WERYFIKACJA INSTRUKCJI STOSOWANIA OBUDOWY KOTWIOWEJ W KOPALNI SOLI WIELICZKA

Transkrypt

1 Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Geomechaniki, Budownictwa i Geotechniki WERYFIKACJA INSTRUKCJI STOSOWANIA OBUDOWY KOTWIOWEJ W KOPALNI SOLI WIELICZKA Zespół autorski pod kierunkiem: Prof. dr hab. inż. Antoni Tajduś Współautorzy: Prof. dr hab. inż. Marek Cała Dr. inż. Daniel Wałach KRAKÓW, wrzesień 2016 r.

2 SPIS TREŚCI 1. NAZWY I OKREŚLENIA WARUNKI STOSOWANIA OBUDOWY KOTWIOWEJ WYMOGI STOSOWANIA OBUDOWY KOTWIOWEJ BADANIA GEOMECHANICZNYCH WŁASNOŚCI SKAŁ WYMAGANIA DOTYCZĄCE MATERIAŁÓW I ELEMENTÓW STOSOWANYCH DO KOTWIENIA Kotwie wklejane stalowe Kotwie wklejane z tworzyw sztucznych Kotwie linowe i strunowe stalowe mocowane w górotworze za pomocą spoiw płynnych Spoiwa do osadzania żerdzi kotwi Ładunki klejowe Spoiwa płynne Elementy konstrukcyjne obudowy współpracujące z kotwiami Opinka (siatka, powłoka ze spoiw wiążących) ZASADY DOBORU OBUDOWY KOTWIOWEJ Dobór siatki kotwienia i zasady kotwienia Dobór pozostałych parametrów obudowy kotwiowej Długość kotew (żerdzi) WYKONYWANIE OBUDOWY KOTWIOWE Zasady ogólne Wiercenie otworów kotwiowych Osadzanie kotwi o zamocowaniu ciągłym ładunkami klejowymi Osadzanie kotwi o zamocowaniu ciągłym spoiwem Dla spoiw płynnych: spoiwo magnezytowe, glinowe, cementowe Dla klejów cementowych np. KL ORGANIZACJA NADZORU KONTROLA OBUDOWY KOTWIOWEJ I SPRZĘTU DO KOTWIENIA KONTROLA STATECZNOŚCI WYROBISK ZABEZPIECZONYCH OBUDOWĄ KOTWIOWĄ Ogólne zasady dotyczące prowadzenia kontroli stateczności wyrobisk w obudowie kotwiowej Badania i pomiary Dokumentowanie wyników kontroli i pomiarów ODPOWIEDZIALNOŚĆ OSÓB WYKONUJĄCYCH I KONTROLUJĄCYCH PRAWIDŁOWOŚĆ KOTWIENIA Odpowiedzialność osób wykonujących obudowę Odpowiedzialność osób dozoru ruchu: Odpowiedzialność osób wyznaczonych do sprawowania kontroli w zakresie obudowy kotwowej ZASADY POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU STWIERDZENIA NIEPRAWIDŁOWOŚCI W ZAKRESIE STOSOWANIA OBUDOWY KOTWIOWEJ LUB POGORSZENIA SIĘ WARUNKÓW GÓRNICZO-GEOLOGICZNYCH

3 1. NAZWY I OKREŚLENIA Kotew - żerdź kotwiowa wraz z elementami mocującymi. Kotew wklejana - kotew mocowana w otworze za pomocą ładunków klejowych. Kotew spoiwowa - kotew mocowana w otworze za pomocą spoiwa płynnego. Kotew o zamocowaniu ciągłym - kotew mocowana w otworze na całej jego długości. Kotew o zamocowaniu odcinkowym - kotew mocowana w otworze na części jego długości. Kotwienie płytkie - kotwienie stropu żerdziami na głębokość nie większą niż 2,2 m, mocowanymi w otworze kotwiowym ładunkami klejowymi lub spoiwami płynnymi. Kotwienie głębokie - kotwienie stropu żerdziami na głębokość większą niż 2,2 m, a także kotwiami linowymi, strunowymi, itp, mocowanymi w otworze kotwiowym ładunkami klejowymi lub spoiwem płynnym. Ładunek klejowy - masa wiążąca na bazie żywic lub cementów mineralnych umieszczona w otworze kotwiowym w pojemnikach o kształcie wydłużonego walca. Nośność kotwi - siła osiowa, przy której dla kotwi zamocowanej w górotworze następuje co najmniej jedno z nw. zdarzeń: - zerwanie żerdzi kotwiowej, - wysunięcie z otworu (prawidłowo zamocowanej w górotworze kotwi) powyżej 10 mm, - zniszczenie nakrętki lub podkładki. Obudowa kotwiowa - obudowa wyrobiska za pomocą kotwi. Obudowa kotwiowa tymczasowa - obudowa wyrobiska za pomocą kotwi, stanowiąca element technologiczny bezpiecznego wykonania obudowy ostatecznej, zwłaszcza podporowej (kaszty, kratownice itp.). Obudowa tymczasowa może stanowić także element obudowy kotwiowej ostatecznej, np. poprzez zagęszczenie schematu jej kotwienia. Obudowa kotwiowa ostateczna (ciągła) - obudowa wyrobiska za pomocą kotwi mająca na celu przyjęcie obciążenia przemieszczających się skał stropowych i ociosowych w całym wyrobisku lub na jego określonym odcinku. Jej zadaniem jest wieloletnie utrzymanie stateczności zabezpieczonego wyrobiska. Obudowa kotwiowa punktowa (kotwienie punktowe) - obudowa wyrobiska za pomocą pojedynczych kotwi, mająca na celu mocowanie elementów technicznego wyposażenia wyrobiska, mogąca również stanowić doraźne zabezpieczenie lokalnych odspojeń stropu lub ociosów o niewielkich rozmiarach. Obudowa kotwiowa strefowa (grupowa) - obudowa wyrobiska za pomocą kilku kotwi, mająca na celu doraźne zabezpieczenie lokalnych odspojeń stropu lub ociosów wyrobisk. Łączna powierzchnia zabezpieczenia tą obudową nie przekracza 25% całkowitej powierzchni stropu lub ociosów. Odspojenie się skał - zjawisko polegające na odrywaniu się fragmentów skał stropu i ociosów wyrobiska od calizny

