MUZEUM PAMIĘCI SYBIRU RAPORT ROCZNY 2018

Transkrypt

1 MUZEUM PAMIĘCI SYBIRU RAPORT ROCZNY r r r r r r r r.

2 rok drugi Szanowni Państwo! Miło mi Państwa poinformować, że budowa ruszyła! Wiem, to nie budynek tworzy muzeum, ale ludzie, ich pamięć i związane z nią eksponaty, jednak nie sposób nie wyrazić zadowolenia, że prace nad budową naszej głównej siedziby postępują w imponującym tempie. Opracowanie: Muzeum Pamięci Sybiru Zdjęcia: Karolina Mosiej-Zambrano, Iwona Kolasińska, Żaneta Kisiel, Władysław Tokarski, Agata Zajączkowska/Zagataphoto, Kolekcjoner Kadrów, Fly Away Plus, Anna Kopeć/BOSiR, archiwum Muzeum Pamięci Sybiru Wizualizacje: Arkon, Tempora S.A. Projekt i druk: Alter Studio Muzeum Pamięci Sybiru Białystok kwietnia 2018 r. w białostockim Centrum Aktywności Społecznej doszło do podpisania umowy na realizację zasadniczego etapu budowy siedziby Muzeum Pamięci Sybiru. Wykonawcą bryły budynku jest firma Budimex SA. Przebudowywany jest dawny magazyn wojskowy (o powierzchni ok. 3,1 tys. m 2 ) oraz budowany nowy obiekt (o powierzchni prawie 2,4 tys. m 2 ) w formie zaplecza techniczno-administracyjnego. Koszt prac budowlano-adaptacyjnych to ponad 37,5 mln zł. 15 października 2018 r. w nowo powstającą bryłę budynku wmurowany został akt erekcyjny. Natomiast trzy dni później 18 października, Muzeum Pamięci Sybiru ogłosiło przetarg na wyłonienie wykonawcy wystawy stałej (projekt aranżacji przygotowała belgijska firma Tempora). Wystawa zostanie zrealizowana ze środków uzyskanych w ramach konkursu Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (Priorytet VIII Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury). Suma przyznanej na ten cel przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego dotacji wynosi 6,8 mln zł (całkowity koszt projektu to blisko 11 mln zł). Nie bez znaczenia pozostaje również wsparcie udzielane zespołowi Muzeum Pamięci Sybiru przez środowiska sybirackie. Dziękujemy za wszystkie przekazywane eksponaty oraz za okazaną pomoc finansową. W ten sposób wspólnie przekazujemy pamięć kolejnym pokoleniom. Równolegle z intensywnie trwającymi pracami budowlanymi i przygotowaniem ostatecznej wersji wystawy stałej, zespół Muzeum Pamięci Sybiru prowadzi aktywną działalność wystawienniczą, edukacyjną i naukową. W działalności Muzeum w szczególny sposób podkreślamy znaczenie dwóch dat. 17 września 1939 r. datę upamiętniającą atak Armii Czerwonej na II Rzeczpospolitą i początek prawie dwuletniego okresu okupacji sowieckiej ( Pamiętamy) oraz 10 lutego 1940 r. datę pierwszej z czterech wielkich deportacji na Sybir w latach (10 lutego Pamiętamy). Obok tych trudnych i bolesnych dat z okresu stalinowskiego terroru, staramy się też pokazać dzieje XIX-wiecznych zsyłek, dobrowolne osadnictwo doby stołypinowskiej czy dorobek największych badaczy polskich, odkrywających piękno dalekiej Syberii. W swojej działalności Muzeum posiada liczną ofertę działań naukowych (Kierunek Muzeum, E-Akademia) i edukacyjnych (Klub Edukacji Historycznej, Lekcje Żywej Historii, Wschodnia Akademia Filmowa). Dziękując za dotychczasowe wsparcie, zapraszamy do dalszego wspólnego tworzenia Muzeum Pamięci Sybiru. Wojciech Śleszyński Dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru 3

