Pismo organistów diecezji tarnowskiej. Półrocznik HOSANNA. ISSN Rok XIII czerwiec listopad (29) HYMN SYNODU I PIEŚNI SYNODALNE

Transkrypt

1 Pismo organistów diecezji tarnowskiej. Półrocznik HOSANNA ISSN Rok XIII czerwiec listopad (29) HYMN SYNODU I PIEŚNI SYNODALNE Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o muzyce kościelnej VI OGÓLNOPOLSKI FESTIWAL MUZYKI CHÓRALNEJ SACRA ECCLESIAE CANTIO Tarnów 2018

2 Gianluca Libertucci organista bazyliki watykańskiej w Tarnowie VII Tarnowskie Dni Cecyliańskie ( r.) Prof. Jarosław Wróblewski dziekan Wydz. Instrumentalnego Uniwersytetu Chopina w Warszawie prowadzący warsztaty muzyczne w DSO w Tarnowie VII Tarnowskie Dni Cecyliańskie ( r.) P. Stanisław Janiga, organista z Jodłowej, odznaczony przez ks. bpa Andrzeja Jeża medalem Dei Regno Servire za 50 lat posługi organistowskiej (Jodłowa r.)

3 Od Redakcji Drodzy Organiści i Muzycy Diecezji Tarnowskiej! 21 kwietnia br. w bazylice katedralnej w Tarnowie uroczystą Mszą św., poprzedzoną procesją z sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej rozpoczęliśmy w sposób uroczysty V Synod Diecezji Tarnowskiej pod hasłem Kościół na wzór Chrystusa. Synod diecezjalny to czas, w którym każdy z nas powinien sobie odpowiedzieć na pytanie: Czy Chrystus jest dla mnie Panem w moim codziennym życiu; czy swoim postępowaniem przyczyniam się do tworzenia jedności między tymi, wśród których żyję i pracuję; jedności, której źródłem jest sam Chrystus? To ważny czas nie tylko dla diecezji, ale i dla każdego z nas odpowiedzialnych pod kierunkiem proboszcza za odpowiedni poziom muzyki w liturgii parafialnej. Każdy z nas powinien być zatroskany o pogłębienie życia duchowego zarówno w relacji do Chrystusa, jak i do bliźniego. W związku z Synodem ks. bp Andrzej Jeż ogłosił też hymn synodalny zatytułowany Za Chrystusem. Został on skomponowany do słów siostry klaryski M. Teresy A. Izworkiej w dwóch wersjach muzycznych: p. Piotra Pałki i Sebastiana Szymańskiego. Obydwie wersje drukujemy w obecnym numerze Hosanny. Dodatkowo zostają dołączone dwie pieśni tzw. synodalne, zatwierdzone przez Komisję Muzyki Kościelnej, związane z rozpoczętym Synodem, które zgodnie z decyzją ks. Biskupa można używać w czasie liturgii alternatywnie, także w stosunku do zatwierdzonych wersji hymnu wg uznania organisty. Tematykę synodalną będziemy chcieli podjąć w czasie najbliższych rekolekcji dla organistów, na które Was wszystkich bardzo serdecznie zapraszam. Odbędą się one tradycyjnie w Gródku nad Dunajcem od 24 do 26 czerwca 2018 r. (szczegóły wewnątrz numeru). W zawiązku z tym bardzo Was wszystkich proszę, aby każdy z Was zapoznał się z Instrukcją Konferencji Episkopatu Polski o muzyce kościelnej z 2017 r., którą drukujemy w niniejszym numerze, a która będzie dla nas punktem wyjścia do podjęcia rozmów na temat ożywienia i podniesienia poziomu życia liturgiczno-muzycznego w naszych wspólnotach. Na koniec proszę Was, byście byli wierni Chrystusowi w swojej posłudze; a być wiernym to znaczy kochać Go całym sercem, być posłusznym temu, czego nas naucza i według tego żyć, mimo wszelkim modom czy pokusom bycia oryginalnym. Chrystus wczoraj, dziś i na wieki ten sam niech Wam błogosławi. Szczęść Boże! Ks. dr Grzegorz Piekarz Dyrektor Wydziału Muzyki Kościelnej 1

4 Modlitwa w intencji Synodu 2 Boże w Trójcy Świętej Jedyny, obdarz nas swoją prawdą, miłością i pokojem, abyśmy jako rodzina tarnowskiego Kościoła owocnie przeżyli synod diecezjalny. Pragniemy w jedności z Kościołem powszechnym, odnowić i ożywić Kościół tarnowski i w świetle Ewangelii właściwie odczytać znaki czasu. Maryjo, Matko Kościoła i Patronko Diecezji Tarnowskiej, prowadź nas i wspieraj w synodalnej pielgrzymce wiary! Wszyscy święci i błogosławieni Diecezji Tarnowskiej, módlcie się za nami!

5 Z życia diecezji tarnowskiej LAUREATAMI VII Ogólnopolskiego Konkursu Organowego Uczniów Diecezjalnych Studium Organistowskich, który odbył się w ramach VII Tarnowskich Dni Cecyliańskich ( r.) zostali: I miejsce Mikołaj SZCZĘSNY z DSO w Opolu (klasa organów mgr Anny Sikory), II miejsce Paweł MICHALIK z DSO w Tarnowie (klasa organów mgra Wiesława Kaczora), III miejsce ex aequo Marcin SURDZIEL z DSO w Tarnowie (klasa organów ks. dra Grzegorza Piekarza) oraz Karol PŁON- KA z DSO w Tarnowie (klasa organów mgra Wiesława Kaczora). Wyróżnienia natomiast zdobyli: Łukasz MICHALSKI z DSO w Opolu (klasa organów mgr Anny Sikory) oraz Piotr KOŁODZIEJ z DSO w Tarnowie (klasa organów ks. dra Grzegorza Piekarza). Do konkursu zgłosiło się 12 uczestników z trzech ośrodków: Sandomierza, Opola i Tarnowa. Dla wszystkich laureatów, jak i ich pedagogów SERDECZNE GRATULACJE!!! * * * TRWAJĄ ZAPISY do Diecezjalnego Studium Organistowskiego w Tarnowie na rok szkolny 2018/19. Nauka w Studium trwa 5 lat na poziomie podstawowym I stopień (rok propedeutyczny plus 4 lata). Na poziome zaawansowanym w formie Podyplomowego Studium Organistowskiego II stopień nauka trwa 2 lata (zobacz wewnątrz numeru). Zgłoszenia można składać w Szkole Organistowskiej przy ul. Dwernickiego 1 lub w Wydziale Muzyki Kościelnej Kurii Diecezjalnej Tarnowie po wcześniejszym umówieniu telefonicznym (tel ). Wszystkie szczegółowe informacje zamieszczone są na stronie link: Szkoła Organistowska. Zgłoszenia trwają do 28 czerwca 2018 r. (możliwy termin do 15 września br. w miarę wolnych miejsc). 3

6 INFORMACJA!!! Wydział Muzyki Kościelnej Kurii Diecezjalnej w Tarnowie informuje, że najbliższe Rekolekcje dla organistów odbędą się w Gródku nad Dunajcem w jednej turze (!!!): od 24 do 26 czerwca 2018 r. Rekolekcje rozpoczną się w niedzielę (24 czerwca) o godz , a zakończą się we wtorek (26 czerwca) o godz Przypomina się, że zgodnie z postanowieniem ks. Biskupa Ordynariusza zawartym w Regulaminie Organistów Diecezji Tarnowskiej wydanym w 2006 roku obecność na rekolekcjach dla organistów jest obowiązkowa, natomiast nieobecność na nich należy usprawiedliwić w Wydziale Muzyki Kościelnej Kurii Diecezjalnej w Tarnowie. Dotyczy to wszystkich organistów aktualnie grających, niezależnie od rodzaju umowy i wykształcenia. Dla celów porządkowych swój udział w rekolekcjach należy zgłosić w Wydziale Muzyki Kościelnej telefonicznie, listownie lub przez do dnia 22 czerwca 2018 r., by mieć zapewnione miejsce na rekolekcjach. Ks. dr Grzegorz Piekarz Dyrektor Wydziału Muzyki Kościelnej 4

7 W dniu 29 września 2018 r. odbędzie się w Tarnowie VI OGÓLNOPOLSKI FESTIWAL MUZYKI CHÓRALNEJ SACRA ECCLESIAE CANTIO Tarnów 2018 W Festiwalu mogą wziąć udział wszystkie chóry amatorskie z naszej diecezji oraz z całej Polski wykonujące sakralną muzykę chóralną. Zmagania konkursowe oceniać będzie jury złożone z profesjonalistów w dziedzinie chóralistyki. Organizatorzy zapraszają wszystkie chóry przede wszystkim z naszej diecezji do wspólnego śpiewania i wspólnej zabawy. Szczegółowe informacje na temat Festiwalu znajdują się na stronie internetowej link: Festiwal chórów. Zgłoszenia na Festiwal trwają do 24 czerwca 2018 r. Serdecznie zapraszamy na polski biegun ciepła do Tarnowa. Organizatorzy: Wydział Muzyki Kościelnej Kurii Diecezjalnej w Tarnowie 5

8 Diecezjalne Studium Organistowskie im. ks. Kazimierza Pasionka w Tarnowie ogłasza nabór na rok szkolny 2018/19 na: POZIOM PODSTAWOWY (I ) DIEC. STUDIUM ORGANIST. ORAZ PODYPLOMOWE STUDIUM ORGANISTOWSKIE (II ) Poziom podstawowy czyli stopień I trwa 4 lata plus rok propedeutyczny (dla zaczynających od zera). Wykłady odbywają się w soboty (od października do czerwca) plus lekcje z gry na fortepianie i organach. Poziom podyplomowy czyli stopień II trwa dwa lata. Wykłady odbywają się w czwartki w godzinach popołudniowych (od października do czerwca) plus lekcje z gry na organach. Od kandydatów do DSO w Tarnowie wymaga się następujących dokumentów: podanie, życiorys, opinię księdza proboszcza, dwie fotografie, ostatnie świadectwo wykształcenia ogólnego oraz muzycznego (dla kandydatów na poziom podstawowy) oraz dyplom Studium Organistowskiego lub innej placówki o tym samym charakterze (dla kandydatów na Podyplomowe Studium Organistowskie). Dokumenty te prosimy składać po wcześniejszym telefonicznym umówieniu w Diecezjalnym Studium Organistowskim w Tarnowie (ul. Dwernickiego 1, Tarnów, tel.: ) lub w Wydziale Muzyki Kościelnej Kurii Diecezjalnej w Tarnowie (ul. Legionów 30, Tarnów, tel.: ) do 28 czerwca 2018 r. Szczegóły na: link: Szkoła Organistowska. Ks. dr Grzegorz Piekarz Dyrektor DSO w Tarnowie 6

9 Wydział Muzyki Kościelnej Kurii Diecezjalnej w Tarnowie, Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie UPJPII w Krakowie(?), Diecezjalne Studium Organistowskie im. ks. K. Pasionka w Tarnowie, Zespół Szkół Muzycznych im. I.J. Paderewskiego w Tarnowie(?), Duszpasterstwo Środowisk Twórczych(?), parafia katedralna w Tarnowie, parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Tarnowie(?) zapraszają na VIII Tarnowskie Dni Cecyliańskie pod patronatem: JE Biskupa Tarnowskiego Andrzeja Jeża * * * 17 listopada 2018 r. (sobota), godz Diecezjalne Studium Organistowskie w Tarnowie, sala org. nr 2 AUDYCJA ORGANOWA uczniów DSO w Tarnowie * * * 18 listopada 2018 r. (niedziela), godz kościół par. pw. Dobrego Pasterza w Tarnowie (?), AUDYCJA ORGANOWA uczniów Zespołu Szkół Muzycznych w Tarnowie * * * 20 listopada 2018 r. (wtorek), godz ; Diecezjalne Studium Organistowskie im. ks. K. Pasionka w Tarnowie, sala org. nr 2. WARSZTATY ORGANOWE prowadzone przez dra hab. Krzysztofa Urbaniaka z Akademii Muzycznej w Łodzi i Krakowie * godz Diecezjalne Studium Organistowskie im ks. K. Pasionka w Tarnowie, sala org. nr 2. RECITAL ORGANOWY w wykonaniu dra hab. Krzysztofa Urbaniaka z Akademii Muzycznej w Łodzi i Krakowie (wstęp wolny) 7

10 21 listopada 2018 r. (środa), godz Diecezjalne Studium Organistowskie im ks. K. Pasionka w Tarnowie, sala org. nr 2. VIII OGÓLNOPOLSKI KONKURS ORGANOWY UCZNIÓW DIECEZJALNYCH STUDIUM ORGANISTOWSKICH * godz , Bazylika Katedralna w Tarnowie. MSZA ŚWIĘTA Celebrans: ks. prałat Stefan Król, po Mszy św.: KONCERT MUZYKI CHÓRALNEJ I ORGANOWEJ Chłopięcego Chóru Katedralnego PUERI CANTORES TARNOVIENSES i organisty Wiesława Kaczora dyrygent: ks. Grzegorz Piekarz Ogłoszenie wyników konkursu organowego i wręczenie nagród * * * 22 listopada 2018 r. (czwartek), godz liturgiczne wspomnienie św. Cecylii patronki muzyki kościelnej, Bazylika Katedralna w Tarnowie. MSZA ŚWIĘTA Celebrans: ks. dr hab. Stanisław Garnczarski Śpiewy liturgiczne: Schola Chłopięcego Chóru Katedralnego PCT, organy: Sławomir Barszcz RECITAL ORGANOWY W blasku Katedry w wykonaniu Dawida Rzepki (Kraków) * * * 23 listopada 2018 r. (piątek), godz kościół parafialny Najświętszego Serca Pana Jezusa w Tarnowie, (?) RECITAL ORGANOWY w wykonaniu Arkadiusza Bialica (Kraków) * * * 24 listopada 2018 r. (sobota), godz bazylika katedralna w Tarnowie KONCERT MUZYKI CHÓRALNEJ Muzycznie śladami polskiej niepodległości w wykonaniu Dziewczęcego Chóru Katedralnego PUELLAE ORANTES dyrygent: ks. Władysław Pachota 8

11 KONGREGACJA KSIĘŻY DIECEZJI TARNOWSKIEJ (Nowy Sącz, Tarnów) r. Przewielebni Księża Biskupi, Współbracia w Chrystusowym Kapłaństwie! Na początku proszę pozwolić na osobistą refleksję w kontekście rozpoczynającego się V Synodu Diecezjalnego. Jestem przekonany, że ten Synod nie przyniesie wielu a dobrych owoców (nawet jeśli wszystkie dokumenty przygotowane będą perfekcyjne), jeśli m.in. każdy z nas, kapłanów, osób konsekrowanych, nie zwróci baczniejszej uwagi na fundamenty naszego życia duchowego. Chcę tu zwrócić uwagę tylko na jeden element, jakim jest posłuszeństwo Biskupowi, Przełożonym, Kościołowi, a w konsekwencji Chrystusowi. Jeśli braknie tego posłuszeństwa wszyscy przecież to dobrze wiemy niewiele dobrego na glebie naszych starań duszpasterskich wyrośnie, nawet jeśli to posłuszeństwo będzie łamane w imię tzw. racji duszpasterskich.dlatego pytając dzisiaj o owocność naszego duszpasterzowania coraz mocniej dostrzega się głosy wołające o posłuszeństwo Biskupowi, Kościołowi, a przecież w konsekwencji samemu Chrystusowi. Przechodząc do konkretów na płaszczyźnie muzyki sakralnej w naszych świątyniach, chcę przypomnieć o kilku sprawach (nadal) obowiązujących w liturgii: 1. Piosenka religijna w liturgii i poza nią Jak naucza Instrukcja Episkopatu Polski o muzyce liturgicznej (z 1979 r.), cytuję: Zabrania się wykonywania w liturgii piosenek religijnych, których tekst często nie jest w ogóle religijny, a muzyka z reguły posiada charakter świecki (IEP 17). O to samo prosił nas ks. bp Andrzej w liście duszpasterskim skierowanym do diecezjan przed rokiem z okazji 50-lecia DSO w Tarnowie podkreślając, że piosenka religijna pełni bardzo ważną funkcję w ewangelizacji, ale poza liturgią. A okazji ku temu jest bardzo wiele: przed liturgią, po liturgii, w nabożeństwach, w czasie spotkań ewangelizacyjnych itp. W przypadku nowych śpiewów, chcąc je wprowadzić do liturgii wymagana jest aprobata Komisji Muzyki Kościelnej. Wszystkie nowe śpiewy zatwierdzone przez Komisję i dopuszczone do liturgii są drukowane w czasopiśmie dla organistów Hosanna. Natomiast kanon pieśni liturgicznych, które są dopuszczone do liturgii i jak stwierdza Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o muzyce kościelnej z minionego roku, znajduje się w Śpiewniku kościelnym ks. J. Siedleckiego wydanie XLI (IKEP 41c). 2. Msza św. połączona z przyjęciem sakramentu małżeństwa Dokumenty Stolicy Apostolskiej mówią wyraźnie, że należy pilnie czuwać nad tym, by dla rzekomego podniesienia uroczystości nie wprowadzać do obrzędów czegoś całkiem świeckiego lub niezgodnego z powagą kultu Bożego; dotyczy to szczególnie zawierania małżeństw (MS 43, por. IKEP 30g). Msza św. tzw. ślubna tak samo jak każda inna msza jest liturgią, więc obowiązują w niej zasady doboru śpiewów liturgicznych takie same jak w każdej innej mszy. Nie ma 9

