Zarz¹dzanie dyskami i napêdami

Transkrypt

1 Rozdzia³ 26 Podstawy zarz¹dzania dyskami 735 NTFS czy FAT32: który system plików wybraæ? 740 Konwersja dysku FAT32 na NTFS 742 Dyski podstawowe i dyski dynamiczne 743 Praca z partycjami, woluminami i dyskami 745 Okreœlanie przydzia³ów przestrzeni dyskowej 764 Ustawianie opcji Autoodtwarzania dla napêdów noœników wymiennych 766 Nowa funkcja! Praca z napêdami CD-R i CD-RW 768 Zarz¹dzanie dyskami i napêdami Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami Jeœli siê dok³adniej przyjrzeæ, to tak naprawdê o tym, co mo na, a czego nie mo na zrobiæ z Microsoft Windows XP, decyduje miejsce na dane. Wielki twardy dysk (albo dwa czy trzy wielkie dyski) pozwalaj¹ pobieraæ multimedia cyfrowe i wydajnie nimi operowaæ. Dziel¹c odpowiednio dyski, mo esz utrzymaæ porz¹dek w programach i danych, u³atwiaj¹c sobie odnajdywanie danych i tworzenie kopii zapasowych wa nych plików. Windows XP potrafi równie obs³ugiwaæ noœniki wymienne, z których najbardziej godnymi wspomnienia s¹ napêdy CD-R i CD-RW, pozwalaj¹ce tworzyæ w³asne p³yty CD i archiwizowaæ dane w prosty sposób. Jeœli dobrze znasz narzêdzia obs³ugi twardych dysków z Windows 98 i Windows Me, musisz siê oduczyæ wszystkich nawyków z nimi zwi¹zanych. Windows XP posiada nowe mo liwoœci i zestaw nowych narzêdzi. Przygotowuj¹c dysk, musisz podj¹æ kilka wa nych decyzji: Ile partycji za³o yæ? Czy scaliæ przestrzeñ dostêpn¹ na kilku dyskach w jeden wolumin? Jakiego systemu plików u yæ do formatowania? Jak skonfigurowaæ wbudowan¹ obs³ugê napêdu CD-R, by dzia³a³a bez problemu za ka dym razem? Podstawy zarz¹dzania dyskami To, co w oknie Mój komputer wydaje siê byæ dyskiem, mo e, ale nie musi odpowiadaæ pojedynczemu fizycznemu urz¹dzeniu. Ka dy dysk mo e byæ podzielony na partycje, woluminy czy dyski logiczne a ka dy z nich jest wyœwietlany z oddzieln¹ liter¹ dysku. Z drugiej strony,

2 736 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu w Windows XP (podobnie jak w Windows 2000) mo na po³¹czyæ przestrzeñ dostêpn¹ na kilku fizycznych urz¹dzeniach, tak by by³o wyœwietlane jako pojedyncza litera dysku. Zdefiniujmy terminy u ywane w tym rozdziale: Dysk (lub twardy dysk) materialny komponent komputera. Pierwszy dysk komputera jest opisywany jako Dysk 0. Jeœli masz jeszcze inne dyski, s¹ one opisywane jako Dysk 1, Dysk 2 itd. Jak to zostanie wyjaœnione w nastêpnym podrozdziale, Windows XP Professional pozwala zdefiniowaæ dysk jako podstawowy lub dynamiczny, a do ka dego z tych typów s¹ przeznaczone inne narzêdzia. Dysk podstawowy to dysk posiadaj¹cy jedn¹ lub wiêcej partycji. Partycja zaœ to czêœæ dysku dzia³aj¹ca w systemie tak, jakby by³a oddzielnym dyskiem. Partycja podstawowa to taka, której u ywasz, by uruchomiæ Windows (i inne systemy operacyjne). Partycja podstawowa nie mo e byæ dzielona na mniejsze czêœci. Partycja rozszerzona mo e mieæ ustanowiony jeden lub kilka dysków logicznych, z których ka dy jest oddzielnie formatowany i posiada w³asn¹ literê. Jeœli partycja lub dysk logiczny s¹ formatowane z u yciem okreœlonego systemu plików (FAT, FAT32 lub NTFS) i maj¹ przypisan¹ literê, mo esz j¹ nazywaæ woluminem. Wolumin jest widoczny w oknie Mój komputer jako dysk lokalny. Podczas gdy dyski podstawowe mog¹ zawieraæ tylko woluminy podstawowe, sformatowane zazwyczaj jako partycje podstawowe lub dyski logiczne, dyski dynamiczne mog¹ obs³ugiwaæ woluminy proste, ³¹czone lub roz³o one, przy czym ostatnie dwa typy oznaczaj¹ wykorzystanie przestrzeni z wiêcej ni jednego dysku. UWAGA Jeœli korzystasz z Windows XP Home Edition lub Windows XP Professional na komputerze przenoœnym, nie mo esz tworzyæ ani u ywaæ dysków dynamicznych. Windows XP zawiera program obs³ugi, zwany Zarz¹dzaniem dyskami. Posiada on wszystkie narzêdzia, których potrzeba, by zarz¹dzaæ dyskami, partycjami, woluminami i dyskami logicznymi. Zarz¹dzanie dyskami to dodatek do konsoli MMC Microsoft Management Console). Mo esz uzyskaæ do niego dostêp, wykonuj¹c nastêpuj¹ce czynnoœci: W jakiejkolwiek linii polecenia wpisz diskmgmt.msc. Kliknij prawym przyciskiem ikonê Mój komputer w menu Start, wybierz polecenie Zarz¹dzaj i wska Zarz¹dzanie dyskami w okienku konsoli po lewej stronie okna Zarz¹dzanie komputerem. Jak widaæ na rysunku 26-1, Zarz¹dzanie dyskami przedstawia ca³¹ gamê informacji o dyskach fizycznych, a tak e woluminach, partycjach i dyskach logicznych istniej¹cych na tych dyskach. Jeœli zainstalowa³eœ Windows XP jako uaktualnienie Windows 2000, program Zarz¹dzanie dyskami mo e ci siê wydawaæ znajomy. Jedyna zmiana to ma³e poprawki w ró nych kreatorach.

3 Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami 737 Lista woluminów Widok graficzny Widaæ tu tak e napêdy wymienne Rysunek Korzystaj z Zarz¹dzania dyskami, by uzyskaæ informacje o dyskach twardych i wymiennych i zarz¹dzaæ nimi. Jeœli zaœ przeprowadzi³eœ uaktualnienie Windows 98 lub Windows Me, na pewno docenisz ten zestaw narzêdzi. Zamiast stareñkiego programu Fdisk i narzêdzia Format, obs³ugiwanego z wiersza poleceñ, mo esz skorzystaæ z narzêdzia z graficznym interfejsem, by wykonywaæ nastêpuj¹ce zadania: Sprawdzaæ rozmiar, typ systemu plików, stan i inne w³aœciwoœci dysków i woluminów Tworzyæ partycje, dyski logiczne i woluminy Formatowaæ woluminy Usuwaæ partycje, dyski logiczne i woluminy Przypisywaæ litery dysków do woluminów, napêdów dysków wymiennych i napêdów CD-ROM Tworzyæ dyski zainstalowane Konwertowaæ dyski podstawowe na dyski dynamiczne i odwrotnie Tworzyæ woluminy ³¹czone i roz³o one, ³¹cz¹ce miejsce na dane z kilku dysków w jedn¹ literê Rozci¹gaæ woluminy w celu zwiêkszenia ich pojemnoœci, wykorzystuj¹c wolne miejsce na tym samym dysku lub na innym dysku tego samego systemu W wiêkszoœci przypadków, gdy wprowadzasz zmiany w konfiguracji swoich dysków, u ywaj¹c Zarz¹dzania dyskami, nie ma potrzeby ponownego uruchamiania komputera. Gdy wykonujesz zadania, które mog¹ spowodowaæ utratê danych, jak na

