Instrukcja obsługi Klimatyzator

Transkrypt

1 F Instrukcja obsługi Klimatyzator POWER TIMER Urządzenia zewnętrzne Urządzenia wewnętrzne CS-PW12GKX CU-PW12GKX CS-PW9GKX CU-PW9GKX Przed rozpoczęciem korzystania z urządzenia należy dokładnie zapoznać się z niniejszą instrukcją oraz zachować ją na przyszłość. SKRÓCONA INSTRUKCJA OBSŁUGI 2008 Panasonic Home Appliances Air-Conditioning (Guangzhou) Co., Ltd. Nieautoryzowane kopiowanie i rozpowszechnianie stanowi naruszenie prawa.

2 ZALECENIA DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA DEFINICJE Instrukcje, do których należy się zastosować, zostały oznaczone następującymi symbolami: Ten symbol oznacza czynności, które są ZABRONIONE. Te symbole oznaczają czynności, które są WYMAGANE. Aby zapobiec zagrożeniu zdrowia, zdrowia innych osób lub uszkodzeniu urządzenia należy stosować się do poniższych zaleceń. Niewłaściwa obsługa wynikająca z nieprzestrzegania instrukcji może powodować zranienia lub uszkodzenia, których stopień został sklasyfikowany poniżej: Ostrzeżenie Ten znak oznacza zagrożenie śmiercią lub poważnym uszkodzeniem ciała. Uwaga Ten znak ostrzega o możliwości zranienia się lub uszkodzenia urządzenia. Pilot zdalnego sterowania Nie należy korzystać z akumulatorów (Ni-Cd). Nie należy pozwalać dzieciom na zabawę pilotem zdalnego sterowania, aby zapobiec możliwości przypadkowego połknięcia przez nie baterii. Baterie należy wyjąć z pilota, jeżeli urządzenie nie będzie używane przez dłuższy czas. Aby zapobiec uszkodzeniu pilota nowe baterie tego samego typu należy instalować pamiętając o właściwej polaryzacji. Jednostka wewnętrzna Nie należy samodzielnie instalować, demontować oraz reinstalować urządzenia. Niewłaściwa instalacja może spowodować wycieki, porażenie prądem lub pożar. Wykonanie instalacji należy powierzyć fachowcowi. Nie wolno wkładać palców lub innych przedmiotów do modułów urządzenia. Nie należy próbować naprawiać urządzenia samodzielnie. Wlot powietrza Jednostka wewnętrzna Nie wolno instalować urządzenia w pomieszczeniu o atmosferze zagrożonej wybuchem. Nie wolno myć urządzenia wodą, benzenem, rozpuszczalnikiem lub proszkiem czyszczącym. Nie wolno używać urządzenia do innych celów, takich jak np. konserwacja żywności. Na wprost wylotu powietrza nie wolno umieszczać urządzeń z otwartym ogniem. Nie należy wystawiać się przez dłuższy czas na bezpośrednie działanie strumienia zimnego powietrza. Należy upewnić się, że rurka odprowadzająca wodę jest właściwie podłączona. W innym przypadku mogą wystąpić wycieki. Pomieszczenie należy regularnie wietrzyć. 2 Zasilanie Nie wolno korzystać z tego samego gniazdka sieciowego do zasilania innego urządzenia. Nie wolno modyfikować kabla zasilającego. Nie wolno korzystać z przedłużaczy. Nie wolno obsługiwać wilgotnymi rękoma. Nie wolno włączać lub wyłączać urządzenia za pomocą wtyczki zasilającej. Należy uważnie podłączać wtyczkę zasilającą. Należy używać zalecanego przewodu zasilającego. Jeżeli kabel zasilający zostanie uszkodzony, musi zostać wymieniony przez autoryzowany serwis producenta lub osobę o odpowiednich kwalifikacjach w celu uniknięcia ryzyka porażenia prądem. Wtyczkę zasilającą należy regularnie oczyszczać ze zgromadzonego kurzu za pomocą suchej szmatki. To urządzenie musi być uziemione oraz zainstalowane w sieci z wyłącznikiem różnicowo-prądowym. W innym przypadku w wyniku uszkodzenia urządzenie może spowodować porażenie prądem lub pożar. W nagłym przypadku lub w przypadku niewłaściwego zachowywania się urządzenia (dym, nietypowy zapach itp), należy wyłączyć zasilanie i odłączyć urządzenie od sieci zasilającej oraz skontaktować się z serwisem. Jednostka zewnętrzna Do wnętrza urządzenia nie wolno wkładać palców ani innych przedmiotów. Obracające się elementy mogą spowodować zranienie. Wylot powietrza Wlot powietrza Wlot powietrza Wylot powietrza Zasilanie Odłączając urządzenie od sieci nie wolno ciągnąć za wtyczkę. Przed naprawą lub konserwacją należy wyłączyć zasilanie i odłączyć urządzenie od sieci. Jeżeli urządzenie nie będzie wykorzystywane przez dłuższy czas, należy wyłączyć zasilanie i odłączyć urządzenie od sieci. Niniejszy klimatyzator jest wyposażony w zabezpieczenie przeciwprzepięciowe. Jednak w celu dodatkowej ochrony przed uszkodzeniem podczas wyjątkowo intensywnych wyładowań atmosferycznych może istnieć potrzeba odłączenia go od sieci zasilającej. Nie wolno dotykać klimatyzatora podczas wyładowań burzowych, ponieważ może to spowodować porażenie prądem. Jednostka zewnętrzna Nie wolno siadać, stawać lub umieszczać jakichkolwiek obiektów na jednostce zewnętrznej. Nie należy dotykać ostrych aluminiowych krawędzi. Należy upewnić się, że rurka odprowadzająca wodę jest właściwe podłączona. W innym przypadku mogą wystąpić wycieki. Po dłuższym okresie użytkowania należy upewnić się, że rama instalacyjna nie jest uszkodzona.