12 więc w niej miejsca na piosenki religijne. Jeśli dopuszcza się w czasie tej mszy do śpiewu jakieś zespoły, to tylko pod kontrolą osoby kompetentnej, którą w tym przypadku jest wykształcony organista. Jeżeli takiego nie ma, to osobą, która winna pilnie nad tym czuwać, jest ksiądz proboszcz. To, co się dzieje w liturgii w kościołach polskich, to już jest plagą folkloru, przepychu i świeckości, która to plaga coraz bardziej, niestety, wdziera się i do naszej diecezji. W liturgii nie chodzi o to, by było fajnie, ale o głębię w spotkaniu z Nim w słowie i Eucharystii..., a do tego potrzeba skupienia i m.in. odpowiedniej muzyki, nad którą mają czuwać odpowiednio do tego przygotowani ludzie. 3. Msza św. z udziałem dzieci Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o muzyce kościelnej z minionego roku mówi: Dobór repertuaru śpiewów [w mszach z udziałem dzieci I-komunijnych] powinien uwzględniać możliwości percepcyjne i wykonawcze dzieci, ale nie może to usprawiedliwiać wprowadzania do liturgii piosenek religijnych (IKEP 30 c). Nie możemy zapominać i odsuwać do lamusa tak pięknych pieśni liturgicznych dla dzieci, jak: Bóg jest miłością, Kiedyś, o Jezu, chodził po świecie, Pan Jezus już się zbliża, Przygotuję ci serce, o Chryste i in. Tak piękne pieśni, na których wychowały się pokolenia, a wydaje się, że coraz rzadziej można je usłyszeć w naszych świątyniach kosztem często banalnych piosenek. 4. Muzyka z nośników elektronicznych Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o muzyce kościelnej z 2017 r. przypomina, że niedozwolone jest odtwarzanie muzyki z nośników elektronicznych w czasie liturgii. Dotyczy to także mszy św. z udziałem dzieci (IKEP 30 c) oraz mszy św. połączonych z sakramentem małżeństwa (IKEP 30 g). Niedopuszczalne jest też odtwarzanie muzyki przez tzw. elektronicznego organistę (sic!) w czasie liturgii w przypadku braku organisty. Liturgia ma być sprawowana przez człowieka, a nie odtwarzana przez automaty. 5. Śpiew kolęd w okresie zwykłym Soborowa Konstytucja o liturgii Sacrosanctum Concilium wyraźnie stwierdza: Toteż muzyka kościelna będzie tym świętsza, im ściślej zwiąże się z czynnością liturgiczną, już to serdeczniej wyrażając modlitwę, już też przyczyniając się do jednomyślności, już wreszcie nadając uroczysty charakter obrzędom świętym (KL 112). Instrukcja Episkopatu Polski o muzyce w liturgii z roku 1979 (w tym samym tonie) stwierdza: Repertuar utworów, czy to śpiewanych, czy wykonywanych na instrumentach, musi zgadzać się z myślą przewodnią dnia liturgicznego lub przynajmniej zgadzać się z okresem liturgicznym, jak również odpowiadać treściowo danej czynności liturgicznej (IEP 8, por. MS 32). 10

13 Teksty liturgiczne od II niedzieli zwykłej mówią (na przykładzie roku A): II niedz. zw. świadectwo Jana Chrzciciela o Jezusie (Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata ); III niedz. zw. wezwanie Chrystusa do czynienia pokuty (Nawracajcie się, albowiem bliskie jest Królestwo niebieskie); IV niedz. zw. kazanie na górze (Błogosławieni ubodzy w duchu ). Nic w słowie Bożym ani w formularzu pierwszych tygodni okresu zwykłego nie ma o tajemnicy Bożego Narodzenia. Śpiew natomiast musi być zawsze związany z formularzem lub przynajmniej z okresem liturgicznym (por IEP 8). Śpiewanie zatem kolęd w okresie zwykłym traci swój liturgiczny i sakralny sens. A co z tradycją? Tradycja śpiewu kolęd w czasie Mszy św. w okresie zwykłym jest sprzeczna z nauczaniem Kościoła i nie należy jej zachowywać. Natomiast tradycja związana ze śpiewem kolęd poza liturgią w okresie od Niedzieli Chrztu Pańskiego do Ofiarowania Pańskiego (nabożeństwa, spotkania opłatkowe, koncerty kolęd, rodzinne kolędowanie czy nawet kolędowanie po liturgii) jest jak najbardziej słuszna i należy ją z wielką troską pielęgnować! 5. Zgoda na koncerty w kościzołach Nie trzeba prosić Biskupa Diecezjalnego o zgodę na każdy koncert organizowany w kościele. Jeżeli koncert dotyczy chóru czy zespołu parafialnego, taka zgoda nie jest potrzebna. Trzeba tylko dopilnować, by nic świeckiego chociaż może wartościowego nie miało miejsca w kościele. Kościoły bowiem to miejsca święte, przeznaczone wyłącznie i na stałe od momentu ich konsekracji lub poświęcenia do sprawowania kultu Bożego (IKK 5). Taka zgoda na koncert jest jednak wymagana, gdy chór przyjeżdża z zewnątrz lub gdy koncert w kościele organizuje instytucja świecka przy aprobacie księdza proboszcza. 6. Sprawy organistowskie W relacjach z organistą należy pamiętać, że nie jest on tylko pracownikiem w parafii, ale jak każdy inny wierny winien być otoczony także troską duszpasterską ze strony księdza proboszcza (więc nie tylko sprawy materialne, ale przede wszystkim duchowe). Jest zatrudniony przez księdza proboszcza, dlatego podlega bezpośrednio jemu, także w sprawach muzycznych, a nie księdzu wikariuszowi czy innej osobie konsekrowanej, i to ksiądz proboszcz zleca mu troskę o piękno i doskonałość formy muzyki liturgicznej w parafii jako osobie wykształconej i do tej troski odpowiednio przygotowanej. Tutaj chciałem też podziękować księżom proboszczom za wyszukiwanie młodych talentów organistowskich i wysyłanie ich do Diecezjalnego Studium Organistowskiego w Tarnowie. Czasem ta troska jest też połączona ze wsparciem finansowym dla tych młodych ludzi nierzadko uczniów szkół czy studentów. To jest zawsze inwestycja w młodego człowieka i w odpowiedni poziom muzyki liturgicznej w naszej diecezji. Za wszelkie przejawy zatroskania o piękno muzyki w liturgii Bóg zapłać! Ks. dr Grzegorz Piekarz Dyrektor Wydz. Muz. Kośc. 11

14 PYTANIA!!! Kto w parafii odpowiada za poziom muzyki liturgicznej? Kodeks Prawa Kanonicznego w kanonie 528 w paragrafie 2 stwierdza: Proboszcz, pod władzą biskupa diecezjalnego, winien kierować liturgią w swojej parafii i czuwać nad tym, by nie wkradły się do niej nadużycia Ponadto IV Synod Diecezji Tarnowskiej mówi w statucie iż: Proboszcz jest własnym pasterzem parafii, odpowiedzialnym wobec Pana Boga za jej uświęcenie i zbawienie. Jest również przedstawicielem Biskupa diecezjalnego, któremu podlega i któremu zdaje sprawę ze swej pracy duszpasterskiej W kolejnym paragrafie czytamy: Proboszcz będąc odpowiedzialny za organizowanie i funkcjonowanie całokształtu środków uświęcenia wiernych, powinien pamiętać, że przez lata działalności duszpasterskiej również swoją osobowością wyciska trwałe piętno na duchowości parafian. Zatem za całość życia duszpasterskiego odpowiada w parafii proboszcz. By temu trudnemu zadaniu sprostać, są mu dani wikariusze lub dobiera sobie sam kompetentne osoby do wykonywania poszczególnych zadań. Taką osobą jest organista, który posiadając odpowiednie kwalifikacje, zweryfikowane przez Wydział Muzyki Kościelnej, jest z ustanowienia proboszcza parafii odpowiedzialny za właściwy poziom muzyki w liturgii parafialnej. Podlega on w swych decyzjach tylko i wyłącznie księdzu proboszczowi (a nie wikariuszowi czy siostrze zakonnej pracującej w parafii dotyczy to także mszy św. tzw. młodzieżowych czy dziecięcych). To organista winien czuwać, by nic, co jest niezgodne z przepisami liturgiczno-muzycznymi do liturgii się nie wdarło. W przypadku decyzji księdza proboszcza niezgodnej z przepisami liturgicznymi powinien on grzecznie i lojalnie swojemu duszpasterzowi zwrócić uwagę na to, co mówią przepisy dotyczące muzyki w liturgii na ten temat i wytłumaczyć, dlaczego tak jest. W przypadku bezskuteczności swojego działania winien się podporządkować decyzji księdza proboszcza, jednak organista jest wtedy zwolniony z odpowiedzialności za konsekwencje takiego działania, gdyż pełna odpowiedzialność przechodzi na księdza proboszcza. Nade wszystko posłuszeństwo, bo ono jest skuteczną drogą do świętości. Na nieposłuszeństwie bowiem nic dobrego nie wyrośnie! Jesteś nieomylny, gdy jesteś posłuszny, nawet gdy twoi przełożeni popełniają błąd św. Matka Teresa z Kalkuty 12

15 DOKUMENTY INSTRUKCJA KONFERENCJI EPISKOPATU POLSKI O MUZYCE KOŚCIELNEJ Wstęp 1. Mija 50 lat od opublikowania Instrukcji Musicam sacram służącej wprowadzeniu w życie Konstytucji o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium Soboru Watykańskiego II. Kościół jest wdzięczny Bogu za odnowę życia liturgicznego, którą umożliwiło nauczanie soborowe. Zaznaczono w nim, że muzyka, a zwłaszcza śpiew kościelny związany ze słowami, jest nieodzowną oraz integralną częścią uroczystej liturgii 1. Już wcześniej Pius XII w encyklice o muzyce kościelnej Musicae sacrae disciplina podkreślił, że inne rodzaje sztuki: architektura, malarstwo czy rzeźbiarstwo, przygotowują tylko godne miejsce świętym obrzędom, muzyka sakralna spełnia uprzywilejowaną rolę w samym sprawowaniu świętych ceremonii i obrzędów Wspomniana Instrukcja Musicam sacram Świętej Kongregacji Obrzędów z 1967 r., a na gruncie polskim Instrukcja Episkopatu Polski o muzyce liturgicznej po Soborze Watykańskim II z 1979 r., szczegółowo omówiły wskazania soborowej konstytucji. Po nich ukazały się jeszcze inne dokumenty Stolicy Apostolskiej poświęcone liturgii. Do wielu z nich odwołuje się niniejsza Instrukcja, przypominając za- 1 Konstytucja o liturgii świętej Soboru Watykańskiego II ( ) [dalej: KL], Pius XII, Encyklika Musicae sacrae disciplina ( ), II, 3. pisane tam normy, które powinny być realizowane w życiu liturgicznym. 3. Zachodzące przemiany społeczne i kulturowe oraz postępująca sekularyzacja życia dotykają także liturgii. Przyczyna tego zjawiska tkwi przede wszystkim w fałszywym poczuciu wolności oraz nieznajomości nauki Kościoła 3. Wierni mają prawo, aby władza kościelna sprawowała kierownictwo nad świętą liturgią, aby liturgia nie była postrzegana jako prywatna własność kogokolwiek, ani samego celebransa, ani wspólnoty, w której sprawuje się sakramenty 4. W tym kontekście istnieje również potrzeba bardziej wnikliwego spojrzenia na problemy związane z muzyką w Kościele w Polsce. I. Zasady ogólne 4. Z obrzędami chrześcijańskimi zawsze związana była muzyka. Psalmy, hymny i pieśni stanowiące część Biblii, stają się nośnikiem prawd objawionych 5. Już w Kościele apostolskim śpiew traktowano jako dar Ducha, tak samo jak głoszenie kerygmatu. Kościół nadal otacza opieką wszelkie formy sztuki sakralnej. Przejawia się to także 3 Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Instrukcja Redemptionis sacramentum ( ) [dalej: RS], 7 i 9. 4 RS Zob. Wj 15,1-21; 2 Sm 6,5; 1 Krn 23,5; 25,2-32; Ef 5,18; Kol 3,16; 1 Kor 14,26. 13

16 w trosce o zachowanie i powiększanie skarbca muzyki sakralnej Wskazania Kościoła dotyczące muzyki można lepiej rozumieć, gdy uściśli się znaczenie pojęć: muzyka religijna, kościelna, sakralna czy liturgiczna. a) Muzyka religijna jest sztuką, która odnosi się w swej inspiracji do tematyki dotyczącej Boga, Jego objawiania się w świecie, bądź też różnych przejawów życia wspólnoty wierzących. b) Muzyka kościelna pochodzi z chrześcijańskiego kręgu kulturowego i jest związana z życiem chrześcijańskich wspólnot wyznaniowych. c) Muzyka sakralna obejmuje wszelkie kompozycje powstałe w ciągu wieków z przeznaczeniem do liturgii w Kościele. d) Muzyką liturgiczną są kompozycje, które zgodnie z przepisami kościelnymi współtworzą święte obrzędy. W wypełnianiu funkcji znaku liturgicznego muzyka posługuje się różnymi formami, gatunkami i rodzajami, zarówno wokalnymi, wokalno-instrumentalnymi, jak i instrumentalnymi. 6. Liturgia z natury swej jest nie tylko otwarta na muzykę, lecz wręcz się jej domaga. Muzyka w liturgii nie jest jej oprawą, ale integralnie wiąże się z celebracją świętych obrzędów. Może być szczególnym sposobem uczestnictwa w świętych obrzędach, w tajemnicy wiary 7. Celem muzyki liturgicznej jest 6 Zob. KL Przemówienie papieża seniora Benedykta XVI po nadaniu doktoratu honoris causa, Castel Gandolfo ( ), Anamnesis 21(2015), nr 4 (83), s. 8. chwała Boża i uświęcenie wiernych 8 oraz budowanie wspólnoty wierzących. 7. Kościół uznaje wszystkie formy prawdziwej sztuki i dopuszcza je do służby Bożej, jeżeli tylko posiadają wymagane przymioty 9. Należy bezwzględnie stać na straży wykonywania takiej muzyki liturgicznej, która jest autentyczną sztuką nakierowaną zawsze na świętość kultu, i wprowadzać do liturgii tylko to, co odpowiada świętości miejsca, godności obrzędów liturgicznych i pobożności wiernych 10. Nie wolno w liturgii wykonywać utworów o charakterze świeckim W ramach ars celebrandi znaczące miejsce zajmuje śpiew liturgiczny 12. Czynność liturgiczna przybiera godniejszą postać, gdy służba Boża odbywa się uroczyście ze śpiewem, przy udziale osób posługujących na mocy święceń, z czynnym uczestnictwem wiernych 13. W większym stopniu należy uwzględnić chorał gregoriański jako własny śpiew liturgii rzymskiej Teksty przeznaczone do śpiewów kościelnych należy czerpać przede wszystkim z Pisma Świętego i źródeł liturgicznych 15. Tekst i melodia oraz ich wykonanie mają odpowiadać znaczeniu 8 Zob. KL Tamże. 10 Zob. Instrukcja Świętej Kongregacji Obrzędów Musicam sacram ( ) [dalej: MS], Instrukcja Episkopatu Polski o muzyce liturgicznej po Soborze Watykańskim II ( ) [dalej: IEP], Benedykt XVI, Adhortacja apostolska Sacramentum caritatis ( ) [dalej: SC], KL Zob. KL KL

17 celebrowanej tajemnicy, częściom obrzędu, a także okresowi liturgicznemu 16. II. Muzyczne funkcje w liturgii 10. W czynnościach liturgicznych każdy w zależności od święceń i funkcji pełni sobie właściwe zadanie: przewodniczący liturgii biskup lub prezbiter, diakon, lektor, psałterzysta, kantor, schola, chór, dyrygent, organista. Biskup diecezjalny jest pierwszym szafarzem Bożych misteriów w powierzonym mu Kościele, dlatego czuwa nad stosowaniem odpowiedniej muzyki liturgicznej. W parafii proboszcz, a w innych wspólnotach ten, kto w imieniu biskupa spełnia urząd pasterski, odpowiada za kształt liturgii i jej przygotowanie. Nieodzowna jest harmonijna współpraca wszystkich pełniących różne funkcje. a) Przewodniczący liturgii powinien wykorzystywać dopuszczone i zalecone przez przepisy możliwości w sprawowaniu świętych obrzędów i dostosowania ich do potrzeb wspólnoty. Zaleca się, aby uwzględniał stopnie uroczystej liturgii i śpiewał wszystkie części przeznaczone dla niego 17. b) Funkcją diakona związaną ze śpiewem jest: proklamowanie Ewangelii, podawanie intencji modlitwy powszechnej, wezwanie do znaku pokoju, rozesłanie i inne wezwania zawarte w obrzędach. Do diakona (a gdy go nie ma, do prezbitera lub kantora) należy wykonanie uroczystego orędzia wielkanocnego. 16 Zob. SC Zob. MS c) Lektor, który wykonuje czytania, może je zaśpiewać według melodii z Lekcjonarza 18. d) Psałterzysta 19 (psalmista, kantor psalmu) wykonuje psalm responsoryjny z ambony. e) Do kantora należy: przygotowanie i kierowanie śpiewem zgromadzenia liturgicznego oraz solowe wykonywanie niektórych śpiewów. Funkcji tej nie może spełniać z ambony, z wyjątkiem śpiewu orędzia wielkanocnego 20. f) Schola prowadzi śpiew całego zgromadzenia liturgicznego. Może również samodzielnie wykonywać podczas celebracji śpiewy liturgiczne zgodnie z obowiązującymi przepisami. g) Chór zasadniczo wykonuje muzykę wielogłosową. Jeżeli nie ma scholi, powinien przejąć jej zadania. Zawsze włącza się w śpiew całego zgromadzenia. h) Dyrygentem zespołu śpiewaczego może być wyłącznie osoba posiadająca odpowiednie przygotowanie muzyczne i liturgiczne. Jeżeli nie ma kantora, kieruje śpiewem uczestników liturgii. i) Organista akompaniuje do śpiewu całego zgromadzenia liturgicznego oraz wykonuje utwory organowe zgodnie z przepisami. Nie akompaniuje do śpiewów solowych przewodniczącego liturgii lub kogoś z asysty 21. Jeżeli nie ma ani kantora, ani dyrygenta, organista akompaniując, intonuje i prowadzi śpiew całego zgromadzenia. 18 Lekcjonarz mszalny [dalej: LM], t. I, Poznań 2015, s Terminem psałterzysta polskie dokumenty Kościoła tłumaczą łacińskie określenie psalmista. 20 Zob. OWMR Zob. MS