4 738 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu przyk³ad usuwanie partycji czy formatowanie dysku, nadal musisz przejœæ przez jedno czy dwa okna z potwierdzeniem zamiaru wykonania operacji. Po wyra eniu zgody Zarz¹dzanie dyskami wykonuje zadanie bez zw³oki. Niektóre z zadañ Zarz¹dzania dyskami mog¹ byæ wykonywane równie na dyskach wymiennych (np. dyskach Zip czy p³ytach CD-R i CD-RW). Mo esz miêdzy innymi skorzystaæ z Zarz¹dzania dyskami, by sformatowaæ dysk Zip (choæ nie ma ku temu powodów, gdy mo e to byæ równie dobrze zrobione z innych programów, których u ywasz znacznie czêœciej: Eksploratora Windows czy wiersza polecenia). Co wa- niejsze, mo esz korzystaæ z Zarz¹dzania dyskami, by przypisywaæ napêdom litery dysków (lub œcie ki dysków przy dyskach zainstalowanych, jeœli wolisz) dla wszystkich typów dysków a tego zadania nie da siê wykonaæ w aden inny sposób. UWAGA W stacjach roboczych posiadaj¹cych 64-bitowe procesory (jak na przyk³ad Intel Itanium) i 64-bitow¹ wersjê Windows XP Zarz¹dzanie dyskami pozwala pracowaæ z dyskami sformatowanymi z wykorzystaniem GPT tabeli partycji GUID, w miejsce MBR g³ównego rekordu rozruchowego. Podstawowe narzêdzia u ywane do pracy z dyskami GPT s¹ takie same, jak te do pracy z dyskami MBR, choæ istniej¹ pewne drobne, acz istotne ró nice techniczne miêdzy tymi formatami. Wiele informacji na temat nowego formatu mo esz uzyskaæ, wpisuj¹c w Centrum pomocy i obs³ugi technicznej termin GUID. Nowa funkcja! Ponadto w Windows XP funkcjonuj¹ dwa zupe³nie nowe polecenia wiersza poleceñ: Fsutil. To narzêdzie (którego nazwa to file system utility) jest przeznaczone dla fachowców. Pozwala ono odszukiwaæ pliki za pomoc¹ identyfikatora bezpieczeñstwa (SID), zmieniaæ krótk¹ nazwê pliku i wykonywaæ inne egzotyczne zadania. Diskpart. To urz¹dzenie to w³aœciwie aplikacja konsolowa, pozwalaj¹ca zarz¹dzaæ dyskami, partycjami i woluminami z wiersza poleceñ. Po uruchomieniu polecenia Diskpart zostaje otwarte okno konsoli, a Windows stawia ciê przed znakiem DISKPART>. Jeœli wpiszesz Help i naciœniesz [Enter], zobaczysz ekran zawieraj¹cy listê wszystkich dostêpnych poleceñ, taki jak pokazany poni ej.

5 Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami 739 OSTRZE ENIE Narzêdzia te maj¹ niezaprzeczalnie wielkie mo liwoœci, lecz nie powinno siê z nimi eksperymentowaæ. Oba s¹ solidnie udokumentowane w pomocy zdalnej. S¹ przeznaczone g³ównie do u ycia w skryptach, a w mniejszym stopniu do bezpoœredniej obs³ugi. Zw³aszcza polecenie Diskpart posiada skomplikowan¹ strukturê, wymagaj¹c¹ wymieniania i zaznaczania obiektów przed podjêciem dzia³ania. Wiêkszoœæ zadañ tego urz¹dzenia mo na wykonaæ za pomoc¹ Zarz¹dzania dyskami, wiêc z konsoli tekstowej powinni korzystaæ tylko najbardziej zaawansowani u ytkownicy Windows. Partycje aktywne, systemowe i rozruchowe Trzy okreœlenia techniczne, które mog¹ wprowadziæ zamêt w g³owie ka dego, kto nie ma choæ trochê g³êbszej wiedzy na temat sposobu, w jaki Windows obs³uguje partycje. Partycja aktywna na dysku podstawowym to taka, z której jest uruchamiany komputer z procesorem x86. W takich maszynach jedna z partycji podstawowych zawieraj¹ca pliki niezbêdne do rozruchu systemu musi byæ oznaczona jako aktywna, by móg³ zostaæ uruchomiony system operacyjny. Partycja aktywna musi siê znajdowaæ na pierwszym dysku komputera (Dysku 0). Jeœli korzystasz tylko z Windows XP lub z dowolnej kombinacji Windows XP i Windows 2000, NT, 95/98/Me lub MS-DOS, nie musisz zmieniaæ aktywnej partycji. Taka opcja nie jest nawet dostêpna w Zarz¹dzaniu dyskami przy wymienionej wczeœniej konfiguracji systemów. Jeœli korzystasz z innych systemów operacyjnych, na przyk³ad Linuksa czy OS/2, musisz, aby uruchomiæ komputer z innym systemem, oznaczyæ jego partycjê jako aktywn¹. Jeœli w twoim systemie znajduje siê dysk (lub napêd dysków wymiennych), który potrafi uruchomiæ inny system operacyjny, obok opisu jego stanu w oknie Zarz¹dzanie dyskami zobaczysz etykietê Aktywna. Partycja systemowa to ta, która zawiera pliki, których Windows XP u ywa podczas rozruchu i wyœwietlania menu rozruchowego. W przyt³aczaj¹cej wiêkszoœci przypadków jest to pierwsza partycja podstawowa na Dysku 0, zazwyczaj identyfikowana jako dysk C. Obok opisu stanu tej partycji wyœwietlana jest etykieta System. Partycja rozruchowa to ta, na której znajduj¹ siê pliki systemu Windows. W wiêkszoœci przypadków jest to równie partycja systemowa. W przypadku posiadania wielu systemów operacyjnych, gdzie dysk C zawiera wczeœniejsz¹ wersjê Windows, a Windows XP zosta³ zainstalowany na dysku D lub E, partycja rozruchowa mo e byæ zidentyfikowana w oknie Zarz¹dzanie dyskami. (Zdajemy sobie sprawê, e nie ma sensu, gdy pliki systemowe znajduj¹ siê na partycji rozruchowej, a pliki rozruchowe na partycji systemowej, ale taka zagmatwana nomenklatura by³a charakterystyczna dla Windows NT od pocz¹tków jego istnienia i nie zanosi siê na szybka zmianê. Warto wiêc pamiêtaæ o mo liwoœci takiego przeplatania znaczeñ, by siê nie pogubiæ).

6 740 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu NTFS czy FAT32: który system plików wybraæ? Najwa niejsz¹ decyzj¹ przy instalacji systemu Windows XP jest wybór systemu plików dla ka dego z dysków i woluminów. W wypadku czystej instalacji wyboru takiego musisz dokonaæ podczas dzia³ania Instalatora Windows; w przypadku uaktualniania z Windows 98 lub Windows Me Instalator pozwala zadecydowaæ, czy istniej¹cy system plików ma byæ przekonwertowany. Problem ten napotkasz ponownie, zmieniaj¹c uk³ad partycji na istniej¹cym dysku lub dodaj¹c drugi (albo trzeci czy czwarty) dysk do systemu. Wybór systemu plików powinien siê opieraæ na rozmiarze partycji lub woluminu, który tworzymy. W wiêkszoœci przypadków wybór ten jest ograniczony do FAT32 lub NTFS. W przypadku dysków mniejszych ni 4 gigabajtowe masz te mo liwoœæ skorzystania z 16-bitowej wersji systemu FAT. WSKAZÓWKA Unikaj systemu FAT16 System ten istnieje w Windows XP jedynie w celu zapewnienia kompatybilnoœci ze starszymi systemami. By³ on wprowadzony w czasach, gdy dyski by³y nieporównanie mniejsze, w zwi¹zku z czym jest zupe³nie nieodpowiedni do nowoczesnych systemów. W dzisiejszych czasach system ten jest odpowiedni tylko dla napêdów dyskietek i dla bardzo ma³ych partycji. Jeœli musisz korzystaæ z systemu plików FAT16, powinieneœ ograniczyæ wielkoœæ partycji tego typu do maksymalnie 511 MB. Który system plików powinieneœ wybraæ? Nie ma jednej odpowiedzi, która by³aby w³aœciwa we wszystkich sytuacjach. NTFS ma przewagê w zakresie niezawodnoœci, bezpieczeñstwa i elastycznoœci, lecz w niektórych konfiguracjach FAT32 stanowi lepszy wybór. Decyzjê powinieneœ podj¹æ na podstawie nastêpuj¹cych przes³anekiwich odniesieniu do swoich potrzeb: Kompatybilnoœæ. Systemy Windows 95/98/Me nie potrafi¹ rozpoznawaæ woluminów NTFS. W przypadku wystêpowania wielu systemów w jednym komputerze wa- ne jest, by korzystaæ z FAT32 na ka dym dysku lokalnym, który ma byæ dostêpny po uruchomieniu komputera z systemem Windows 95, 98 lub Me. Nale y zwróciæ uwagê, e ograniczenie to nie odnosi siê do dysków sieciowych. Przy za³o eniu, e udostêpnianie jest skonfigurowane poprawnie, inni u ytkownicy sieci powinni mieæ dostêp do udostêpnionych folderów bez wzglêdu na format w³asnych dysków. Bezpieczeñstwo. W przypadku woluminów NTFS mo esz ograniczaæ dostêp do plików i folderów, u ywaj¹c uprawnieñ NTFS, co jest opisane w podrozdziale Kontrolowanie dostêpu za pomoc¹ uprawnieñ dla systemu plików NTFS na stronie 425. Jeœli korzystasz z Windows XP Professional, mo esz wprowadziæ kolejn¹ warstwê zabezpieczaj¹c¹, wykorzystuj¹c szyfrowanie plików. W przypadku woluminów FAT lub FAT32 ka dy, kto posiada fizyczny dostêp do twojego komputera, mo e uzyskaæ dostêp do wszystkich plików przechowywanych w ca³ym woluminie. Niezawodnoœæ. Mo liwoœæ przywracania danych po wyst¹pieniu b³êdów na dysku jest jednym z g³ównych za³o eñ formatu NTFS. Jest to o wiele pewniejsza operacja ni w przypadku dysków FAT czy FAT32. NTFS rejestruje w specjalnych plikach wszelkie dzia³ania na dysku. W razie wyst¹pienia awarii systemu, pliki te s¹