4 Opinka - element współpracujący z kotwiami mający na celu zabezpieczenie przed odpadnięciem od calizny drobnych odłamków skalnych. Podciąg kotwiowy - podciąg mocowany wyłącznie za pomocą kotwi. Rozwarstwieniomierz - urządzenie (mechaniczne lub elektroniczne) umożliwiające pomiar względnych przemieszczeń skał. Spoiwo płynne - masa wiążąca wtłaczana do otworu kotwiowego w postaci płynnej (spoiwa na bazie cementów, gipsów, żywic syntetycznych itp.). Średnica minimalna żerdzi - najmniejsza średnica żerdzi z uwzględnieniem części gwintowanej. Schemat (siatka) kotwienia - geometryczny układ rozmieszczenia kotwi na stropie lub ociosie wyrobiska. Stateczność wyrobiska - zdolność wyrobisk górniczych do zachowania ich kształtu, położenia i funkcjonalności wbrew działaniom górotworu, dążącego do zmiany istniejącego stanu. Szczelinowatość skał - właściwość skał wynikająca z istnienia w niej spękań niezależnych od pochodzenia, orientacji szczelin, miejsca występowania. Uławicenie skał - zaleganie skał osadowych w postaci ławic, tj. warstw o wyraźnie zaznaczonych granicach. Wiązar - obudowa kotwiowa zespolona w postaci co najmniej dwóch kotwi połączonych cięgnem. Wydłużenie krytyczne - wydłużenie odpowiadające granicy wytrzymałości na rozciąganie żerdzi kotwiowej. Wyrobisko korytarzowe - wyrobisko górnicze o znacznej długości w stosunku do swego przekroju poprzecznego, którego szerokość nie przekracza 6,0 m. Wyrobisko komorowe - wyrobisko górnicze o znacznym przekroju poprzecznym w stosunku do długości, którego szerokość jest większa od 6,0 m. Żerdź kotwiowa - podstawowy element kotwi w postaci pręta stalowego, drewnianego lub tworzywa sztucznego, jak również w innej postaci np: rury lub liny czy wiązki cienkich prętów stalowych (np. kotwie linowe i strunowe). 2. WARUNKI STOSOWANIA OBUDOWY KOTWIOWEJ Obudowę kotwiową można stosować w przypadku, gdy: a) w górotworze otaczającym dane wyrobisko występują skały zwięzłe, których średnioważona wytrzymałość na jednoosiowe ściskanie (Rc), odnosząca się do kotwionego pakietu skał, jest nie mniejsza niż 10,0 MPa, b) w górotworze wykazującym zeszczeiinowacenie, którego średnia ważona wytrzymałość na ściskanie Rc odnosząca się do kotwionego pakietu skał jest nie mniejsza niż 5,0 MPa, pod warunkiem zastosowania kotwienia wstępnego i wtórnego wypełniania szczelin materiałami wiążącymi o wytrzymałości na jednoosiowe ściskanie Rc 1,0 MPa dla ośrodka suchego i 7,0 MPa dla ośrodka zawilgoconego

5 Stosowanie obudowy kotwiowej jako obudowy ostatecznej w przypadkach, dla których nie mają zastosowania przepisy niniejszej Instrukcji (takich jak głębienie szybów, wykonywanie podszybi i wlotów do szybów oraz komór przyszybowych itp.) może się odbywać na podstawie Projektu Technicznego, zatwierdzonego przez Kierownika Ruch Zakładu Górniczego. 3. WYMOGI STOSOWANIA OBUDOWY KOTWIOWEJ Obudowa kotwiowa może być stosowana gdy zostaną spełnione następujące wymogi: a) istnieje niezbędne rozpoznanie warunków geologiczno-górniczych oraz własności skał w miejscu projektowanych robót zabezpieczających z wykorzystaniem obudowy kotwiowej, b) stosowane są dopuszczone materiały i urządzenia do zabudowy kotew, c) zapewnione jest prawidłowe jej wykonawstwo oraz ochrona korozyjna, d) realizowana jest kontrola jej zabudowy oraz okresowa kontrola stateczności wyrobisk po wykonaniu obudowy kotwiowej. 4. BADANIA GEOMECHANICZNYCH WŁASNOŚCI SKAŁ Przy doborze obudowy należy wykorzystać wyniki badań geomechanicznych własności skał na podstawie wierceń rozpoznawczych wykonywanych w danym wyrobisku (otwory rdzeniowe, badania penetrometryczne, itp.) lub jego otoczeniu, określających rodzaj skał budujących górotwór oraz ich miąższość, uławicenie, szczelinowatość, stopień zawodnienia, itp. Dopuszcza się weryfikację ww. badań otworami małośrednicowymi, w oparciu o analizę procesu wiercenia i wychodu zwiercin z otworu. Dotyczy to szczególnie badań własności geomechanicznych i budowy geologicznej oraz zasięgu spękań skał otaczających wyrobiska komorowe i korytarzowe. Zasięg rozpoznania własności skał dla wyrobisk korytarzowych powinien być dokonany na głębokość co najmniej równą szerokości wyrobiska, nie mniej jednak niż 2,0 m. Zasięg rozpoznania własności skał dla wyrobisk komorowych powinien być dokonany na głębokość nie mniejszą niż 8,0 m w stropie tych wyrobisk i co najmniej 6,0 m w ociosach. 5. WYMAGANIA DOTYCZĄCE MATERIAŁÓW I ELEMENTÓW STOSOWANYCH DO KOTWIENIA Elementy obudowy kotwiowej powinny posiadać dopuszczenia uzyskane na podstawie odrębnych przepisów. Elementy te powinny być oznakowane zgodnie z treścią dopuszczenia. Każda partia elementów obudowy kotwiowej powinna być dostarczona z zaświadczeniem kontroli technicznej. Przy stosowaniu ładunków klejowych lub spoiw na bazie cementów mineralnych i innych komponentów należy każdorazowo sprawdzić datę ich produkcji oraz gwarantowany okres użytkowania