3 #budujemy Przedwojenny magazyn wojskowy we wrześniu 1939 roku zajęty przez Armię Czerwoną ulokowany jest w bezpośrednim sąsiedztwie Dworca Poleskiego (Fabrycznego). Z tego miejsca w latach odprawiane były pociągi z deportowanymi na Wschód. Przez długie dziesięciolecia zapomniany świadek historii, od 2017 roku plac budowy tu powstaje nowa siedziba Muzeum Pamięci Sybiru Rozpoczął się główny etap budowy kompleksu Muzeum Pamięci Sybiru, który powstaje na Węglówce. Będzie to największe i najnowocześniejsze polskie muzeum na wschód od Wisły. Prowadzone prace budowlane obejmą przebudowę dawnego magazynu wojskowego, gdzie swoje miejsce znajdzie nowoczesna ekspozycja. Obok historycznego magazynu powstanie także zaplecze techniczno-administracyjne Podpisanie aktu erekcyjnego pod budowę Muzeum Pamięci Sybiru oraz wmurowaniem go w fundamenty gmachu. Gościem specjalnym uroczystości była Krystyna Nowakowska synowa ostatniego przedwojennego prezydent Białegostoku Seweryna Nowakowskiego, pełniącego swój urząd w latach r Otwarcie ofert w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w przetargu na Budowę Muzeum Pamięci Sybiru etap II. Poznaliśmy oferty siedmiu wykonawców zainteresowanych budową Muzeum. Podpisanie umowy na kolejny etap budowy Muzeum Pamięci Sybiru. Firma Budimex zobowiązała się zrealizować inwestycję do końca listopada 2019 roku. W spotkaniu uczestniczyli dyrektor i pracownicy Muzeum Pamięci Sybiru, Sybiracy, władze lokalne oraz młodzież. Tiepłuszka nasz najbardziej rozpoznawalny zabytek, został odesłany do Zakładu Naprawy Pojazdów Szynowych w Malborku. Przeszedł już niezbędne prace konserwatorskie. W siedzibie na ul. Węglowej stanie się bramą pamięci którą zwiedzający będą przechodzić do wnętrza wystawy stałej. Ogłoszenie postępowania na realizację wystawy stałej w muzeum w ramach Projektu: Wykonanie wystawy stałej i zakup wyposażenia na potrzeby Muzeum Pamięci Sybiru ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

4 I Kwartał Lekcje i warsztaty dla młodzieży w Centrum Edukacyjno-Wystawienniczym Promocja książki Przetrwałam Otwarcie wystawy Noc 10 II Pamiętamy na ulicach Białegostoku Wystawa Operacja polska NKWD w Konsulacie Generalnym RP w Brześciu Udział w XXIII Zjeździe Związku Polaków we Włoszech Rozstrzygnięcie przetargu na wykonanie stanu surowego budynku Muzeum Projekcja filmu Włóczęgi, Wschodnia Akademia Filmowa Dzień Babci Noc 10 II Pamiętamy Dzień Kobiet Projekcja filmu Generał Nil, Wschodnia Akademia Filmowa 7

