DLA PODRÓŻNIKÓW Poznaj piękno mazowieckiej przyrody i architektury. Mazowsze

Transkrypt

1 DLA PODRÓŻNIKÓW Poznaj piękno mazoieckiej przyrody i arcitektury Mazosze

2 Tekst: Pavel Trojan Redakcja: Artur Kubasik Zdjęcia: Waldemar i Zbignie Panó Pomorska Oficyna Wydaniczo-Reklamoa Maciej Margas s. 9 Ilustracje: Sylia Ajtner Opracoanie, projekt: Pomorska Oficyna Wydaniczo-Reklamoa Jarosła Skrzypczak Zamość k. Bydgoszczy, ul. Karpioa 7, Szubin, tel jarek@oficyna.bydgoszcz.pl,.oficyna.bydgoszcz.pl Projekt publikacji został storzony na podstaie grafiki PANCZAKIEWICZ ART.DESIGN Mazosze. Ile znaczeń ma to słoo? Cyba tyle, ile każdy turysta sam cce. Dla podróżnika z zagranicy, takiego jak ja, na samym początku kojarzy się z Warszaą. Później przycodzi do głoy kilka kolejnyc miast, zamkó, muzeó czy skansenó. Najciekaszy Mazoszu jest tak napradę ten mix, to szystko razem. Ja nazyam to różnorodnością 10 punktac. Europejski Manattan. Warszaski folklor. Dorek Copina. Najdłuższe koszary. Len. Audioriver. Mazoiecka Wenecja. Szkoci. Radomska ieś. Bursztyn. Witajcie na Mazoszu! Wydaca: Samorząd Wojeództa Mazoieckiego Warszaa, ul. Jagiellońska 26 tel. (+22) , faks (+22) urzad_marszalkoski@mazovia.pl Druk i opraa: Drukarnia Abedik Sp. z o. o Bydgoszcz, ul. Glinki 84 tel ,.abedik.pl Egzemplarz bezpłatny Wszelkie praa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być reprodukoana bez pisemnej zgody Wydacy. Publikacja sfinansoana ze środkó Samorządu Wojeództa Mazoieckiego ISBN Warszaa 2017 UNIA EUROPEJ EUROPEJSKI FUN ROZWOJU REGIONAL 2 3 ISBN Warszaa 2011

3 Kurpie PUSZCZA KuRPIOWSKA Puszcza Kurpioska (Zielona), będąc terenem pogranicznym z Prusami, zaczęła budzić zainteresoanie książąt mazoieckic dopiero XIV ieku jako doskonały teren łoiecki, ale rónież ze zględu na sezonoe bartnicto, rybołósto, czy też ydobyanie oraz obróbkę bursztynu. Osadnicto zaczęło się rozijać dopiero XV i XVI ieku, głónie z poodu eksploracji dóbr naturalnyc cześniej ta kraina o piaszczystyc i torfoo-bagiennyc glebac nie ydaała się atrakcyjna. Z miejscoej ludności Kurpió ciężkie arunki naturalne oraz tryb życia uczyniły patriotó, którzy odegrali ażną rolę późniejszyc ojnac i postaniac. Do puszczy napłyali nie tylko zykli migranci poszukujący lepszego życia, ale także zbiegli cłopi pańszczyźniani, drobna szlacta, ludzie zesząd, mający problemy z praem. Kurpie podlegali jedynie króloi, nigdy nie odrabiali pańszczyzny, co miało dla nic ogromne znaczenie stąd specyficzna i niepotarzalna kultura Kurpió mająca soje korzenie poczuciu bezgranicznej olności i onorze. Od lat 30. XVIII ieku zostały zasiedlone tereny na południe od Puszczy Kurpioskiej, tz. Puszcza Biała (zamieszkała części przez rodziny kurpioskie z terenu Puszczy Zielonej). Ten rejon został nazany Kurpiami Białymi. 4 W lutym 1807 roku, bitie z Rosjanami, Napoleon odniósł tu ielkie zycięsto, które zostało upamiętnione nazą Ostrołęka, umieszczoną na Łuku Triumfalnym Paryżu. W czasie postania listopadoego, 1831 roku pod Ostrołęką rozegrała się kolejna słynna bita. Po postaniu stycznioym Kurpiom odebrano broń i zabroniono poloań. Po stuleciac zasiedlania tego terenu, drugiej połoie XIX ieku doszło do odrotnej sytuacji rozpoczęła się emigracja na zacód Europy i do Ameryki. Podczas I ojny śiatoej ziemie zdłuż Nari stały się linią frontu niemiecko-rosyjskiego. Dzisiaj Kurpie znane są przede szystkim jako region etnograficzny z oryginalną arcitekturą, zdobnictem, rzeźbą, tkactem i ycinankarstem. Zacoała się miejscoa gara, aktyne są zespoły folklorystyczne. Głónymi elementami sztuki ludoej są ycinanki, kulinaria, piękne stroje, figurki dreniane oraz rękodzieła z ielobarnego bursztynu, którego naliczono ponad dieście. Tym, co yróżnia miejscoą arcitekturę, jest dreniana całupa, zana też catą kurpioską zykle z 4 pomieszczeniami stykającymi się narożami przy kominie. Przy całupie znajduje się ogródek, a budynki gospodarcze (spicrze i stodoły) stoją oddzielnie. Cecami carakterystycznymi tej arcitektury drenianej są motyy roślinne i zierzęce, często stylu ycinanek; autentyczne dacy są przeażnie słomiane. Sama naza Kurp pocodzi od kurpsi butó z lipoego łyka yrabianyc i noszonyc przez miejscoą ludność. 5

4 Kadzidło Naza si postałej II połoie XVIII ieku iąże się z ydobyaniem i obróbką bursztynu, którego drobne kaałki mieszane z jałocem użyane były jako kadzidło kościołac. Miejscoa ludność żyła przede szystkim z rolnicta i tkacta. W 1887 roku Kadzidle została założona mała fabryczka guzikó yrabianyc z rogu, kości i masy perłoej. Neobarokoy kościół Śiętego Duca ybudoano roku Po II ojnie śiatoej doszło do najiększego rozoju si postała óczas noa infrastruktura, budynki administracyjne i sportoe. W 1979 roku otarto Izbę Kurpioską, gdzie zobaczyć można było nętrze kurpioskiej całupy oraz XIX-ieczny spiclerz. Zainteresoanie tym projektem zaoocoało budoą 1991 roku skansenu, tz. Zagrody Kurpioskiej. W Kadzidle do dziś folklor ożya kilka razy roku słynny jest konkurs na palmę ielkanocną, czercu odbya się impreza pn. Wesele Kurpioskie, a e rześniu festyn Niedziela Kadzidlańska. Muzeum Kultury Kurpioskiej budynku danej poczty TOP impreza: Wesele Kurpioskie czercoa impreza rozgrya się kilku miejscac zgodnie z przebiegiem tradycyjnego esela. Uczestnicy i idzoie stają się gośćmi eselnymi, degustują potray regionalne, tańczą, śpieają, odtarzają iele różnorodnyc obyczajó. TOP muzeum: Zagroda Kurpioska Kadzidle Ostrołęka Postała jako podgrodzie grodu strażniczego nad Narią, praa miejskie otrzymała około 1373 roku. Na terenie miasta i okolic odbyło się sporo bite (1807, 1831, 1915, 1944), zatem zabytkó nie zacoało się iele. Warto jednak zrócić uagę na barokoy kościół i klasztor pobernardyński z XVII ieku, klasycystyczny ratusz, gmac starosta i starą pocztę (obecnie Muzeum Kultury Kurpioskiej) z początku XIX ieku oraz Mauzoleum Boateró Bity pod Ostrołęką Miasto jest bramą do Kurpioszczyzny. 6 Muzeum Kultury Kurpioskiej Plac gen. Józefa Bema 8, Ostrołęka tel. (+48) Zagroda Kurpioska (Skansen) ul. Trasa Mazurska 1b, Kadzidło tel. (+48) ttp://muzeum.ostroleka.pl Informacja turystyczna: Kurpioska Organizacja Turystyczna ul. Bogusłaskiego 18, Ostrołęka tel. (+48) kurpsierazem.eu Odległość od Warszay: 130 km Dojazd autobusem: z dorca Warszaa Zacodnia co 1-1,5 godziny (podróż tra ok. 2,5-3 godzin) Dojazd pociągiem: z różnyc dorcó co godzinę (podróż tra ok. 2,5 godziny) 7