6 5.1. Kotwie wklejane stalowe Kotwie stalowe stosowane jako elementy obudowy wyrobisk górniczych w Kopalni Soli Wieliczka" powinny spełniać następujące wymagania: a) powinny być mocowane na całej swojej długości spoiwem żywicznym lub spoiwem na bazie cementów mineralnych a ich długość nie może przekroczyć 6,0 m, b) żerdź kotwiowa powinna być wykonana z pręta stalowego o wytrzymałości na rozciąganie nie mniejszej niż 350,0 MPa i zapewnić nośność kotwi co najmniej 100,0 kn, c) podkładka wraz z nakrętką, które podtrzymują skały górotworu powinny przenieść siłę nie mniejszą niż 60,0 kn. d) sposób zabudowy oraz ukształtowanie powierzchni żerdzi kotwi powinien zapewnić dokładne wymieszanie składników w przypadku stosowania jako spoiwa ładunków klejowych lub mineralnych na bazie cementów oraz uniemożliwiać wyciekanie spoiwa z przestrzeni między żerdzią a ściankami otworu kotwowego, e) na całej długości żerdzi nie powinno być widocznych uszkodzeń mechanicznych oraz korozji i zanieczyszczeń olejami, smarami itp. Część gwintowana żerdzi powinna być zabezpieczona przed uszkodzeniem mechanicznym oraz korozją Kotwie wklejane z tworzyw sztucznych Kotwie z tworzyw sztucznych stosowane jako elementy obudowy wyrobisk górniczych, a głównie wyrobisk komorowych powinny spełniać następujące wymagania: a) żerdź kotwiowa powinna posiadać wytrzymałość na rozciąganie nie mniejszą niż 350,0 MPa oraz zapewniać nośność kotwi nie mniejszą niż 100,0 kn dla kotwi stropowych, a 60,0 kn dla kotwi ociosowych, b) elementy kotwi takie jak: nakrętki, podkładki, uchwyty mocujące i podtrzymujące powinny przenieść siłę nie mniejszą niż 30,0 kn, c) sposób zabudowy kotwi powinien zapewnić dokładne wymieszanie składników w przypadku stosowania ładunków klejowych lub mineralnych na bazie cementów oraz uniemożliwiać wyciekanie spoiwa z przestrzeni pomiędzy żerdzią a ściankami otworu kotwiowego, d) na całej długości żerdzi nie powinno być widocznych uszkodzeń mechanicznych oraz zanieczyszczeń olejami, smarami, itp Kotwie linowe i strunowe stalowe mocowane w górotworze za pomocą spoiw płynnych Kotwie linowe lub strunowe stosowane jako elementy obudowy dodatkowej wyrobisk górniczych powinny spełniać następujące wymagania: a) długość i średnicę odcinka liny lub pęku strun stalowych należy dobrać w zależności od warunków geomechanicznych i górniczych oraz wymaganej nośności kotwi, b) liny i pęki strun stalowych powinny zapewniać nośność kotwi nie mniejszą niż 180,0 kn, - 6 -

7 c) zaciski, podkładki i inne elementy mocujące powinny przenieść siłę nie mniejszą niż 75% wymaganej nośności kotwi, d) sposób zabudowy kotwi powinien uniemożliwić wyciekanie spoiwa z przestrzeni między liną lub pękiem strun a ściankami otworu kotwowego oraz sedymentacją spoiwa cementowego, e) na całej długości liny lub pęku strun nie powinno być widocznych uszkodzeń mechanicznych ani zanieczyszczeń olejami, smarem itp Spoiwa do osadzania żerdzi kotwi Ładunki klejowe Ładunki klejowe na bazie żywic oraz cementów mineralnych, służące do osadzania kotwi, powinny spełniać następujące wymagania: a) ładunki klejowe stosowane do zamocowania żerdzi w otworze kotwiowym powinny charakteryzować się szybkim przyrostem wytrzymałości. Kotwie wklejane ładunkami żywicznymi powinny osiągnąć wymaganą nośność po czasie nie dłuższym niż 10 minut, b) wytrzymałość na ściskanie kleju na bazie żywic (w temperaturze C), po upływie 10 minut od wymieszania składników powinna wynosić nie mniej niż 10,0 MPa, c) ładunki klejowe na bazie cementów stosowane do mocowania żerdzi w otworze kotwiowym powinny osiągnąć wymaganą nośność po czasie nie dłuższym niż 24 godziny, d) ładunki żywiczne i cementowe mogą być stosowane tylko w okresie ważności gwarancji i z zachowaniem warunków dopuszczenia Spoiwa płynne Spoiwa płynne na bazie żywic lub cementów mineralnych przeznaczone do zatłaczania do otworów kotwiowych w celu zamocowania żerdzi kotwi powinny spełniać następujące wymagania: a) spoiwa mogą być stosowane tylko w okresie ważności gwarancji na wszystkie jego składniki i z zachowaniem warunków dopuszczenia, b) wytrzymałość na ściskanie spoiwa płynnego żywicznego mocującego kotew (w temperaturze C), po upływie 5 godzin od wymieszania składników powinna wynosić nie mniej niż 10,0 MPa, c) wytrzymałość na ściskanie spoiw na bazie cementów mineralnych (w temperaturze 20 C) powinna wynosić: - po upływie 5 godzin co najmniej 5,0 MPa, - po upływie 3 dni co najmniej 10,0 MPa, - po upływie 28 dni co najmniej 25,0 MPa. Spoiwo na bazie cementu magnezytowego Wieliczka I" należy stosować do utwierdzania kotew w górotworze, w którym występują szczeliny i rozwarstwienia natomiast nie występuje duże zawilgocenie tych skał. Klej cementowy KL winno się stosować: - 7 -