5 Noc 10 II Pamiętamy Uroczyste podsumowanie konkursu Historia jednej fotografii. Na konkurs wpłynęło 50 prac z Polski, Litwy i Białorusi. Jury postanowiło nagrodzić 13 prac, przyznając 3 równorzędne nagrody i 10 wyróżnień. Uroczystości uświetnił występ Chóru Leśników Puszczy Białowieskiej oraz projekcja filmu Dzieci tułacze i spotkanie z reżyserem Józefem Gębskim. Pod białostockim Ratuszem zatrzymał się czas uczestnicy otwarcia wystawy wzięli udział w krótkim flash mobie, w czasie którego na minutę zastygli w całkowitym bezruchu, by oddać hołd ofiarom deportacji. Staliśmy się częścią instalacji i nośnikiem pamięci o tragicznych wydażeniach lat 40. XX wieku. Nocą 10 lutego 1940 roku rozpoczęła się pierwsza z czterech wielkich, masowych deportacji polskich obywateli z Kresów Wschodnich. Bez wyroku sądu, bez dobytku, przy 40-stopniowym mrozie, w nieznanym kierunku, w bydlęcych wagonach Pamiętamy o nich i wszystkich deportowanych. Pragniemy, a by także kolejne pokolenia pamiętały o dacie 10 lutego 1940 roku jako symbolu deportacji czasów stalinowskich. Delegacja Muzeum Pamięci Sybiru złożyła kwiaty i zapaliła znicz pod Pomnikiem-Grobem Nieznanego Sybiraka przy kościele Ducha Świętego. Minęło 78 lat od pierwszej masowej wywózki na Sybir. Pamiętamy o tych, którzy zostali wywiezieni i pozostali na nieludzkiej ziemi, a także o tych, którzy powrócili. Wystawa Muzeum Pamięci Sybiru opowiadająca o deportacjach stalinowskich ekspozycja w Sokółce. W centrum Białegostoku stanęło kilkanaście czarno-białych sylwetek ludzi trzymających walizki. Na ich powierzchni zapisane zostały urywki wspomnień i losy rodzin deportowanych na Wschód. Instalacją artystyczną Noc 10 lutego Pamiętamy upamiętnialiśmy ofiary wywózki lutowej. Przyjechaliśmy do pracy w Białowieży jako młodzi absolwenci leśnictwa. Zgłosiliśmy się po przydział do Dyrekcji Lasów Państwowych. Po zaliczeniu egzaminów miała się rozpocząć wymarzona praca... W biurze dyrekcji zamiast znanego dyrektora czekało na nas NKWD. Zaczęły się kpiny, krzyki i poszturchiwania, w końcu pod bronią zapędzono nas na stację kolejową. Tam czekały już podstawione wagony bydlęce i droga w nieznane. Taki scenariusz miała gra terenowa Śladami białowieskich leśników z udziałem uczniów szkół średnich z Białegostoku i Białowieży. 9

6 II Kwartał Spotkanie autorskie z Henryką Pagniello połączone z promocją książki Była taka rodzina Wyświęcenie Znaku Pamięci Polskiej Golgoty Wschodu na Dworcu Fabrycznym w Białymstoku Podpisanie umowy na budowę Muzeum Otwarcie wystawy Sybir - Niepodległa - Piłsudski. Pamięć Sybiru w Niepodległej w Juchnowcu Kościelnym Noc Muzeów Udział w ostatnim - XX Zjeździe Klubu Pawłodarczyków w Rewalu Otwarcie wystawy z okazji 78. rocznicy zbrodni katyńskiej Najmłodsi w muzeum, sadzenie ziół syberyjskich Promocja filmu Orzeł i Chryzantema, Wschodnia Akademia Filmowa Obchody 74. rocznicy bitwy o Monte Cassino Stacja: konserwacja tiepłuszka jedzie do Malborka, powróci jako brama pamięci wejście na wystawę stałą w Muzeum Otwarcie wystawy Syberyjski Białystok 11