3 INFORMACJE PRAWNE Urządzenie nie jest przeznaczone do obsługi przez osoby (łącznie z dziećmi) o obniżonych możliwościach fizycznych, sensorycznych lub umysłowych lub osoby nieprzeszkolone i niedoświadczone, o ile nie zostały odpowiednio poinstruowane przez osobę odpowiedzialną za ich bezpieczeństwo. Dzieci powinny korzystać z urządzenia pod nadzorem w celu upewnienia się, że nie wykorzystają go do zabawy. WARUNKI PRACY Klimatyzator powinien być użytkowany w następujących zakresach temperatur. Wewnętrzna Zewnętrzna Temperatura ( C) *DBT *WBT *DBT *WBT Maksymalna CHŁODZENIE Minimalna Maksymalna OGRZEWANIE Minimalna UWAGA: To urządzenie nie nadaje się do całodobowej ciągłej pracy w trybie ogrzewania przy temperaturze zewnętrznej poniżej -5 C. Jeżeli temperatura zewnętrzna spadnie poniżej -5 C, a urządzenie jest nadal użytkowane poza podanymi powyżej zakresami, może zamarznąć i przerwać pracę w celu ochrony przed uszkodzeniem. * DBT: Temperatura suchego termometru * WBT: Temperatura wilgotnego termometru Dziękujemy za nabycie klimatyzatora Panasonic SPIS TREŚCI ZALECENIA DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA 2 INFORMACJE PRAWNE 3 WIELOURZĄDZENIOWY SYSTEM KLIMATYZACJI 4 WYGLĄD I OBSŁUGA URZĄDZENIA 5~7 KONSERWACJA I CZYSZCZENIE 8 ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW 9 SCHEMAT OBSŁUGI IV str. okładki POLSKI Wymiana lub instalacja wtyczki zasilającej powinna być przeprowadzana wyłącznie przez autoryzowany/wykwalifikowany personel. Żyły w głównym przewodzie zasilającym są pokolorowane według poniższego kodu: Złącza Czerwony Żyły fazowa kolory (standard Wlk. Brytanii) brązowa Czarny Zielono/Żółty zerowa uziemienie niebieska zielono-żółta Kolory żył mogą się różnić w zależności od schematu kodu okablowania obowiązującego w danym kraju. UWAGA: Ilustacje zamieszczone w niniejszej instrukcji obsługi zostały wykonane wyłącznie w celach informacyjnych i mogą różnić się od rzeczywistego wyglądu urządzenia. Urządzenie może także bez powiadomienia ulegać zmianom mającym na celu dalsze udoskonalenia. Informacja dla użytkowników o utylizacji zużytego sprzętu oraz wyczerpanych baterii Pb Niniejsze symbole umieszone na produktach, opakowaniu i/lub towarzyszącej im dokumentacji oznaczają, że to zużyte urządzenie elektryczne i elektroniczne nie może być usuwane łącznie z odpadami pochodzącymi z gospodarstwa domowego. W celu odpowiedniego traktowania, odzyskiwania i recyklingu starych produktów i zużytych baterii należy oddać je w odpowiednich punktach zbiórki, zgodnie z przepisami obowiązującymi w danym kraju oraz dyrektywami 2002/96/EC i 2006/66/EC. Właściwa utylizacja tych urządzeń i baterii pozwala na ochronę cennych zasobów naturalnych i zmniejsza szkodliwy wpływ na ludzkie zdrowie oraz środowisko, który może mieć miejsce w przypadku nieprawidłowego postępowania w tym zakresie. Więcej informacji na temat zbiórki oraz utylizacji zużytych urządzeń i baterii można uzyskać u miejscowych władz, służb zajmujących się zbiórką odpadów lub w punkcie sprzedaży, gdzie zostało nabyte dane urządzenie. Zgodnie z obowiązującym prawem, niewłaściwa utylizacja tego rodzaju produktów może być karana. Dla użytkowników instytucjonalnych w krajach Unii Europejskiej Jeżeli zamierzacie Państwo pozbyć się urządzenia elektrycznego lub elektronicznego, prosimy skontaktować się z autoryzowanym sprzedawcą lub dostawcą w celu uzyskania dalszych informacji. [Informacja o usuwaniu odpadów w krajach poza Unią Europejską] Niniejszy symbol obowiązuje jedynie na terenie krajów należących do Unii Europejskiej. Jeżeli jest on usuwany poza jej granicami należy skontaktować się z instalatorem, autoryzowanym sprzedawcą lub z lokalnymi władzami w celu ustalenia właściwego sposobu jego utylizacji. Informacja na temat symbolu baterii (poniżej przykładu obok): Niniejszy symbol może występować w połączeniu z symbolem chemicznym. W takim przypadku urządzenie podlega wymaganiom Dyrektywy dotyczącej postępowania z substancjami chemicznymi. Nie należy włączać urządzenia podczas woskowania podłóg. Po woskowaniu należy dokładnie wywietrzyć pomieszczenie przed włączeniem klimatyzatora. Nie należy instalować urządzenia w zaolejonych i zadymionych miejscach. 3