8 - do zabezpieczenia stropu i ociosów wyrobisk, w których nie występują, znaczne szczeliny i rozwarstwienia, - do mocowania do skał stropowych lub ociosowych wyrobiska elementów obudowy drewnianej, elementów wystroju komory itp. W górotworze, w którym występują szczeliny, a w czasie kotwienia stwierdza się zawilgocenie, szczeliny te należy wypełnić piankami cementowymi wykazującymi dużą odporność na działanie solanki Elementy konstrukcyjne obudowy współpracujące z kotwiami W celu zabezpieczenia stropu i ociosów wyrobisk górniczych można stosować we współpracy z kotwiami inne rodzaje obudów górniczych wyrobisk lub ich elementów (stropnice, podciągi, itp.) Opinka (siatka, powłoka ze spoiw wiążących) Opinka ma na celu zabezpieczenie przed wypadnięciem brył skalnych z przestrzeni między kotwiami. Jako opinkę można stosować np. siatkę z materiałów naturalnych, tworzyw sztucznych, metali lub powłokę ze spoiwa wiążącego. Siatka stosowana jako dodatkowe zabezpieczenie wyrobisk powinna spełniać następujące wymagania: a) bok oczka siatki nie powinien być większy niż 100,0 mm, b) w przypadku siatki metalowej musi być ona zabezpieczona przed korozją. Materiały te winny posiadać dopuszczenie do stosowania w kopalni soli. 6. ZASADY DOBORU OBUDOWY KOTWIOWEJ W celu dokonania doboru obudowy kotwiowej należy przeprowadzić pełne rozpoznanie warunków geologiczno-górniczych, w tym parametrów fizyko-mechanicznych skał górotworu otaczającego wyrobiska górnicze lub zespół wyrobisk, a także uwzględnić charakter i funkcje wyrobisk oraz ich wymiary. W Kopalni Soli Wieliczka ze względu na jej specyfikę oraz zróżnicowane metody jakimi posługiwano się w eksploatacji złóż soli (złoże pokładowe, złoże bryłowe) dobór obudowy kotwiowej, tj. określenie rodzaju kotwi, sposobu ich mocowania w górotworze (w tym receptury spoiwa w przypadku kotwi spoiwowych), długości kotwi, siatki kotwienia i kierunków zabudowy kotwi, itp., powinien być dokonywany indywidualnie dla każdego wyrobiska komorowego w oparciu o: a) wyniki badań geomechanicznych własności skał w rejonie jego lokalizacji, b) ocenę warunków górniczych, geologicznych i hydrogeologicznych w rejonie, c) ocenę stanu technicznego wyrobiska na podstawie obserwacji wizualnych, badań penetracyjnych w górotworze otaczającym, celem określenia m.in. rodzaju skał otaczających, grubości płaszcza solnego, stopnia szczelinowatości skał, szerokości filarów oraz grubości półek stropowych między wyrobiskami, itp. Opracowaną klasyfikację skał górotworu wielickiego otaczającego wyrobiska górnicze przedstawiono w tablicy

9 W klasyfikacji tej w zależności od warunków stropowych wyrobiska należy przyjąć następujący podział: a) Klasa I - warunki dobre do kotwienia stropu wyrobiska. b) Klasa II - warunki średnie do kotwienia stropu wyrobiska. c) Klasa III - warunki złe dla kotwienia stropu wyrobiska, możliwość słabej współpracy układu: kotew - górotwór przy braku skorupy solnej i występowanie zubrów solnych i iłowców marglistych. Kotwienie zależne od rodzaju warstw wyżej ległych od stropu bezpośredniego

10 KLASYFIKACJA SKAŁ ZŁOŻA WIELICKIEGO POD KĄTEM DOBORU OBUDOWY KOTWIOWEJ DO ZABEZPIECZENIA WYROBISK Warunki stropowe i proponowana ich klasyfikacja Warunki dobre Klasa I Warunki średnie Klasa II Warunki złe Klasa III WARUNKI GEOLOGICZNE - Budowa geologiczna górotworu w otoczeniu wyrobiska Hydrogeologiczne Litologia skał Występowanie przerostów skał płonnych Tektonika warstw Zawodnienie górotworu - skorupa solna bryły, - na zewnątrz skorupy skały złoża bryłowego i/lub - skorupa solna z soli pokładowych (pokłady soli spiżowej, szybikowej, zielonej) - skorupa solna bryły, - na zewnątrz skorupy żubry solne i/lub - pokłady soli spiżowej, szybikowej i zielonej - skorupa solna bryły - na zewnątrz skorupy zubry solne, iłowce margliste, lub - całkowity brak skorupy solnej, wyłączne występowanie żubrów solnych i iłowców marglistych w złożu pokładowym - brak przerostów lub znikoma ilość poniżej 10 cm/m stwierdzone w otworach kontrolnych wierconych w ilości 1 otwór na m 2 kotwionej powierzchni, w złożu bryłowym - przewaga występowania zubrów solnych nad iłowcami marglistymi, w złożu pokładowym - przeciętna ilość, tj. do 30 cm/m stwierdzone w otworach kontrolnych wierconych w ilości 1 otwór na m 2 kotwionej powierzchni, w złożu bryłowym - równomierność występowania zubrów solnych i iłowców marglistych liczne, powyżej 50 cm/m stwierdzone w otworach kontrolnych wierconych w ilości 1 otwór na m 2 kotwionej powierzchni, w złożu bryłowym - przewaga iłowców marglistych nad zubrami w złożu pokładowym - brak zaburzeń, w złożu bryłowym - brak zawilgoceń zubry solne z małą ilością żył soli włóknistej i anhydrytu w złożu pokładowym - nieliczne i małe deformacje warstw (zmienne i małe kąty upadu), w złożu bryłowym - zubry solne z małą ilością żył soli włóknistej i anhydrytu w złożu pokładowym - liczne i duże deformacje ciągłe warstw (bardzo zmienne i duże kąty upadu), deformacje nieciągłe (skoki) warstw płonnych, obecność licznych żył w soli i anhydrytu w zubrach solnych pojedyncze wykroplenia do 30 kr/min, lokalne zawilgocenia maksymalnie do 30% kotwionej powierzchni ciągłe wykroplenia powyżej 30 kr/min., zawilgocenia powyżej 30% kotwionej powierzchni TABLICA 1 Warunki górnicze Występowanie spękań, szczelin, rozwarstwień Brak spękań lub pojedyncze rozwarstwienia maksymalnie 1 mm/m, stwierdzone w otworach kontrolnych wierconych w ilości 1 otwór na m 2 kotwionej powierzchni Nieliczne spękania widoczne na powierzchni lub rozwarstwienia powyżej 1 mm/m, stwierdzone w otworach kontrolnych wierconych w ilości 1 otwór na m 2 kotwionej powierzchni Gęste spękania widoczne na powierzchni lub rozwarstwienia powyżej 5 mm/m, stwierdzone w otworach kontrolnych wierconych w ilości 1 otwór na m 2 kotwionej powierzchni

