wydania ostatecznego orzeczenia wyczerpującego przysługującą drogę prawną. Innymi słowy, dopóki w danej sprawie toczy się jeszcze postępowanie przed organami orzekającymi (organami administracji publicznej, sądami administracyjnymi), dopóty nie jest możliwe uruchomienie postępowania kontrolnego przed Trybunałem za pomocą skargi konstytucyjnej. Zastrzeżenie powyższe realizuje ideę subsydiarności skargi konstytucyjnej względem pozostałych przewidzianych przez ustrojodawcę środków ochrony praw i wolności. Przede wszystkim dotyczy to wykorzystania przez skarżącą sądowej drogi dochodzenia naruszonych praw i wolności, jak również prawa do zaskarżenia orzeczeń (decyzji administracyjnych, wyroków sądowych) wydanych w I instancji (art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji). Priorytet sądów jako organów władzy publicznej, w pierwszej kolejności powołanych do ochrony praw i wolności jednostki uwidacznia się także w nieprzypadkowej kolejności wyliczenia form rozstrzygnięć wydawanych przez organy orzekające, przewidzianej w treści art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Także i z tego przepisu wyprowadzić można bowiem wniosek o pierwszorzędnym znaczeniu prawomocnych wyroków sądowych jako rozstrzygnięć wyczerpujących przysługującą w sprawie drogę prawną. Należy jednak podkreślić konieczność łącznego ujmowania przesłanek wymienionych przez ustawodawcę w powołanym przepisie ustawy o TK. Za nieprawidłowe musi być więc uznane rozumowanie, w którym przesłanki te potraktowane są oddzielnie, a warunek dopuszczalności skorzystania ze skargi konstytucyjnej sprowadzony zostaje jedynie do wymogu uzyskania w sprawie prawomocnego wyroku sądu. Ustawodawca uzależnia bowiem wniesienie skargi konstytucyjnej nie tylko od doprowadzenia przez skarżącego do wydania takiego orzeczenia, ale również od wyczerpania przysługującej w sprawie drogi prawnej. Dopóki więc z formalnego choćby punktu widzenia droga taka nie została jeszcze wyczerpana, dopóty wniesienie skargi konstytucyjnej musi być uznane za przedwczesne, a tym samym niezgodne z wymogami wynikającymi z art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w przypadku analizowanej skargi konstytucyjnej słusznie przyjęto w zaskarżonym postanowieniu, że następstwem wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego było właśnie doprowadzenie do kontynuacji postępowania administracyjnego w sprawie, w związku z którą skarga ta została wniesiona. Nie można też zgodzić się z zarzutem zażalenia, jakoby negatywne postanowienie Trybunału, przy jednoczesnym uwzględnieniu następstw wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, zamykało skarżącej drogę do zakwestionowania zgodności z Konstytucją art oraz art k.p.a. Unormowania te znajdą bowiem ponownie zastosowanie (choćby z negatywnym z punktu widzenia skarżącej skutkiem) w sprawie kontynuowanej przed organami administracji publicznej. Wskazana okoliczność nie wyklucza zaś możliwości poddania 894