7 Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami 741 wykorzystywane do automatycznego naprawienia b³êdów w plikach systemowych po ponownym uruchomieniu systemu. Ponadto, NTFS potrafi dynamicznie zmieniaæ przypisanie klastrów zawieraj¹cych uszkodzone sektory i zaznaczyæ te klastry jako uszkodzone, by system operacyjny nie próbowa³ ju ich u ywaæ. Systemy FAT i FAT32 s¹ o wiele bardziej bezbronne w przypadku wyst¹pienia b³êdów na dysku. Rozwojowoœæ. Korzystaj¹c z NTFS, mo esz zwiêkszaæ miejsce dostêpne pod okreœlon¹ liter¹ dysku bez potrzeby archiwizowania danych, zmiany uk³adu partycji, ponownego formatowania dysku i przywracania kopii zapasowej. Wydajnoœæ. NTFS wydajniej ni FAT32 zarz¹dza partycjami wiêkszymi od 8 GB. Maksymalny rozmiar partycji utworzonej przez Windows XP z u yciem systemu FAT32 to 32 GB; dla porównania, przy u yciu NTFS mo esz stworzyæ pojedyncz¹ partycjê o rozmiarze 16 TB (terabajtów), czyli GB, korzystaj¹c z ustawieñ domyœlnych; po manipulacji rozmiarami klastrów maksymalny rozmiar partycji mo esz zwiêkszyæ do 256 TB. WSKAZÓWKA Wykorzystanie programu Fdisk w wypadku wielkich dysków FAT32 W wiêkszoœci przypadków do obs³ugi partycji, które maj¹ dzia³aæ pod Windows XP, najlepiej u ywaæ narzêdzia Zarz¹dzanie dyskami. Jest jednak jeden przypadek, gdy lepiej skorzystaæ z narzêdzi dyskowych dostêpnych w Windows 98 czy Me. Windows XP nie potrafi stworzyæ ani sformatowaæ partycji FAT32 o rozmiarze wiêkszym ni 32GB. Mo na to zrobiæ, korzystaj¹c z narzêdzia Fdisk, dostêpnego we wczeœniejszych wersjach Windows. Wystarczy uruchomiæ komputer z dyskietki startowej stworzonej w takim systemie i u yæ programu Fdisk do stworzenia partycji. Nastêpnie sformatuj partycjê, korzystaj¹c z polecenia Format, równie dostêpnego na tej dyskietce, po czym uruchom Windows XP. Aby obejrzeæ informacje o systemie plików aktualnie u ywanym przez dany dysk lub wolumin, kliknij prawym przyciskiem jego ikonê w oknie Mój komputer lub Zarz¹dzanie dyskami i wybierz polecenie W³aœciwoœci. Jak widaæ na rysunku 26-2, wyœwietlona zostaje odpowiednia informacja. To jest opis u ywanego systemu plików Te opcje s¹ dostêpne tylko dla woluminów NTFS Rysunek To okno dialogowe pomaga stwierdziæ, czy dysk jest sformatowany w systemie FAT32, czy NTFS.

8 742 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu Konwersja dysku FAT32 na NTFS Aby przekszta³ciæ dysk FAT lub FAT32 na format NTFS, skorzystaj z narzêdzia wiersza polecenia o nazwie Convert. Narzêdzie to posiada nastêpuj¹c¹ sk³adniê: Convert d: /fs:ntfs gdzie d to litera dysku, który ma zostaæ zmieniony. Narzêdzie Convert mo e byæ uruchamiane z systemu Windows, jeœli dysk, który zmieniasz, nie jest u ywany. Jeœli jednak chcesz konwertowaæ wolumin systemowy lub taki, który przechowuje plik stronicowania, mo esz napotkaæ komunikat o b³êdzie. W takim przypadku mo esz zaplanowaæ konwersjê na moment nastêpnego uruchomienia Windows. Po ponownym uruchomieniu zobaczysz ostrze enie o rozpoczêciu przekszta³cania. Masz wtedy 10 sekund, by temu zapobiec. Jeœli pozwolisz na kontynuacjê, Windows uruchomi narzêdzie Sprawdzanie dysków, po czym automatycznie przeprowadzi konwersjê. Podczas tego procesu komputer zostanie dwukrotnie uruchomiony ponownie. OSTRZE ENIE Przekszta³cenie dysku w dysk NTFS uniemo liwia powrót do poprzedniego systemu operacyjnego. Narzêdzie Convert ostrzega przed tym w doœæ niejasny sposób. Jeœli masz w komputerze wiele systemów operacyjnych, w tym Windows 95, 98 lub Me, nie konwertuj dysku do formatu NTFS. W innym przypadku nie bêdzie mo na uruchomiæ starszych systemów. Aby zwiêkszyæ wydajnoœæ swojego komputera, uruchom narzêdzie Convert z prze- ³¹cznikiem /Cvtarea. Pozwala to na stworzenie g³ównej tablicy plików (Master File Table MFT), czyli spisu treœci wszystkich plików wybranego woluminu, w jednym miejscu, bez jej fragmentowania. Choæ Defragmentator dysków Windows XP potrafi obs³u yæ MFT, nie jest w stanie przesun¹æ jej pierwszego fragmentu. Ograniczenie to powoduje, e MFT na pewno pozostanie pofragmentowana, jeœli nie post¹pisz tak, jak opisano poni ej, w ramach naszej konwersji do NTFS: 1. Skorzystaj z Defragmentatora dysków Windows XP, by zdefragmentowaæ dysk, który masz zamiar przekszta³caæ na format NTFS. Scal wolne miejsce dysku. 2. Oblicz rozmiar tablicy plików, która ma powstaæ. Domyœlny rozmiar tablicy wynosi 12,5% rozmiaru partycji. W zwi¹zku z tym, na partycji o rozmiarze 10 GB tablica MFT powinna mieæ oko³o 1,25 GB. 3. Skorzystaj z polecenia Fsutil, by stworzyæ nowe, nieprzerwane miejsce równe rozmiarowi tablicy MFT, która ma zostaæ stworzona. Miejsce to musi powstaæ w g³ównym katalogu przekszta³canego dysku. W naszym przyk³adzie korzystamy z takiego polecenia: fsutil file createnew c:\testfile.txt Mo esz u yæ jakiejkolwiek nazwy pliku. Ostatni parametr oznacza rozmiar tworzonego miejsca w bajtach. 4. Uruchom polecenie Convert, korzystaj¹c ze sk³adni: convert c: /fs:ntfs /cvtarea:testfile.txt Podstaw odpowiedni¹ literê dysku, w miarê potrzeby. 5. Jeœli trzeba, ponownie uruchom komputer, by dokoñczyæ proces.