18 j) Nie ma nic bardziej podniosłego w świętych czynnościach niż zgromadzenie liturgiczne, które wyraża swą wiarę przez wspólny śpiew 22. Dlatego należy bardzo starannie dobierać i łączyć te formy i elementy przez Kościół zaproponowane, które ( ) bardziej sprzyjają czynnemu i pełnemu uczestnictwu wiernych 23. Pełny udział nie ogranicza się do wspólnego śpiewania słuchanie jest również formą uczestnictwa. W odpowiednim czasie należy zachować także pełne czci milczenie Należy szczególną troską otoczyć istniejące w parafii zespoły śpiewacze, a tam, gdzie ich nie ma, powoływać nowe. Ich udział w liturgii daje możliwość wzbogacenia i urozmaicenia repertuaru oraz zapewnia w kościołach żywotność utworów ze skarbca muzyki liturgicznej. Zawsze należy pamiętać o zachowaniu odpowiedniej proporcji pomiędzy śpiewami scholi, chóru i ludu. a) Zespoły śpiewacze powinny pełnić swoje funkcje w takim miejscu, aby ich członkowie mieli możliwość pełnego, sakramentalnego uczestnictwa w liturgii 25. b) Każdy kościelny zespół śpiewaczy powinien mieć opiekuna, którym jest rządca parafii lub wyznaczony przez niego duchowny. Obowiązkiem opiekuna jest troska o stałą formację duchową członków zespołu Zob. MS Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego ( ) [dalej: OWMR], KL 30; zob. OWMR 56, Zob. MS 23 c; OWMR Zob. MS 24. Pomocą może być ogólnopolski program formacji służby liturgicznej. 12. Organista ma obowiązek należycie przygotować muzykę do każdej liturgii. Jego zadaniem jest również kształcenie kantorów i psałterzystów. Jeśli nie czyni tego kantor, organista uczy wiernych (zwłaszcza dzieci i młodzież) śpiewów liturgicznych. Może także prowadzić zespoły śpiewacze. a) Pełnienie funkcji organisty wymaga stałej formacji liturgicznej i duchowej oraz doskonalenia umiejętności muzycznych. Obowiązkiem organisty jest udział w spotkaniach formacyjnych organizowanych w diecezjach. b) Warunkiem koniecznym do zatrudnienia na stanowisku organisty jest posiadanie kwalifikacji muzyka kościelnego, a nie tylko ogólne wykształcenie muzyczne. Szczegółowo normy te określa prawo diecezjalne. W większych parafiach zaleca się organizowanie konkursów na stanowisko organisty. III. Muzyka w liturgii Mszy świętej 13. Tajemnica Eucharystii jest zbyt wielka, ażeby ktoś mógł pozwolić sobie na traktowanie jej wedle własnej oceny, która nie szanowałaby jej świętego charakteru i jej wymiaru powszechnego 27. Należy przestrzegać wszystkich norm dotyczących Mszy św., które znajdują się w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału rzymskiego. 14. Wszystkie śpiewy mszalne powinny być zgodne z czynnością świętą, z treścią dnia lub okresu liturgicznego i zatwierdzone przez kompetentną władzę diecezjalną 28. Pomocą w ich 27 Jan Paweł II, Encyklika Ecclesia de Eucharistia ( ), IEP 8,

19 wyborze są teksty liturgiczne (antyfony, modlitwy, czytania). Należy korzystać z bogatego skarbca polskich pieśni kościelnych i troszczyć się o jego powiększanie. Części stałych Mszy św., a także psalmu responsoryjnego, nie wolno zastępować innymi śpiewami. 15. Niektóre części Mszy św. mogą być śpiewane w różnych językach. Dotyczy to zwłaszcza liturgii z udziałem większej grupy obcokrajowców. Niezależnie od tego, szczególnie zaleca się śpiew w języku łacińskim Należy zwrócić uwagę na dwojaki charakter śpiewów: jedne są samodzielnym obrzędem, inne towarzyszą obrzędowi 30. Sprawowanie liturgii wymaga uzgodnienia czasu trwania śpiewu z akcją liturgiczną. 17. Przed rozpoczęciem celebracji zaleca się wykonywanie muzyki sakralnej. Podczas gromadzenia się wiernych ma ona pomóc w tworzeniu atmosfery modlitewnego skupienia. 18. Obrzędy wstępne: a) Śpiew na wejście rozpoczyna celebrację, umacnia jedność zgromadzonych, wprowadza ich umysły w przeżywanie misterium okresu liturgicznego lub święta oraz towarzyszy procesji kapłana i usługujących 31. Wykonuje się antyfonę lub inny śpiew zatwierdzony przez władzę kościelną. b) Panie, zmiłuj się nad nami (Kyrie) jest śpiewem litanijnym wykonywanym naprzemiennie z uwzględnieniem całego zgromadzenia lub samodzielnie przez zespół śpiewaczy. Ta 29 Zob. MS Por. OWMR OWMR 47. sama zasada dotyczy trzeciej formy aktu pokuty. c) Hymn Chwała na wysokości Bogu (Gloria) rozpoczyna kapłan, kantor lub zespół śpiewaczy. Śpiewają go wszyscy razem albo naprzemiennie. Może być wykonany także samodzielnie przez scholę lub chór 32. d) Kolekta powinna być albo w całości śpiewana, albo w całości recytowana 33 ; po wezwaniu do modlitwy należy zachować chwilę milczenia. 19. Liturgia słowa Bożego a) Lekcje wolno śpiewać jedynie według melodii zamieszczonych w Lekcjonarzu 34. Po czytaniu można odśpiewać kończącą formułę z aklamacją. b) Psalm responsoryjny jest medytacją nad usłyszanym słowem Bożym i stanowi integralną część liturgii słowa. Wykonuje go psałterzysta z miejsca proklamacji słowa Bożego w formie responsoryjnej (wierni odpowiadają refrenem) lub w sposób ciągły bez refrenu 35. Zamiast psalmu można wyśpiewać Graduał. Śpiew po czytaniu wykonuje się jednogłosowo, refren może być także realizowany wielogłosowo. c) Sekwencję przed Alleluja śpiewa zespół śpiewaczy lub kantor. Może ją wykonać w postawie siedzącej całe zgromadzenie. d) Aklamacja przed czytaniem Ewangelii powinna być śpiewana, 32 Por. OWMR Dotyczy to również Modlitwy nad darami i Modlitwy po Komunii. 34 LM, t. I, s Zob. OWMR 61; Wskazania Episkopatu Polski po ogłoszeniu nowego wydania OWMR ( ) [dalej: WEP],

20 w przeciwnym razie można ją opuścić. Wszyscy, stojąc, wykonują tę aklamację pod przewodnictwem scholi albo kantora oraz ją powtarzają; werset zaś śpiewa schola albo kantor 36. W uroczystych celebracjach po proklamacji Ewangelii można powtórzyć samą aklamację bez wersetu 37. e) Ewangelię można śpiewać jedynie według melodii zamieszczonych w Lekcjonarzu 38. W przypadku czytanej Ewangelii zaleca się śpiew dialogu i końcowej aklamacji. f) Wyznanie wiary (Credo) w celebracjach bardziej uroczystych zaleca się śpiewać. Intonuje je przewodniczący liturgii, kantor lub zespół śpiewaczy, a wykonuje całe zgromadzenie razem albo naprzemiennie 39. g) Wezwania modlitwy powszechnej mogą być śpiewane przez diakona, kantora lub inną osobę. W przypadku czytanych intencji można śpiewać samo wezwanie z aklamacją. Zaleca się śpiew końcowej modlitwy. 20. Liturgia eucharystyczna a) Śpiew na przygotowanie darów zasadniczo towarzyszy procesji. Może być wykonywany podczas obrzędów przygotowania darów także wówczas, gdy nie ma procesji. Obrzędowi temu może towarzyszyć muzyka wokalno-instrumentalna lub instrumentalna 40. b) Dialog przed prefacją, prefacja i aklamacja Święty (Sanctus) stanowią jedną całość i powinny być śpiewane. Nie należy rozróżniać sposobu wyko- 36 OWMR Zob. WEP LM, t. I, s Zob. MS 34; OWMR Zob. MS 65. nywania tych części, śpiewając dialog, a recytując prefację 41. Śpiew aklamacji Święty należy do całego zgromadzenia 42. c) W celebracjach bardziej uroczystych zaleca się wykorzystanie zamieszczonych w Mszale melodii do tekstów Modlitwy eucharystycznej. d) Po konsekracji, podczas ukazania świętych postaci, zasadniczo nie wykonuje się muzyki instrumentalnej. e) Poleca się wykonywać zamiennie wszystkie cztery aklamacje po przeistoczeniu. f) Doksologia kończąca Modlitwę eucharystyczną powinna być śpiewana. W uroczystych celebracjach aklamację Amen można wielokrotnie powtórzyć, a także wykonać wielogłosowo. g) Modlitwa Pańska (Pater noster) wraz z wprowadzeniem i embolizmem może być śpiewana wyłącznie na melodie zamieszczone w Mszale 43. h) W czasie przekazywania znaku pokoju nie wykonuje się żadnego śpiewu. i) Śpiew Baranku Boży (Agnus Dei) towarzyszy obrzędowi łamania chleba i powinien trwać do jego zakończenia. Może być wykonywany w formie dialogowanej. j) Kiedy kapłan przyjmuje Najświętszy Sakrament, rozpoczyna się śpiew na Komunię. Wykonuje się antyfonę lub inny śpiew zatwierdzony przez władzę kościelną. Podczas procesji komunijnej, po śpiewie, może być wykonywana muzyka instrumentalna lub wokalno-instrumentalna Por. MS 29c. 42 OWMR Mszał rzymski dla diecezji polskich, Poznań 2010, s. 371*. 44 Zob. MS

21 k) Po Komunii św., zależnie od okoliczności, następuje akt uwielbienia. Nie należy w tym czasie wykonywać innych czynności. Zgromadzenie może wykonać psalm, inną pieśń pochwalną lub hymn 45. Dopuszczalna jest również muzyka instrumentalna lub odpowiedni utwór wykonywany przez zespół śpiewaczy. 21. Po rozesłaniu, zwłaszcza gdy odbywa się uroczyste wyjście celebransa z asystą, należy wykonać śpiew, aby każdy wrócił do swoich dobrych czynów, wielbiąc i błogosławiąc Boga 46. Zachęca się ponadto do wykonywania w tym czasie odpowiedniej muzyki instrumentalnej lub wokalno- -instrumentalnej. IV. Muzyka w roku liturgicznym 22. Szczególnie uroczysty wydźwięk ma świętowanie niedzieli jako dnia Pańskiego. Wyjątkowość zgromadzenia eucharystycznego w tym dniu zostaje podkreślona przez liturgię śpiewaną. Starannie przygotowane śpiewy, które sprzyjają dzieleniu się jedną wiarą i miłością, mają być owocem współpracy wszystkich osób odpowiedzialnych za muzyczne ukształtowanie świętych obrzędów. Stają się one wówczas wyrazem radości serca 47. Także odpowiednio dobrana muzyka instrumentalna powinna podkreślać uroczysty charakter niedzielnej liturgii. 23. W roku liturgicznym, obchodząc misteria odkupienia, Kościół otwie- 45 Zob. OWMR OWMR 90 c. 47 Zob. Jan Paweł II, List apostolski Dies Domini o świętowaniu niedzieli ( ), 50. ra bogactwo zbawczych czynów i zasług Chrystusa, aby wierni zetknęli się z Nim i dostąpili łaski zbawienia 48. Treść i charakter poszczególnych obchodów lub okresów liturgicznych powinny stanowić podstawę do wyboru właściwych śpiewów. Melodie refrenów psalmu responsoryjnego, tonów psalmowych i śpiewu przed Ewangelią należy różnicować, by nie miały charakteru uniwersalnego na cały rok. Zaleca się korzystać z bogactwa melodii, uwzględniając okresy liturgiczne oraz uroczystości. Niewskazane jest stosowanie kontrafaktur 49. a) W Adwencie w doborze śpiewów należy uwzględnić dwie części tego okresu. Do 16 grudnia treści liturgii nawiązują do historii Izraela oczekującego na przyjście Mesjasza. Jest to czas duchowego przygotowania się Kościoła na Paruzję. Od 17 grudnia następuje bezpośrednie przygotowanie do uroczystości Narodzenia Pańskiego; podobne treści liturgiczne towarzyszą celebracjom mszy św. o Najświętszej Maryi Pannie w Adwencie, zwanych roratami. b) W okresie Narodzenia Pańskiego (od 25 grudnia do święta Chrztu Pańskiego) podczas liturgii należy śpiewać kolędy. Pastorałki (kolędy domowe) mogą być śpiewane wyłącznie poza liturgią: podczas wspólnego kolędowania, jasełek czy na koncertach. c) Po święcie Chrztu Pańskiego następuje pierwsza część okresu zwykłego. Należy wówczas śpiewać pieśni związane z treścią liturgii tego okresu. W przypadku utrwalonej tradycji śpiewania kolęd aż do święta Ofiarowania Pańskiego dopuszcza się wykorzy- 48 Zob. KL Wykorzystywanie fragmentów pieśni. 19

22 stywanie zwrotek, których treść koresponduje z liturgią pierwszych tygodni okresu zwykłego. Można także śpiewać kolędy po zakończeniu liturgii. d) Okres Wielkiego Postu trwa od Środy Popielcowej do Wielkiego Czwartku (bez Mszy Wieczerzy Pańskiej). Czas ten służy przygotowaniu do obchodu Świąt Wielkanocnych, czyli męki, śmierci i zmartwychwstania naszego Pana. Dominują w nim trzy tematy: pokuta, chrzest i męka Pańska, przy czym w liturgii temat pasyjny przeważa dopiero w Wielkim Tygodniu, a w polskiej tradycji od poniedziałku piątego tygodnia 50. W doborze śpiewów należy uwzględnić to zróżnicowanie. Śpiew pieśni pasyjnych należy stosować zawsze w sprawowaniu nabożeństw Gorzkich żalów i Drogi krzyżowej. e) Triduum Paschalne stanowi szczyt roku liturgicznego. Należy szczególnie zatroszczyć się o przygotowanie muzyki na każdą liturgię Triduum Paschalnego, zwłaszcza: Mszy Wieczerzy Pańskiej, Liturgii na cześć Męki Pańskiej i Wigilii Paschalnej. Te trzy wydarzenia zbawcze znalazły szczególne odzwierciedlenie w muzyce powstałej przez wieki dla oddania chwały Bogu i dla pożytku duchowego wiernych. Należy korzystać z tego skarbca i dziś tymi kompozycjami pomagać wiernym w oddaniu chwały Bogu. W obrzędach Triduum Paschalnego powinny czynnie uczestniczyć zespoły śpiewacze. f) Przez cały okres wielkanocny celebracjom eucharystycznym mają za- 50 J. Siedlecki, Śpiewnik kościelny (wydanie XLI), Kraków 2017, s sadniczo towarzyszyć śpiewy o zmartwychwstaniu Pańskim. g) W okresie zwykłym świętuje się misterium Chrystusa w Jego pełni 51. Śpiewy stosowane w świętych obrzędach, zgodnie z liturgiczną treścią tego okresu, mają przypominać prawdy chrześcijańskiej wiary, nauczanie Chrystusa i Jego zbawcze dzieła. 24. Pośród wielu obchodów liturgicznych w okresie zwykłym na uwagę zasługuje uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (Boże Ciało). Msza św. i następująca po niej procesja eucharystyczna powinny być sprawowane w sposób szczególnie uroczysty z udziałem zespołów śpiewaczych. Podczas procesji wskazany jest udział orkiestry, która wzbogaca celebrację grą na przemian ze śpiewem wiernych. Ewangelie przy czterech ołtarzach powinny być śpiewane. Należy zadbać, aby uczestniczący w procesji mieli przygotowane teksty pieśni eucharystycznych. V. Śpiew Liturgii godzin 25. Liturgia godzin jest publiczną modlitwą Kościoła, która rozciąga na poszczególne pory dnia uwielbienie i dziękczynienie oraz wspomnienie tajemnic zbawienia 52. Zaleca się celebrowanie ze śpiewem przynajmniej Jutrzni i Nieszporów we wspólnotach Kościoła, w parafiach, zgromadzeniach zakonnych i seminariach duchownych, zwłaszcza w niedziele i święta Zob. Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza, Ogólne wprowadzenie do Liturgii godzin [dalej: OWLG], 2, Zob. OWLG