5 Tierdza modlin Noy dór mazoiecki Piersze fortyfikacje tierdzy położonej u zbiegu Wisły i Nari ybudoane zostały 1655 roku przez ojska szedzkie. Budoę samej tierdzy rozpoczęto z rozkazu Napoleona 1806 roku przez 6 lat postał zasadniczy zrąb tierdzy francuskiej. Autorem pierszego projektu był ybitny francuski inżynier generał François de Casseloup-Laubat. Po klęsce ypray na Moskę, Modlin odegrał zasadniczą rolę podczas działań na Mazoszu 1813 roku tierdza zatrzymyała przez 10 miesięcy, podczas oblężenia rosyjskiego, ok. 10 tysięcy żołnierzy carskic jednym miejscu. Po postaniu listopadoym 1831 roku Rosjanie zmienili nazę Modlina na Noogieorgiesk. Doszło też do rozbudoy fortyfikacji, która trała 10 lat. Mimo kolejnyc modernizacji, pod koniec XIX ieku system obronny ceglanej tierdzy stał się przestarzały. Podczas następnej modernizacji latac doszło do zastąpienia najażniejszyc, ceglanyc elementó ic betonoymi odpoiednikami. Stropy obiektó także zmacniano betonem. W roku 1912 rozpoczęto budoę zenętrznego, drugiego już pierścienia fortó. Te zlo8 kalizoane zostały odległości od 5,3 do 8,5 kilometra od cytadeli, ale do momentu rozpoczęcia oblężenia tierdzy 1915 roku forty nie zostały ukończone. Po zajęciu Warszay przez ojska niemieckie sierpniu 1915 roku, zaatakoany był też Modlin, który zdobyto po 11 dniac oblężenia. Do końca I ojny śiatoej obiekty tierdzy były ykorzystyane przez ojska niemieckie. W połoie sierpnia 1920 roku kompleks fortyfikacji stał się ażnym punktem obronnym ojnie z bolszeikami, którym udało się zdobyć kilka fortó, ale óczas alki praktycznie się kończyły. W okresie międzyojennym tierdza służyła jako magazyn ojskoy oraz jako ośrodek szkoleń. Była też siedzibą różnyc jednostek ojskoyc. Pononie doszło do rozbudoy bunkró betonoyc. Kolejne oblężenie miało miejsce na początku II ojny śiatoej bombardoana tierdza poddała się 29 rześnia 1939 roku po kapitulacji Warszay. Niemcy nie ykorzystyali jednak modlińskic fortyfikacji do celó militarnyc. W najiększym forcie tierdzy, Pomiecóku na praym brzegu Wkry, okupanci utorzyli obóz koncentracyjny. Po yzoleniu, styczniu 1945 roku Modlin zajęło Koszary ojskoe na terenie Tierdzy Modlin najdłuższy budynek Europie 9

6 Wojsko Polskie, a na północ od cytadeli zostało otarte lotnisko ojskoe, które jest dzisiaj drugim cyilnym lotniskiem arszaskim. Sama tierdza nie jest dobrym stanie, ale możliości jej adaptacji są bardzo szerokie. Jest jedną z najiększyc i najlepiej zacoanyc tierdz Polsce. Obecnie możlie jest ziedzanie niektóryc obiektó fortyfikacyjnyc zaróno indyidualnie, jak i grupac zorganizoanyc na przykład część koszar obronnyc cytadeli (ieża zacodnia, tz. Tatarska), część umocnień i zabudoań zaplecza (tz. eleator), Brama Ostrołęcka oraz Fort X ( Henrysinie). Na terenie tierdzy mieści się także restauracja oraz najdłuższy Europie budynek koszary ojskoe liczący 2250 m długości. TOP dla dzieci Szlak turystyczny Baśki Murmańskiej ziedzanie dla dzieci za pomocą rymoanyc skazóek i mapy z zadaniem śledzenia małyc białyc misió..baskamurmanska.pl Kim była Baśka? Polarną osojoną niedźiedzicą przygarniętą północnej Rosji, a następnie przyjętą do baonu Wojska Polskiego zanego Murmańskim, doodzonego przez płk. Juliana Skokoskiego. Niedźiedzica-żołnierka nauczona została musztry i dumnie ramię ramię kroczyła z żołnierzami. Brała m.in. udział defiladzie 1919 roku Warszaie. Wzbudziła tedy ogromną sensację, gdy zasalutoała i podała łapę na poitanie samemu naczelnikoi państa Józefoi Piłsudskiemu. Niedźiedzica przeszła cały szlak bojoy aż do olnej Polski, by ostatecznie raz ze soim oddziałem stacjonoać Tierdzy Modlin. Zginęła tragicznie. Informacja turystyczna: Lokalna Organizacja Turystyczna Trzec Rzek ul. Baśki Murmańskiej Noy Dór Mazoiecki (Modlin Tierdza) tel. (+48) rzeki.pl Odległość od Warszay: 42 km Dojazd autobusem: z Warszay, ul. Marszałkoska, dane Domy Toaroe Centrum, co 1-1,5 godziny (podróż tra ok. 45 minut) Dojazd pociągiem: z dorca Warszaa Centralna co minut (podróż tra ok. 45 minut) radom Radom Katedra Opieki NMP Urbanistyczny kształt Radomia jest unikalny, boiem miasto lokoane było kilka razy. Najstarsza czesnośrednioieczna osada istniała już VIII ieku. Trzysta lat później gród przeniósł się yżej, na dzisiejszą Piotrókę niegdyś grodzisko strzeżące brodu na rzece Mlecznej. Najstarszym śiadkiem tyc czasó jest kościół ś. Wacłaa na Placu Staromiejskim założony 1216 roku, a później częścioo przebudoany stylu gotyckim. W XIV ieku postało na scód od Starego Miasta tz. Miasto Kazimierzoskie lokoane przez Kazimierza Wielkiego z poodó obronnyc. Plac Rynku ytyczono na planie prostokąta, z którego ybiega siedem ulic tym ulica Rańska z gotyckim kościołem ś. Jana Crzciciela proadząca dziś do miejskiego deptaka ulicy Żeromskiego. Rozój miasta zatrzymał się dopiero podczas potopu szedzkiego i arto przypomnieć, że zanim zostało spalone kateroał tutaj król Karol X Gusta. Po III rozbiorze Polski, Radom łączono do zaboru austriackiego. Później miasto stało się siedzibą departamentu Księstie Warszaskim. Na przełomie XIX i XX ieku doszło do rozoju infrastruktury, cociaż trzeba podkreślić, że na połączenie kolejoe do Warszay Radom musiał poczekać aż do 1933 roku