4 WYGLĄD I OBSŁUGA URZĄDZENIA Filtry powietrza Przedni panel CS-PW12GKX CS-PW9GKX POWER TIMER AirQuality Żaluzje sterujące kierunkiem strumienia w pionie Nie należy regulować położenia ręcznie. Żaluzje sterujące kierunkiem powietrza w poziomie Regulowane manualnie. Nie należy wkładać palców do wnętrza może to grozić zranieniem przez UWAGA wentylator krzyżowy. Wyświetlacz pilota AUTO HEAT COOL DRY Maksymalna odległość: 8 m FAN SPEED AIR SWING Odbiornik WSKAŹNIKI (ZIELONY) (POMARAŃCZOWY) PRZYCISK AUTO WŁ./WYŁ. Jeżeli pilot zdalnego sterowania został zagubiony lub uszkodzony. Operacja Pojedyncze naciśnięcie Naciśnij i przytrzymaj aż do usłyszenia sygnału Tryb Automatyczny Wymuszone chłodzenie Aby wyłączyć, ponownie naciśnij przycisk AUTO ON/OFF. Aby wyłączyć dźwięk potwierdzający odebranie sygnału zdalnego sterowania naciśnij i przytrzymaj przycisk przez ok. 10 s, aż do usłyszenia podwójnego sygnału. Powtórz powyższą operację jeżlei chcesz ponownie włączyć dźwięk potwierdzający. Aby wyłączyć funkcję automatycznego ponownego uruchamiania naciśnij i przytrzymaj przycisk przez ok. 15 s, aż do usłyszenia potrójnego sygnału. Aby ponownie włączyć tę funkcję należy powtórzyć powyższą operację. 4