9 Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami 743 DLA EKSPERTÓW W przypadku Windows 2000 konwersja dysku FAT32 na NTFS wi¹za³a siê ze zgod¹ na kilka kompromisów, miêdzy innymi na obni ony poziom bezpieczeñstwa, poniewa narzêdzie Convert w Windows 2000 nie potrafi ustawiaæ domyœlnych atrybutów bezpieczeñstwa, co potrafi Instalator systemu. Wersja polecenia Convert dostêpna w Windows XP radzi sobie z tym problemem. Podczas konwersji dysku z FAT32 na NTFS pod Windows XP narzêdzie Convert automatycznie nadaje w³aœciwe, domyœlne poziomy uprawnieñ wszystkim folderom systemowym. Jeœli skorzystamy z prze³¹cznika /Cvtarea, by unikn¹æ fragmentacji tablicy plików, nie ma ró nicy miêdzy systemem plików stworzonym za pomoc¹ polecenia Convert i tym utworzonym podczas instalacji systemu. Dyski podstawowe i dyski dynamiczne Jak ju wspomnieliœmy na pocz¹tku rozdzia³u, Windows XP Professional obs³uguje dwa podstawowe typy struktur dysków: dyski podstawowe i dynamiczne. Dysk podstawowy to taki, który zawiera partycje podstawowe, partycje rozszerzone i dyski logiczne. Jest to taka sama struktura dysku, jak ta u ywana przez wszystkie wersje MS-DOS, Windows 95/98/Me i Windows NT 4. Tabela partycji, przechowuj¹ca informacje o numerze, typie i umieszczeniu partycji na dysku, jest umieszczona w 64-bajtowej sekcji g³ównego rekordu rozruchowego (MBR), pierwszego sektora na dysku. W przypadku dysku podstawowego mo emy stworzyæ maksymalnie cztery partycje, w tym jedn¹ partycjê rozszerzon¹. Wewn¹trz partycji rozszerzonej mo na zak³adaæ wiele dysków logicznych, które s¹ strukturami widocznymi w oknie Eksploratora jako dyski D, E itd. Dysk dynamiczny to taki, który zawiera jeden lub wiêcej woluminów dynamicznych, podobnych do partycji na dysku podstawowym. Dyski dynamiczne zosta³y wprowadzone w Windows 2000 i s¹ niezgodne z wczeœniejszymi wersjami systemów operacyjnych Microsoftu. Dysk dynamiczny nie ma g³ównego rekordu rozruchowego. Zamiast tego przechowuje informacje o rozk³adzie woluminów w bazie danych umieszczonej w ostatnim megabajcie dysku. W momencie tworzenia partycji w Windows XP lub Windows 2000 system operacyjny nie wykorzystuje ca³ego miejsca. Zachowuje 8 MB dla bazy danych ³¹czy dynamicznych, by mo na by³o przekszta³ciæ dysk FAT32 w póÿniejszym terminie. Dyski dynamiczne posiadaj¹ nastêpuj¹ce zalety: Mo na utworzyæ nieograniczon¹ liczbê woluminów na dysku. Pod tym wzglêdem dysk dynamiczny jest podobny do rozszerzonej partycji na dysku podstawowym, w której mo na za³o yæ nieograniczon¹ liczbê dysków logicznych. Jednak w odró nieniu od dysku logicznego, zwyk³y wolumin na dysku dynamicznym mo e byæ u ywany jako partycja systemowa i mo e byæ rozszerzany. Dyski dynamiczne pozwalaj¹ na ciekawe kombinacje dysków fizycznych. Mo esz na przyk³ad rozci¹gaæ istniej¹ce woluminy. Jeœli stworzy³eœ na dysku dynamicznym dysk D o rozmiarze 30 GB i dodasz do systemu nowy dysk twardy o pojemnoœci 60 GB, mo esz rozci¹gn¹æ istniej¹cy dysk dynamiczny na ca³oœæ lub czêœæ nowego dysku, tworz¹c dysk D o pojemnoœci 90 GB, bez koniecznoœci tworzenia kopii zapasowej, zmiany litery dysku czy odtwarzania kopii. Taki rodzaj dysku nazywa siê woluminem ³¹czonym. Mo esz równie tworzyæ woluminy roz³o one, w których dane s¹ przechowywane w 64-kilobajtowych porcjach na wielu dyskach dyna-

10 744 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu micznych, utworzonych na oddzielnych dyskach fizycznych. Zmiany te mo na wprowadzaæ bez ponownego uruchamiania komputera. Informacja o konfiguracji dysków dynamicznych jest przechowywana w bazie danych, w zarezerwowanej przestrzeni dysku. Jeœli masz wiele dysków dynamicznych w jednym systemie, ka dy z nich posiada replikê bazy danych o dyskach dynamicznych ca³ego systemu. U³atwia to przenoszenie dysków miêdzy komputerami i odtwarzanie danych z uszkodzonych dysków. Zalety dysków dynamicznych s¹ przydatne zw³aszcza w serwerach du ych firm, gdzie nie jest niczym specjalnym system z piêcioma lub wiêcej dyskami dynamicznymi. W przypadku stacji roboczej nale y jednak rozwa yæ, czy potencjalne korzyœci równowa ¹ wiêksz¹ z³o onoœæ systemu i podatnoœæ na utratê danych w przypadku awarii jednego z dysków twardych. UWAGA Jeœli korzystasz z Windows XP Home Edition lub Windows XP Professional na komputerze przenoœnym, nie masz mo liwoœci przekszta³cenia dysku podstawowego w dysk dynamiczny. OSTRZE ENIE Jeœli chcesz poeksperymentowaæ z dyskami dynamicznymi, warto to zrobiæ na dysku, który nie zawiera wa nych danych. PrzeprowadŸ tê operacjê uwa nie. Choæ mo esz przekszta³ciæ dysk dynamiczny z powrotem w podstawowy, wszystkie dane tego dysku i innych objêtych struktur¹ dysku ³¹czonego czy roz³o onego zostan¹ utracone bez mo liwoœci odzyskania. Jeœli zatem bêdziesz chcia³ przekszta³ciæ dysk dynamiczny w podstawowy, musisz mieæ w systemie dodatkowe miejsce lub napêd noœników wymiennych, na którym umieœcisz kopie zapasow¹ danych, by móc je póÿniej odtworzyæ na pustym dysku podstawowym. Aby przekszta³ciæ dysk podstawowy w dynamiczny, wykonaj nastêpuj¹ce czynnoœci: 1. Zamknij wszystkie programy (poza Zarz¹dzaniem dyskami), które korzystaj¹ z przekszta³canego dysku. Obejmuje to równie wszystkie okna Eksploratora Windows. 2. Po lewej stronie dolnej czêœci okna Zarz¹dzania dyskami kliknij prawym przyciskiem myszy ikonê dysku, który ma byæ przekszta³cony, i wska polecenie Konwertowanie na dysk dynamiczny. 3. Jeœli masz wiêcej ni jeden dysk, zaznacz ten, który ma byæ konwertowany, i kliknij OK.

11 Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami W oknie Dyski do konwertowania kliknij przycisk Konwertuj. PrzejdŸ przez wszystkie okna ostrze eñ, by dokoñczyæ operacjê. Jeœli chcesz odwróciæ proces i przekszta³ciæ dysk dynamiczny w podstawowy, musisz siê liczyæ z destrukcyjnoœci¹ procesu przebiegaj¹cego w tê stronê. Wykonaj nastêpuj¹ce czynnoœci: 1. Utwórz kopiê zapasow¹ wszystkich danych na innym dysku lub na noœniku wymiennym. 2. Usuñ wszystkie woluminy z dysku dynamicznego (wiêcej informacji w podrozdziale Usuwanie partycji, woluminu lub dysku logicznego na stronie 755). 3. W dolnej czêœci okna Zarz¹dzanie dyskami kliknij prawym przyciskiem myszy ikonê dysku, który ma zostaæ zmieniony, i wybierz polecenie Konwertuj z powrotem na dysk podstawowy. 4. Po zakoñczeniu przetwarzania odtwórz dane z kopii zapasowej. Praca z partycjami, woluminami i dyskami Przed zapisywaniem danych na dysku fizycznym musisz przygotowaæ go do u ycia przez system Windows. Podobnie jak w poprzednich wersjach Windows, proces ten jest dwustopniowy: najpierw musisz okreœliæ miejsce na dysku przez stworzenie partycji (lub woluminu, jeœli korzystasz z dysków dynamicznych) i, zale nie od potrzeb, jednego lub wiêcej dysków logicznych. Nastêpnie wybierz system plików i sformatuj dysk. Po przypisaniu litery dysku do ka dej nowo sformatowanej partycji, woluminu czy dysku logicznego jest on gotowy do u ycia. Tworzenie partycji na pustym miejscu dysku Gdy dodasz do systemu nowy dysk lub usuniesz partycje z istniej¹cego dysku, masz do wyboru szeroki wachlarz opcji, jeœli chodzi o wykorzystanie powsta³ej pustej przestrzeni dysku. Sposób podzia³u tego miejsca zale y od ciebie. Jeœli pozostaniesz przy dyskach podstawowych, masz podobne mo liwoœci, co w poprzednich wersjach Windows. Z drugiej strony, jeœli chcesz poznaæ dyski dynamiczne, mo esz wprowadziæ ciekawe kombinacje w przestrzeni dyskowej. W obu przypadkach wiêkszoœæ prac wykonywana jest z udzia³em kreatorów.