23 a) Hymn ze swej natury domaga się śpiewu. Wykonuje się go wspólnie lub naprzemiennie na dwa chóry. Może być zastąpiony odpowiednim śpiewem podanym w księgach Liturgii godzin. b) Psalmodia stanowi zasadniczą część Liturgii godzin i z natury swej przeznaczona jest do śpiewu 54. Jej poprawne wykonanie ma pomóc w kontemplacji, jest świadectwem wiary oraz znakiem wspólnoty. Zaleca się stosowanie różnych melodii, szczególnie tonów gregoriańskich. Dopuszczone są trzy zasadnicze sposoby śpiewania psalmodii: antyfonalny wykonywany naprzemiennie przez dwa chóry, responsorialny polegający na dialogu solisty z ludem, oraz ciągły. c) Kantyki ewangeliczne (Zachariasza, Maryi i Symeona) wykonuje się na sposób psalmodii, zachowując w tonach gregoriańskich intonatio w każdym wersecie. Właściwą praktyką jest wyróżnianie tych części celebracji nie tylko znakiem krzyża, ale także wykonaniem ich w sposób uroczysty, np. wielogłosowo. d) Antyfony poprzedzające kantyki ewangeliczne powinny odróżniać się melodycznie od antyfon stosowanych w psalmodii. e) Czytania nie są przeznaczone do śpiewu. Należy je wykonywać godnie, wyraźnie i dokładnie, tak by wszyscy dobrze je słyszeli i rozumieli. Można je śpiewać tylko wtedy, gdy zastosowana melodia nie przesłania słów i zrozumienia tekstu 55. Stosuje się wówczas melodie z Lekcjonarza Zob. OWLG OWLG LM, t. 1, s f) Odpowiedzią na usłyszane słowo Boże jest responsorium, które domaga się śpiewu, i to śpiewu wspólnego 57. Melodie do responsoriów można zaczerpnąć ze źródeł liturgicznych, jak również mogą być nowymi kompozycjami 58. Responsorium można zastąpić medytacją w ciszy lub wykonać inny odpowiedni śpiew zatwierdzony przez władzę kościelną 59. g) Prośby w uroczystych celebracjach mogą być śpiewane przez przewodniczącego liturgii lub jednego z posługujących na dwa sposoby. Pierwszy polega na śpiewie solowym, wtedy zgromadzeni powtarzają stałą aklamację; w drugim można wykorzystać dwuczęściową strukturę prośby pierwszą śpiewa kantor, drugą wszyscy. h) Śpiew Ojcze nasz wykonuje całe zgromadzenie liturgiczne na melodie z Mszału rzymskiego. Jeżeli prośby i Ojcze nasz są śpiewane, wskazane jest, aby modlitwę końcową i błogosławieństwo celebrans również odśpiewał. 26. W celu pogłębienia modlitwy w Triduum Paschalnym zachęca się do uroczystego celebrowania Liturgii godzin, zwłaszcza Jutrzni z Godziną czytań w Wielki Piątek i w Wielką Sobotę oraz Nieszporów w uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego. 27. Należy przywrócić zwyczaj śpie wania Nieszporów w niedziele i uroczystości 60 z zastosowaniem tonów gregoriańskich. Można wykorzystać tradycyjne polskie przekłady tekstów psalmów z me- 57 OWLG Zob. OWLG Zob. OWLG Zob. IEP

24 lodiami bądź współczesne opracowania Nieszporów niedzielnych. 28. W sprawowaniu Liturgii godzin, podobnie jak we Mszy św., można pewne części śpiewać w różnych językach Z szacunkiem trzeba odnieść się do wielowiekowej muzycznej tradycji Kościoła, w której powstało wiele kompozycji z wielogłosowym i wokalno-instrumentalnym opracowaniem całej Liturgii godzin lub wybranych części. Zachęca się współczesnych twórców do tego rodzaju kompozycji. VI. Muzyka w liturgii sakramentów i sakramentaliów oraz w nabożeństwach 30. Ustanowione przez Chrystusa sakramenty obejmują wszystkie etapy i wszystkie ważne momenty życia chrześcijanina 62. Właściwy dobór repertuaru śpiewów oraz odpowiednie miejsce ich wykonywania pomagają w rozumieniu znaków sakramentalnych. a) Śpiewy podczas liturgii sakramentu chrztu powinny nawiązywać do prawd wiary chrześcijańskiej i tajemnicy Najświętszej Trójcy. Należy zwrócić uwagę, aby aklamacje bezpośrednio po udzieleniu sakramentu chrztu oraz na zakończenie obrzędu były wykonywane przez całą wspólnotę. Podczas udzielania sakramentu większej grupie dzieci można wykorzystać stosowną muzykę organową, którą wieńczy wspólny śpiew doksologii. b) Po odnowieniu przyrzeczeń chrzcielnych, w czasie liturgii sakra- 61 Zob. MS 51; OWLG Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 2009, mentu bierzmowania, można wykonać śpiew, w którym wspólnota jednogłośnie wyraziłaby swoją wiarę 63. W czasie namaszczania może śpiewać całe zgromadzenie, jak również schola czy chór. Dopuszczalna jest też muzyka instrumentalna. Spotkania przygotowujące kandydatów do bierzmowania powinny być połączone z nauką śpiewów liturgicznych. c) Na szczególną uwagę zasługuje Msza św. z Pierwszą Komunią świętą dzieci. Dobór repertuaru śpiewów powinien uwzględniać możliwości percepcyjne i wykonawcze dzieci, ale nie może to usprawiedliwiać wprowadzania do liturgii piosenek religijnych. Niewłaściwe jest także wykonywanie przez grupę dzieci wersetów psalmu responsoryjnego oraz odtwarzanie muzyki za pomocą urządzeń elektronicznych. d) Zachęca się do drugiej formy celebrowania sakramentu pokuty, którą stanowi obrzęd pojednania wielu penitentów z indywidualną spowiedzią i rozgrzeszeniem 64. Śpiewy podczas liturgii pokutnej powinny ukazywać prawdę o Bożym miłosierdziu. Można w tym czasie wykonywać także odpowiednią muzykę instrumentalną, która powinna pomagać w kontemplacji, a nie przeszkadzać w spowiedzi. Obrzęd kończy się wspólnym śpiewem uwielbienia. e) Kościół ogarnia modlitwą szczególnie ludzi cierpiących i przychodzi im z pomocą przez sprawowanie sakramentu namaszczenia chorych. Podczas wspólnotowej formy celebra- 63 Obrzędy bierzmowania dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 2004, s Obrzędy pokuty dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 1981, s

25 cji tego sakramentu w kościele śpiewami należy podkreślać prawdę o miłości Chrystusa i chrześcijańskiej nadziei. f) Sakrament święceń biskupa, prezbitera, diakona jest szczególnym wydarzeniem w życiu Kościoła. Podczas celebracji tego sakramentu oprócz uroczystej muzyki instrumentalnej i chóralnej należy uwzględniać śpiewy całego zgromadzenia. g) W czasie celebracji liturgii sakramentu małżeństwa należy pilnie wystrzegać się, by pod pozorem podnoszenia okazałości nie wprowadzać do obrzędów czegoś niezgodnego z kultem 65. Trzeba zachować odpowiednią równowagę pomiędzy śpiewem ludu a muzyką instrumentalną, śpiewem solowym lub chóralnym, tak aby wierni nie byli wyłączeni z czynnego uczestnictwa w śpiewie 66. Dobór repertuaru wokalnego i instrumentalnego musi odpowiadać charakterowi świętych czynności. Nie wolno odtwarzać muzyki za pomocą urządzeń elektronicznych. 31. W obrzędach pogrzebowych swoich dzieci Kościół obchodzi z wiarą paschalne misterium Chrystusa 67 i wyraża prawdę, że życie wiernych zmienia się, ale się nie kończy 68. Liturgia pogrzebu ma ścisły związek z przeżyciami wiernych, a jej celem jest nie tylko modlitwa za zmarłych, lecz także obudzenie wiary i nadziei uczestników 65 MS Zob. IEP Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, 1, w: Obrzędy pogrzebu dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 1978, s prefacja o zmarłych (nr 86); w: Mszał rzymski dla diecezji polskich, Pallottinum 2010, s. 103*. pogrzebu 69. Wykonywane śpiewy powinny wyrażać nadzieję i wiarę w zmartwychwstanie 70. Śpiew pożegnalny 71 jest obrzędem, dlatego nie może być skracany ani zastępowany. Wykonuje go przewodniczący liturgii wraz z całym zgromadzeniem lub naprzemiennie. Godna pochwały jest praktyka wykonywania Oficjum za zmarłych Oprócz celebracji liturgicznych ważną rolę w życiu Kościoła spełniają praktyki pobożności ludowej. Prowadzą one lud chrześcijański zarówno do częstego korzystania z sakramentów, zwłaszcza Eucharystii, jak i do rozmyślania nad tajemnicami naszego odkupienia oraz do naśladowania chwalebnych przykładów Świętych Pańskich 73. a) Biskupi zachęcają do pielęgnowania wszystkich nabożeństw, które są świadectwem żywej wiary naszego narodu. Należą do nich nabożeństwa pasyjne, do Najświętszego Serca Pana Jezusa z praktyką spowiedzi i Komunii świętej wynagradzającej w pierwsze piątki miesiąca, nabożeństwa do Matki Bożej (majowe, październikowe, nowenny do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, pierwsze soboty miesiąca), nabożeństwa do Świętych Pańskich (litanie, nowenny). Zaleca się podtrzymywanie zwyczaju śpiewu Godzinek 69 Zob. Instrukcja liturgiczno-duszpasterska Episkopatu o pogrzebie i modlitwach za zmarłych ( ), 5, Wiadomości Diecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Diecezjalnej w Katowicach 46(1978) Nr 11, s Tamże, Przybądźcie z nieba lub inny śpiew. Zob. Obrzędy pogrzebu dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 1978, s Zob. OWLG RS 41; zob. także KL

26 (o Najświętszym Sercu Pana Jezusa, Męce Pańskiej, Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny). Należy rozpowszechniać we wspólnotach parafialnych nabożeństwo do Miłosierdzia Bożego połączone ze śpiewem Koronki. b) Wielką wagę należy przywiązywać do nabożeństw eucharystycznych pogłębiających cześć do Najświętszego Sakramentu (adoracje, procesje eucharystyczne). c) Z praktykami pobożności ludowej nierozdzielnie łączą się śpiewy, często o wyraźnie ludowym charakterze jako naturalny wyraz duszy narodu 74, a także muzyka instrumentalna sprzyjająca kontemplacji. Śpiewy tradycyjne należy pielęgnować i ożywiać oraz uczyć ich wiernych, zwłaszcza młodzież i dzieci. Troska o zachowanie dziedzictwa śpiewów z dawnej tradycji powinna być zgodna z duchem Biblii i Kościoła 75. Dopuszczalne są odpowiednie piosenki religijne. d) W trakcie nabożeństw można wykonywać stosowną muzykę instrumentalną towarzyszącą wiernym w kontemplacji. e) Do form pobożności ludowej należą także różnego rodzaju pielgrzymki, połączone najczęściej z rekolekcjami w drodze. W zależności od potrzeb, w czasie pielgrzymek można korzystać z bogatego repertuaru piosenek religijnych, które spełniają ważną rolę ewangelizacyjną. 74 Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii ( ), Tamże. VII. Muzyka w liturgii transmitowanej przez media 33. Liturgia transmitowana przez media powinna mieć charakter pewnego wzorca 76, dlatego należy zadbać o jej poprawne przygotowanie pod kierunkiem osoby kompetentnej, wyznaczonej do tego zadania przez biskupa 77. Trzeba dokładnie przygotowywać każdą transmisję z troską o zachowanie obowiązujących norm liturgicznych 78. a) Śpiewy wykonywane podczas transmisji muszą mieć aprobatę władzy kościelnej. Należy starannie i profesjonalnie przygotować wszystkie formy muzyki. Dotyczy to zarówno doboru repertuaru, wykonawców, jak i sposobu wykonania 79. b) Transmisja liturgii nie może być okazją do medialnej promocji osób lub zespołów muzycznych. Przy wyborze wykonawców muzyki trzeba uwzględnić ich umiejętności, które są niezbędne do zachowania uroczystego charakteru i piękna liturgii transmitowanej przez media. Należy wybierać osoby bieglejsze w śpiewie, a nie kierować się jedynie względem na ich godność i urząd Organizatorzy transmisji Mszy św. (realizatorzy, proboszczowie i rektorzy kościołów) powinni uzgadniać repertuar muzyczny z diecezjalną Komisją Muzyki Kościelnej. Zadaniem komisji jest także staranne weryfikowanie kompetencji osób i zespołów, 76 Zob. SC Zob. Dyrektorium Konferencji Episkopatu Polski w sprawie celebracji Mszy świętej transmitowanej przez telewizję, Zob. tamże, Zob. tamże, MS 8. 24

27 którym powierza się funkcje muzyczne podczas transmitowanej liturgii. 35. Ważną rolę spełnia komentarz dobrze przygotowany i zrealizowany przed rozpoczęciem liturgii, ale nie podczas wykonywania śpiewów i muzyki instrumentalnej. Redaktorzy (sprawozdawcy) powinni mieć odpowiednie przygotowanie liturgiczne lub zaprosić do współpracy osoby kompetentne. VIII. Muzyka instrumentalna 36. W liturgii głos ludzki ma pierwszeństwo przed wszelkimi instrumentami. Akompaniament na organach i innych instrumentach ma ułatwiać Ludowi Bożemu udział w świętych obrzędach, przyczyniać się do głębszego zjednoczenia wiernych, podtrzymywać ich śpiew, ale nigdy go nie zagłuszać 81. Zawsze pełni funkcję służebną wobec słowa. Przygrywki i tzw. postludia 82 są integralną częścią śpiewów. 37. Muzyka instrumentalna (kompozycje instrumentalne i improwizacje organowe) stosowana zgodnie ze wskazaniami Kościoła, wzbogaca liturgię. We Mszy św. wykonanie muzyki instrumentalnej możliwe jest: przed rozpoczęciem śpiewu na wejście, na przygotowanie darów, podczas przystępowania do Komunii św. (po antyfonie lub śpiewie zastępującym ją), w ramach uwielbienia po Komunii św. i po zakończeniu liturgii 83. a) W Kościele łacińskim organy piszczałkowe należy mieć w wielkim 81 Zob. MS Krótki fragment instrumentalny po zakończonym śpiewie. 83 Zob. MS 65. poszanowaniu jako tradycyjny instrument muzyczny, którego brzmienie potęguje wzniosłość kościelnych obrzędów, a umysły wiernych porywa ku Bogu i rzeczywistości nadziemskiej 84. Organy należy tak umieścić, by służyły ludowi i zespołowi śpiewaczemu, a także by były dobrze słyszane 85. Instrument elektroniczny dopuszcza się do użytku w liturgii jako tymczasowy. Nie należy więc dodawać do niego sztucznego prospektu, ale dążyć do budowy organów piszczałkowych. b) Według zasad dotyczących gry na organach, mogą rozbrzmiewać w liturgii również inne instrumenty 86. Jednak nie każdy instrument odpowiada godności świątyni i jest w jednakowym stopniu zdatny do wzmacniania ducha modlitwy 87. Nie wolno używać w liturgii instrumentów przeznaczonych do wykonywania muzyki świeckiej (np. gitara elektryczna, perkusja, fortepian, syntezator). Zawsze decydujące znaczenie ma sposób wykorzystania instrumentu oraz wysoka jakość artystyczna wykonania z troską o szlachetne piękno muzyki sakralnej. c) Wykorzystanie różnych instrumentów poza liturgią jest możliwe z uwzględnieniem sakralnego charakteru świątyni. W doborze instrumentów należy wystrzegać się uzasadnianego często racjami duszpasterskimi ulegania popularnym trendom, niewłaściwym w miejscu świętym. Na pierwszym 84 KL Zob. OWMR Zob. MS Zob. Kongregacja Obrzędów, Instrukcja Liturgicae instaurationes ( ), 3. 25