7 skiego zniszczonego przez Szedó 1656 roku. Pozostałością po radomskiej tierdzy jest dzisiejsza plebania kościoła. Resztki Bramy Krakoskiej znajdujące się części muró miejskic przy dzisiejszej ul. Wałoej czeka ciekaa przyszłość brama pradopodobnie zostanie zrekonstruoana. Muzeum Wsi Radomskiej Miasto zostało zbombardoane już pierszego dnia ojny, a zajęte przez okupanta 8 rześnia 1939 roku. W 1941 roku Niemcy storzyli Radomiu getto dla 32 tysięcy Żydó yiezionyc i ymordoanyc później obozac zagłady. Miasto stało się znane dzięki działaniom radomskic tajnyc ojskoyc i podziemnyc organizacji. Z czasó poojennyc arto przypomnieć datę 25 czerca 1976 roku, kiedy doszło do protestu robotnikó. Demonstracje zostały ostro stłumione przez rząd komunistyczny, ale Radom kojarzył się nadal z antykomunistycznym oporem. Ziedzanie arto rozpocząć na Rynku: najstarszą kamienicą jest Dom Gąski z XVII ieku (nr 4), najładniejszą zaś Dom Esterki z Muzeum Sztuki Współczesnej (nr 5). We scodniej pierzei stoi klasycystyczny Dom Kupca Czarneckiego z początku XIX ieku (nr 15) oraz mieszczańska kamienica z XVIII ieku (nr 16). Ratusz usytuoany północnej pierzei Rynku pocodzi z lat , natomiast południoej części mieści się Muzeum im. Jacka Malczeskiego. Przy ulicy Rańskej pełnej klasycystycznyc fasad stoi kościł ś. Jana Crzciciela, kiedyś należący do kompleksu zamku króle- TOP muzeum: Muzeum Wsi Radomskiej Muzeum postało 1977 roku na południoo-zacodnic obrzeżac Radomia (dzielnica Pruszakó) na obszarze 32 a. Celem była prezentacja kultury oraz budonicta ludoego całego regionu. Najstarszym z zabytkó jest dreniany kościół ś. Doroty z Wolanoa z 1749 roku z iluzjonistyczną policromią. Jednym z ciekaszyc budynkó jest także XIX-ieczna stodoła sześcioboczna z Grójca. W skansenie organizoane są różne imprezy. Atmosfera i iernie odtorzone obiekty dodają autentyczności miejscu, które przenosi ziedzającyc na początek XX ieku. ul. Szydłoiecka 30, Radom tel. (+48) muzeum-radom.pl Muzeum im. Jacka Malczeskiego Założone 1923 roku, posiada działy arceologii, przyrody, istorii, sztuki nieprofesjonalnej oraz sztuki danej z ielką kolekcją malarsta polskiego XIX oraz XX ieku. Rynek 11, Radom tel. (+48) muzeum.edu.pl TOP impreza: Radom Air So cykliczna impreza organizoana co da lata na lotnisku Sadkó Radomiu. Informacja turystyczna: Centrum Informacji Turystycznej ul. Romualda Traugutta 3, Radom tel. (+48) cit.radom.pl Odległość od Warszay: 104 km Dojazd autobusem: z różnyc dorcó co 30 min. (podróż tra ok. 2 godzin) Dojazd pociągiem: z dorca Warszaa Śródmieście co godzinę (podróż tra 2,5 godziny) 12 13

8 Zamek Czersku Najstarsze ślady człoieka na terenie dzisiejszego Czerska pocodzą sprzed 2 tysięcy lat, cociaż stałe osadnicto rozpoczęło się dopiero XI ieku. Lokalizacja nad skarpą przy przejściu przez Wisłę oraz na skrzyżoaniu szlakó andloyc zapeniała miastu pozycję strategiczną, a na podstaie odkryć arceologicznyc można sądzić, że miejscoi zajmoali się między innymi rybołóstem oraz poloaniem na jelenie czy łosie. Wisły dziś pod zamkiem nie ma... Co się stało? Koryto rzeki przesunęło się o kilkaset metró dalej, zostało jednak starorzecze postaci Jeziora Czerskiego. W XIII ieku Czersk stał się stolicą Księsta Mazoieckiego, a roku 1350 uzyskał praa miejskie. Na przełomie XIV i XV ieku zniesiono zamek to łaśnie jego ruiny są dzisiaj atrakcją turystyczną. Złote czasy skończyły się po przeniesieniu stolicy księsta do Warszay na początku XV ieku, cociaż jeszcze przez peien okres złaszcza podczas pobytu króloej Bony miasto rozijało się gospodarczo. Z inicjatyy Bony, żony Zygmunda Starego, która po śmierci męża spędzała Czersku niemało czasu, postał broar, a gospodarka pononie zaczęła się rozijać. Koniec dobryc czasó nastąpił na skutek potopu szedzkiego zamek został kilka razy zdeastoany. W 2. połoie XVIII ieku doszło do próby jego odbudoy, ale niestety nieudanej. Waronię zbudoano na planie nieregularnym. W miejscu grodu i późniejszego zamku zostały do dzisiaj trzy ieże (Bramna, Południoa i Zacodnia), pięknie idoczne od strony Wisły. Wspaniała panorama na okolicę rozpościera się z także z dostępnyc dla ziedzającyc ież. Zamek Książąt Mazoieckic Plac Tysiąclecia 1, Czersk tel. (+22) , zamekczersk.pl Płock płock Płock założono pod koniec X ieku i latac pełnił rolę stolicy państa polskiego. Pierszy gród obronny postał miejscu dzisiejszego Wzgórza Tumskiego, które stanoi głóną atrakcję turystyczną miasta. Osobą, która zasłużyła się najbardziej dla piędziesięcioletniej słay polskiej stolicy, był król Władysła Herman po którego śmierci 1102 roku Płock znalazł się pod ładzą jego synó Zbigniea i Bolesłaa III Krzyoustego. W latac postała słynna katedra, a pod koniec XII ieku została założona przy kolegiacie ś. Micała szkoła, uażana za jedną z najstarszyc Polsce obecnie Liceum im. Marszałka Stanisłaa Małacoskiego. W 1237 roku Płock otrzymał praa miejskie, później miasto zostało kilka razy zdeastoane przez Prusó oraz Litinó. W połoie XIV ieku postał z inicjatyy króla Kazimierza Wielkiego noy muroany zamek otoczony podójnymi murami obronnymi oraz kilkoma bramami. Rzemiosło było tedy mocno ziązane z Wisłą oraz toarem przepłyającym do Gdańska i dalej do morza (stąd budoa spicrzó, ale także młynó). XVII iek przyniósł miastu kilka katastrof: pożary, epidemie, potop szedzki, ojnę północną