11 6.1. Dobór siatki kotwienia i zasady kotwienia W oparciu o proponowaną klasyfikację skał stropowych wyrobiska oraz dotychczasowe doświadczenie KS Wieliczka, związane z zabezpieczeniem stropu wyrobisk komorowych przy doborze parametrów obudowy kotwiowej, należy dobrać jej główny parametr - siatkę kotwienia regularnego (modyfikowaną np.: rombową, trójkątną): - dla stropu I klasy - 1,0 1,5 m x 1,0 1,5 m ± 0,2 m, - dla stropu II klasy - 0,7 1,0 m x 0,7 1,0 m ± 0,2 m, - dla stropu III klasy - 0,5 m x 0,5 m ± 0,1 m.- jeżeli występuje możliwość jego zabezpieczenia obudową kotwiową. W innym przypadku należy odstąpić od kotwienia i zastosować obudowę drewnianą lub np. lokalnie obudowę mieszaną: konstrukcję drewnianą + kotwie długie. Sposób kotwienia stropu wyrobisk komorowych wykonanych w bryle soli zielonej uzależniony jest m.in. od miąższości pozostawionego płaszcza (skorupy) solnego, jego zasięgu oraz nachylenia. Stąd też proponuje się przyjąć następujące zasady: - jako cel podstawowy należy przeprowadzić kotwienie krawędzi przyociosowych stropu komory, - w przypadku silnie wysklepionej płyty stropowej zagęszczenie przyjętej siatki kotwienia wzdłuż linii przyociosowej do 0,5 m, w pozostałej centralnej części stropu zastosować przyjętą siatkę dla danej klasy stropu, kierunek zabudowy kotew w górotworze otaczającym wyrobisko winien uwzględniać kierunki uławicenia skał górotworu tj. należy unikać zabudowy kotew równolegle lub w sposób bliski równoległego do tych kierunków, - w przypadku stwierdzenia wierceniami płyty stropowej o miąższości przekraczającej 5,0 m oraz jej dobrego stanu technicznego należy odstąpić od kotwienia tego stropu. W przypadku wyrobisk komorowych wykonanych w złożu pokładowym siatka kotwienia stropu winna być generalnie jednakowa na całej powierzchni stropu. Kotwienie stropu w pokładzie soli spiżowej, rzadziej w szybikowej winno być wykonane sklepieniowo w postaci tzw. jeża (wachlarza) kotwie odchylone w strefie przyociosowej w kierunku ociosów. Ewentualne zagęszczenie przyjętej siatki kotwienia powinno być realizowane przy krawędziach odsłonięć żubrowych. Kotwienie ociosów wyrobisk komorowych W przypadku ociosów wyrobisk komorowych w zależności od budowy geologicznej skał, stanu technicznego, ociosów oraz konfiguracji ich powierzchni winno się je zakotwić w siatce kotwienia regularnej lub rombowej (uwzględniającej ww. elementy) 1,0 1,5 m x 1,0 1,5 m ± 0,2 zabudowując kotwie w rzędach przy czym pierwszy rząd winien być na wysokości min. 1,0 m powyżej powierzchni spągu, a ostatni 0,5 m poniżej powierzchni stropu wyrobiska

12 6.2. Dobór pozostałych parametrów obudowy kotwiowej Długość kotew (żerdzi) Zgodnie z dotychczasową praktyką w KS Wieliczka do zabezpieczenia wyrobisk stosuje się: 1) Kotwie krótkie o długości do 2,2 m (kotwienie płytkie) do: a) zabezpieczania wyrobisk korytarzowych, b) doraźnego mocowania odspajających się fragmentów calizny solnej stropu lub ociosu wyrobisk komorowych i korytarzowych, c) mocowanie innych elementów obudowy wyrobisk. 2) Kotwy długie powyżej 2,2 m (kotwienie głębokie) do: a) zabezpieczenia stropu i ociosów wyrobiska w celu jego wzmocnienia, b) podwieszania odspajających skał stropu bezpośredniego do zwięzłych i mocnych skał wyżej leżących, c) mocowania spękanych lub odspajających się fragmentów płaszcza solnego pozostawionego w trakcie eksploatacji brył solnych jako naturalna obudowa wyrobiska, do niespękanych dalszych warstw skał stropu lub ociosów wyrobiska. Dobór długości kotew obudowy kotwiowej dla ww. wyrobisk komorowych uzależniony jest szczególnie od uwarunkowań geologiczno-górniczych i hydrogeologicznych w tym: - rodzaju skał górotworu otaczającego wyrobisko, - umiejscowienia warstw skał zwięzłych i mocnych w tym górotworze, stanu techniczny wyrobiska, - grubości płaszcza solnego i jego stanu technicznego, - szerokości filarów między wyrobiskiem zabezpieczanym a wyrobiskami wyżej położonymi, - grubość półek stropowych między wyrobiskiem zabezpieczanym a wyrobiskiem wyżej położonym. Uwzględniając ww. czynniki do zabezpieczenia wyrobisk proponuje się stosować następujące długości kotew: a) dla stropu i ociosów wyrobisk korytarzowych - minimum 1,6 m (kotwy stalowe lub epoksydowe), b) dla stropu wyrobisk komorowych od 6,0 m do 12,0 m (głównie kotwy epoksydowe), c) dla ociosów wyrobisk komorowych od 6,0 m do 10,0 m (głównie kotwy epoksydowe). Przy czym w wyrobiskach komorowych wykonanych w złożu pokładowym z płaszczyznami stropu silnie rozwarstwionymi zastosować kotwy stalowe o długości do 6,0 m w celu kotwienia wstępnego. Kotwienie zasadnicze (obudowa ostateczna) wykonać kotwiami długimi powyżej 6,0 m jw. W przypadku stwierdzenia destrukcji stropu zabezpieczonego obudową ostateczną należy zastosować kotwie linowe lub strunowe o długości większej o minimum 20% od kotew obudowy ostatecznej. Przy czym siatka kotwienia tymi kotwiami nie może być większa niż 3,0 x 3,0 m