28 miejscu trzeba stawiać sztukę muzyczną jako środek oddawania chwały Bogu. 38. Zgodnie ze wskazaniami Ogólnego wprowadzenia do Mszału rzymskiego w okresie Adwentu należy używać organów i innych instrumentów muzycznych z umiarem odpowiadającym charakterowi tego czasu, bez uprzedzania pełnej radości płynącej z obchodu uroczystości Narodzenia Pańskiego. W okresie Wielkiego Postu gra na organach i innych instrumentach jest dozwolona tylko w celu podtrzymania śpiewu. Wyjątek od tej zasady stanowią: Niedziela Laetare (4. niedziela Wielkiego Postu), uroczystości i święta 88. Zaleca się nieużywanie instrumentów po odśpiewaniu hymnu Chwała w czasie Mszy św. Wieczerzy Pańskiej, do rozpoczęcia tego śpiewu w czasie liturgii Wigilii Paschalnej. 39. Podczas uroczystych obchodów liturgicznych we wnętrzu kościoła dopuszczalny jest udział orkiestry. W czasie celebracji poza kościołem oraz podczas procesji ważną rolę może spełnić zwłaszcza orkiestra dęta. 40. Muzyka w liturgii ma być wykonywana wyłącznie na żywo. Niedopuszczalne jest stosowanie tzw. automatycznych organistów. Muzyka odtwarzana elektronicznie nie może zastępować gry na instrumentach lub śpiewu zgromadzonych. Może ona jednak, poza celebracją, pomagać w tworzeniu klimatu sacrum we wnętrzu kościoła. Odtwarzanie jej wówczas powinno być czynione z właściwym umiarem, by świątynia pozostawała przede wszystkim miejscem modlitewnego milczenia. 88 OWMR 313. IX. Śpiewniki i materiały pomocnicze 41. W kształtowaniu i przeżywaniu liturgii szczególne znaczenie ma udział wiernych. Śpiewy wykonywane podczas liturgii muszą być zatwierdzone przez władzę kościelną. Wynika stąd obowiązek weryfikacji tekstów i melodii. Pomocą w tym zakresie służą diecezjalne Komisje Muzyki Kościelnej. a) Duszpasterze powinni zatroszczyć się o zaopatrzenie kościołów i kaplic w odpowiednie pomoce do śpiewu. Mogą to być śpiewniki dostępne dla wiernych lub elektroniczna edycja tekstów na ekranie. Podczas obrzędów należy wyświetlać wyłącznie teksty liturgiczne. Wszelkie komentarze (nazwiska kompozytorów, wykonawców, daty itp.) można podać przed lub po zakończonej liturgii. b) Edycje śpiewników liturgicznych (ogólnopolskie, diecezjalne, zakonne, parafialne, inne) powinny zawierać wyłącznie śpiewy zatwierdzone przez kompetentną władzę kościelną 89, w tym wybrany repertuar chorału gregoriańskiego 90. c) Śpiewnik kościelny ks. Jana Siedleckiego (wydanie XLI) został przyjęty przez Konferencję Episkopatu Polski jako ogólnopolski śpiewnik liturgiczny Istnieje potrzeba tworzenia nowych melodii do tekstów antyfon na wejście i na Komunię, a także pieśni będących ich parafrazą 92. Niech przejęci duchem chrześcijańskim muzycy 89 Zob. KPK kan Zob. KL 116; MS 50; IEP Uchwała nr 13/372/2016 Konferencji Episkopatu Polski z dnia 16 kwietnia 2016 roku, Anamnesis 22(2016), nr 3 (86), s Zob. MS

29 tworzą kompozycje liturgiczne 93. Biskupi zachęcają do organizowania konkursów kompozytorskich. 43. Godne pochwały jest zachowywanie istniejących i tworzenie nowych parafialnych zbiorów nutowych (organowych, chóralnych) 94. Na uznanie zasługują także wszelkie inicjatywy tworzenia bibliotek internetowych ze zbiorami muzyki sakralnej. X. Koncerty muzyki religijnej 44. Muzyka religijna jest w wysokim stopniu skutecznym środkiem dla ożywienia pobożności wiernych, dlatego w nabożeństwach odprawianych poza liturgią można wykorzystać te utwory muzyczne, które utraciły już wprawdzie miejsce w liturgii, ale ze względu na swoją wartość artystyczną i duszpasterską nie powinny popaść w zapomnienie. Jedną z form takich nabożeństw mogą być godziny lub koncerty muzyki religijnej 95. Za organizacją koncertów w kościołach przemawia też wiele innych względów, jak: akustyka, estetyka wnętrza, miejsce wykonywania. Stwarza to organistom oraz zespołom działającym przy kościołach możliwość dzielenia się owocami swej pracy i prezentowania różnorodnych form muzyki religijnej. a) Trzeba pamiętać, że kościoły nie są zwyczajnymi miejscami publicznymi mogącymi służyć wszelkim zgromadzeniom. Są to miejsca święte, przeznaczone wyłącznie i na stałe, od momentu ich konsekracji lub poświę- 93 Zob. KL Zob. IEP Tamże 27. cenia, do sprawowania kultu Bożego. Pozostają one miejscem świętym również wtedy, gdy nie odbywają się w nim obrzędy liturgiczne 96. W Ewangelii czytamy: Mój dom będzie domem modlitwy 97 (Łk 19,46). b) Każde wielkie dzieło sztuki w swojej inspiracji i w swych korzeniach jest religijne 98. Autentyczna forma sztuki jest swoistą drogą dostępu do głębszej rzeczywistości człowieka i świata. Tym samym stanowi też bardzo trafne wprowadzenie w perspektywę wiary 99. Zachwyt nad pięknem może prowadzić do doświadczenia religijnego. Kościół musi być ojczyzną piękna 100. Pasterze Kościoła w Polsce zachęcają do takich prezentacji muzyki, które będą rozbudzać poczucie duchowego wymiaru piękna. Piękno wraz z blaskiem prawdy i siłą dobra jest przymiotem samego Boga. c) Kościół jako żywa wspólnota wiary wskazująca na Chrystusa, choć popiera rozwój sztuki, nie zastępuje instytucji służących kulturze muzycznej. Nie może aprobować organizowania w kościołach koncertów muzyki o charakterze wyraźnie rozrywkowym nawet o wysokich walorach artystycznych. d) Przy organizowaniu koncertów ewangelizacyjnych szczególną uwagę należy zwrócić na poprawność teologiczną tekstów śpiewów oraz na 96 Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Instrukcja Koncerty w kościołach ( ), Łk 19, Jan Paweł II, Wiara i kultura, Rzym 1986, s Tenże, List do artystów ( ), J. Ratzinger, Opera omnia. Teologia liturgii, t. 11, Lublin 2012, s

30 to, by nie było w kościele promowania muzyki świeckiej. 45. W czasie koncertu artyści powinni występować poza prezbiterium. Najświętszy Sakrament należy w miarę możliwości przechowywać w odrębnej kaplicy lub innym stosownym miejscu. 46. Prelekcji ani komentarza do koncertu nie należy prowadzić z ambony. Jest ona bowiem miejscem proklamacji słowa Bożego. 47. Celem koncertów muzyki religijnej jest skierowanie serc słuchaczy ku Bogu, a nie promowanie wykonawców czy kompozytorów. Strój i zachowanie, zarówno wykonawców jak i słuchaczy, muszą odpowiadać sakralnemu charakterowi kościoła. 48. Koncerty w kościołach mają służyć duchowemu dobru słuchaczy, dlatego nie mogą być zwykłą działalnością gospodarczą. Organizator ponoszący określone koszty (np. godziwe honorarium dla artystów zawodowych) może zadbać o formę ich zwrotu, zachowując odpowiednie przepisy prawa. 49. Decyzja o wykonywaniu koncertu w kościele należy do biskupa diecezjalnego. Może on wyznaczyć osobę lub komisję, do której proboszcz lub rektor kościoła ma obowiązek odpowiednio wcześniej zgłosić chęć zorganizowania koncertu, przedstawiając pisemnie jego datę, szczegółowy program oraz wykonawców. Konieczne jest spisanie z organizatorem koncertu umowy zawierającej zobowiązanie do pokrycia kosztów i ewentualnych szkód. Zasady zawarte w niniejszym punkcie nie dotyczą koncertów muzyki religijnej wykonywanych przez chóry i schole parafialne oraz organistów. 50. Należy popierać, we współpracy z lokalnymi instytucjami kultury, inicjatywy organizowania koncertów muzyki religijnej i przygotowywać je z odpowiednim komentarzem pastoralnym. Ma on pomagać w głębszym rozumieniu samej muzyki i być pożytkiem duchowym dla słuchaczy. W celu podnoszenia poziomu artystycznego kościelnych zespołów muzycznych, trzeba troszczyć się o ich udział w organizowanych koncertach, konkursach, przeglądach czy festiwalach. XI. Edukacja i formacja muzyczna 51. Troska o należyty stan muzyki w Kościele spoczywa na biskupach diecezjalnych, przełożonych zakonnych, rektorach seminariów duchownych, proboszczach i rektorach kościołów. Edukacją i formacją muzyczną powinni być objęci: alumni seminariów duchownych diecezjalnych i zakonnych, kandydaci do pełnienia funkcji organisty, kantora, psałterzysty, dyrygenta chóru i scholi, duchowieństwo diecezjalne i zakonne oraz pozostali wierni Formacja muzyczna duchowieństwa prowadzona podczas zjazdów, sympozjów, kongregacji, rekolekcji sprzyja przypominaniu norm liturgicznych, a także prawidłowej praktyce śpiewów, zwłaszcza przeznaczonych dla przewodniczącego liturgii. 53. W seminariach duchownych powinien być realizowany program nauczania muzyki kościelnej zgodnie z przyjętym Ratio studiorum 102. Nale- 101 Zob. IEP Zob. Zasady formacji kapłańskiej w Polsce, w: Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia, 28

31 WKŁADKA NUTOWA

32

33 Za Chrystusem Hymn Synodu Diecezji Tarnowskiej Sebastian Szymaski (2017) harm.: Sławomir Barszcz Wiel -bi - my Cie-bie, Trój -co Prze-naj -wi - tsza: Oj - cze i Sy - nu i Du - chu Mi - ło - ci! O - two-rzy chce-my serc i su-mie wn -trza na Twój głos wzy-wa - j-cy do wi - to - ci! Chry-ste, Ty je-ste Dro-g do Oj - ca. W swo-jej mi - ło -ci zjed-nocz nas! ło - ci zjed-nocz nas! III

34 Za Chrystusem Hymn V Synodu Diecezji Tarnowskiej m.: Piotr Pałka t.: s. M. Teresa Izworska OSC ( Poronin) Chry -ste, Ty je -ste Dro - g do Oj - ca. W swo-jej mi-ło - ci zje - dnocz nas! Chry -ste, Ty je - ste Dro - g do Oj - ca. W swo-jej mi-ło - ci zje -dnocz nas! 1. Wiel-bi-my Cie-bie, Trój-co Prze-naj-wi-tsza: Oj-cze i Sy -nu i Du -chu Mi-ło -ci! o -two-rzy chce-my serc i su-mie wn-trza na Twój głos wzy-wa - j-cy do wi-to-ci IV

35 2. Boże Wszechmocny, z serca dziękujemy, że jesteś z nami, choć żyjący w chwale, że z sakramentów moc czerpać możemy, gmach swego szczęścia budować na Skale! Ref. Chryste Razem z Kościołem w drogę wyruszamy; pielgrzymowaniem jest życie człowieka. Ciebie, o Chryste, Wodzem obieramy z Maryją, która na swe dzieci czeka. Ref. Chryste Ofiaruj, Matko, Ojcu Przedwiecznemu nasze rodziny, młode pokolenie. Niech zawsze wiernie służą Panu swemu przez godne życie i prawe sumienie! Ref. Chryste I Was wzywamy, Święci Patronowie! Modlitwa sprawi przez Boga przyjęta, że światło dla nas będzie w Jego Słowie, programem życia Ewangelia Święta! Ref. Chryste... V

36 & b? b 5 &? b C œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ b œ n œ f C F b Marszowo 1. Od dwóch stu-le - ci j j œ œ œ œ œ œ œ Na podobieństwo Twoje, Panie ście - żką wia - ry œ œ œ œ n œ œ œ œ b œ œ œ b i - dziesz przed na - mi j j œ œ œ œ œ Je - zu sł.: Zb. Pietruszka m.: ks. Piotr Chry - ste œ œ œ œ œ œ œ œ 9 & b? b Wska - zu - jesz dro - gę j j œ œ œ # œ œ œ œ œ œ œ da - jesz da - ry œ œ œ œ œ œ œ œ œ w dzie jach die-ce - zji j j œ œ œ œ œ œ œ œ œ wy - ra - zi - ste n œ œ œ œ œ œ œ 13 & Ref.: Na po- do-bie-ństwo b? b 17 & b? b œ j œ j œ œ œ Ko - ściół u - czy - nić j œ œ j œ œ œ œ œ œ œ Two - je Pa - nie œ œ œ œ œ œ œ œ Twym o - bra - zem œ œ œ œ œ œ œ œ pra - gnie-my pe - łnić wo - lę O - jca j j œ œ œ œ œ œ œ œ # œ n œ œ œ œ œ œ œ # œ œ i wspól-nie wy-trwać j j œ œ œ œ œ œ œ w nim do ko - ńca. œ œ œ œ œ œ œ œ. œ 2. Karmisz nas swoim Bożym słowem, Poisz nas mocą Ducha Twego, Zastawiasz dla nas stół Komunii, Byśmy wielbili Najwyższego. 3. Patronką czynisz nam Maryję, W Jej tajemnicy narodzenia, Dajesz nam wzory wielu Świętych,. Bliskich każdemu z pochodzenia. VI 4. Prosimy spójrz na naszą ziemię, Wstęgą Dunajca ozdobioną, Błogosław wszystkim diecezjanom, Którym miłością serca płoną.

37 Hymn na cze Kocioła m.: ks. I. Pawlak t.: ks. S. Garnczarski (w oparciu o antyfony Jana Chryzostoma) Je ste - my Two - im Ko - cio - łem, Je - zu, nasz Kró - lu i Pa - nie. I dzie -my dro - g mi - ło - ci, niech o - na cia - łem si sta - nie. 1. Wo -d chrztu wł - cze - ni w sa - kra -ment Ko - cio - ła, VII

38 15 na krzy - u Chry - stu - sa dla nas zro - dzo - ne - go, 17 Two -rzy - my bu - dow - l z y - j - cych Ka - mie - ni, by 19 ro - sła w wi-ty - ni Bo - ga Wszech-moc - ne - go. 2. Umocnij fundament Twojego Kocioła, zakorze w nas zgod Twej witej miłoci, Pomnó cnot wiary, a take nadziei i prowad nas prosto drog pobonoci. 3. Maryja nam dana za matk Kocioła, chroni nas przemonym płaszczem swej opieki, Pragniemy J wielbi yciem tu na ziemi, czekajc spotkania u Ojca na wieki. 4. Pomagaj Pasterzom w ich trudzie i troskach, sta te ku pomocy Twej witej Owczarni, Umocnij kapłanów, by w cierniach i ostach ofiar si stali, któr wiat ogarnie. 5. yjcym w małestwie daj sił wytrwania, czynicym pokut obdarz miłosierdziem, Bogatym daj dobro, biednym wspomoenie, a wszystkich wierzcych uraduj zbawieniem. VIII

39 ży prowadzić systematyczne ćwiczenia śpiewu gregoriańskiego, a także śpiewów w języku polskim w celu poznania repertuaru oraz pogłębienia ogólnej wrażliwości muzycznej alumnów Wielkie znaczenie ma edukacja i formacja muzyków kościelnych. Organiści, dyrygenci, kantorzy, psałterzyści, członkowie zespołów śpiewaczych spełniają funkcje liturgiczne, a zarazem są w parafiach animatorami życia muzycznego. Od nich w dużej mierze zależy poziom kultury muzycznej wiernych 104. a) Kształcenie muzyków kościelnych w Polsce odbywa się w szkołach państwowych i kościelnych zarówno na poziomie akademickim, średnim, jak i podstawowym 105. Z wielkim uznaniem należy przyjąć wszelkie inicjatywy edukacji w tym zakresie podejmowane w publicznych średnich i wyższych szkołach muzycznych, a także tworzenia instytutów muzyki kościelnej 106. Bardzo ważna jest troska o gruntowne kształcenie liturgiczne uczniów i studentów tych szkół. Biskupi zachęcają kierujących diecezjalnymi Częstochowa 1999, s Teolog niekochający sztuki, poezji, muzyki, natury, może być niebezpieczny. Ta bowiem ślepota i głuchota na piękno nie jest sprawą drugorzędną, lecz może wycisnąć piętno także na jego teologii. J. Ratzinger, Raport o stanie wiary, Warszawa- -Struga 1986, s Zob. Normy ogólne dotyczące muzyków kościelnych posługujących w diecezjach Kościoła katolickiego w Polsce [dalej: NO], Biuletyn Stowarzyszenia Polskich Muzyków Kościelnych 2009, nr 4: Muzyk kościelny, s Zob. NO 7 9; Podstawy programowe dla diecezjalnych instytucji kształcenia muzyków kościelnych, w: tamże, s Zob. KL 115. ośrodkami kształcenia organistów do podejmowania starań o uzyskanie statusu szkół publicznych. b) Nauczyciele prowadzący przedmioty muzyczne w ośrodkach diecezjalnych, seminariach duchownych i zakonnych domach formacyjnych powinni mieć wyższe wykształcenie muzyczne, a co najważniejsze mają być autentycznymi świadkami wiary 107. c) Zaleca się organizowanie diecezjalnych kursów dla psałterzystów i kantorów. Ich przygotowanie musi obejmować zarówno formację liturgiczną, jak i muzyczną. 55. Należy zwracać większą uwagę na przygotowanie muzyczne katechetów, którzy mają znaczący wpływ na właściwą formację liturgiczno-muzyczną dzieci i młodzieży Szczególną troską o formację muzyczną należy otoczyć młode pokolenie. Zachęcamy kompetentne osoby (duchownych i świeckich) do zakładania chórów dziecięcych i młodzieżowych, w których formacja osobowa i chrześcijańska opiera się na muzyce liturgicznej i katechezie mistagogicznej. 57. Godne polecenia jest organizowanie warsztatów muzyki liturgicznej, które powinny promować wartościowe kompozycje sakralne. Zawsze muszą one mieć aprobatę biskupa diecezjalnego. 58. Od harmonijnej współpracy organistów, dyrygentów, zespołów muzycznych, kantorów, psałterzystów, duszpasterzy i katechetów zależy dobra formacja muzyczna wiernych w parafii. Trzeba systematycznie nauczać tradycyjnych i no- 107 Zob. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan Zob. IEP