9 W 1793 roku, yniku drugiego rozbioru Polski, Płock dostał się pod panoanie Prus. Tym samym zaczęła się germanizacja. Podczas I ojny śiatoej oraz sierpniu 1920 roku Płock i okolice stały się polem kilku bite moa rónież o Cudzie nad Wisłą (Bita Warszaska), czyli zatrzymaniu bolszeikó na Mazoszu. 9 rześnia 1939 roku Płock zajęli Niemcy, a miasto zostało łączone do III Rzeszy, nazę zmieniono na Scrottersburg. Wyzolenie przyszło styczniu 1945 roku. 15 lat później zaczęła się budoa rafinerii ropy naftoej o znaczeniu strategicznym. Doskonała lokalizacja nad Wisłą spoodoała, że Płocku od 2006 roku organizoany jest jeden z najbardziej znanyc festiali muzyki elektronicznej Europie. Spacer po Płocku arto zacząć od Wzgórza Tumskiego, a naet od drugiego brzegu Wisły, z którego rozciąga się na nie przepiękny idok. Bazylika katedralna p. Wniebozięcia Najśiętszej Maryi Panny (ul. Mostoa 2) należy do najstarszyc oraz najbardziej ciekayc budoli sakralnyc kraju. W podziemiac śiątyni, Kaplicy Króleskiej znajduje się sarkofag ładcó Polski - Władysłaa Hermana i jego syna Bolesłaa III Krzyoustego. Pierszy dreniany kościół tym miejscu postał roku Następnie na jego miejscu postaiono romańską śiątynię, óczas najiększą Polsce. Biskup Aleksander zamóił Magdeburgu drzi, które ykonano latac Cociaż XIII ieku zostały nieyjaśnionyc okolicznościac yiezione do rosyjskiego Noogrodu (gdzie do dziś można je oglądać Soborze ś. Sofii), ic kopia znajduje się od 1981 roku Płocku. Aż do renoacji bazyliki katedralnej latac została ona kilka razy przebudoana różnyc stylac. Podczas tego gruntonego remontu odnoiono stare ołtarze oraz Klasycystyczny ratusz nagrobki, postały też policromie e nętrzu. Następny remont miał miejsce po II ojnie śiatoej, kiedy śiątynia była najpier zbombardoana, a później zdeastoana przez Niemcó. Przy katedrze postał XIV ieku zamek książęcy przebudoany da stulecia później na opacto benedyktynó. Znajdują się tutaj die ieże Szlacecka i Zegaroa oraz Muzeum Diecjezalne. Ze Wzgórza Tumskiego ciągnie się fantastyczny idok na Wisłę z plażą, molem oraz nooczesnym amfiteatrem. Ulica Grodzka proadzi dalej do Starego Rynku, ulica Tumska stronę Noego Rynku. Widok na Wzgórze Tumskie z katedrą i zamkiem Reprezentacyjny Stary Rynek był podobnie jak przypadku innyc polskic miast najpier placem targoym. W XV ieku ystaiono południoo-codniej częci placu gotycki ratusz, który był pradziym centrum miasta nie tylko pod zględem administracyjnym. Na placu i okolicac postaały domy najbogatszyc obyateli, sklepy oraz karczmy. W 1813 roku ybudoano rónież drugi ratusz (rozebrany kilka lat później). Obecny, klasycystyczny ratusz projektu Jakuba Kubickiego zniesiono latac Kamienice na Rynku pocodzą z końca XVIII i XIX ieku. Pradopodobnie najstarszą z nic jest barokoa kamieniczka z końca XVII ieku pod nr 17, która przetrała praie niezmienionym kształcie. Płock ma także łasny ejnał! Grany jest przez trębacza (z przerami) od 1937 roku codziennie o godzinie 12:00 i 18:00 z ieży ratuszoej

10 TOP impreza: Audioriver Festial muzyki elektronicznej typu open-air organizoany od 2006 roku pod koniec lipca na plaży nad Wisłą..audioriver.pl TOP muzeum: Muzeum Mazoieckie Płock nie jest miastem kojarzącym się z secesją, ięc imponująca ekspozycja pośięcona sztuce secesyjnej na śiatoym poziomie to pradziy cud tego muzeum! To najstarsze polskie muzeum (postałe z inicjatyy członkó Toarzysta Naukoego Płockiego 1821 r.), posiada zbiory istoryczne, numizmatyczne, artystyczne, arceologiczne oraz etnograficzne. ul. Tumska 8, Płock tel. (+48) ttp://.muzeumplock.eu/pl Muzeum Wsi Mazoieckiej Sierpcu Muzeum zostało założone 1989 roku, cociaż jego istoria sięga roku W odróżnieniu od innyc skansenó, do Sierpca postanoiono nie tylko przenieść istoryczne iejskie budynki z tej części Mazosza, ale także ic układ przestrzenny oraz autentyczne nętrza. Zdecydoano się zaprezentoać 6 si typoyc dla północno-zacodniego Mazosza. Do najciekaszyc zespołó iejskic należą: kościół raz z dzonnicą z XVIII ieku przeniesiony z miejscoości Drążdżeo, zespół karczemny z karczmą z Sococina, kuźnią z Żuromina i całupą z Drał oraz zespół dorski ze zrekonstruoanym budynkiem doru. Żye zierzęta oraz ogrody pełne kiató są bonusem nie tylko dla dzieci i spraiają rażenie, że ieś tętni życiem. W ostatnic latac doszło do otarcia noyc ekspozycji i obiektó: kolekcja rzeźby ludoej, transport dorski i nętrza dorskie, otelu oraz basenu. TOP program dla dzieci: Miejski Ogród Zoologiczny ul. Norbertańska 2, Płock tel. (+48) zoo.plock.pl Informacja turystyczna: Płocka Lokalna Organizacja Turystyczna Stary Rynek 8, Płock tel. (+48) turystykaplock.eu Odległość od Warszay: 109 km Dojazd autobusem: z dorca Warszaa Zacodnia co 30 min. (podróż tra ok. 2 godziny) Dojazd pociągiem: z dorca Warszaa Centralna z przesiadką Kutnie co 2-3 godziny (podróż tra 2,5-3 godzin) 18 ul. Narutoicza 64, Sierpc tel. (+24) mmskansen.pl 19

11 PUłtusk 30 stycznia 1868 roku spadł z nieba okolicy miasta tz. pułtuski meteoryt, którego najiększe fragmenty znajdują się dzisiaj muzeac Londynie i Warszaie. Potężnym zaś ciosem dla kilka razy zdeastoanego i spalonego miasta stała się jednak II ojna śiatoa, kiedy miasto zostało zniszczone ok. 85 procentac. Dzisiaj pięknie odnoione centrum jest pradzią yspą na rzece Nare z ciekaą Staróką i zamkiem służącym jako otel z restauracją. Ze zględu na yjątkoe położenie i klimatyczne rejsy gondolami po okolicy, Pułtusk bya nazyany Wenecją Mazosza. Pułtusk Ziedzanie arto rozpocząć na podobno najdłuższym Europie (380 m) brukoanym Rynku. Jego północną część zamyka bazylika kolegiacka Ziastoania Najśiętszej Maryi Pannie. Pierotnie gotycka Dany zamek biskupi obecnie Dom Polonii Legenda głosi, że daniej istniało miejscu tym miasteczko Tusk, które penego dnia zalane zostało odami Nari i przez to połoie zniszczone. Tak napradę jednak, Pułtusk zadzięcza są nazę nieielkiej rzece Pełta, która jest praobrzeżnym dopłyem Nari... W połoie XIII ieku postał na miejscu dzisiejszego zamku gród obronny, który był podobnie jak miasto łasnością biskupó płockic. Ci, z późniejszej fortecy uczynili XIV ieku soją rezydencję. Intensyny rozój Pułtuska, jednego z najażniejszyc miast na Mazoszu, miał miejsce XIV XVI ieku, przede szystkim dzięki andlu zbożem. Z tyc czasó pocodzą potężne i ażne budynki przede szystkim kolegiata oraz kilka innyc kościołó. Upadek miasta zaczął się od potopu szedzkiego i postępoał czasac rozbioró. Okolice Pułtuska razem z miastem były śiadkami kilku bite 1703 roku między Szedami i Sasami, a 103 lata później między Francuzami oraz Rosjanami. Bita ta została upamiętniona naet na Łuku Triumfalnym Paryżu. Sam Napoleon przebyał Pułtusku latac 1806 oraz Ulokoany óczas komnatac zamku lazaret ojskoy doproadził tylko do dalszej deastacji gmacu. 20 Rynek Pułtusku kolegiata pocodzi z XIV ieku, cociaż połoie XVI doszło do jej przebudoy stylu renesansoym. W 1994 roku zostały odkryte także renesansoe policromie na sklepieniu to mały cud naszyc czasó, który arto obejrzeć. Gotycko-renesansoy ratusz z XIV ieku usytuoany środku rynku można podziiać także enątrz, ponieaż 21