12 746 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu Tworzenie partycji na dysku podstawowym Aby stworzyæ now¹ partycjê na dysku podstawowym, musisz mieæ na nim puste miejsce. (W oknie Zarz¹dzanie dyskami miejsce to jest oznaczone czarnym paskiem i etykiet¹ Nie przydzielone). Gdy dodasz do systemu nowy dysk, masz do dyspozycji ca³¹ jego pojemnoœæ. Mo esz wykorzystaæ ca³oœæ lub czêœæ dostêpnego miejsca. Mo esz za³o yæ partycjê podstawow¹ lub rozszerzon¹. Jeœli nie masz do dyspozycji nieprzypisanej powierzchni, mo esz zrobiæ miejsce, usuwaj¹c istniej¹c¹ partycjê (i dane w niej umieszczone). Aby stworzyæ now¹ partycjê, wykonaj nastêpuj¹ce czynnoœci: 1. W dolnej czêœci okna Zarz¹dzanie dyskami kliknij prawym przyciskiem myszy nieprzypisan¹ czeœæ dysku i wybierz polecenie Nowa partycja z menu podrêcznego. 2. Kliknij Dalej, by przejœæ poza okno powitania Kreatora nowej partycji. 3. Na stronie Wybierz typ partycji zaznacz opcjê Partycja podstawowa lub Partycja rozszerzona i kliknij Dalej. Jeœli stworzysz partycjê rozszerzon¹, Kreator zakoñczy pracê. Zanim zaczniesz przechowywaæ dane na nowej partycji, musisz stworzyæ na niej jeden lub wiêcej dysków logicznych, jak wyjaœnimy nieco dalej. Partycja podstawowa sk³ada siê z jednego woluminu, a pozosta³e kroki Kreatora pozwalaj¹ sformatowaæ ten wolumin. Jeœli zaznaczysz opcjê Partycja podstawowa i klikniesz Dalej, zostanie wyœwietlona strona Okreœl rozmiar partycji.

13 Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami Na stronie Okreœl rozmiar partycji okreœl czêœæ nieprzypisanej przestrzeni, która ma byæ wykorzystana przez now¹ partycjê. Wartoœci¹ domyœln¹ jest ca³a nieprzypisana przestrzeñ. Kliknij Dalej. Zostaje otwarta strona Przypisz literê dysku lub œcie kê. Na stronie Przypisz literê dysku lub œcie kê dostêpne s¹ trzy opcje: Przypisz nastêpuj¹c¹ literê dysku. Domyœlnie Windows przypisuje partycji najni sz¹ dostêpn¹ literê. Lista zawiera tylko te litery, które nie s¹ u ywane przez dyski lokalne lub sieciowe. Zainstaluj w nastêpuj¹cym pustym folderze systemu plików NTFS. Mo esz tu stworzyæ wolumin zainstalowany, który bêdzie widoczny jako podfolder innego dysku. Wiêcej informacji na ten temat znajdziesz w podrozdziale Przypisywanie i zmienianie liter lub œcie ek dysku na stronie 757. Nie przypisuj litery ani œcie ki dysku. Zaznacz tê opcjê, jeœli chcesz stworzyæ partycjê, ale nie chcesz na razie jej udostêpniaæ. Zanim bêdziesz móg³ jej u yæ do przechowywania danych, bêdziesz musia³ powróciæ do Zarz¹dzania dyskami i przypisaæ literê lub stworzyæ dysk zamontowany.

14 748 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu 5. Zaznacz jedn¹ z powy szych opcji i kliknij Dalej. Wyœwietli siê strona Formatuj partycjê. 6. Zaznacz Formatuj tê partycjê z nastêpuj¹cymi ustawieniami i wybierz spoœród dostêpnych opcji: System plików. Wybierz z listy FAT32 lub NTFS. Domyœlnie wybrany jest NTFS. Jeœli rozmiar woluminu jest mniejszy lub równy 4 GB, mo esz te wybraæ FAT. Wiêcej informacji na ten temat w podrozdziale NTFS czy FAT32: Który system plików wybraæ? na stronie 740. Rozmiar jednostki alokacji. Rozmiar ten (znany równie jako rozmiar klastra) jest najmniejsz¹ jednostk¹ powierzchni dysku, która mo e byæ przypisana plikowi. Najlepszy jest wybór Domyœlny, przy którym Windows dobiera rozmiar na podstawie rozmiaru woluminu. Etykieta woluminu. Etykieta jest identyfikatorem dysku w oknie Mój komputer. Domyœlna etykieta to Nowy wolumin. (Tekst ten mo na zmieniæ w dowolnym momencie, jak wyjaœniono w podrozdziale Przypisywanie i zmiana etykiety woluminu na stronie 754). Zaznacz Wykonaj szybkie formatowanie, jeœli chcesz, by Zarz¹dzanie dyskami pominê³o d³ugotrwa³y proces sprawdzania dysku. Zaznacz W³¹cz kompresjê plików i folderów, jeœli chcesz, by wszystkie dane w nowym woluminie korzysta³y z kompresji NTFS. (Opcja ta nie jest dostêpna, jeœli korzystasz z systemu plików FAT lub FAT32). 7. Kliknij Dalej, potwierdÿ wybór i kliknij Zakoñcz. Tworzenie prostego woluminu na dysku dynamicznym Na dyskach dynamicznych woluminy proste s¹ odpowiednikiem partycji podstawowych na dyskach podstawowych. Aby stworzyæ prosty wolumin, musisz siê zalogowaæ, korzystaj¹c z konta z grupy Administratorzy, i wykonaæ nastêpuj¹ce czynnoœci 1. Otwórz okno Zarz¹dzanie dyskami, kliknij prawym przyciskiem myszy nieprzypisan¹ przestrzeñ dysku dynamicznego i wska polecenie Nowy wolumin.

15 Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami W oknie Kreator nowych woluminów kliknij Dalej, by przejœæ poza stronê powitaln¹. Otworzy siê strona Wybierz typ woluminu. 3. Na stronie Wybierz typ woluminu zaznacz opcjê Prosty. (Jeœli masz tylko jeden dysk dynamiczny, jest to jedyny dostêpny wybór. Jeœli masz wiêcej dysków dynamicznych i chcesz stworzyæ wolumin ³¹czony lub roz³o ony, przejdÿ do instrukcji w nastêpnym podrozdziale). UWAGA Nie daj siê zwieœæ treœci objaœnieñ w oknie dialogowym. Choæ dyski dynamiczne mog¹ obs³ugiwaæ piêæ ró nych typów woluminów, w Windows XP dostêpne s¹ tylko trzy wyœwietlone typy. Dwie pozosta³e opcje woluminy dublowane i woluminy RAID-5 s¹ dostêpne tylko w Windows.NET Server. 4. Kliknij Dalej. Otworzy siê strona Wybierz dyski. 5. Na stronie Wybierz dyski zaznacz dysk, na którym ma powstaæ wolumin. Wed³ug ustawieñ domyœlnych dysk, który zosta³ na pocz¹tku klikniêty prawym przyciskiem myszy, jest wyœwietlony w okienku Wybrane. (Jeœli chcesz wybraæ inny dysk, kliknij przycisk Usuñ, zaznacz inny dysk i kliknij przycisk Dodaj). Kreator pocz¹tkowo proponuje, by nowy wolumin zaj¹³ ca³¹ woln¹ przestrzeñ wskazane-