5 WŁĄCZANIE/WYŁĄCZANIE URZĄDZENIA Należy zwracać uwagę na wskaźnik OFF na pilocie zdalnego sterowania, aby uniknąć niewłaściwego włączania/wyłączania urządzenia. PROGRAMOWANIE TIMERA Aby włączyć/wyłączyć urządzenie automatycznie o ustawionej godzinie. POLSKI USTAWIANIE TEMPERATURY Zakres ustawień: 16 C ~ 30 C. Korzystanie z urządzenia w zalecanym zakresie temperatur może pozwolić na zaoszczędzenie energii. Tryb ogrzewania: 20 C ~ 24 C. Tryb chłodzenia: 26 C ~ 28 C. Tryb osuszania: 1 C ~ 2 C poniżej temperatury pomieszczenia. WYBÓR TRYBU PRACY Tryb AUTO - Zapewniający wygodę i komfort Urządzenie wybiera tryb pracy w zależności od temperatury w pomieszczeniu. Po wybraniu trybu auto urządzenie będzie pracować przy standardowym ustawieniu temperatury. Aby zmienić standardowe ustawienie temperatury, naciśnij, aby ustawić lub, aby ustawić. Temperatura pomieszczenia Tryb pracy Standardowe ustawienie temperatury (+2 C) ( 2 C) 23 C i więcej Chłodzenie 25 C 27 C 23 C Poniżej 23 C Osuszanie 22 C 24 C 20 C Poniżej 20 C Ogrzewanie 21 C 23 C 19 C Tryb HEAT (ogrzewanie) - Ogrzewanie powietrza Urządzenie rozgrzewa się przez pewien czas. Tryb COOL (chłodzenie) - Chłodzenie powietrza Tryb DRY (osuszanie) - Odwilżanie otoczenia Urządzenie pracuje z małą szybkością wentylatora, zapewniając delikatne chłodzenie powietrza. Wybierz timer WŁ./WYŁ. i ustaw godzinę WŁ./WYŁ. Potwierdź ustawienie. Aby anulować timer WŁ./WYŁ. naciśnij. Wskaźnik timera urządzenia wewnętrznego świeci w czasie działania funkcji timera. Jeżeli ustawiony jest timer włączający urządzenie może uruchomić się przed zaprogramowanym czasem w celu osiągnięcia żądanej temperatury na czas. Jeżeli podczas ustawiania timera zostanie naciśnięty przycisk, ustawienie timera zostanie anulowane. W przypadku awarii zasilania ustawienie timera zostanie anulowane. Po jego przywróceniu timer należy zresetować. Ustawienie temperatury o 1 C wyżej w trybie chłodzenia lub o 2 C niżej w trybie ogrzewania pozwala zaoszczędzić do 10% energii. W celu zmniejszenia poboru energii elektrycznej w trybie chłodzenia zamykaj oraz zasłaniaj okna w pomieszczeniu. WYBÓR SZYBKOŚCI WENTYLATORA (3 POZYCJE) W trybie AUTO prędkość wentylatora jest regulowana automatycznie w zależności od trybu pracy. REGULACJA KIERUNKU STRUMIENIA POWIETRZA (5 POZYCJI) Służy do przewietrzenia pomieszczenia. Po wybraniu trybu AUTO żaluzje sterujące strumieniem powietrza odchylają się automatycznie w górę/w dół. 5