12 jego gotyckiej ieży mieści się ekspozycja Muzeum Regionalnego ze zbiorami arceologicznymi. Wokół ratusza idać zabytkoe kamieniczki z XVIII i XIX ieku, jednej z nic gościł roku 1806 sam Napoleon Bonaparte. Za zacodnimi pierzejami Rynku arto zerknąć na barokoy kościół pojezuicki Śiętyc Piotra i Pała z 1718 roku. Przy kościele znajdują się także pozostałości muró obronnyc z XVI ieku formie cylindrycznej baszty. Zamek biskupi jest położony bezpośrednim sąsiedztie rynku, przy brzegu rzeki Nare, na sztucznie usypanym zgórzu. Aczkoliek został on założony XIV ieku, najpoażniejsze prace nad jego (renesansoą) przebudoą miały miejsce o da stulecia później. Na północ od tz. Małego Domu zniesiono tz. Duży Dom, obecne skrzydło północno-zacodnie z bramą ze scodniej strony ta przetrała do dziś. Dopiero po najeździe szedzkim i renoacji XVII ieku zamek odzyskał dzisiejszy kształt, cociaż po okresie bite napoleońskic znó trzeba było go odnoić. Od zakończenia ostatniego remontu 1989 roku jest nazyany Domem Polonii, a jego łaścicielem jest Stoarzyszenie Wspólnota Polska. Zamek Książąt Mazoieckic Ciecanoie Zamek Ciecanoie zaczął budoać połoie XIV ieku książę Siemoit III z linii Piastó mazoieckic. Już po kilkudziesięciu latac zamek zaczął pełnić także rolę tierdzy granicznej, gdyż przebiegała tam granica państa krzyżackiego. Stoarzyszenie Wspólnota Polska Dom Polonii Pułtusku ul. Szkolna 11, Pułtusk tel. (+48) zamekpultusk.pl TOP muzeum: Muzeum Regionalne ul. Rynek 43 ieża ratuszoa, Pułtusk tel. (+48) ttp://muzeum.pultusk.pl Informacja turystyczna: Gminne Centrum Informacji ul. Rynek 41, Pułtusk tel. (+48) ttp://pultusk.pl/urzad-miejski/gminne-centrum-informacji Odległość od Warszay: 62 km Dojazd autobusem: z dorca Warszaa Zacodnia co 15 min. (podróż tra ok. 1,5 godziny) Po bitie pod Grunaldem 1410 roku, książę Janusz I, syn Siemoita przebudoał go na są rezydencję poiększono mury obronne, ykopano głęboką fosę, a na południe od zamku postało miasto o tej samej nazie. Po roku 1526 aronia utraciła soją funkcję regionalnego centrum i zaczęła upadać. Do ostatecznej klęski przyczynili się Szedzi, którzy spalili zamek razem z miastem podczas potopu szedzkiego. Na początku XIV ieku część ruin fortecy została rozebrana celu budoy broaru Opinogórze. Piersza reitalizacja przebiegła latac 60. XX ieku, druga na początku XXI ieku. Ceglany zamek ma formę prostokąta o ymiarac 48 x 57 m z diema potężnymi basztami (zacodnią i scodnią) od strony rzeki Łydyni, a także z murami o ysokości 10 m. Co roku odbyają się pod zamkiem spotkania istoryczne, czyli inscenizacje z czasó potopu szedzkiego. Zamek Książąt Mazoieckic ul. Zamkoa 1, tel. (+48) zamekciecanoie.pl 22 23

13 Warszaa nie, ale rozijała się arcitektura i postaały takie obiekty jak Teatr Wielki czy Beleder. Poołany został także Uniersytet Warszaski. 29 listopada 1830 roku ybucło postanie listopadoe i Warszaa stała się siedzibą ładz postańczyc, podobnie jak podczas postania stycznioego obu przypadkac postanie nie tylko zaczęło się, ale rónież skończyło Warszaie, utopione e kri. Represjom toarzyszyła rusyfikacja, a Warszaie zniesiono kilka cerki. Podczas ofensyy niemieckiej 1915 roku, ycofujące się ojska rosyjskie ysadziły szystkie cztery arszaskie mosty. Do listopada 1918 roku miasto znajdoało się pod okupacją niemiecką. W okresie międzyojennym stolicy rozijało się budonicto modernistyczne, przede szystkim na potrzeby administracji młodego państa. Postało lotnisko, założono kilka muzeó oraz parkó. Miasto stało się także najiększym skupiskiem Żydó Europie. We rześniu 1939 roku Warszaa była celem bombardoań skapituloała 28 rześnia. W listopadzie 1940 ładze niemieckie utorzyły getto dla Żydó, któryc następnie yożono do obozó zagłady przede szystkim Treblince. Po postaniu, getto zostało zlikidoane raz z resztą żyjącyc jeszcze Żydó, a jego teren zrónano z ziemią. Historia Warszay sięga IX ieku, cociaż osada Warszoa postała dopiero pod koniec XIII ieku. W 1413 roku miasto stało się stolicą Księsta Mazoieckiego, a XVI ieku zdecydoano, że Warszaa będzie miejscem elekcji króló. Następnie, pod koniec XVI ieku król Zygmunt III Waza postanoił przenieść coć nieoficjalnie stolicę z Krakoa do Warszay, gdzie zamieszkał na stałe. W latac miasto stało się kolejną z ielu ofiar potopu szedzkiego zagrabione skarby sztuki polskiej z tamtyc czasó do dzisiaj znajdują się łaśnie Szecji. Okres panoania króla Jana III Sobieskiego przyniósł noej stolicy ielki rozój zniesiono dużo znaczącyc barokoyc budoli, tym słynny pałac Wilanoie. 3 maja 1791 roku ucalono Warszaie jedną z najażniejszyc usta Polsce Konstytucję 3 maja, która dokonyała zasadniczej przemiany przestarzałego ustroju politycznego Rzeczpospolitej. Po III rozbiorze, 1795 roku Warszaę cielono do Królesta Prus, ale już 11 lat później kroczył do yzolonej stolicy Napoleon ze sym ojskiem, a Warszaa stała się siedzibą Księsta Warszaskiego. Okres po klęsce ojsk Napoleona nie należał do korzystnyc politycz- Pałac Wilanoie Postanie arszaskie ybucło 1 sierpnia 1944 roku i trało 63 dni. Po jego upadku i ogromnyc stratac śród ludności cyilnej Niemcy postanoili ymazać Warszaę z mapy Polski. Rozpoczęły się masoe yburzenia. W styczniu 1945 roku do ruin na leym brzegu Wisły eszła Armia Czerona razem z Ludoym Wojskiem Polskim. Ogółem zginęło podczas II ojny śiatoej około 700 tys. arszaian. Po ojnie rozpoczęto odbudoę stolicy. Odtorzono iększą część Śródmieścia z Traktem Króleskim. Pojaił się też socrealizm budonictie flagoym jego reprezentantem stał się Pałac Kultury i Nauki