16 750 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu go dysku. Jeœli wolumin ma byæ mniejszy, zmieñ wartoœæ w polu na dole okna. Kliknij Dalej. 6. Na nastêpnych stronach Kreatora podaj literê dysku lub œcie kê i sformatuj dysk. Opcje te s¹ identyczne jak te, które wystêpuj¹ w Kreatorze nowej partycji; szczegó³y znajdziesz w podrozdziale Tworzenie partycji na dysku podstawowym na stronie 746. ¹czenie woluminów z dysków dynamicznych Jeœli masz dodatkowe nieprzypisane miejsce na dysku dynamicznym tym samym lub innym mo esz rozszerzyæ istniej¹cy wolumin, by zwiêkszyæ jego rozmiar. Jeœli masz nieprzypisany obszar na dwóch lub wiêcej dyskach dynamicznych, mo esz po³¹czyæ te obszary, by stworzyæ jeden wolumin. Kombinacje te podlegaj¹ nastêpuj¹cym ograniczeniom: Mo esz rozszerzaæ tylko woluminy proste i woluminy ³¹czone na dyskach dynamicznych; nie mo na rozszerzaæ woluminów roz³o onych ani partycji na dyskach podstawowych. Mo esz rozszerzaæ wolumin tylko wtedy, gdy jest sformatowany w systemie NTFS. Nie da siê rozszerzyæ woluminu FAT ani FAT32. Nie mo na rozszerzaæ woluminu systemowego ani rozruchowego. OSTRZE ENIE Przed stworzeniem woluminu ³¹cz¹cego przestrzeñ z dwóch lub wiêcej dysków dynamicznych nale y przeanalizowaæ zagro enia. Jeœli na którymœ z twardych dysków nast¹pi awaria, ca³y wolumin ³¹czony lub roz³o ony i dane w nim przechowywane zostan¹ utracone. Nie mo na te odwróciæ czynnoœci i usun¹æ czêœci przestrzeni dyskowej z woluminu ³¹czonego czy roz³o onego. Usuniêcie dowolnej czêœci woluminu powoduje skasowanie ca³oœci. Rysunek 26-3 pokazuje system zawieraj¹cy cztery dyski, z których dwa to dyski dynamiczne. W tym przyk³adzie Dysk 0 i Dysk 2 zawieraj¹ pokaÿne porcje nieprzypisanej przestrzeni. Móg³byœ rozci¹gn¹æ wolumin E (Muzyka) lub F (Archiwum), lub oba te woluminy, by wykorzystaæ wolne miejsce. Móg³byœ równie stworzyæ w tej przestrzeni nowy wolumin ³¹czony lub roz³o ony. Rysunek 26-4 pokazuje wynik rozci¹gniêcia dwóch prostych woluminów i stworzenia nowego woluminu roz³o onego. Najpierw rozci¹gnêliœmy wolumin E (Muzyka), zajmuj¹c nim 7,81 GB z Dysku 2 i zmieniaj¹c wolumin w ³¹czony. Nastêpnie stworzyliœmy wolumin roz³o ony H, zajmuj¹c nim ca³e pozosta³e miejsce z Dysku 2 i tyle samo miejsca z Dysku 0. Na koñcu rozci¹gnêliœmy wolumin F (Archiwum), wykorzystuj¹c pozosta³e 8,81 GB z Dysku 0, tworz¹c prosty wolumin rozszerzony. WSKAZÓWKA Nauka czytania liczb Podczas pracy z woluminami rozszerzonymi, ³¹czonymi i roz³o onymi liczby mog¹ wprowadzaæ zamêt. W oknach dialogowych wartoœci s¹ zazwyczaj podawane w megabajtach (MB). W graficznym przedstawieniu dysków na dole okna Zarz¹dzanie dyskami wartoœci s¹ zazwyczaj podawane w gigabajtach (GB). 1 GB odpowiada 1024 MB, wiêc liczby trudno jest porównywaæ. Na przyk³ad MB odpowiada 34,26 GB. Dopóki zdajesz sobie sprawê, e wartoœæ z graficznego widoku bêdzie zawsze nieco ni sza ni ta z okien dialogowych, nie powinieneœ mieæ k³opotów.

17 Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami 751 Nieprzydzielona przestrzeñ dyskowa Rysunek Masz do wyboru wiele mo liwoœci, jako e dostêpne s¹ du e fragmenty niewykorzystanej przestrzeni dyskowej. Ta kolumna opisuje uk³ad woluminów. Tutaj widaæ pojemnoœæ i dostêpne miejsce ka dego z woluminów. sz Kod kolorowy pomaga identyfikowaæ woluminy wielodyskowe Rysunek Informacje w górnej czêœci okna, po³¹czone z kolorami oznaczeñ i etykietami woluminów, pozwalaj¹ na szybk¹ ocenê roz³o enia przestrzeni dyskowej.

18 752 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu Aby stworzyæ wolumin roz³o ony lub ³¹czony z nieprzypisanej przestrzeni na dwóch lub kliku dyskach dynamicznych, nale y u yæ Kreatora nowego woluminu wed³ug instrukcji z poprzedniego przyk³adu, z nastêpuj¹cymi zmianami: Na stronie Wybierz typ woluminu zaznacz ¹czony lub Roz³o ony. Na stronie Wybierz dyski u yj przycisku Dodaj, by wskazaæ dwa lub kilka dysków i podaæ iloœæ miejsca na ka dym z nich, któr¹ chcesz wykorzystaæ. Jeœli tworzysz wolumin ³¹czony, porcje nieprzypisanej przestrzeni mog¹ mieæ ró ne rozmiary. W przypadku woluminu roz³o onego (takiego, jak tu pokazano), oba kawa³ki przestrzeni dyskowej musz¹ mieæ ten sam rozmiar. Kreator ustawi odpowiedni¹ wartoœæ dla obu dysków w miarê zmieniania wartoœci na dole okna dialogowego. W obu przypadkach strona Wybierz dyski wyœwietla ca³kowity rozmiar woluminu, jakiego mo esz siê spodziewaæ. Procedura rozszerzania istniej¹cego woluminu jest znacznie prostsza: 1. W oknie Zarz¹dzanie dyskami kliknij prawym przyciskiem myszy wolumin, który chcesz rozszerzaæ i wybierz polecenie Rozszerz wolumin. Opcja ta jest dostêpna tylko wtedy, gdy nieprzypisana przestrzeñ jest dostêpna na tym samym dysku dynamicznym lub innym dysku dynamicznym w obrêbie tego samego systemu. 2. W oknie Kreator rozszerzania woluminów kliknij Dalej, by opuœciæ stronê powitaln¹. 3. Na stronie Wybierz dyski zaznacz dysk (lub dyski), którego chcesz u yæ, dodaj¹c go do listy Wybrane. Mo esz rozszerzyæ wolumin prosty, by zaj¹æ nieprzerwane niewykorzystane miejsce na tym samym dysku, nieci¹g³e niewykorzystane miejsce na tym samym dysku lub miejsce na innym dysku. (W dwóch ostatnich przypadkach powstanie wolumin ³¹czony). Na dole strony podaj iloœæ miejsca do wykorzystania. 4. Kliknij Dalej, a nastêpnie Zakoñcz. Po rozszerzeniu woluminu mo esz rozszerzaæ go dalej, wykorzystuj¹c nieprzypisan¹ przestrzeñ, ale nie mo esz zmniejszyæ jego rozmiaru. Jedynym sposobem jest usuniêcie ca³ego woluminu i stworzenie mniejszego.