7 Noc Muzeów 15 portretów polskich odkrywców Syberii zaprezentowanych w ramach wystawy plenerowej Z zesłania na wyżyny nauki, oprowadzanie kuratorskie przy blasku księżyca, wysypywanie kolorowym piaskiem obrazów braci Piłsudskich - Józefa i Bronisława, pokaz strojów buriackich, słuchanie pieśni ajneńskich z fonografu, krótki kurs gry na drumli, etniczne tatuaże, wykonywanie przypinek inspirowanych kulturą ludów Syberii i quiz historyczny z nagrodami... To była wyjątkowa noc w Muzeum Pamięci Sybiru. Happening artystyczny towarzyszący wystawie, podczas którego dzieci wysypywały piaskiem barwionym portrety braci Piłsudskich - Józefa i Bronisława. Kolorowy piasek, świetna zabawa, proces twórczy i praca zespołowa tak powstało dzieło zbiorowe posiadające walory edukacyjne i artystyczne. Nocne zwiedzanie wystawy poświęconej odkrywcom Syberii! Wśród badaczy Syberii było wielu Polaków, zesłańców, którzy pomimo trudnych warunków politycznych, surowego klimatu, przeciwności losu, nie ustawali w swoich wysiłkach. Wielu z nich poświęciło życie na opisywanie fauny, flory i kultury ludów syberyjskich, zapisując się w ten sposób na kartach historii. Otwarcie wystawy popularyzującej zbiory Muzeum Pamięci Sybiru portrety XIX- -wiecznych badaczy Syberii przekazane Muzeum przez Paulinę Kopestyńską. Malarskie wyobrażenie, biogramy i przedmiot badań stanowiły kanwę kilkunastu opowieści o Polakach, którzy swoje życie i pracę związali z Syberią. Tatuaże ludu Ajnów, stroje ludowe Buriatów, zabytkowy sprzęt do nagrywania dźwięku sprzed ponad 100 lat, wibrujący dźwięk drumli To wszystko można było zobaczyć, dotknąć i usłyszeć w Centrum Edukacyjno-Wystawienniczym Muzeum Pamięci Sybiru. Otwarcie wystawy, która w oryginalny sposób ukazała oblicza Kresów II Rzeczypospolitej okresu międzywojennego. Podczas wernisażu powitaliśmy zwiedzających w strojach z epoki w specjalnie zaaranżowanych pawilonach, na krótką chwilę przenieśliśmy się do lat 20 i 30. minionego stulecia. W lipcowe weekendy aktorzy i pracownicy w strojach z epoki zabierali zwiedzających w podróż po Kresach II Rzeczpospolitej. Spotkaniom przy wystawie towarzyszyło odczytywanie fragmentów wspomnień zesłańców - Kresowiaków. Na pierwszy znak, Miłość Ci wszystko wybaczy tak jak przed stu laty zabrzmiały w restauracji hotelu Ritz. Siostrom Władyczańskim w salonie dworu w Skarbcu zaśpiewał kanarek. W wiejskiej izbie na zwiedzających czekała chłopska rodzina i jej skromny inwentarz. Z myślą o dzieciach przygotowaliśmy warsztaty w chłopskiej chacie, dworze i hotelu. Ich uczestnicy wykonywali tradycyjne ozdoby ze słomy, tańczyli charlestona i poznali gry typowe dla okresu międzywojennego. Niepodległa ziemie wschodnie II RP Okrągła, bo 100. rocznica odzyskania niepodległości stała się okazją do ukazania tego epokowego wydarzenia w polskiej historii przez pryzmat zbiorów Muzeum Pamięci Sybiru. Staraliśmy się przedstawić dobrze znane zagadnienie z dość nieoczywistej perspektywy - perspektywy Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej. Sentymentalny, idylliczny obraz Kresów oraz losy Kresowian w tym tragiczne losy deportowanych, pojawiły się na wystawie i w towarzyszącym jej katalogu Niepodległa ziemie Wschodnie II Rzeczypospolitej, a także w serii filmowej Kresy w przedmiotach zaklęte. Komentarzem do wystawy był katalog w formie albumu. Jego strony przenoszą czytelnika na ulice Wilna, Grodna, Łucka, przed dwór Marii Rodziewiczówny w Hruszowej, do chłopskiej zagrody na Polesiu.