6 KONSERWACJA I CZYSZCZENIE UWAGA Przed czyszczeniem należy wyłączyć urządzenie i odłączyć je od sieci zasilającej. Nie dotykaj ostrych aluminiowych elementów, które mogą spowodować skaleczenie. INSTRUKCJE DOTYCZĄCE MYCIA Nie używaj benzyny, rozpuszczalnika ani środków do szorowania. Używaj wyłącznie mydła (ph7) lub łagodnego detergentu. Nie używaj wody o temperaturze wyższej niż 40 C. FILTRY POWIETRZA Filtry należy czyścić regularnie Filtry należy myć/płukać delikatnie wodą, aby nie uszkodzić ich powierzchni Filtry należy wysuszyć dokładnie w cieniu, z daleka od bezpośredniego działania słońca. Każdy uszkodzony filtr należy wymienić. WSKAZÓWKI Filtry należy czyścić regularnie dla uzyskania jak najlepszej sprawności i obniżenia zużycia energii Należy wykonywać okresowe przeglądy korzystając z usług autoryzowanego serwisu. UWAGA: W przypadku korzystania ze ściereczki nasączonej środkami chemicznymi należy stosować się do dołączonej do niej instrukcji stosowania. ALUMINIOWE ŻEBERKA POWER TIMER AirQuality Zdejmij Zdejmij PRZEDNI PANEL Zdejmij przedni panel W celu zdjęcia podnieś i pociągnij przedni panel. Delikatnie umyj i wysusz. Zamknij przedni panel Naciśnij oba końce przedniego panela i zamknij go dokładnie. OBUDOWA Należy wycierać ją delikatnie suchą i miękką ściereczką. OKRESOWY PRZEGLĄD PO DŁUŻSZEJ PRZERWIE W PRACY KLIMATYZATORA Należy sprawdzić stan baterii w pilocie. Należy sprawdzić, czy nic nie blokuje wlotów i wylotów powietrza. PRZED DŁUŻSZĄ PRZERWĄ W PRACY KLIMATYZATORA Na 2~3 godziny należy włączyć tryb ogrzewania, aby dokładnie osuszyć urządzenie. Wyłączyć zasilanie. Wyjąć baterie z pilota. OBJAWY NIEPRAWIDŁOWEJ PRACY KLIMATYZATORA W następujących przypadkach należy WYŁĄCZYĆ URZĄDZENIE I ODŁĄCZYĆ JE OD SIECI oraz skontaktować się z autoryzowanym serwisem: Nietypowy hałas dobiega z urządzenia podczas pracy. Woda/obcy przedmiot dostały się do wnętrza pilota. Z urządzenia wewnętrznego wycieka woda. Często wyłącza się bezpiecznik elektryczny. Przewód zasilający jest nienaturalnie ciepły. Przełączniki lub przyciski nie działają prawidłowo. 6

7 ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW Poniższe objawy są oznaką prawidłowej pracy klimatyzatora. Objaw Przyczyna Z jednostki wewnętrznej wydobywa się mgła. Efekt kondensacji pary wodnej powodowany przez proces chłodzenia. Podczas pracy słychać dźwięk bulgotania wody. Dźwięk przepływu czynnika chłodzącego wewnątrz urządzenia. W pomieszczeniu unosi się nieprzyjemny Może to być powodowane przez zapachy emitowane przez ściany, dywan, zapach. meble lub ubrania. Wewnętrzny wentylator zatrzymuje się czasami Ułatwia to usuwanie przykrego zapachu z otoczenia. w trybie automatycznej pracy wentylatora. Wznowienie pracy jest opóźnione o kilka minut Opóźnienie służy ochronie sprężarki urządzenia. po restarcie urządzenia. Z jednostki zewnętrznej wydobywa się woda/para. Na rurkach urządzenia wystąpiło zjawisko kondensacji lub skroplenia pary wodnej. Urządzenie uruchamia się automatycznie po przywróceniu zasilania po jego awarii. Wskaźnik zasilania miga podczas pracy i wewnętrzny wentylator nie pracuje. Wewnętrzny wentylator zatrzymuje się czasami podczas pracy w trybie ogrzewania. Podczas pracy słychać trzeszczące dźwięki. Jest to wynik działania funkcji automatycznego restartu urządzenia. Praca jest wznawiana w poprzednim trybie i z wcześniejszym kierunkiem strumienia powietrza o ile praca nie zostanie przerwana pilotem. Aby wyłączyć funkcję automatycznego restartu należy skorzystać z instrukcji zamieszczonych na str. 4. Urządzenie jest w trybie odmrażania i roztopiony lód jest usuwany z jednostki zewnętrznej. Ma to na celu zapobieganie niezamierzonemu efektowi chłodzenia. Panel rozszerza się lub kurczy w wyniku zmiany temperatury. POLSKI Przed wezwaniem serwisu należy sprawdzić, czy występują poniższe objawy. Objaw Funkcja ogrzewania/chłodzenia nie działa wydajnie. Hałas podczas pracy urządzenia. Pilot zdalnego sterowania nie działa. (Wyświelacz jest ciemny lub sygnał jest słaby). Urządzenie nie działa. Urządzenie nie odbiera sygnału z pilota zdalnego sterowania. Środki zaradcze Ustaw prawidłowo temperaturę. Zamknij wszystkie drzwi i okna. Wyczyść lub wymień filtry. Usuń wszelkie przeszkody z wlotów i wylotów powietrza. Należy sprawdzić, czy urządzenie nie zostało zainstalowane pochylone. Należy dokładnie i właściwie zamknąć przedni panel. Należy właściwie zainstalować baterie. Należy wymienić zużyte baterie. Należy sprawdzić, czy bezpiecznik elektryczny nie jest przepalony. Należy sprawdzić, czy nie został zaprogramowany timer. Należy upewnić się, że odbiornik nie jest zasłonięty. Niektóre lampy fluorescencyjne mogą wywoływać interferencje z sygnałem z pilota. Prosimy skonsultować się z autoryzowanym serwisem. 7