13 Doboru obudowy kotwiowej wyrobisk komorowych dokonuje się na etapie Projektu Technicznego ich zabezpieczenia, zatwierdzonego do stosowania przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego. 7. WYKONYWANIE OBUDOWY KOTWIOWEJ 7.1. Zasady ogólne Na wykonanie obudowy kotwiowej składają się: wiercenie otworów lub służących do zamocowania kotwi, osadzanie kotwi (zakładanie ładunków klejowych, osadzanie żerdzi, zatłaczanie spoiwa) oraz montaż elementów dodatkowych (podkładka, nakrętka, uchwyt mocujący, opinka, itp.). Przy wykonywaniu obudowy kotwiowej należy przestrzegać następujących ogólnych zasad: a) kotwie należy zakładać zgodnie z zaprojektowanym schematem (siatką) kotwienia, b) przy krawędziach łączących płaszczyzny wyrobiska: (strop, ociosy, spąg), kotwie należy zabudowywać minimum 0,5 m od tych krawędzi, c) sposób zabudowy kotwi w stropie i ociosach winien być zgodny z dokonanym doborem obudowy kotwiowej i przedstawionym w projekcie technicznym zabezpieczenia wyrobiska Wiercenie otworów kotwiowych Otwory kotwiowe należy wiercić zgodnie z dobranym schematem zabudowy kotwi. Średnicę otworów kotwiowych należy dobierać w zależności od średnicy żerdzi kotwi, przy czym należy dążyć do możliwie najmniejszej różnicy ww. średnic, tak aby grubość warstwy kleju między żerdzią a wewnętrzną powierzchnią otworu była możliwie jak najmniejsza i zgodna z zaleceniami producenta. Po odwierceniu otworu na całą wymaganą długość należy z niego dokładnie usunąć nagromadzone zwierciny. Urządzenia do wiercenia otworów muszą mieć dopuszczenie do stosowania w podziemnych zakładach górniczych Osadzanie kotwi o zamocowaniu ciągłym ładunkami klejowymi Po odwierceniu otworu kotwiowego należy wprowadzić do niego ładunki klejowe (żywiczne lub na bazie cementów mineralnych). Następnie wprowadza się żerdź kotwową do otworu ruchem posuwisto-obrotowym, celem wymieszania składników spoiwa znajdujących się w ładunkach. Ilość ładunków klejowych wprowadzona do otworu powinna być tak dobrana, aby zapewnić wypełnienie spoiwem całego otworu po wprowadzeniu do niego żerdzi kotwiowej. Czas mieszania składników żywicznych wynosi od kilku do kilkunastu sekund. Czas mieszania składników na bazie cementów mineralnych wynosi kilka minut Osadzanie kotwi o zamocowaniu ciągłym spoiwem Dla spoiw płynnych: spoiwo magnezytowe, glinowe, cementowe Po odwierceniu otworu kotwiowego, na jego wlocie należy zabudować głowicę iniekcyjną przeznaczoną do zatłaczania spoiwa płynnego. Następnie wprowadzić do otworu w głowicy żerdź kotwi

14 posiadającą otwór odpowietrzający lub żerdź pełną, z przymocowaną do niej elastyczną rurką odpowietrzającą po czym wylot otworu należy uszczelnić. Zatłaczanie spoiwa, przygotowanego w urządzeniu do mieszania składników spoiw (mieszalniku), do otworu kotwiowego dokonać należy za pomocą pompy. Wartość ciśnienia zatłaczanego spoiwa płynnego do otworu kotwiowego wynosi od 0,5 do 1,0 MPa i uzależniona jest od głębokości otworu oraz szczelinowatości skał stropowych lub ociosowych oraz gęstości spoiwa Dla klejów cementowych np. KL Po wywierceniu otworu kotwiowego w pierwszej kolejności należy zatłoczyć klej cementowy bezpośrednio z mieszalnika pompą z wężem, a następnie do otworu wprowadzić żerdź kotwi. Wszystkie urządzenia do zatłaczania spoiwa muszą mieć dopuszczenia do stosowania w podziemnych zakładach górniczych. 8. ORGANIZACJA NADZORU Dla zapewnienia właściwej organizacji stosowania obudowy kotwiowej Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego wyznacza osobę dozoru wyższego, której zakres czynności służbowych obejmuje nadzór nad całością zagadnień dotyczących obudowy kotwiowej w kopalni i określa zakres jego obowiązków w tym względzie. Zakres obowiązków powinien obejmować m.in.: a) przygotowanie materiałów stanowiących podstawę do podejmowania decyzji odnośnie doboru obudowy, b) nadzór nad prawidłowym jej wykonawstwem, c) nadzór nad szkoleniem załogi i dozoru kopalni w zakresie wykonawstwa i kontroli obudowy kotwiowej, d) współpracę z wykonawcą projektu technicznego zabezpieczenia wyrobiska, w skład którego wchodzi dobór obudowy kotwiowej oraz w miarę potrzeb podczas wykonywania obudowy i eksploatacji wyrobiska (nadzór autorski). 9. KONTROLA OBUDOWY KOTWIOWEJ I SPRZĘTU DO KOTWIENIA Kontrola obudowy kotwiowej i sprzętu do kotwienia na etapie sprawdzania elementów kotwi, wykonywania oraz kontroli bieżącej i okresowej obejmuje: a) kontrolę elementów obudowy, w tym stopień skorodowania kotwi, b) sprawdzenie zgodności wykonania elementów obudowy z dopuszczeniem, w tym komponentów spoiwa, c) sprawdzenie prawidłowości zabudowy kotwi w zakresie zgodności z projektem technicznym zabezpieczenia wyrobiska (w tym z kartami nadzoru autorskiego), technologią zabudowy oraz zasadami kotwienia dla wyrobisk korytarzowych i komorowych,

15 d) ocenę zachowania się kotwi (przechodzenie łbów przez podkładki, zrywanie lub zgięcie łbów, występowanie kotwi nadmiernie poluzowanych, wyginanie podkładek, procentowy udział kotwi uszkodzonych, itp.), e) kontrolę stateczności wyrobisk, f) sprawdzenie stanu technicznego sprzętu do kotwienia. 10. KONTROLA STATECZNOŚCI WYROBISK ZABEZPIECZONYCH OBUDOWĄ KOTWIOWĄ Ogólne zasady dotyczące prowadzenia kontroli stateczności wyrobisk w obudowie kotwiowej Stateczność wyrobisk zabezpieczonych obudową kotwiową powinna być kontrolowana na bieżąco przez dozór górniczy oraz okresowo przez osoby wyznaczone przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego. Szczegółową lokalizację miejsc prowadzenia badań oraz zakres i częstotliwość pomiarów ustala Kierownik Działu Robót Górniczych. Bieżąca kontrola obejmuje obserwację wizualną wyrobisk w obudowie kotwiowej. Kontroli powinno być poddane całe wyrobisko. Podczas jej prowadzenia należy zwrócić szczególną uwagę na stan techniczny elementów obudowy oraz występowanie w wyrobisku objawów niszczenia otaczającego je górotworu, tj: a) stan obudowy kotwiowej, w tym końcówek żerdzi, podkładek i nakrętek, opinki, itp. Ocenić należy zakres niszczenia obudowy i skorodowania jej elementów metalowych (zerwane nakrętki, wygięte podkładki, odpadające fragmenty opinki itp.), b) widoczne w wyrobisku odspojenia skał stropu i ociosów, spękania, rozwarstwienia i przerosty skał płonnych, a także wypiętrzanie spągu i inne przejawy wzmożonej deformacji wyrobiska. W wyrobiskach komorowych podczas prowadzenia kontroli ich stanu należy szczególną uwagę zwrócić na: - stan krawędzi filarów, - spodnią i czołową część podcięć i tzw. przewieszonych ociosów, - krawędzie wlotów szybików i wyrobisk chodnikowych, - powierzchnie stropu w miejscach maksymalnej strzałki ugięcia. Okresową kontrolę wyrobiska oraz jego obudowy kotwiowej powinny przeprowadzać wyznaczone do tego celu osoby dozoru górniczego lub służby mierniczej co najmniej raz na pół roku. Kontrola ta powinna obejmować: a) obserwacje wizualne stanu technicznego wyrobiska i jego obudowy, b) pomiary konwergencji pionowej i poziomej, c) pomiary rozwarstwienia skał za pomocą rozwarstwieniomierzy oraz ich weryfikacja wyników pomiarów poprzez badania endoskopowe otworów badawczych wykonanych w sąsiedztwie rozwarstwieniomierzy