8 III Kwartał Nawiązanie współpracy z Muzeum Historii Politycznych Represji Więzienie Śledcze NKWD w Tomsku (Muzeum Krajoznawcze w Tomsku im. A. Szatiłowa) Wizyta na budowie Dyrektora Muzeum Pamięci 2. Korpusu Polskiego na Monte Cassino Projekcja filmu Życie na czerwono, Wschodnia Akademia Filmowa XVIII Międzynarodowy Marsz Pamięci Zesłańców Sybiru Peleton pamięci Udział w konferencji Od Sołowek do Kołymy w Petersburgu, poświęconej ofiarom zbrodni stalinowskich Otwarcie wystawy Niepodległa - ziemie wschodnie II Rzeczypospolitej Premiera 1 odcinka Kresy w przedmiotach zaklęte Przekazanie darów przez Panią Annę Parmhagen Sybiracy czytają Przedwiośnie Przekazanie darów przez Panią Dobrohnę Kondrad Pamiętamy 15

9 Pamiętamy Seans w ramach Wschodniej Akademii Filmowej oraz spotkanie z Bartoszem Malinowskim, uczestnikiem wyprawy śladem polskiego żołnierza Witolda Glińskiego, który w 1941 roku zbiegł z sowieckiego łagru i pieszo dotarł do Kalkuty - Niepokonani W samo południe 17 września, przy dźwięku syren, mieszkańcy Białegostoku zatrzymali się, upamiętniając tym samym ofiary sowieckich represji. Na Rynku Kościuszki Muzeum przygotowało instalację z cyfr przypominjących tą tragiczną datę. 17 września to także Międzynarodowy Dzień Sybiraka. #Pamiętamy Rokrocznie, 17 września na ulicach polskich miast rozbrzmiewają syreny alarmowe, jednak inaczej niż 1 sierpnia i 1 września, nie każdy pamięta, dlaczego tak się dzieje. Muzeum Pamięci Sybiru buduje wśród Polaków świadomość o tragedii 17 września 1939 roku. Wkroczenie wojsk sowieckich było ciosem w plecy dla Polski, walczącej z hitlerowskim najazdem. Przypomnieniem tej rocznicy i hołdem wobec ofiar sowieckiego terroru są inicjatywy organizowane przez Muzeum: Międzynarodowy Marsz Pamięci Zesłańców Sybiru czy Peleton Pamięci Uroczyste posiedzenie Zarządu Głównego Związku Sybiraków, podczas którego dyrektor Muzeum poinformował o postępach prac budowlanych oraz zaprezentował zebranym wizualizację wystawy stałej, nad którą trwają prace koncepcyjne. Ulicami Białegostoku przeszedł XVIII Międzynarodowy Marsz Pamięci Zesłańców Sybiru. W tym roku towarzyszyło mu hasło Przez Sybir do Niepodległej, w związku ze stuleciem odzyskania niepodległości. Po powitaniu przybyłych gości, złożeniu wieńców i zapaleniu zniczy wszyscy zebrani ruszyli spod Pomnika Katyńskiego w kierunku kościoła Ducha Świętego. Tym samym wspólnie oddaliśmy cześć ofiarom sowieckich zbrodni. Upamiętniając 79. rocznicę sowieckiej agresji na Polskę, Peleton Pamięci i biorący w nim udział rowerzyści i rolkarze spod Teatru Dramatycznego ruszyli w kierunku historycznych miejsc związanych z agresją sowiecką na Polskę. Na naszej trasie znalazła się międzywojenna willa prezydenta Seweryna Nowakowskiego (ul. Akademicka), była siedziba kontrwywiadu sowieckiego Smiersz (ul. Ogrodowa) i Dworzec Poleski (ul. Traugutta. Otwarcie wystawy, poprzez którą chcieliśmy podziękować wszystkim Darczyńcom Muzeum Pamięci Sybiru. Muzeum wykorzystuje przekazane przez Państwa pamiątki przy organizacji wystaw, zajęć edukacyjnych, czy różnorodnych publikacji. Dzięki temu losy Państwa rodzin nie odchodzą w zapomnienie. Stają się dla nas inspiracją i podstawą działania. Marszowi towarzyszyła wystawa Przez Sybir do Niepodległej. Za Niepodległą na Sybir przedstawiająca losy Polaków wracających do ojczyzny w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Peleton kończyła instalacja artystyczna wyświetlana na fasadzie Pałacu Branickich. Mapping prezentował drogę Polski do Niepodległości i odbudowę państwa w dwudziestoleciu międzywojennym z naciskiem na losy mieszkańców Białegostoku. W swym finale prezentacja przedstawiła inwazję Niemców i Sowietów w 1939 roku.