19 Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami 753 Tworzenie dysków logicznych Dysk logiczny to czêœæ partycji rozszerzonej, wydzielona i sformatowana jako oddzielny wolumin. Dysk logiczny mo e mieæ w³asn¹ literê lub byæ przypisany do okreœlonego katalogu, jako dysk zainstalowany w woluminie NTFS, co jest opisane w podrozdziale Przypisywanie i zmiana liter lub œcie ek dysku na stronie 757. Tworzenie dysku logicznego wi¹ e siê z u yciem tego samego kreatora, co tworzenie partycji lub woluminu. Aby stworzyæ dysk logiczny, otwórz okno Zarz¹dzanie dyskami i wykonaj nastêpuj¹ce czynnoœci: 1. Na graficznym obrazie dysków w dolnej czêœci okna kliknij prawym przyciskiem myszy woln¹ przestrzeñ partycji rozszerzonej i wska w wyœwietlonym menu polecenie Nowy dysk logiczny. 2. W oknie Kreator nowej partycji kliknij Dalej, by opuœciæ stronê powitaln¹. Kliknij Dalej jeszcze raz, by opuœciæ stronê Wybór typu partycji, na której zaznaczona jest jedyna dostêpna opcja, Dysk logiczny. 3. Na kolejnych stronach Kreatora podaj rozmiar, literê lub œcie kê dysku i sformatuj dysk jak partycjê podstawow¹, tak jak to zosta³o opisane w podrozdziale Tworzenie partycji na pustym miejscu dysku na stronie 745. Formatowanie partycji, woluminu lub dysku logicznego Formatowanie partycji, dysku logicznego lub woluminu usuwa wszystkie istniej¹ce w nim dane i przygotowuje wolumin do u ytku. Zazwyczaj czynnoœci¹ t¹ zajmuje siê kreator podczas tworzenia nowej partycji, dysku logicznego czy woluminu. Ka dy dysk lub wolumin, oprócz aktualnego woluminu systemowego i rozruchowego, mo na sformatowaæ ponownie w ka dej chwili. Opcja ta jest przydatna, gdy chcesz rozpocz¹æ od zera pracê w woluminie dotychczas u ywanym do przechowywania plików tymczasowych, na przyk³ad muzyki, któr¹ przenosi³eœ na p³yty CD. Aby sformatowaæ istniej¹cy dysk lub wolumin, kliknij prawym przyciskiem myszy jego ikonê w górnej czêœci okna Zarz¹dzanie dyskami i wska polecenie Formatuj. Zobaczysz okno dialogowe przedstawiaj¹ce takie same mo liwoœci do wyboru, jak te dostêpne w oknie kreatorów nowej partycji lub nowego woluminu, co pokazano na rysunku Rysunek Podczas formatowania istniej¹cej partycji podstawowej lub dysku logicznego mo esz wskazaæ te same opcje, co przy tworzeniu nowego woluminu za pomoc¹ kreatora.

20 754 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu Sformatowaæ ka d¹ partycjê podstawow¹ lub dysk logiczny, które maj¹ aktualnie przypisan¹ literê dysku, mo esz te w Eksploratorze Windows. Wystarczy klikn¹æ prawym przyciskiem myszy ikonê wybranego dysku i wskazaæ polecenie Formatuj. Zostanie wówczas wyœwietlone okno dialogowe, takie jak pokazane poni ej. Choæ jego uk³ad jest nieco inny, dostêpne opcje s¹ dok³adnie takie same jak te, które widaæ w oknie Zarz¹dzanie dyskami. Jeœli jesteœ zwolennikiem pracy w wierszu polecenia, mo esz skorzystaæ z polecenia Format. W przypadku woluminów i partycji po³o onych na twardym dysku polecenie to nie posiada adnych mo liwoœci, które nie by³yby dostêpne przez interfejs graficzny. W wierszu poleceñ nale y wpisaæ format wolumin, zastêpuj¹c parametr wolumin liter¹ dysku (z dwukropkiem z prawej strony) lub nazw¹ miejsca zainstalowania woluminu. Polecenie Format mo esz zmodyfikowaæ za pomoc¹ nastêpuj¹cych prze³¹czników: /FS:system_plików Podaje system plików, który ma zostaæ u yty. W miejscu parametru system_plików nale y podaæ FAT, FAT32 lub NTFS. /V:etykieta Przypisuje woluminowi etykietê, wykorzystuj¹c podany tekst /Q Przeprowadza szybkie formatowanie /C Tylko dla NTFS: wszystkie pliki i foldery tworzone w nowym woluminie bêd¹ kompresowane. /X Wymusza odinstalowanie woluminu w razie potrzeby. Uwaga: korzystanie z tego prze³¹cznika mo e powodowaæ utratê danych, jeœli aplikacje maj¹ otwarte pliki z niezapisanymi zmianami. /A:rozmiar Zmienia domyœlny rozmiar jednostki alokacji. Nale y skorzystaæ z prze³¹cznika /?, by przejrzeæ szczegó³y i ograniczenia. Przypisywanie i zmiana etykiety woluminu W Windows XP, podobnie jak we wczeœniejszych wersjach Windows, mo esz przypisaæ ka demu woluminowi opisow¹ etykietê tekstow¹. Przypisanie etykiety nie jest obowi¹zkowe, ale stanowi dobry zwyczaj, zw³aszcza jeœli masz wiele partycji pomagaj¹cych w porz¹dkowaniu danych. Mo esz u yæ s³owa Dane jako etykiety woluminu danych,

21 Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami 755 Muzyka dla dysku z kolekcj¹ piosenek, itd. Etykiety dysków s¹ wyœwietlane w oknie Mój komputer obok litery dysku, jak widaæ w poni szym przyk³adzie. Mo esz nadawaæ etykiety w momencie formatowania woluminu w ostatnim kroku Kreatora nowej partycji lub nowego woluminu, jak jest to opisane w podrozdziale Tworzenie partycji na pustym miejscu dysku na stronie 745. Etykietê mo esz póÿniej zmieniæ w dowolnym momencie, klikaj¹c ikonê woluminu prawym przyciskiem myszy, wskazuj¹c polecenie W³aœciwoœci i wpisuj¹c odpowiedni tekst w polu Etykieta na karcie Ogólne okna W³aœciwoœci. (Mo esz te dzia³aæ bezpoœrednio na tekœcie etykiety, klikaj¹c j¹ w oknie Mój komputer). Niezale nie od sposobu podania etykiety, musisz przestrzegaæ pewnych zasad, zale nych od systemu plików dysku, na którym dzia³asz: FAT/FAT32. Etykieta mo e mieæ maksymalnie 11 znaków. Mo e zawieraæ spacje. W przypadku woluminów stworzonych w MS-DOS lub Windows 95/98/Me, Etykieta jest wyœwietlana przy u yciu samych wielkich liter. Etykieta adnego systemu FAT nie mo e zawieraæ nastêpuj¹cych znaków: *?/\.,;:+=[]<> NTFS. Etykieta mo e mieæ maksymalnie 32 znaki. Mo na u ywaæ symboli, znaków przestankowych i znaków specjalnych. Wielkie i ma³e litery s¹ wyœwietlane tak, jak zosta³y wpisane. Usuwanie partycji, woluminu lub dysku logicznego Usuniêcie partycji, dysku lub woluminu to radykalne posuniêcie, jest jednak naj³atwiejszym sposobem na reorganizacjê uk³adu partycji na dysku jeœli na przyk³ad chcesz wydzieliæ now¹ partycjê z dysku, który jest obecnie zajêty przez jedn¹ du ¹ partycjê. Nale y jedynie upewniæ siê, e wszystkie wa ne programy i dane zosta³y skopiowane na inny dysk lokalny lub sieciowy lub na inny, odpowiedni noœnik, jak CD-R/CD-RW.