16 Wszystkie poczynione obserwacje nowych lub zmiany już zarejestrowanych zjawisk należy odnotować w Karcie rozwarstwienia kontroli obudowy kotwiowej. Identyfikacja miejsc koniecznego wzmocnienia obudowy winna być dokonywana szczególnie na podstawie wyników kontroli stateczności wyrobisk, a zwłaszcza na podstawie wyników badań rozwarstwienia i wziernikowania otworów badawczych. W przypadku gdy wyniki kontroli oraz obserwacji stateczności wyrobisk będą podstawą do uzasadnionego podejrzenia o zapoczątkowaniu procesu mogącego doprowadzić do utraty ich stateczności, Kierownik Działu Robót Górniczych powinien zalecić zwiększenie częstotliwości prowadzenia kontroli do czasu podjęcia ostatecznych decyzji w sprawie określenia przyczyn wystąpienia niekorzystnych zjawisk i likwidacji zagrożenia Badania i pomiary Pomiary nośności kotwi należy realizować za pomocą wyrywarki (hydraulicznej lub mechanicznej), posiadającej dopuszczenie do stosowania w podziemnych zakładach górniczych. Badania nośności kotwi należy wykonywać jednorazowo, tj. należy je prowadzić na jednej z 40-stu szt. kotwi zabudowanych w danym wyrobisku. Kotwie do badań ustala osoba dozoru górniczego, wyznaczona przez KRZG do sprawowania kontroli w zakresie obudowy kotwowej w porozumieniu z prowadzącym projekt zabezpieczenia. Badając nośność kotwi należy obciążać je siłą do 100,0 kn - dla kotwi z żerdzią (stalową lub z tworzywa sztucznego) i 180,0 kn dla kotwi linowej lub strunowej. W przypadku stwierdzenia braku nośności badanej kotwi należy dodatkowo przeprowadzić badania kontrolne na pozostałych kotwiach przyjmując zwiększoną liczbę badań obejmującą jedną na 20 szt. kotwi zabudowanych w wyrobisku. W przypadku stwierdzenia nośności kolejnych 3 kotwi, można dalsze sprawdzanie obudowy prowadzić według pierwotnej procedury badawczej. Wyniki pomiarów nośności kotwi należy odnotować w Karcie kontroli nośności obudowy kotwiowej. Pomiary rozwarstwienia skał należy prowadzić na stanowiskach pomiarowych, których lokalizację dobiera się w zależności od potrzeb i warunków geologiczno-górniczych. Wykonuje się je za pomocą rozwarstwieniomierzy (mechanicznych lub elektronicznych). Pomiary rozwarstwiania skał należy prowadzić z częstotliwością co najmniej raz na pół roku a ich wyniki należy odnotować w Karcie kontroli rozwarstwienia stropu lub ociosów. W przypadku stwierdzenia przyrostu rozwarstwienia, który stanowić będzie podstawę do uzasadnionego podejrzenia o zapoczątkowaniu procesu mogącego doprowadzić do utraty stateczności wyrobisk, należy zwiększyć częstotliwość pomiarów. Niezbędne będzie przeprowadzenie jednocześnie badań dodatkowych dla weryfikacji tych wyników. Badania weryfikacyjne wskazań rozwarstwieniomierzy należy przeprowadzić poprzez wziernikowanie otworów badawczych (endoskopem optycznym lub kamerą pracującą w podczerwieni) z zapisem elektronicznym wyników badań