14 TOP 10: 1. Stare Miasto malonicze oryginalne centrum stolicy, które 1944 roku zostało zrónane z ziemią a po ojnie detalac odbudoane i 1980 roku pisane na Listę śiatoego dziedzicta kulturalnego i przyrodniczego UNESCO. 2. Zamek Króleski rezydencja króló oraz prezydentó Polski, zniszczona 1944 roku, odbudoana jako muzeum latac zamek-kroleski.pl Odbudoa Zamku Króleskiego zaczęła się dopiero 1973 roku, a 7 lat później arszaskie Stare Miasto zostało pisane na listę UNESCO. W latac 90. XX ieku postały ielkie inestycje piersza linia metra (1995), Muzeum Postania Warszaskiego, druga linia metra (2015) i iele innyc Krakoskie Przedmieście i Noy Śiat część Traktu Króleskiego, której nie można ominąć. Znajduje się tutaj Pałac Prezydencki, Uniersytet Warszaski, kościół ś. Krzyża z sercem Fryderyka Copina oraz dużo restauracji, knajpek i baró. 4. Łazienki Króleskie zespół pałacoo-ogrodoy założony XVIII ieku, należy do ulubionyc miejsc spaceró nie tylko arszaian ale także turystó..lazienki-kroleskie.pl 5. Pałac Kultury i Nauki najyższy budynek Polsce (237 m), ybudoany latac edług radzieckiego zoru. Taras idokoy znajduje się na ysokości 114 m..pkin.pl 6. Muzeum Postania Warszaskiego multimedialna ekspozycja otarta 2004 roku danej Elektroni Tramajó Miejskic, należy do najbardziej popularnyc miejsc Polsce pl Widok od strony Wisły na Zamek Króleski Warszaska Informacja Turystyczna: - Pałac Kultury i Nauki - Rynek Starego Miasta 19/20/21 - Lotnisko Copina Terminal A, yjście 2.arsatour.pl Plac Zamkoy 1/13 ttp://cit.a.pl 7. Muzeum Historii Żydó Polskic POLIN nooczesna ekspozycja centrum danej dzielnicy żydoskiej, otarta roku Nietypoy gmac muzeum, zaprojektoany przez fińskic arcitektó, otrzymał iele nagród..polin.pl 8. Muzeum Copina multimedialna ekspozycja biograficzna nie tylko dla miłośnikó najsłynniejszego polskiego kompozytora, znajduje się Zamku Ostrogskic..copin.museum 9. Centrum Nauki Kopernik miejsce mające na celu popularyzację nauki, leży sąsiedztie Biblioteki Uniersytetu Warszaskiego, na której dacu znajdują się słynne ogrody spaceroe..kopernik.org.pl 10. Wisła przeażającej części niereguloana rzeka, oferuje nie tylko ciekae idoki na oba brzegi stolicy, ale także rejsy statkami, plaże i ścieżki roeroe z foodtrackami i barami

15 Warszaska Praga tutaj kilka ażnyc inestycji Stadion Dziesięciolecia (dzisiaj PGE Narodoy) oraz Fabryka Samocodó Osoboyc. Jeszcze latac 90. XX ieku Praga miała opinię dzielnicy zaniedbanej socjalnie. Ten stan zmienia się jednak z dnia na dzień poprzez studia artystyczne, imprezy, noo budoane lofty i mieszkania o ysokic standardac, a także budoę drugiej linii metra otartej 2015 roku. Z drugiej strony to jedna z kilku dzielnic stolicy, której zacoał się arszaski folklor oraz małe zakłady rzemieślnicze. Centrum praobrzeżnej Warszay torzą dzisiaj dzielnice Praga-Północ, PragaPołudnie, Grocó, Golędzinó, Targóek i Bródno. Bazylika katedralna Śiętyc Micała Arcanioła i Floriana Męczennika Naza osady, której naza pocodzi od słoa prażyć (czyli procesu ypalania puszczy pod zasiey), po raz pierszy pojaia się dokumentac 1432 roku. W 1648 roku Praga otrzymała praa miejskie, a dopiero 1791 roku leżący na praym brzegu Wisły gród stał się częścią polskiej stolicy. Tragedia miasta, którego centrum pierotnie znajdoało się miejscu dzisiejszego ogrodu zoologicznego, miała miejsce podczas tz. Rzezi Pragi listopadzie 1794 roku, kiedy ojska rosyjskie, zemście, praie kompletnie ymordoały miejscoą ludność i zniszczyły zabudoę. Praga nie zaznała spokoju także XX ieku sierpniu 1915 roku ojska rosyjskie ysadziły poietrze szystkie trzy arszaskie mosty, a podczas postania arszaskiego zniszczenia sięgnęły 25 procent. W porónaniu z leobrzeżnymi dzielnicami Warszay, zrónanymi z ziemią podczas postańczyc alk, Praga stała się jedyną dzielnicą, która znacznym stopniu przeżyła postanie arszaskie. Jesienią 1944 roku miały tu se tymczasoe siedziby noe ładze. Przez kolejne dziesięciolecia Pragę zaniedbyano, cociaż postało 28 Stadion PGE Narodoy Ziedzanie Pragi arto zacząć przy dorcu na Placu Wileńskim, gdzie stoi cerkie metropolitalna Marii Magdaleny z 2. połoy XIX ieku. Można stamtąd yruszyć stronę ogrodu zoologicznego z ciekaą istorią z czasó II ojny śiatoej, kiedy óczesny dyrektor ukrył tu i dzięki temu uratoał przed Niemcami dziesiątki Żydó. O byłym, nieistniejącym dziś centrum miasta zniszczonym podczas Rzezi Pragi 1794 roku przypomina już tylko naza ulicy Ratuszoa oraz jedyny zacoany zabytek z tamtyc czasó barokoa kaplica Najśiętszej Matki Boskiej Loretańskiej z roku Warto pospaceroać okolicy ul. Floriańskiej, gdzie do dziś przetrały szystkie przedojenne budynki oraz stare latarnie i bruk uliczny i gdzie podziiać można piękną neogotycką bazylikę katedralną ś. Micała Arcanioła i ś. Floriana Męczennika z początku XX ieku. Na Targoej arto zobaczyć da miejsca noe Muzeum Warszaskiej Pragi oraz stary Bazar Różyckiego, który od kilku lat czeka na reitalizację. Część budynkó tej okolicy odrestauroano, podobnie jak te na legendarnej ulicy Ząbkoskiej, którą można nazać rozrykoym centrum Pragi pełnym baró, knajp i restauracji. Poza samą roz29

16 TOP dla dzieci: Ogród Zoologiczny założony 1928 roku, obecnie żyje nim ok zierząt z ok. 500 gatunkó. ul. Ratuszoa 1/3, Warszaa tel. (+48) zoo.a.pl TOP gastronomia: Warszaa Wscodnia by Mateusz Gessler ul. Mińska 25, Warszaa tel. (+48) soofactory.pl ttp://gessler.soofactory.pl Cerkie metropolitalna Marii Magdaleny ryką można się trocę porozglądać po starej Pradze i odszukać pocoane na podórkac, niekiedy zapomniane małe kapliczki. Zagraniczni turyści nie ierzą, patrząc na odrapane mury praskic budynkó, że te dziury na fasadac to ślady po niemieckic i rosyjskic kulac z okresu II ojny śiatoej. Może łaśnie te fasady to jeden z symboli Pragi... Przykładem ciekaej inestycji jest była Warszaska Wytórnia Wódek Koneser dziś przebudoana na lofty podobnie jak Fabryka Trzciny, centrum kultury alternatynej. Jednym z najciekaszyc miejsc na Pradze (a tak napradę na Targóku) jest kompleks zany Soo Factory. Oprócz jedynego na śiecie Muzeum Neonó znajduje się tutaj jedna z nietuzinkoyc restauracji Warszaie, z kucnią środku lokalu, otarta nonstop Warszaa Wscodnia. TOP muzea: Muzeum Warszaskiej Pragi oddział Muzeum Warszay croniący i propagujący dziedzicto całego obszaru praobrzeżnej Warszay. ul. Targoa 50/52, Warszaa tel. (+48) muzeumpragi.pl Muzeum Neonó Budynek 55, Soo Factory ul. Mińska 25, Warszaa tel. (+48) ttp://neonmuzeum.org TOP dla miłośnikó filmu: Ulica Brzeska, na której postały słynne sceny z filmu Pianista. Pomnik Praskiej Kapeli Podórkoej 30 31