40 wych śpiewów liturgicznych, w tym także prostych form chorału gregoriańskiego. 59. Liturgia ( ) jest szczytem, do którego zmierza działalność Kościoła, i jednocześnie jest źródłem, z którego wypływa cała jego moc 109. W sposobie jej sprawowania decyduje się przyszłość Kościoła. Wszelkie formy przygotowania muzycznego muszą odbywać się poza liturgią, która nie może być traktowana marginalnie. XII. Komisje Muzyki Kościelnej i inne organizacje pomocnicze 60. Diecezjalne Komisje Muzyki Kościelnej 110 dbają o właściwy poziom muzyki w ośrodkach duszpasterskich, pomagają zachowywać prawidłowe relacje między duchownymi i muzykami kościelnymi, troszczą się o odpowiednie regulacje prawne, gwarantujące możliwość należytego wykonywania zadań przez muzyków kościelnych. Szczegółowo zadania komisji określają regulaminy diecezjalne. Komisje powinny pełnić istotną rolę w realizacji wszystkich wskazań zawartych w niniejszej Instrukcji. 61. Komisje Muzyki Kościelnej są organami doradczymi biskupa diecezjalnego, który mianuje ich przewodniczącego i pozostałych członków. Niezbędna jest współpraca z Komisją Liturgiczną, do której z urzędu należy przewodniczący Komisji Muzyki Kościelnej. Komisje diecezjalne powinny współpracować ze sobą oraz z Podkomisją ds. Muzyki Kościelnej przy Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Konferencji Episkopatu Polski. 62. Z uznaniem należy przyjąć oddziaływanie na polu muzyki w obrębie struktur kościelnych w Polsce takich organizacji, jak: Stowarzyszenie Polskich Muzyków Kościelnych, Federacja Caecilianum czy Polska Federacja Pueri Cantores. Zadania i zakres działalności każdej z tych organizacji określa ich statut. Opiekę nad wymienionymi podmiotami z ramienia Episkopatu Polski sprawuje przewodniczący Podkomisji ds. Muzyki Kościelnej przy Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Konferencja Episkopatu Polski zatwierdza asystentów kościelnych Stowarzyszenia Polskich Muzyków Kościelnych, Federacji Caecilianum i Polskiej Federacji Pueri Cantores, zgodnie z ich statutami. Zakończenie 63. Celem konsekwentnego wprowadzenia w życie duszpasterskie niniejszej Instrukcji biskupi polecają oprócz wcześniej zapisanych wskazań zwrócić uwagę na następujące sprawy: a) We wszystkich kościołach katedralnych, bazylikach i sanktuariach powinny być: sprawne i wartościowe pod względem brzmieniowym organy piszczałkowe, zatrudniony organista I stopnia 111, chór kościelny prowadzony przez kompetentnego dyrygenta, Msza św. w języku łacińskim z udziałem scholi gregoriańskiej 112, celebrowanie ze śpiewem Liturgii godzin (Jutrznia, Nieszpory). 109 KL Zob. KL 46; MS Zob. NO 9 a. 112 Zob. Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, O tytule bazyliki 30

41 b) W każdej parafii powinna pełnić służbę liturgiczną schola prowadzona przez muzyka kościelnego. c) Chorał gregoriański jako śpiew własny Kościoła rzymskokatolickiego powinien mieć szczególne miejsce w uroczyście sprawowanych liturgiach w Kościele w Polsce. Godne pochwały jest każde działanie służące rozpowszechnianiu tej muzycznej tradycji, w tym organizowanie kursów i studiów. d) Podkomisja ds. Muzyki Kościelnej Konferencji Episkopatu Polski powinna opracować pozostałe melodie do tekstów Mszału rzymskiego w języku polskim, w tym melodie do całych Modlitw eucharystycznych oraz prefacje w tonie prostym. 64. Biskupi zachęcają Stowarzyszenie Polskich Muzyków Kościelnych, aby przygotowało szczegółowy komentarz do niniejszej Instrukcji. Niezmiernie cenne będą wyjaśnienia i zwrócenie uwagi na wszystkie aspekty duszpasterskiej troski Kościoła o muzykę sakralną. mniejszej ( ), Anamnesis 1997/1998, nr 3(14), s Biskupi wyrażają wdzięczność wszystkim zatroskanym o wysoki poziom muzyki kościelnej. Zobowiązują do zapoznania się z treścią Instrukcji oraz starannego jej przestrzegania wszystkich odpowiedzialnych za muzykę kościelną w Polsce, w tym szczególnie duszpasterzy, organistów, katechetów, dyrygentów zespołów śpiewaczych i instrumentalnych, członków chórów kościelnych, kompozytorów. Równocześnie zachęcają do twórczej współpracy wszystkich, dla których piękno liturgii jest nadrzędną ideą artystycznej działalności. 66. Normy określone w niniejszej Instrukcji Konferencja Episkopatu Polski wprowadza z nadzieją na podniesienie poziomu wykonywanej muzyki kościelnej, a także nadanie należnej godności i powagi świętym obrzędom sprawowanym na chwałę Bożą i uświęcenie wiernych. Instrukcja została zatwierdzona na 377. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski Lublin, 14 października 2017 r. 31

42 FORMACJA Ks. Piotr Adamczyk Stary Sącz Poproszony o słowo, refleksję skierowaną do pełniących posługę organisty, zerknąłem do śpiewnika ks. Siedleckiego. Z pewnością zgodzisz się ze mną, dostojny czytelniku, że jego ostanie wydanie jest dopracowane, odnowione i ubogacone. Podobnie zresztą jak każda z pieśni w swoim zapisie nutowym wyrażająca pomysł, natchnienie i przesłanie autora jest zapisana w sposób przejrzysty i uporządkowany. To, co zostało zapisane w nutach, ma pomóc grającemu i śpiewającemu w modlitwie i dobrym przeżyciu liturgii Mszy św. Chciałbym w mojej refleksji podzielić się dwoma spostrzeżeniami. Jedną jest odpowiedzialność za piękno i artyzm śpiewanych utworów, które mają pomagać człowiekowi w jego spotkaniu z Bogiem. Drugą zaś moment ciszy w liturgii, który ma wielkie znaczenie. Nuty odwzorowują piękno, artyzm i geniusz danej pieśni. Nuta równa się dźwięk, pauza równa się cisza. W zapisie nutowym dookreślony jest cały arsenał muzycznych pojęć. Gdy organista siada przy kontuarze, przekłada nuty, zapis milczy, zapis nie reaguje. Gdy zaczyna grać, wszystko ożywa i prowadzi ku tajemnicy. Rytm, melodia, tempo, artykulacja i ekspresja mogą stać się świetną inspiracją dla wszelkiego rodzaju interpretacji i poprowadzenia słuchacza, który staje się nie tylko odbiorcą dźwięków, ale uczestnikiem misterium. DUCH I MUZYKA Hubert Kowalski, polski dyrygent, kompozytor, producent muzyczny, śpiewak i kontrabasista, pytany w jednym z wywiadów o fenomen rzeszowskiego koncertu Jednego serca, jednego Ducha odpowiedział, zaznaczając swoją subiektywną ocenę, że pierwszym elementem, który wabi ludzi, takim, który przyciąga, dotyka, intryguje to jest to, że muzyka jest przygotowana profesjonalnie. Ludzie nie zastanawiają się najpierw nad treścią, ale chcą słyszeć dobrą muzykę. Jeśli słyszą dobrą muzykę, można spowodować, że zainteresują się treścią, jeżeli natomiast podajemy ludziom słabą muzykę, taką, która będzie słaba artystycznie, niestety, tym samym osłabiamy SŁOWO. Nie tylko, że nie zwracamy uwagi na słowa, ale wręcz możemy ludzi odepchnąć, a nawet odstraszyć. Nie jest zatem dowolny i bez znaczenia mój warsztat artystyczny, nie jest bez znaczenia to, co i jak śpiewam wprowadzając ludzi w misterium liturgii. Stąd ciągle ważne jest szkolenie mojego warsztatu artystycznego. Istnieje oczywiście niebezpieczeństwo sztucznego estetyzmu, jakiegoś artyzmu, który stałby się nadrzędną cechą. Wydaje mi się, że organista, schola lub chór śpiewając muzykę musi spowodować, że punktem centralnym będzie Jezus Pan Zmartwychwstały, który tutaj i teraz daje nam udział w tajemnicy Paschy. Jeśli swoją grą, śpie- 32

43 wem posługą nie powiemy nic o Jezusie, to zostawimy ich na poziomie artyzmu, estetyzmu, a nie o to chodzi w posłudze tych, którzy jako organiści pomagają wiernym w ich osobistym spotkaniu z Jezusem. Jeżeli zaś chodzi o strawę ciszy, a raczej milczenia, chciałbym zwrócić uwagę na pewien moment podczas celebracji Mszy św. Chodzi mi o czas po komunii św. a przed dziękczynieniem dokumenty Kościoła określają go jako czas milczenia. Oczywiście nie chodzi mi o wykład na temat milczenia, tu odsyłam do książki kard. Roberta Saraha Moc milczenia, natomiast zwracam uwagę na to, że wielu organistów ucieka od ciszy, od adoracyjnego milczenia a to jest właśnie moment na osobistą modlitwę. Milczenie ma uczyć nas pewnej reguły życia duchowego: zażyłość nie sprzyja bliskości, przeciwnie, jednym z warunków komunii jest odpowiedni dystans. Celebracjami liturgicznymi ma rządzić prawo świętego milczenia. Niektórzy chcieliby, aby wszystko w liturgii było natychmiast zrozumiałe, a tymczasem właśnie owo święte milczenie ma pozwolić wiernym zbliżyć się do prawdziwego Boga. Ta adoracja ciszy po komunii św. ma nas otworzyć na postawę zawierzenia i ufności. Tak jak pauza w zapisie nutowym ma znaczenie ma też znaczenie jej długość tak znaczenie ma też czas milczenia, ciszy i adoracji. Nie chodzi oczywiście tylko o dodanie, pomnożenie chwil ciszy. Dopóki będziemy podchodzić do liturgii z sercem pełnym hałasu, dopóty będzie ona sprawiać wrażanie powierzchownej i ludzkiej. Milczenie liturgiczne ma być swoistym radykalnym i zasadniczym nawróceniem serca. Ważne, by pamiętać, że nie będzie w naszej liturgii prawdziwego milczenia, jeśli my w swoim sercu nie jesteśmy prawdziwie zwróceni ku Bogu. Owo święte milczenie jest postawą duszy, dlatego nie można go zadekretować, bo wtedy stanie się ono puste i sztuczne. Jeśli piszę te słowa, to również dlatego, iż coraz bardziej odkrywam potrzebę ciszy i milczenia i doświadczam, jak wielkie owoce ono przynosi w codzienności. Może warto tę refleksję wziąć pod uwagę i wprowadzić ją do swojej praktyki organisty. Może to jest też odpowiedź na pytanie o to, jak zatrzymać tę niestosowną hałaśliwość, jakiś rodzaj choroby, która próbuje wkraść się do naszych liturgii. Ks. Piotr Adamczyk jest rekolekcjonistą domu OPOKA w Starym Sączu 33

44 Bóg i wielcy kompozytorzy Anton Bruckner ur. 4 września 1824 r. w Ansfelden zm. 11 października 1896 r. w Wiedniu Był pierwszym dzieckiem wiejskiego nauczyciela, który pracował także jako kantor, kościelny organista oraz skrzypek na miejscowych potańcówkach. Anton był pilnym uczniem marzącym tylko o tym, by kiedyś pójść w ślady ojca. Ale żeby zostać dobrym nauczycielem, trzeba było znać się na muzyce. Wobec tego chłopak nauczył się gry na skrzypcach. Towarzyszył ojcu podczas zabaw tanecznych organizowanych w miasteczku, czasem też pomagał mu w prowadzeniu lekcji. W celu uzupełnienia wyksztalcenia jedenastoletni Anton trafił pod skrzydła wuja organisty, który nauczył go gry na tym instrumencie, a także podstaw kompozycji. Wtedy właśnie odkrył muzykę organową Bacha oraz msze Mozarta, a także braci Haydnów. U świętego Floriana W 1837 r., po śmierci ojca, Anton został umieszczony w opactwie św. Floriana, gdzie był chórzystą. Wspaniała i pełna harmonii atmosfera tego miejsca bez wątpienia przyczyniła się do rozbudzenia wrażliwości chłopca. Pierwsze miejsce zajmowała tam muzyka, dzięki czemu poza występami w chórze młodzieniec otrzymał darmowe i wyczerpujące wykształcenie muzyczne, a także solidne wykształcenie ogólne. W wieku 16 lat Bruckner objawił nieśmiałą chęć podążania ścieżką kariery muzycznej, jednak nie uzyskawszy pozwolenia ze strony matki, wybrał ostatecznie zawód nauczyciela. Krok po kroku Ucząc się w szkole kształcącej nauczycieli w Linzu, Bruckner równocześnie pobierał lekcje harmonii i kontrapunktu u Augusta Dürrnbergera ( ). W ten sposób odkrył też kompozytorów romantycznych. Po uzyskaniu dyplomu otrzymał posadę pomocnika nauczyciela w dwóch prowincjonalnych miasteczkach. Wreszcie 29 maja 1845 r. przeszedł konkurs wymagany jako zakończenie kształcenia nauczycielskiego i otrzymał stanowisko pełnoprawnego nauczyciela w szkole przy opactwie św. Floriana. Pozostał tam przez dziesięć kolejnych lat. W tym znanym i pełnym spokoju środowisku Bruckner stopniowo przyswajał sobie tajniki zawodu, o którym wciąż po cichu marzył, uczestnicząc aktywnie w życiu muzycznym opactwa. W 1848 r. powierzono mu funkcję pomocnika organisty, zaś od 1851 r. był już organistą tytularnym. W 1855 r. Bruckner opuścił opactwo św. Floriana, aby uporządkować swoje wykształcenie muzyczne i w radykalny sposób zmienić swoje dotychczasowe życie. Został przyjęty jako uczeń Simona Sechtera ( ), jednego z najbardziej wziętych teoretyków muzyki w Wiedniu, który miał go szkolić przez kolejne sześć lat. Aby zapewnić sobie źródło utrzymania, Bruckner znalazł posadę organisty w Linzu, skąd co miesiąc udawał się do Wiednia na lekcje u swojego nowego nauczyciela. W 1861 r. poprosił, aby przeegzaminowało go jury złożone z profe- 34

45 sorów konserwatorium wiedeńskiego. Usłyszawszy ciepłe wyrazy uznania, Bruckner nabrał wiary w siebie i zaczął komponować. W lutym 1863 r. poznał kierującego teatrem w Linzu, młodszego o dziesięć lat Ottona Kitzlera, pod którego opieką poznawał naukę o formach muzycznych i instrumentację romantyczną. Kitzler odkrył przed nim współczesny repertuar (w lutym 1963 r. studiowali razem partyturę Tannhäuser Wagnera). Odkrycie to było dla Brucknera niczym ponowne narodziny. Od tej pory poświęcił się bez reszty muzyce symfonicznej. Początki okazały się na tyle trudne, że wyczerpany kompozytor doznał choroby na tle nerwowym i w 1867 r. musiał spędzić trzy miesiące w szpitalu. W dodatku mniej więcej w tym samym czasie bezskutecznie zabiegał o rękę pewnej młodej dziewczyny, która odstręczona jego dziwacznym stylem bycia ostatecznie odrzuciła zaloty. W tym samym czasie Sechter, zmarły w 1867 r., wyznaczył Brucknera na swego następcę zarówno na stanowisko profesora w konserwatorium wiedeńskim, jak i na posadzie organisty w kaplicy cesarskiej, która należała do najbardziej prestiżowych w całym cesarstwie. Sukces W 1875 r. Bruckner uzyskał stanowisko lektora na uniwersytecie w Wiedniu. W 1877 r., gdy żaden z dyrygentów nie zgodził się zagrać jego III Symfonii, bez wątpienia z powodu zadedykowania jej Wagnerowi, sam kompozytor chwycił za batutę. Niestety, poszło mu tak źle, że zarówno publiczność, jak i muzycy dosłownie pouciekali z sali. Wreszcie 30 grudnia 1884 r. wykonanie VII Symfonii w Lipsku, a więc z dala od wpływów wiedeńskich, przyniosło Brucknerowi należne i wielkie uznanie. Wówczas to, w późnym już wieku, na kompozytora zaczęły spływać kolejne zaszczyty: audiencja u cesarza Franciszka Józefa w 1886 r. czy tytuł doktora honoris causa na wydziale filozofii w 1891 r. W 1890 r. Bruckner zrezygnował z posady nauczyciela w konserwatorium, dwa lata później porzucił też posadę organisty na dworze cesarskim, w roku 1894 zaprzestał zajęć na uniwersytecie, wreszcie w następnym roku objął go swoją opieką sam cesarz Franciszek Józef. I właśnie w cesarskim pawilonie w wiedeńskim parku Belweder muzyk w spokoju dożył kresu swoich dni, który nastąpił 11 października 1896 r. Powyższy tekst został zacytowany z: Muzyka klasyczna. Arcydzieła mistrzów. Bruckner, Warszawa, vol. 1, nr 36, s Anton Bruckner * * * 35