17 Otwory badawcze do wziernikowania winny być o długości większej od wysokości kotwienia i zlokalizowane w możliwie najbliższej odległości (do ok. 1,0 m) od stanowiska pomiaru rozwarstwienia skał. Otwory badawcze należy utrzymywać drożne przez cały okres prowadzenia badań. Badania endoskopowe należy przeprowadzać również przy rozpoznawaniu warunków geologicznych (zasięgu zmian destrukcyjnych w stropie i ociosach) podczas wykonywania projektu technicznego zabezpieczenia wyrobiska obudową kotwiową. W przypadku braku możliwości ich wykonania na ww. etapie, należy je przeprowadzić w trakcie wykonywania obudowy celem weryfikacji warunków geologiczno-górniczych oraz zasięgu spękań w stropie i ociosach zabezpieczanego wyrobiska, a tym samym weryfikacji doboru obudowy kotwiowej. Wyniki pomiarów badań endoskopowych należy odnotować w Karcie endskopowej penetracji otworu badawczego. Pomiary konwergencji pionowej i poziomej wykonuje się przy pomocy konwergometrów lub dalmierzy różnej konstrukcji. Dla wyrobiska komorowego zaleca się przeprowadzać go za pomocą dalmierzy laserowych, szczególnie przy znacznej wysokości wyrobiska. Liczba przekrojów pomiarowych zależna jest od wymiarów geometrycznych wyrobiska. W przekroju pomiarowym należy zastabilizować reper spągowy, z którego będą prowadzone pomiary przemieszczania się stropu i ociosów. W stropie należy wyznaczyć co najmniej trzy punkty pomiarowe, przy czym jeden należy zlokalizować pionowo nad reperem spągowym oraz co najmniej dwa punkty pomiarowe w ociosach. W uzasadnionych przypadkach, wynikających przede wszystkim z nietypowej geometrii komór, schemat rozmieszczenia punktów pomiarowych w przekrojach może być inny. Dla wyrobisk korytarzowych zaleca się przeprowadzić pomiary za pomocą konwergometrów mechanicznych linkowych. Liczba przekrojów pomiarów zależna jest od długości wyrobiska i potrzeb wynikających z warunków geologiczno-górniczych. W przekroju pomiarowym należy zastabilizować jeden reper stropowy (zabudowany w osi wyrobiska) oraz dwa repery ociosowe zabudowane na przeciwległych ociosach i na wysokości 1/2 wysokości wyrobiska w danym przekroju. W celu dokonania pomiaru konwergencji pionowej w wyrobisku należy między reperami ociosowymi rozciągnąć poziomo linkę (metalową lub z tworzywa sztucznego), a do repera stopowego podwiesić przymiar liniowy z naniesioną podziałką milimetrową. Długość tego przymiaru winna być znacznie większa od połowy wysokości wyrobiska w danym przekroju pomiarowym. Pomiaru konwergencji pionowej dokonuje się poprzez kolejne odczyty wielkości przemieszczenia się przymiaru w stosunku do rozciągniętej linki. Decyzję w sprawie sposobu zabudowy (nanoszenia) punktów pomiarowych w stropie i ociosach oraz reperem spągowego w przekrojach pomiarowych, a także liczby przekrojów pomiarowych w danym wyrobisku i ich lokalizacji oraz sposobu prowadzenia pomiarów podejmuje Kierownik Działu Robót Górniczych w porozumieniu z Kierownikiem Służby Mierniczej. Pomiary powinno się prowadzić z częstotliwością co najmniej raz na pół roku, poprzedzając je pomiarami niwelacyjnymi reperów spągowych. Wyniki pomiarów należy odnotować w Karcie pomiarów

18 konwergencji pionowej i poziomej. W przypadku stwierdzenia przyrostu przemieszczeń, będącego podstawą do uzasadnionego podejrzenia o zapoczątkowaniu procesu mogącego doprowadzić do utraty ich stateczności, należy zwiększyć ich częstotliwość pomiarów, a decyzję w tej sprawie podejmuje Kierownik Działu Robót Górniczych Dokumentowanie wyników kontroli i pomiarów Wyniki kontroli należy dokumentować w: - Książkach raportowych w zakresie kontroli wizualnej dokonywanych przez osoby dozoru ruchu (kontrole bieżące), - Kartach kontroli wyrobiska według przyjętych w KS Wieliczka wzorów - w zakresie kontroli okresowych prowadzonych przez osoby wyznaczone przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego. Karty pomiarowe powinny być przechowywane w dziale robót górniczych właściwego rejonu do czasu likwidacji wyrobiska. 11. ODPOWIEDZIALNOŚĆ OSÓB WYKONUJĄCYCH I KONTROLUJĄCYCH PRAWIDŁOWOŚĆ KOTWIENIA Odpowiedzialność osób wykonujących obudowę Górnik przodowy, zespołu wykonującego roboty kotwiowe, odpowiada za: a) dokładną obrywkę skał, b) właściwy dobór narzędzi wiercących, c) sprawdzenie stanu technicznego sprzętu do kotwienia, d) stosowanie zatwierdzonej technologii zabudowy kotwi, Odpowiedzialność osób dozoru ruchu: Osoby dozoru odpowiadają za: a) zapewnienie bezpiecznego wykonywania wszystkich czynności związanych z kotwieniem wyrobisk, b) zabudowę kotwi zgodnie z zasadami kotwienia, c) bieżącą kontrolę prawidłowości procesu kotwienia, d) wizualną kontrolę zachowania się obudowy kotwiowej, e) instruowanie i kontrolowanie podległych pracowników, w zakresie wykonywania obudowy kotwiowej Odpowiedzialność osób wyznaczonych do sprawowania kontroli w zakresie obudowy kotwowej Osoby wyznaczone przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego do sprawowania kontroli w zakresie obudowy kotwowej odpowiadają za: a) kontrolę zgodności wykonywania obudowy z książką obudowy i projektem technicznym zabezpieczenia wyrobiska, zawierającym dobór obudowy kotwiowej,

19 b) kontrolę zachowania się zabudowanych kotwi, c) oznaczenie kontrolowanych kotwi, d) wykonywanie badań nośności zabudowanych kotwi, e) prowadzenie kontroli stateczności wyrobisk (pomiarów rozwarstwienia, przemieszczeń konturów wyrobiska, itp.). 12. ZASADY POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU STWIERDZENIA NIEPRAWIDŁOWOŚCI W ZAKRESIE STOSOWANIA OBUDOWY KOTWIOWEJ LUB POGORSZENIA SIĘ WARUNKÓW GÓRNICZO-GEOLOGICZNYCH 1. W razie stwierdzenia nieprawidłowości przy wykonywaniu obudowy kotwiowej, bądź niezgodności warunków stosowania tej obudowy z dokumentacją techniczną (projektem technicznym zabezpieczenia wyrobiska), przodowy oraz każda osoba dozoru ruchu bądź kierownictwa kopalni obowiązana jest zatrzymać dalsze wykonywanie robót. 2. W zależności od rodzaju stwierdzonych nieprawidłowości, w danym wyrobisku należy podjąć prace związane z doprowadzeniem obudowy do stanu prawidłowego. W przypadku powstania zagrożenia należy wycofać załogę, zabezpieczyć dojścia do zagrożonego rejonu i powiadomić o podjętych działaniach osoby dozoru ruchu lub kierownictwa kopalni. 3. W przypadku gdy na kontrolowanych odcinkach wyrobisk więcej niż 20% badanych kotwi wykazuje nośność niższą od wymaganej lub gdy w wyrobisku wystąpiło pogorszenie się warunków górniczo-geologicznych, należy górotwór dodatkowo wzmocnić przez prze kotwienie w miejscach stwierdzonych nieprawidłowości lub zastosować inny rodzaj obudowy tj. zagęścić siatkę kotwienia i zwiększyć długość kotwi lub zastosować obudowę dodatkową z długich kotwi linowych lub strunowych