17 WĘgró Węgró Dom Gdański, dany XVIII-ieczny zajazd Wniebozięcia Najśiętszej Marii Panny oraz Śiętyc Piotra, Pała, Andrzeja i Katarzyny. Pierotnie był to gotycki kościół parafialny z XVI ieku, później śiątynia kalińska, a po 1630 roku odzyskany przez katolikó został przebudoany stylu barokoym. W zakrystii kościoła znajduje się ciekaa kolekcja portretó dostojnikó kościelnyc oraz słynne Lustro Tardoskiego tajemnicze zierciadło z XV ieku mające posiadać magiczną moc. Według legendy należało do czarnoksiężnika Jana Tardoskiego, a kto nie zajrzy, zobaczy są przyszłość... Kilkaset metró od Rynku zaczyna się była dzielnica protestancka z autentycznymi parteroymi, drenianymi domami mieszkalnymi z XVIII-XX ieku (ul. Gabriela Narutoicza) oraz klasycystycznym kościołem eangelickim Śiętej Trójcy zniesionym latac dla gminy luterańskiej. Następną ciekaostką jest klasztor reformató zbudoany 1693 roku, a 150 lat później zmieniony cerkie praosłaną. W sąsiedztie klasztoru znajduje się barokoe kolegium bartolomitó zbudoane latac Po II ojnie śiatoej gmac został odebrany Kościołoi katolickiemu i zrócony dopiero 2003 roku. Historię o szkockic osadnikac potierdza zaś cmentarz protestancki z nagrobkami tkaczy szkockic z XVIII ieku (Pętla Siedlecka), na które rónież arto zrócić uagę. Piersza zmianka o osadzie Węgró ybudoanej na pograniczu Podlasia i Mazosza oraz na szlaku andloym na Ruś pocodzi z roku Położenie na szlaku andloym przyczyniło się do szybkiego rozoju miejscoości konkurującej z niedalekim Liem. W połoie XVI ieku doszło do napłyu osadnikó protestanckic, a także żydoskic, którzy później stanoili ponad 50 procent obyateli miasta. W połoie XVII ieku, raz z przybyciem dużej liczby szkockic kolonistó budującyc manufaktury, rozinęło się sukiennicto. Podczas potopu szedzkiego miasto zostało jednak zniszczone. Dla protestantó nie była to jedyna katastrofa po ojnac ze Szedami doszło do kontrreformacji i duża ic część opuściła miasto. Strategiczna lokalizacja Węgroa, paradoksalnie przez działania ojenne, doproadziła do jego upadku. 3 lutego 1863 roku odbyła się pod Węgroem jedna z iększyc bite (nazyana później Polskimi Termopilami). We rześniu 1939 roku miasto zostało zbombardoane przez lotnicto niemieckie, a podczas ojny zniknęła z poierzcni ziemi ponad połoa jego obszaru razem z dzielnicą żydoską i jej mieszkańcami. Ziedzanie miasta można rozpocząć od Rynku, gdzie arto zrócić uagę na Dom Gdański dany zajazd z XVIII ieku, zbudoany stylu barokoym. Obecnie mieści się nim Miejska Biblioteka Publiczna. Ze strony północnej Rynek zamyka bazylika mniejsza Informacja turystyczna: Centrum Informacji Turystycznej i Promocji ul. Gdańska 2, Węgró tel. (+48) , egro.com.pl Odległość od Warszay: 88 km Dojazd autobusem: z arszaskiego Placu Defilad co 30 min. (podróż tra ok. 1,5 godziny) Bazylika Wniebozięcia NMP i Śiętyc Piotra, Pała, Andrzeja i Katarzyny 32 33

18 Zamek Liie Postał na początku XV ieku, na sztucznie usypanym zniesieniu, na leym brzegu Lica, jako tierdza na pograniczu Podlasia i Mazosza. Miasto Li z zamkiem łączyła ąska grobla usypana na rozleiskac Lica. Forteca została przebudoana latac , a następnie przez króloą Bonę, która niej zamieszkała. Podczas potopu szedzkiego zamek trzy razy uległ spaleniu ( latac 1657, 1700 i 1703). Później dobudoano doń barokoy dór, który służył za siedzibę miejscoym starostom. Podczas II ojny śiatoej, kiedy ładze niemieckie zdecydoały, że cegły z ruin zamku będą ykorzystane do budoy obozu zagłady Treblince, miejscoy społecznik Otto Warpecoski zapenił oe ładze, że są to ruiny zamku krzyżackiego, czyli poniemieckiego, dzięki czemu aronia została uratoana. W 1963 roku postało na zamku muzeum istoryczne. Dla ziedzającyc udostępniono sale odrestauroanym dorze, a także ieżę bramną. Muzeum Fryderyka Copina Żelazoej Woli Żelazoa ola Muzeum Zbrojonia na Zamku Liie ul. S. Batorego 2, Li tel. (+48) ,.li-zamek.pl Obóz zagłady Treblince Obóz postał iosną 1942 roku nieopodal karnego obozu pracy i istniał do listopada 1943 roku. Zginęło nim około 850 tysięcy ludzi, z tego iększość stanoili polscy Żydzi. Od 1964 roku znajduje się tu muzeum. Muzeum Walki i Męczeństa Treblince Oddział Muzeum Regionalnego Siedlcac Kosó Lacki tel. (+48) treblinka-muzeum.eu 34 Piersza zmianka o si pocodzi z roku W 1810 roku Żelazoej Woli urodził się jeden z najiększyc polskic kompozytoró Fryderyk Copin. Po 8 miesiącac od jego urodzenia rodzina przyszłego genialnego kompozytora na stałe przeniosła się do Warszay. Dorek przecodził z rąk do rąk. Podczas II ojny śiatoej stacjonoali nim żołnierze niemieccy, a pod koniec ojny znajdoał się tam szpital. Obecny dorek rodziny Copin, to tak napradę scodnia oficyna iększego kompleksu. Po II ojnie śiatoej dorku utorzono muzeum pośięcone pamięci Fryderyka Copina. Dom urodzenia Fryderyka Copina i park Żelazoej Woli Oddział Muzeum Fryderyka Copina Warszaie Żelazoa Wola 15, Socacze tel. (+48) copin.museum 35