46 SPRAWOZDANIA SPRAWOZDANIE z VII Tarnowskich Dni Cecyliańskich (18-25 XI 2017 r.) W dniach od listopada 2017 r. odbyły się w Tarnowie już po raz VII Tarnowskie Dni Cecyliańskie ku czci św. Cecylii patronki śpiewu kościelnego i wszystkich muzyków związanych troską o piękno muzyki w naszych świątyniach. Patronat nad wydarzeniem objął JE ks. bp Andrzej Jeż biskup tarnowski. Organizatorem VII Tarnowskich Dni Cecyliańskich był Wydział Muzyki Kościelnej Kurii Diecezjalnej w Tarnowie działający w oparciu o Diecezjalną Komisję Muzyki Kościelnej Kurii Diecezjalnej w Tarnowie, a współorganizatorami byli Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie UPJ- PII w Krakowie, Diecezjalne Studium Organistowskie im. ks. Kazimierza Pasionka w Tarnowie, Chłopięcy Chór Katedralny PUERI CANTORES TAR- NOVIENSES, parafia katedralna pw. Narodzenia NMP w Tarnowie, parafia pw. NSPJ w Tarnowie, parafia pw. Dobrego Pasterza w Tarnowie oraz Duszpasterstwo Środowisk Twórczych. Uczniowie DSO w Tarnowie po wykonaniu swojej audycji Pierwszą odsłoną Tarnowskich Dni Cecyliańskich była audycja organowa uczniów Diecezjalnego Studium Organistowskiego im. ks. K. Pasionka, która odbyła się w sobotę 18 listopada 2017 r. w siedzibie Studium w sali organowej o godz Mogli w niej uczestniczyć wszyscy uczniowie Studium, gdyż odbyła się ona w czasie długiej przerwy między zajęciami lekcyjnymi. Nie zabrakło też gości spoza wspólnoty szkolnej. Swój program zaprezentowali: Łukasz Czuchra, Paweł Michalik, Karol Płonka i Dominik Ślazyk (wszyscy z klasy organów mgra Wiesława Kaczora), Piotr Kołodziej i Marcin Surdziel (z klasy organów ks. dra Grzegorza Piekarza) oraz Mikołaj Kapała (z klasy organów mgra Wojciecha Szczerby). Całość audycji poprowadził pedagog DSO w Tarnowie mgr Wojciech Szczerba. Natomiast w niedzielę 19 listopada 2017 r. swoje umiejętności gry na organach zaprezentowali młodzi adepci gry organowej z Zespołu Szkół Muzycznych im. Ignacego Paderewskiego z Tarnowa. Audycja odbyła się tym razem w kościele pw. Dobrego Pasterza w Tarnowie na nowo wybudowanym instrumencie firmy Andrzeja Ragana. Audycja rozpoczęła się o 19.30, a swoje umiejętności zaprezentowali: Joanna Pierzchała, Kamila Zbylus, Bartłomiej Kruk, Jakub Wardzała i Grzegorz Wijas (z klasy organów mgr Elżbiety 36

47 Maciejowskiej) oraz Kinga Szalecka, Jakub Gawełek i Karol Płonka (z klasy organów mgra Wiesława Kaczora). Ten ostatni pełnił także rolę konferansjera w czasie audycji. Na 20 listopada 2017 r. zostały zaplanowane warsztaty organowe w Diecezjalnym Studium Organistowskim w Tarnowie. Poprowadził je dr hab. Jarosław Wróblewski, dziekan Wydziału Instrumentalnego Uniwersytetu Muzycznego im. F. Chopina w Warszawie. Warsztaty rozpoczęły się o godz i trwały do godz z godzinną przerwą o Temat warsztatów brzmiał: Zasady szybkiego uczenia się i przyswajania repertuaru literatury organowej. Prowadzący w kilkunastominutowym wprowadzeniu przedstawił w sposób teoretyczny powyższe zagadnienie, a następnie przeszedł do zajęć praktycznych. I tu już przy niemalże pełnej sali chętni mogli zasiąść do kontuaru, by pod okiem Profesora popracować nad swoim repertuarem i umiejętnościami technicznymi. Zwieńczeniem warsztatów był recital organowy w wykonaniu samego prowadzącego całodniowe zajęcia. O godz prof. J. Wróblewski na 14-głosowych organach mechanicznych firmy Jemlich wykonał następujący program: Dietrich Buxtehude Preludium in g BuxWV 163, Johann Sebastian Bach Preludium i fuga D-dur BWV 532, Feliks Mendelssohn II Sonata c-moll op. 65 nr 2 (grave, adagio, allegro maestoso e vivace, fuga allegro moderato), Kurt Estermann Capricci (toccare, durezze, cucu, cromatico, sopra l aria, alla francese), Johann Christian Rinck Ah, vous dirai-je, Maman 9 Variationen und Finale. Wysoki poziom wykonania, lekkość i świeżość mimo całodniowych zajęć z uczniami świadczy o wysokim kunszcie artystycznym samego wykonawcy. Na koniec wszyscy uczestnicy warsztatów i recitalu zostali uwiecznieni na wspólnej fotografii. Kolejnym etapem VII Tarnowskich Dni Cecyliańskich był VII Tarnowski Konkurs Organowy Uczniów Diecezjalnych Studium Organistowskich, który odbył się 21 listopada 2017 r. w DSO w Tarnowie. Na konkurs zgłosiło się 12 wykonawców z trzech ośrodków w Polsce: Opola, Sandomierza i Tarnowa. Uczestnicy Konkursu zgodnie z regulaminem mieli do zaprezentowania trzy utwory: Preludium i fugę z 8 Małych Preludiów i Fug Jana Sebastiana Bacha, tego samego kompozytora chorał z Orgelbüchlein oraz utwór dowolny. Całość prezentacji nie mogła przekroczyć 15 minut. Konkurs rozpoczął się o 9.30, a samych wykonawców oceniało jury pod przewodnictwem dra hab. Jarosława Wróblewskiego (Warszawa), w którego skład weszli także mgr Anna Sikora (Opole), mgr Mariusz Ryś (Sandomierz) oraz mgr Sławomir Barszcz (Tarnów). Na werdykt wykonawcy musieli jednak zaczekać do wieczornej Mszy św. w bazylice katedralnej. Tam o godz była celebrowana Msza św. we wspomnienie ofiarowania Matki Bożej pod przewodnictwem ks. mgra lic. Stefana Króla, wicedyrektora DSO, który w homilii przypomniał o roli muzyki liturgicznej w kształtowaniu osobowości chrześcijańskiej. Śpiewy przygotował Chłopięcy Chór Katedralny PU- 37

48 ERI CANTORES TRANOVIENSES pod dyrekcją ks. dra Grzegorza Piekarza, a były to: na wejście Ave Regina caelorum (T. Paciorkiewicz), aklamacja przed Ewangelią Alleluja (J. Gładysz), ofiarowanie Bogoroditse dievo (S. Rachmaninow), na komunię Trio g-moll (organy F.Ch. Mohrheim), uwielbienie Magnificat (J. Jasiura) oraz na zakończenie In dir ist Freude (organy J.S. Bach). Przy organach zasiadł organista bazyliki katedralnej w Tarnowie mgr Sławomir Barszcz. Po Mszy św. miał miejsce krótki koncert muzyki chóralnej i organowej w wykonaniu Chłopięcego Chóru Katedralnego PCT i organisty katedralnego. Program koncertu przedstawiał się następująco: chór mieszany Giovanni P. da Palestrina ( ) Sanctus z Missa Pappae Marceli, Tomas Luis de Victoria ( ) O magnum misterium, Anton Bruckner ( ) Os justi; organy Max Reger Canzonetta op. 47; Chór mieszany Józef Świder ( ) Do kraju tego, Marian Sawa ( ) Cantate Domino in laetitia, Romuald Twardowski (1930) Alleluja. Mecenat nad koncertem objęła Gmina Miasta Tarnowa i Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Po koncercie przyszedł czas na ogłoszenie wyników konkursu organowego. Jurorzy postanowili przyznać następujące nagrody i wyróżnienia: I miejsce dla Mikołaja Szczęsnego z DIMK w Opolu (klasa organów mgr Anny Sikory), II miejsce dla Pawła Michalika z DSO w Tarnowie (klasa organów mgra Wiesława Kaczora), III miejsce ex aequo dla Marcina Surdziela z DSO w Tarnowie (klasa organów ks. dra Grzegorza Piekarza) oraz dla Karola Płonki z DSO w Tarnowie (klasa organów mgra Wiesława Kaczora). Wyróżnienia otrzymali: Łukasz Michalski z DIMK w Opolu (klasa organów mgr Anny Sikory) oraz Piotr Kołodziej z DSO w Tarnowie (klasa organów ks. dra Grzegorza Piekarza). Wszyscy uczestnicy konkursowych zmagań otrzymali upominki ufundowane przez Biuro Promocji Miasta Tarnowa. W liturgiczne wspomnienie św. Cecylii patronki muzyki kościelnej i muzyków kościelnych odbyła się w bazylice katedralnej o godz uroczysta Msza św., której przewodniczył i homilię wygłosił ks. dr hab. Stanisław Garnczarski. Śpiewy liturgiczne przygotował Dziewczęcy Chór Katedralny PUELLAE ORANTES pod dyrekcją ks. Władysława Pachoty. Bezpośrednio po Mszy św. odbył się recital muzyki organowej w wykonaniu dra hab. Tomasza Orlowa z Cieszyna. Niecodzienność tego recitalu polegała na tym, że cały recital był improwizacją na tematy polskich pieśni maryjnych. Program stanowił swoistego rodzaju tryptyk i przedstawiał się następująco: Improwizacje w stylu baroku niemieckiego (1. Preludium C-dur na temat pieśni Cześć Maryi, 2. Cztery preludia chorałowe na temat pieśni Dzisiaj pozdrawiamy Duo cantus firmus sopran, Trio cantus firmus alt, Kwartet cantus firmus tenor, Organo pleno cantus firmus bas, 3. Fuga C-dur na temat pieśni Cześć Maryi), Improwizacja w stylu romantyzmu niemieckiego (4. Sonata organowa, cz. 1 Allegro Dramatico na temat pieśni Matko Najświętsza, cz. 2 Flötenfan- 38

49 DSO w Tarnowie VII Dni Cecyliańskie tasie na temat pieśni Gwiazdo śliczna, cz. 3 Marsch-Toccate na temat pieśni Królowej Anielskiej) oraz Improwizacje w stylu romantyzmu francuskiego (5. Symfonia na wielkie organy w stylu francuskim XX wieku, cz. 1 Introdukcja na temat pieśni Bogurodzica, cz. 2 Prière de Notre Dame na temat pieśni Salve Regina, cz. 3 Scherzo na temat pieśni O Maryjo, w niebo uniesiona, cz. 4 Fuga-Finale na temat pieśni Stabat Mater). Mecenat nad koncertem objęła Gmina Miasta Tarnowa. Ostatni etap VII Tarnowskich Dni Cecyliańskich miał miejsce w sobotę 25 listopada 2017 r. i był zrealizowany w dwóch odsłonach. Pierwsza to konferencja naukowa zatytułowana Ksiądz Franciszek Walczyński i jego epoka. W 80. rocznicę śmierci ks. Franciszka Walczyńskiego. Konferencja odbyła się w DSO w Tarnowie i rozpoczęła się o Była ona zorganizowana we współpracy z Wydziałem Teologiczny Sekcja w Tarnowie UPJPII w Krakowie. Z ramienia Wydziału Muzyki Kościelnej odpowiedzialnym za jej merytoryczne przygotowanie był mgr Paweł Pasternak, a z ramienia Wydziału Teologicznego ks. dr hab. Stanisław Garnczarski. Program jej przedstawiał się następująco: Część I Życie. Dr Andrzej Prasał (Bystrzyca Kłodzka) Cecylianizm i jego przedstawiciele ze szczególnym uwzględnieniem Dolnego Śląska, ks. dr hab. Stanisław Garnczarski (Tarnów) Życie i działalność ks. Franciszka Walczyńskiego, mgr Bartosz Gałązka (Krosno) Recepcja śpiewnika ks. F. Walczyńskiego w tzw. żywej tradycji parafii południowo- -wschodniej Polski; Część II Epoka. Mgr Paweł Pasternak (Tarnów) Budownictwo organowe w diecezji tarnowskiej w okresie międzywojennym, mgr Łukasz Burgieł (Radłów) Budowa organów w Wierzchosławicach w świetle archiwum parafialnego, dr Andrzej Gładysz (Tuchów/Lublin) Niezrealizowane projekty przebudowy organów w Krynicy-Zdroju, Piotr Matoga (Kraków) Stanisław Tobola i jego opus vitae w opactwie cystersów w Mogile. Z racji tego, że sesja była zorganizowana w sobotę, dlatego mogli w niej uczestniczyć uczniowie naszego Studium. Nie zabrakło też pytań do prelegentów. Na drugą odsłonę ostatniego dnia obchodów św. Cecylii przenieśliśmy się do kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Tarnowie, gdzie przed rokiem zostały poświęcone nowo wybudowane neoromantyczne organy piszczałkowe, stworzone w stylistyce francuskich organów 39

50 Aristide a Cavaill-Coll a. Organy w zgodnej opinii wielu wirtuozów gry organowej (K. Gołębiowski, H.J. Botor, W. Łyjak, J. Wróblewski), którzy przy nim zasiadali, należą do najlepszych organów w tej stylistyce w Polsce. Tym razem 25 listopada w sobotę o godz zasiadł przy nich organista bazyliki św. Piotra z Watykanu Gianluca Libertucci. Wykonał on następujący program: Antonio Vivaldi ( ) Concerto del Sigr. Vivaldi (per due violini, archi e cembalo, Estro afinonico op. III n. 5 in la maggiore trascritto per organo da un anonimo del XVIII secolo) allegro, adagio, allegro, Giovanni Battista Cervellini (XVIII) Pastorale in sol maggiore, Niccoló Moretti ( ) Rondo ad uso orchestra, Louis James Alfred Lefćbure-Wely ( ) Andante op. 122 n. 7, Jacques-Nicolas Lemmens ( ) Fanfare, Alexandre Guilmant ( ) Priere op. 16 n. 2, Marco Enrico Bossi ( ) Entrèe pontificale, op. 104 n. l, George Thalben-Ball ( ) Elegy, Francisco Walczyński ( ) Allegro op. 95 n. 20, Allegro op. 95 n. 18, Andante op.74 n. 12, Scherzo op. 95 n. 13, Allegretto Pastorale op. 95 n. 5, Allegro moderato quasi marciale op.74 n. l, Johann S. Bach ( ) Toccata et Fuga d moll Dorisch BWV 538. Bardzo licznie zgromadzona publiczność (ok. 350 osób!) nie pozwoliła szybko odejść od kontuaru Gościowi z Watykanu, dlatego nie obyło się bez bisów. Swoją obecnością zaszczycił zebranych JE ks. bp Stanisław Salaterski, który na koniec podziękował za piękną ucztę artystyczną i duchową i wszystkim pobłogosławił. W rolę konferansjera wcielił się niżej podpisany, a Mecenat nad koncertem objęła Gmina Miasta Tarnowa. VII Tarnowskie Dni Cecyliańskie przeszły już do historii. Wydaje się, że są one piękną ideą, której nie wolno zmarnować. W czasie tych spotkań nie tylko uświadamiamy sobie istotę naszego powołania jako muzyków kościelnych, ale także wychowujemy następne pokolenia do jeszcze większego zatroskania o piękno i duchowy wymiar muzyki w naszych świątyniach. Trzeba w tym miejscu też podziękować instytucjom, które włączyły się w organizację Dni, a które zostały wymienione na początku, darczyńcom w osobie JE ks. bpa Andrzeja Jeża pasterza diecezji tarnowskiej, Gminie Miasta Tarnowa i Urzędowi Województwa Małopolskiego. Także słowa podziękowania należą się członkom Komisji Muzyki Kościelnej Kurii Diecezjalnej w Tarnowie, którzy w sposób aktywny włączyli się w organizację obchodów Cecyliańskich. Wszystko to dzięki Bożej Opatrzności i łasce, za które niech będzie Mu wieczna chwała. ks. dr Grzegorz Piekarz * * * 40