22 756 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu Najwa niejsz¹ rzecz¹, o której nale y pamiêtaæ przy usuwaniu partycji, dysku logicznego czy woluminu, jest fakt nieodwracalnej utraty danych przechowywanych w tej partycji, dysku czy woluminie. Ze zrozumia³ych powodów nie mo esz u yæ Zarz¹dzania dyskami do usuniêcia woluminu systemowego, rozruchowego lub partycji rozszerzonej zawieraj¹cej dyski logiczne (najpierw nale y usun¹æ dyski logiczne). OSTRZE ENIE Jeœli stworzy³eœ woluminy ³¹czone lub roz³o one, musisz zachowaæ szczególn¹ ostro noœæ, usuwaj¹c woluminy. Usuniêcie jednego woluminu powoduje ca³kowit¹ utratê wszystkich czêœci woluminu ³¹czonego czy roz³o onego. Wszystkie obszary dysku zajête uprzednio przez taki wolumin staj¹ siê nieprzypisan¹ przestrzeni¹, natychmiastowo i nieodwracalnie. ROZWI¹ZYWANIE PROBLEMÓW Przy próbie usuniêcia dysku logicznego lub woluminu wyœwietlany jest komunikat o b³êdzie Jeœli uprzednio sprawdzi³eœ wolumin i jesteœ absolutnie pewien, e jest on pusty, mo esz wypróbowaæ nastêpuj¹ce sposoby: SprawdŸ opis stanu w oknie Zarz¹dzanie dyskami. Jeœli jest tam wyœwietlone w nawiasach s³owo System lub Rozruch, nie mo esz usun¹æ tego woluminu, korzystaj¹c z narzêdzi Windows. SprawdŸ, czy dysk ten nie jest miejscem przechowywania pliku stronicowania Windows XP. Do sprawdzenia stanu tego pliku i wprowadzania ewentualnych zmian s³u y procedura opisana w podrozdziale Lepsze wykorzystanie pamiêci wirtualnej na stronie 196. SprawdŸ, czy nie s¹ otwarte adne okna Eksploratora Windows, wyœwietlaj¹ce zawartoœæ tego woluminu. Zamknij okna, jeœli s¹ wyœwietlone. Pamiêtaj, e w ten sposób usuwasz wa n¹ funkcjê bezpieczeñstwa. Poniewa system uniemo liwia przechwycenie tej kombinacji klawiszy przez inny program, to naciœniêcie jej zapewnia³o, e kolejnym oknem dialogowym mo e byæ tylko Logowanie do systemu Windows. Funkcja ta uniemo liwia za³adowanie w miêdzyczasie innych programów, które mog¹ na przyk³ad przechwytywaæ has³a. SprawdŸ, czy z dysku nie korzysta adna aplikacja. Przejrzyj wszystkie uruchomione programy pod k¹tem wykorzystywania plików z usuwanego dysku. Jeœli wiesz na pewno, e adne pliki nie s¹ aktualnie u ywane i e usuwany wolumin nie jest systemowym ani rozruchowym, mo esz skorzystaæ z opcji powoduj¹cej ominiêcie zabezpieczenia przed usuniêciem wa nych woluminów, klikaj¹c przycisk Tak. Aby usun¹æ dysk logiczny lub wolumin, musisz siê upewniæ, e aden inny u ytkownik nie korzysta z jego zasobów, czy to przez sieæ, czy w innej lokalnej sesji. Nastêpnie wykonaj nastêpuj¹ce czynnoœci: 1. W oknie Zarz¹dzanie dyskami kliknij prawym przyciskiem myszy element, który chcesz usun¹æ, i wybierz polecenie Eksploruj. Przenieœ lub zarchiwizuj wszystkie pliki, które powinny zostaæ zachowane, po czym zamknij okno Eksploratora Windows. 2. Powtórnie kliknij element prawym przyciskiem myszy i wska polecenie Usuñ dysk logiczny lub Usuñ wolumin. 3. Kliknij przycisk Tak w oknie potwierdzenia.

23 Rozdzia³ 26: Zarz¹dzanie dyskami i napêdami 757 Przypisywanie i zmiana liter lub œcie ek dysku W jaki sposób Windows XP przypisuje litery poszczególnym dyskom? Na skali okreœlaj¹cej stopieñ skomplikowania algorytm wykorzystywany tu przez Windows mieœci siê prawdopodobnie gdzieœ miêdzy programowaniem odtwarzacza wideo i ogóln¹ teori¹ wzglêdnoœci Einsteina. Jest to skomplikowane zagadnienie, miêdzy innymi dlatego, e zasady te ró ni¹ siê od tych u ywanych przez MS-DOS czy Windows 95/98/Me. Poni sza lista stanowi podsumowanie faktów, o których warto wiedzieæ, jeœli chodzi o Windows XP i litery dysków: Podczas instalacji na drodze uaktualnienia Windows XP zachowuje litery dysków przypisane przez wczeœniejsze wersje Windows. Podczas czystej instalacji Windows XP dzia³a wed³ug takich samych zasad jak Windows (Wiêcej informacji na ten temat znajduje siê w bazie Knowledge Base, w artykule Q234048, How Windows 2000 Assigns, Reserves, and stores Drive Letters ). Przypisane litery dysków pozostaj¹ niezmienione przy ka dym uruchomieniu systemu Windows XP. Jest to du a zmiana w stosunku do wersji 95/98/Me, w których dodanie nowego napêdu CD-ROM lub twardego dysku czy zmiana liczby i typu partycji mo e wywo³aæ zmianê liter dysków. Mo esz przypisaæ jedn¹ (i tylko jedn¹) literê partycji podstawowej, dyskowi logicznemu, prostemu woluminowi czy dyskowi dynamicznemu. W ka dej chwili mo esz zmieniæ ka d¹ z liter dysków, oprócz tych przypisanych partycji systemowej i rozruchowej. Zmiany mo esz dokonaæ dla w³asnej wygody lub dla rozwi¹zania konfliktu, jeœli okreœlona litera jest przypisana do dysku sieciowego. Mo esz te usun¹æ przypisanie litery dysku dla któregokolwiek woluminu oprócz partycji systemowej i rozruchowej. OSTRZE ENIE Istnieje mo liwoœæ zmiany litery dysku przypisanej partycji systemowej lub rozruchowej w Windows XP czy Windows Dokonuje siê tego przez zmianê wartoœci w Rejestrze. Jednak nie jest to zalecane. Jedyna okolicznoœæ, która to uzasadnia, to niespodziewana zmiana przypisania liter na skutek modyfikacji konfiguracji systemu, zmieniaj¹ca literê przypisan¹ partycji systemowej i rozruchowej w stosunku do tej, która zosta³a ustalona podczas instalacji. Mo e siê to zdarzyæ podczas korzystania z narzêdzi do zarz¹dzania dyskami innych producentów lub na skutek usuniêcia kontrolera dysków. Jeœli tak siê sprawy maj¹, mo esz przeczytaæ o szczegó³ach tej operacji w artykule Q z bazy Knowledge Base, How to Change the System/Boot Drive Letter in Windows Procedura jest taka sama w przypadku Windows XP. Aby zmieniæ przypisanie litery dysku, wykonaj nastêpuj¹ce czynnoœci: 1. W oknie Zarz¹dzanie dyskami kliknij prawym przyciskiem myszy wolumin, który ma byæ zmieniany (na liœcie woluminów w górnej czêœci okna lub na graficznym przedstawieniu zasobów w dolnej czêœci okna) i wybierz polecenie Zmieñ literê dla œcie ki i dysku.

24 758 Czêœæ VI: Obs³uga i przywracanie systemu 2. Aby zmieniæ istniej¹c¹ literê dysku, kliknij j¹, a nastêpnie przycisk Zmieñ. Aby przypisaæ literê dysku woluminowi, który jej nie posiada, kliknij przycisk Dodaj. 3. Wybierz któr¹œ z dostêpnych liter dysków z listy Przypisz nastêpuj¹c¹ literê dysku i kliknij przycisk OK. 4. Kliknij przycisk OK, by zamkn¹æ okno Zmieñ literê i œcie ki dysku. DLA EKSPERTÓW Lista dostêpnych liter dysku pokazuje tylko te litery, które nie s¹ aktualnie u ywane. Jeœli musisz zamieniæ litery dwóch dysków, musisz zrobiæ to w trzech etapach. Aby zamieniæ miêdzy dyskami litery G i H,nale y otworzyæ okno Zarz¹dzanie dyskami i postêpowaæ tak: 1. Usuñ literê przypisan¹ dyskowi H, uwalniaj¹c j¹. 2. PrzejdŸ do dysku G i zmieñ jego literê na H. 3. Powróæ do dysku poprzednio opisanego jako H i u yj przycisku Dodaj, by przypisaæ mu literê G, która jest teraz dostêpna. Zauwa, e litery AiBs¹zawsze zarezerwowane dla napêdów noœników wymiennych i nie mog¹ byæ przypisywane woluminom ani dyskom twardym. Oprócz litery dysku (lub zamiast niej), mo emy przypisaæ jedn¹ lub wiêcej œcie ek dyskowych partycji podstawowej, dyskowi logicznemu lub woluminowi prostemu na dysku dynamicznym. Przypisanie œcie ki dyskowej tworzy wolumin zainstalowany, który jest widoczny jako folder dysku NTFS posiadaj¹cego przypisan¹ literê. Oprócz ominiêcia ograniczenia do 26 liter dysków, woluminy zainstalowane maj¹ jeszcze dwie zalety: Mo esz z ich pomoc¹ rozci¹gaæ przestrzeñ dysku, któremu zaczyna jej brakowaæ. Jeœli na przyk³ad twoja kolekcja muzyki zaczyna przerastaæ mo liwoœci dysku C, mo esz stworzyæ folder Wiêcej Muzyki w folderze C:\Moja muzyka, przypisaæ œcie kê dyskow¹ z nowej partycji do folderu Wiêcej Muzyki i w ten sposób powiêkszyæ miejsce na dysku C o rozmiar nowego woluminu.