19 Odległość od Warszay: 58 km Dojazd autobusem: z Warszay do Socaczea lub Zosina co 1,5 godziny (podróż tra ok. 2 godzin) + 20 minut autobusem regionalnym Dojazd pociągiem: z dorca Warszaa Zacodnia do Socaczea co 2-3 godziny (podróż tra 1 godzinę) + 20 minut autobusem regionalnym Kampinoski Park Narodoy Park został utorzony 1959 roku na terenie Puszczy Kampinoskiej pradolinie Wisły. Budoa osad tym miejscu zaczęła się dopiero XVII ieku. Oprócz lasó znajdują się tutaj obszary bagienne oraz ydmy paraboliczne i ały idmoe te są uażane za najlepiej Ciekaa jest także informacja, że Warszaa jest jedyną stolicą Europie, która sąsiaduje z Parkiem Narodoym. Jego symbolem jest łoś. Długość znakoanyc szlakó turystycznyc to około 360 km, dozolona jest turystyka piesza, roeroa (Kampinoski Szlak Roeroy ma 144 km) i konna. Kościół parafialny Kampinosie pod ezaniem Wniebozięcia Najśiętszej Maryi Panny został zbudoany z drena sosnoego z Puszczy Kampinoskiej stylu polskiego baroku latac Autorem projektu był arcitekt Lobe z Warszay. Jedno z najlepszyc miejsc do odiedzenia parku to Wilcze Tułoskie z zabytkoą koleją ąskotoroą do/z Socaczea (18 km). Muzeum Kolei Wąskotoroej Socaczeie Filia Stacji Muzeum Warszaie Muzeum zostało otarte 1986 roku jako oddział Muzeum Kolejnicta Warszaie, dzisiaj Stacji Muzeum (na bazie Socaczeskiej Kolei Dojazdoej zlikidoanej da lata cześniej). Placóka gromadzi najiększy zbiór pociągó Europie skansenie znajdują się aktualnie 163 jednostki. W Socaczeie arto rónież odiedzić Muzeum Ziemi Socaczeskiej i pola Bity nad Bzurą, jednej z najiększyc bite kampanii rześnioej. zacoany kompleks ydm śródlądoyc skali Europy. W latac 30. XX ieku utorzono Puszczy Kampinoskiej piersze rezeraty (Granica, Sierakó, Zamczysko). Sam Park Narodoy został założony na poierzcni 407 km² 1959 roku, kiedy ograniczono osadnicto, a park był stopnioo zalesiany. W 2000 roku Kampinoski Park Narodoy został pisany na śiatoą listę rezerató biosfery UNESCO. Historia Puszczy Kampinoskiej jest ziązana z alkami o niepodległość i obroną kraju latac 1794, 1863, 1939 oraz Na terenie parku znajdują się mogiły postańcó z 1863 roku, cmentarz partyzantó oraz cmentarz Polakó rozstrzelanyc przez Niemcó latac ul. Toaroa 7, Socacze tel. (+48) ttp://mk.e-socacze.pl 37

20 Żyrardó Te i inne istorie miejskie opisał później książce Mój Żyrardó Paeł Hulka Laskoski, pocodzący łaśnie stamtąd tłumacz słynnyc Przygód dobrego ojaka Szejka Jaroslava Haška. Do dzisiejszyc czasó zacoała się niemal kompletna pierotna zabudoa, co stanoi o yjątkoości miasta skali całej Europy. Spacer po mieście można rozpocząć od dorca kolejoego z lat dudziestyc XX ieku przypominającego polski dorek. Wnętrza zdobią oryginalne sztukaterie i piece kafloe. Droga do głónego placu proadzi przez osiedla robotnicze z lat Za budynkami z cegły były budoane dreniane budynki gospodarcze, które do dzisiaj można obejrzeć. Za neogotyckim kościołem ś. Karola Boromeusza z 1891 roku stoi szpital fabryczny z lat , zoroany na szpitalu Carla Dreźnie. Plac Jana Pała II (kiedyś Plac Targoy) to najbardziej reprezentacyjne miejsce Żyrardoie, pradzie centrum miasta. Na placu nie można przeoczyć dóc neogotyckic ież kościoła farnego Matki Bożej Pocieszenia z lat , zoroanego na bazylice Kolonii. Secesyjne itraże Żyrardó Willa Karola Dittrica Żyrardó leży niemal połoie drogi między Łodzią a Warszaą, na szlaku danej Kolei Warszasko-Wiedeńskiej. Postanie i rozój Żyrardoa iąże się z osobą francuskiego inżyniera Filipa de Girarda (tórcy maszyny do mecanicznego przędzenia lnu, a także ielu innyc ynalazkó, tym turbiny odnej) stąd naza miasta. Na początku XIX ieku postała zaborze rosyjskim osada fabryczna z fabryką przędzenia lnu odróżnieniu od baełnianej Łodzi. Budoę przędzalni mecanicznej i tkalni ręcznej rozpoczęto na początku 1830 roku. Już pół ieku później żyrardoska fabryka stała się jednym z najiększyc i najnoocześniejszyc zakładó lniarskic óczesnej Europy. Razem z fabryką rozinął się cały kompleks urbanistyczny muroany z czeronej cegły osiedla domó dla robotnikó, śiątynie różnyc yznań ielonarodoościoym tyglu robotnikó, szkoły, szpital... Cecą carakterystyczną szybko postającego układu był podział na część mieszkanioą oraz przemysłoą edług osi urbanistycznej, dzisiejszej ul. 1 Maja. Osada usytuoana na linii frontu ucierpiała na początku I ojny śiatoej, kiedy ycofujące się ojsko rosyjskie ysadziło poietrze niektóre części fabryki. Praa miejskie otrzymał Żyrardó 1916 roku. 38 Kościół farny Matki Bożej Pocieszenia zaprojektoał najpradopodobniej Józef Meoffer, a na szczególną uagę zasługuje itraż przedstaiający Matkę Boską stojącą śród błękitnyc kiató lnu, trzymającą na leym ręku Dzieciątko Jezus z rzecionem. Dalej na placu znajdują się budynki istorycznego przedszkola, babińca, modernistycznego Domu Ludoego (czyli domu kultury) oraz Magistratu siedziby ładz miasta. Na południe od placu znajduje się kompleks centralnej fabryki, tz. centrali stara przędzalnia z 1833 roku (po ielu przebudoac) połączona krytym pomostem z usytuoaną obok noą przędzalnią z lat najiększym budynkiem fabryki. Na dacu tego budynku znajdoał się zbiornik przecipożaroy. 39

21 Za danymi illami dyrektoró (ul. Armii Krajoej) z lat 80. XIX ieku stylu renesansu francuskiego znajduje się parku illa reprezentacyjna Karola Dittrica z lat Od 1961 roku mieści się niej Muzeum Mazosza Zacodniego. Unikatoym eksponatem jest panorama Żyrardoa z 1899 roku o długości 367 cm i ysokości 140 cm ykonana została celu uśietnienia stoiska żyrardoskiego na śiatoej ystaie Paryżu roku Muzeum to doskonałe miejsce na zakończenie ziedzania i podsumoanie iedzy na temat tego unikalnego miasta. TOP muzeum: Muzeum Mazosza Zacodniego Żyrardoie ul. Dittrica 1, Żyrardó tel. (+48) muzeumzyrardo.pl Informacja Turystyczna: Centrum Informacji Turystycznej ul. 1 Maja 45, Żyrardó tel. (+48) ,.resursa.zyrardo.pl Odległość od Warszay: 62 km Dojazd autobusem: z centrum Warszay co 1 godzinę (podróż tra ok. 1 godziny) Dojazd pociągiem: z dorca Warszaa Zacodnia co 30 min. (podróż tra ok. 20 minut) Muzeum Motoryzacji i Tecniki Otrębusac Początki pryatnej kolekcji sięgają lat 70. XX ieku, cociaż kompleks muzealny został otarty dopiero 1995 roku. Wśród zbioró znajduje się ponad 300 zabytkoyc pojazdó najstarszym jest amerykański traktor Titan z 1895 roku! Wśród eksponató są samocody osoboe, ciężaroe, autobusy, samoloty, roery, motocykle, a także czołgi. Pradzią perłą jest ZIS kabriolet Józefa Stalina, a także samocody, którymi jeździli Elvis Presley, Marilyn Monroe czy Jan Kiepura. ul. Warszaska Otrębusy tel. (+48) muzeum-motoryzacji.com.pl 40