10 IV Kwartał M A G A Z Y N SYBIR NR 2 / PAŹDZIERNIK 2018 / ISSN Udział w sztafecie 100 km na stulecie Przegląd Kina Totalitarnego, Wschodnia Akademia Filmowa Magazyn Sybir Zaduszki Sybirackie - spektakl poetycko-muzyczny Sybirski wiatr Uroczyste podsumowanie projektu Kresy w przedmiotach zaklęte Listy z osiołkiem - publikacja książki dla dzieci na podstawie wojennych listów Aleksego Nikołajewa do córeczki Zosi Tydzień Dziecka w Białymstoku Podpisanie aktu erekcyjnego pod budowę Muzeum Pamięci Sybiru Ogłoszenie przetargu na wyłonienie wykonawcy wystawy stałej Muzeum Dopingujmy Niepodległej - kresowe miasto, kresowa wieś i kresowy dwór, a w nich m.in. Ignacy Jan Paderewski i Józef Piłsudski - wystawa na Stadionie Miejskim Kierunek Muzeum - panel dyskusyjny Odbiorca jako współtwórca nowoczesnego muzeum 19

11 Panel Odbiorca jako współtwórca nowoczesnego muzeum Znaczenie aktywnego uczestnictwa odbiorców w funkcjonowaniu muzeów nie wzbudza obecnie żadnych wątpliwości. To właśnie zagadnienie skutecznego odczytywania potrzeb publiczności muzealnej oraz efektywnego wykorzystania odczytanych sygnałów stało się tematem panelu dyskusyjnego, w którym udział wzięli dyrektorzy wiodących polskich muzeów. Panel był drugim spotkaniem z cyklu Kierunek Muzeum.

12 projekty dofinansowane

13 Wesprzyj Muzeum Nie ulega wątpliwości, że nie samo miejsce tworzy muzeum. Muzeum to znacznie więcej niż tylko budynek. Jego duszą są eksponaty, a także ludzie, ich pamięć i towarzyszące jej emocje. Doceniając to, pragniemy podziękować wszystkim Przyjaciołom Muzeum Pamięci Sybiru. W 2018 roku szczególne podziękowania kierujemy do dr Hanny Świderskiej, która, mieszkając na stałe w Londynie, na bieżąco śledzi działalność i wspiera budowę muzeum. dr Hanna Świderska Hanna Świderska z rodzicami przed deportacją na Sybir Wszystkie materiały, które trafiają do naszego muzeum są rejestrowane, segregowane i przygotowywane do udostępnienia. Dzięki temu losy Państwa rodzin nie odchodzą w zapomnienie. Stają się dla nas inspiracją i podstawą działania. Muzeum wykorzystuje przekazane przez Państwa pamiątki przy organizacji wystaw, zajęć edukacyjnych, czy różnorodnych publikacji. Zbiory udostępniane są również badaczom i dziennikarzom zajmujących się popularyzacją wiedzy na temat dziejów polsko-syberyjskich. Zwracamy się z gorącym apelem o przekazywanie do Muzeum Pamięci Sybiru pamiątek, wspomnień oraz innego typu materiałów związanych z syberyjskimi losami mieszkańców ziem polskich. Wszystkim dotychczasowym Darczyńcom dziękujemy za okazane zaufanie! Pani Dobrohna Kondrad Pani Anna Parmhagen Wspólnie budujemy Muzeum Pamięci Sybiru! Pan Paweł Turenko Pani Maria Jastrzębska 25

14 budujemy infografika

15 Muzeum Pamięci Sybiru ul. Henryka Sienkiewicza Białystok