8 DANE TECHNICZNE Urządzenie wewnętrzne Urządzenie zewnętrzne Model CS-PW9GKX CU-PW9GKX CS-PW12GKX CU-PW12GKX CHŁODZENIE OGRZEWANIE CHŁODZENIE OGRZEWANIE Jednofazowe, 230 V, 50 Hz Jednofazowe, 230 V, 50 Hz Moc/Pobierany prąd [kw] 0,825 0,785 1,055 1,050 [A] 3,90 3,70 5,00 4,90 Czynnik chłodniczy [kg] R410A 0,800 R410A 0,980 Wydajność chłodzenia [kw] 2,650 3,400 Wydajność ogrzewania [kw] 2,850 3,800 Poziom hałasu JIS C 9612 [<70 db(a)] Warunki: odległość 1m, praca przy maksymalnym chłodzeniu/ ogrzewaniu [db(a)] Poziom ciśnienia dźwięku [db(a)] Cyrkulacja powietrza [m 3 /min.] 10,3 10,3 9,0 9,2 kg Masa produktu [kg] 7,5 9, Wymiary (dług. x szer. x wys.) [mm] Warunki pomiarowe 1. Chłodzenie: Temp. wewn. suchego termometru ( C) 27 Temp. zewn. suchego termometru ( C) 35 Temp. wewn. wilgotnego termometru ( C) 19 Temp. wewn. wilgotnego termometru ( C) 24 Ogrzewanie: Temp. wewn. suchego termometru ( C) 20 Temp. wewn. suchego termometru ( C) 7 Temp. wewn. wilgotnego termometru ( C) 12 (MAKS.) Temp. wewn. wilgotnego termometru ( C) 6 2. Standardowa długość instalacji chłodniczej: 7,5 m (łącznie z przewodami urządzenia wewnętrznego). 8

9 Tłumaczenie Niemiecki Francuski Grecki Włoski Holenderski Portugalski Rosyjski Hiszpański Bułgarski Turecki Arabski Szwedzki Norweski Ukraiński Dane techniczne U. wewnętrzne U. zewnętrzne Moc/Pobierany prąd Czynnik chłodniczy Wydajność chłodzenia Wydajność ogrzewania Poziom hałasu Warunki pomiarowe Odległość 1 m Maks. moc chłodzenia Poziom ciśnienia dźwięku Cyrkulacja powietrza Masa urządzenia Wymiary 9

10 SCHEMAT OBSŁUGI Przygotowanie pilota zdalnego sterowania 1 Wysuń pokrywkę 2 Zainstaluj 2 baterie AAA lub R03 (okres użytkowania ~ 1 rok) 3 Zamknij pokrywkę 1 Wybierz żądany tryb pracy. AUTO HEAT COOL DRY FAN SPEED AIR SWING 2 AUTO DRY HEAT COOL Włącz/wyłącz urządzenie. 3 Ustaw wybraną temperaturę. Zgodny z dyrektywą 2004/108/EC, artykuł 9(2) Centrum Badawcze Panasonic Panasonic Service Europe, oddział Panasonic Marketing Europe GmbH Winsbergring 15, Hamburg, Niemcy Panasonic Polska Sp. z o.o., Al. Krakowska 4/6, Warszawa, Polska Tel.: (22) , Faks: (22) , Infolinia: Wydrukowane w Polsce F Wygląd i dane techniczne mogą ulec zmianie bez powiadomienia. Błędy w druku zastrzeżone. F