51 Organy diecezji tarnowskiej Nowe instrumenty Organy w dekanacie Ropa Paweł Pasternak Położony na południowo-wschodnich peryferiach naszej diecezji dekanat Ropa jest jednym z nowych dekanatów, utworzonych w ramach reformy podziału administracyjnego diecezji tarnowskiej w latach 90. XX wieku. Na terenie tego dekanatu jest stosunkowo najmniej parafii dysponujących organami jedynie dwie, podobnie jak w powstałym w podobnym czasie dekanacie Piwniczna. Ma na to wpływ duża liczba występujących na tym terenie dawnych łemkowskich cerkwi greckokatolickich, które nigdy nie były wyposażone w piszczałkowy instrument. Liczba organów w dekanacie Ropa jest jednak o wiele większa niż liczba parafii nimi dysponujących. Obie z tych parafii: Ropa i Szymbark, posiadają stary i nowy kościół parafialny, niewielkie organy znajdują się także w kaplicy w przysiółku Szymbark-Dół. 1. Organy w parafii Ropa Dawny kościół parafialny św. Michała Archanioła w Ropie, obecnie pełniący funkcję pomocniczego, został zbudowany w 1761 r. Wiadomo, że przed 1787 r. znajdowały się w nim organy 1. Obecny instrument firmy Rieger, noszący numer opusowy 2049, został zbudowany w okresie I wojny światowej. Niestety, katalog firmy dla instrumentów wybudowanych w latach nie podaje dokładnej daty ich powstania. Na temat roku budowy organów istnieją dwa przekazy: według akt wizytacji kanonicznej z 1949 r. instrument powstał w 1918 r. 2, natomiast opracowanie zamieszczone niedawno na stronie internetowej firmy Rieger ustala datę powstania dwa lata wcze- 1 Ks. B. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. IV, Kraków 2002, s ADT, sygn. WK VIII/2, kwestionariusz wizytacyjny z 1949 r.: Organ kościelny sprawiony w r. 1918, wymaga przestrojenia. śniej, na rok Organy były remontowane w latach: , i Organy w kościele pomocniczym w Ropie Organy mają 7 głosów na dyspozycji, lecz realnie tylko 4, są bowiem zbudowane w systemie multiplex. Gło- 3 [ ] 4 ADT, sygn. WK XVIII/1, kwestionariusz wizytacyjny z 1958 r. 5 ADT, sygn. WD XLIV/10, sprawozdanie z wizytacji dziekańskiej z 1971 r.: Organy wyremontowano gruntownie w ubiegłym roku. 6 ADT, sygn. WD LVII/4, sprawozdanie z wizytacji dziekańskiej z 1983 r.: dokonano gruntownego remontu organów. 41

52 sy 4-stopowe są rozszerzeniami głosów 8-stopowych: odpowiednio Oktawa Pryncypału, Dolce Salicyonału i Flet Fletu minor. Instrument ma trakturę pneumatyczną, wiatrownice stożkowe i jeden miech pływakowy. Prospekt jest utrzymany w stylu neoromańskim, a stół gry wbudowano w lewy bok szafy organowej. Dyspozycja jest następująca: Manuał (C-f 3 ) Pedał (C-d 1 ) Pryncypał 8 Subbass 16 Salicyonał 8 Flet minor 8 Oktawa 4 Dolce 4 Flet 4 Połączenia: Super Oktawkoppel, Pedał-Koppel Urządzenie dodatkowe: [Tremolo] (dobudowane później) Rejestry zbiorowe: Piano, Forte przez wiele lat starano się o wyposażenie jej w organy. Wreszcie nadarzyła się okazja nabycia używanego, lecz będącego w dobrym stanie instrumentu, gdyż w bazylice św. Katarzyny w nieodległym Grybowie postanowiono wymienić go na nowy. Tamtejsze organy zostały zbudowane w 1980 r. przez Włodzimierza Kontuar w kościele pomocniczym w Ropie Z upływem lat niewielki drewniany kościół przestał być wystarczający na potrzeby parafii. Od początku XX w. planowano wzniesienie nowej świątyni, ale na przeszkodzie stanęły najpierw wojny, a potem władze komunistyczne, które przez długie lata odmawiały zgody na budowę. Nowy kościół parafialny pod wezwaniem Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych stanął w latach 80-tych XX Organy w nowym kościele w Ropie wieku. Po zbudowaniu świątyni także Hosanny 42 Truszczyńskiego z Warszawy jako pierwszy instrument jego firmy o trakturze mechanicznej w diecezji tarnowskiej 7. W związku z zastąpieniem go nowym, dwukrotnie większym, parafia w Grybowie zdecydowała o jego sprzedaży, a zakupiony został przez parafię w Ropie. Na miejscu organy zmontował Andrzej Ragan, były wieloletni pracownik firmy Włodzimierza Truszczyńskiego. Nie 7 Więcej o organach w Grybowie w numerze 24

53 obeszło się także bez pewnych modyfikacji: całkowicie nowy jest prospekt i szafa organowa. Z powodu zniszczenia przez drewnojady wymieniono na nową wiatrownicę manuału II, przy okazji powiększając tę sekcję o nowy głos Gamba 8. Wykonano także nowe klawiatury i tabliczki z nazwami głosów. Pobłogosławienia instrumentu dokonał 27 listopada 2016 r. ks. inf. Adam Kokoszka. Organy mają 22 głosy, dwa manuały i pedał, trakturę mechaniczną i wiatrownice klapowo-zasuwowe. Stół gry wbudowany jest centralnie w cokół szafy organowej [zdjęcie 4]. Dyspozycja jest następująca: Manuał I (C-g 3 ) Manuał II (C-g 3 ) Pedał (C-f 1 ) Pryncypał 8 Gamba 8 Subbas 16 Salicet 8 Gedakt 8 Oktawbas 8 Burdon 8 Blokflet 4 Fletbas 8 Ruflet [sic!] 8 Sesquialtera 2x Chorałbas 4 Oktawa 4 Pryncypał 2 Kornet 3x Kwinta 2 2 / 3 Cymbel 3x 1 / 2 Fagot 16 Flet leśny 2 Krummhorn 8 Mixtura 4x 2 Trompet 8 Połączenia: II-I, I-P, II-P Urządzenie dodatkowe: Tremolo manuału II Kontuar w kościele parafialnym w Ropie 2. Organy w parafii Szymbark Podobnie jak w Ropie, również w Szymbarku między 1748 a 1781 r. znajdowały się organy 8, lecz nie znamy żadnych szczegółów na temat tego instrumentu. Był on umieszczony w dawnym kościele, gdyż w 1782 r. stanęła w Szymbarku istniejąca do dziś świątynia pw. św. Wojciecha. Obecne 8 Kumor, dz. cyt., s organy w tymże kościele zostały zbudowane przez wybitnego lwowskiego organmistrza Jana Śliwińskiego, a ufundował je właściciel okolicznych dóbr Feliks Rogoyski 9. Instrument jest zapewne najstarszym spośród dzieł tego organmistrza istniejącym na terenie diecezji tarnowskiej. Nie znamy 9 ADT, sygn. WD XXXVII/9, kwestionariusz dotyczący kościołów i innych obiektów sakralnych w diecezji tarnowskiej z 1968 r. 43

54 wprawdzie dokładnej daty jego powstania, ale na podstawie analizy spisu wykonanych organów w katalogu firmy możemy oszacować, że powstał w 1880 r. W czasie I wojny światowej, gdy w okolicach toczyły się ciężkie walki (niedaleko miała miejsce słynna bitwa pod Gorlicami), instrument został uszkodzony. Po zniszczeniach wojennych odrestaurował go w 1928 r. Franciszek Kandefer, organmistrz z Iwonicza 10. W 1951 r. organy zostały dostrojone 11, a przed 1965 r. zainstalowano w nich napęd elektryczny 12. Dyspozycja organów nie jest typowa dla dzieł Śliwińskiego, ale można zastanawiać się, na ile jest ona dziełem przekształceń, np. po zniszczeniach wojennych, a na ile wynikiem warun- 10 Inskrypcja w kruchcie kościoła. 11 ADT, sygn. WD XX/VII, Protokół z wizytacji dekanalnej odbytej w dniu 19 listopada 1951 r. w Szymbarku. 12 ADT, sygn. WD XXXVI/8, sprawozdanie ze stanu parafii z 24 listopada 1965 r. 44 Szymbark organy w kościele pw. św. Wojciecha ków miejscowego kościoła (np. użycie Pryncypału 4 zamiast 8 można tłumaczyć zbyt niskim stropem). Organy mają 5 głosów, jeden manuał, trakturę mechaniczną i wiatrownicę klapowo zasuwową. Miech umieszczony jest w dolnej części szafy, zaś dmuchawa elektryczna zlokalizowana jest na strychu. Stół gry wbudowany jest w lewy bok szafy organowej. Dyspozycja jest następująca: Manuał (C-f 3 ) Principał [4 ] [Flet major 8 ] Octawa [2 ] Salicet [4 ] Flet minor [4 ] Szymbark kontuar w kościele pw. św. Wojciecha Również podobnie jak w Ropie stara świątynia z upływem czasu przestała wystarczać na potrzeby parafii i konieczna była budowa nowego kościoła. We wzniesionej świątyni pw. Matki Bożej Szkaplerznej niemal od początku, bo już w 1984 r., planowano budowę organów 13. Jednak piszczałkowy instrument do tego kościoła udało się sprowadzić dopiero w 2003 r. Są to 13 ADT, sygn. WD LVIII/9, sprawozdanie z wizytacji dziekańskiej w Szymbarku z 1984 r.

55 organy wybudowane w 1969 r. przez firmę Tolle dla kościoła ewangelickiego w Wesselburen (północno-zachodnie Niemcy). Przez parafię w Szymbarku zostały zakupione za pośrednictwem firmy Mariana Majchera, na miejscu zaś zamontowali je pracownicy firmy Włodzimierza Truszczyńskiego lipca 2003 r. instrument poświęcił bp Wiktor Skworc, ówczesny pasterz diecezji tarnowskiej. Ponieważ organy w Wesselburen umieszczone były w zabytkowej, barokowej szafie, która została później 14 AWMKT, Protokół przeglądu technicznego organów w Szymbarku z 27 października 2010 r. zaadaptowana pod nowy instrument, w Szymbarku konieczna była budowa nowej szafy organowej. Wykonano ją na wzór starej, z odwzorowaniem układu i proporcji pól piszczałkowych w prospekcie. Organy miały pierwotnie 29 głosów. W latach 70. dobudowano w pedale głos Prinzipal 16 na pneumatycznej dostawce, wskutek czego liczą one obecnie 30 głosów. Traktura gry jest mechaniczna, zaś rejestrów elektryczna. Stół gry wbudowany jest centralnie w cokół szafy organowej [zdjęcie 8]. Dyspozycja jest następująca: Manuał I (C-g 3 ) Manuał II (C-g 3 ) Pedał (C-f 1 ) Prinzipal 8 Holzgedeckt 8 Prinzipal 16 Spillpfeife 8 Quintatön 8 Subbass 16 Oktave 4 Prinzipal 4 Prinzipalbass 8 Koppelflöte 4 Rohrflöte 4 Gedecktbass 8 Nasat 2 2 / 3 Oktave 2 Pommer 4 Blockflöte 2 Quinte 1 1 / 3 Nachthorn 2 Rauschpfeife 2 fach Sesquialter 2 fach Hintersatz 5 fach Mixtur 5 fach Scharf 4 fach 1 Posaune 16 Fagott 16 Rankett 16 Trompete 8 Trompete 8 Krummhorn 8 Klarine 4 Połączenia: Koppel II / I, Koppel I / P, Koppel II / P. Urządzenia dodatkowe: dwie wolne kombinacje, kombinacja Pleno (z możliwością programowania poszczególnych rejestrów), żaluzja manuału II, wyłącznik głosów językowych W przysiółku Szymbarku o nazwie Dół znajduje się kaplica pw. Imienia Najświętszej Maryi Panny, wybudowana w 1883 r. z fundacji Agaty i Jakuba Trybusów. Od początku na jej wyposażeniu znajdują się niewielkie, bo zaledwie dwugłosowe organy. Szymbark prospekt organów w nowym kościele 45

56 Szymbark kontuar organów w nowym kościele Twórca ich pozostaje dotąd anonimowy, ale w szeroko pojętej okolicy najbardziej czynnym organmistrzem w tamtych czasach był Stanisław Janik z Krosna. W kształcie manubriów można odnaleźć podobieństwo do innych dzieł tego budowniczego. Organy są nieużywane od wielu lat i zdekompletowane. Nie zachowała się żadna piszczałka, ale trzeba podkreślić, że wszystkie pozostałe elementy są kompletne. Niewielka wiatrownica klapowo-zasuwowa znajduje się w lewej części szafy, zaraz za stołem gry. Zajmuje jedynie ok. 15% miejsca w szafie organowej, za to na całej dolnej części szafy leży miech. Na wiatrownicy jest miejsce na dwa głosy: jeden z nich umieszczony był w prospekcie (być może Pryncypał 4 ), a drugim był prawdopodobnie kryty głos 8. Ciekawostką jest umieszczenie manubriów, stanowiących bezpośrednie przedłużenie zasuw rejestrowych: wbudowane są one w przednią część szafy, zaraz pod prospektem, i są doskonale widoczne z wnętrza kaplicy. Stół gry wbudowany jest w lewy bok szafy organowej. Instrument w Szymbarku-Dole stanowi jeden z nielicznych w naszej diecezji przykładów miniaturowych organów budowanych w XIX w. w kaplicach Dół Szymbark, 2-głosowe organy mszalnych fundacji prywatnej. Jest rzeczą z dzisiejszej perspektywy niebywałą, że prywatni fundatorzy, obok zaopatrzenia kaplic w podstawowe sprzęty liturgiczne, dbali także o to, by znalazły się w nich organy, mimo że w owym czasie dostępne już były znacznie tańsze fisharmonie, które z powodzeniem wypełniłyby dźwiękiem niewielkie wnętrza. Dowodzi to, jak poczesne miejsce zajmowała muzyka kościelna w świadomości ówczesnych wiernych. Zachowane organy znajdują się także w kaplicach w Starym Sączu, w Cyganowicach 15 i Bochni-Murowiance, zaś w Kurowie koło Nowego Sącza pozostały z nich nieliczne relikty. Te z nich, które dotrwały do naszych czasów, zasługują na przywrócenie ich do życia muzycznego, zarówno liturgicznego, jak i koncertowego. (Autorem zdjęcia prospektu w nowym kościele w Ropie jest Jakub Cetnarowski) 15 Szczegółowy opis instrumentu znajduje się w numerze 21 Hosanny. 46

57 JUBILEUSZE PLURIMOS ANNOS!!! 8 lutego br. w sanktuarium Dzieciątka Jezus w Jodłowej w czasie Mszy św. o godz złoty jubileusz swojej posługi organistowskiej świętował p. Stanisław Tadeusz Janiga. Czcigodny Jubilat urodził się w Jodłowej w 1949 r. Swoją posługę organistowską w rodzinnej parafii rozpoczął w lutym 1968 r. Jest absolwentem Diecezjalnego Studium Organistowskiego P. Stanisław Janiga organista w Jodłowej w Tarnowie, w którym kształcił się w latach Przez wiele lat prowadził też mieszany chór parafialny oraz aktywnie działał w parafialnej orkiestrze dętej. Pan organista Stanisław Janiga to człowiek wielkiej wiary i ukochania muzyki kościelnej. Wiarę jego widać w czasie każdej Mszy św. i nabożeństwa. On nie tylko gra podczas liturgii, lecz swoją postawą i zaangażowaniem oraz bardzo częstym przystępowaniem do Komunii św. daje przykład, że gra na chwałę Boga i służy ludziom napisał o swoim organiście ks. prob. Zenon Tomasiak. Czcigodny Jubilacie! Niech Pan Bóg za Twoją posługę obdarza Cię zdrowiem, wszelką pomyślnością, a nade wszystko bogactwem swej łaski. Do życzeń dołączają się także wszyscy Muzycy Kościelni Diecezji Tarnowskiej! PLURIMOS ANNOS!!! 47

58 Zza kontuaru JAKIE NAWYKI I POSTAWY PRZYDATNE W ŻYCIU POZAMUZYCZNYM DAJE NAUKA W DSO? WSPOMNIEŃ CZAR Znaczna część osób, którym w jakiś sposób udało się zetknąć z edukacją muzyczną, potwierdzi to, że zawdzięcza jej naprawdę dużo. Mimo iż później często wybieramy zupełnie inną ścieżkę życiową i zawód niezwiązany z muzyką, to jednak kontakt ze światem muzycznym przynosi profity do końca życia. Na co dzień nie jestem związana z pracą organisty (ten kilkuletni etap mam już za sobą), jednakże skutki kształcenia, zasad i pewnego rodzaju reżimu nauki po ukończeniu studium organistowskiego odczuwam do dziś. Oczywiście, pozytywnych skutków kształcenia muzycznego czasem nie zauważa się od razu. Uwidaczniają się one po dłuższym czasie, nawet po latach. Negatywne zaś jesteśmy w stanie wskazać błyskawicznie: mocno ograniczony czas wolny, częste przemęczenie czy rozdrażnienie. Co więcej, żmudne godziny ćwiczeń nie dające od razu skutków w postaci płynnej gry mogą zniechęcać i kierować myśli ku rezygnacji z poznawania krainy dźwięków. Początkujący uczeń muzyki nie wie jeszcze, że pewne, zwłaszcza techniczne elementy gry, muszą się uleżeć, by bez większego stresu i we właściwym tempie je wykonać. Organizm też potrzebuje trochę czasu na wykształcenie w sobie połączeń nerwowych, które odpowiadają zwłaszcza za szybkie, wirtuozowskie partie. W skrajnych przypadkach brak powodzeń może powodować kompleksy wobec niektórych kolegów, którym opanowanie materiału przychodzi z większą łatwością. A pozytywy? Rozwój wyobraźni, nauka dyscypliny czy satysfakcja przychodzą często o wiele później. Ile razy myślałam o rezygnacji z edukacji muzycznej, gdyż trudno było mi dostrzec efekty i wydawało mi się, że nie przynosi ona korzyści. Dziś jednak potrafię docenić to, czego nauczyłam się w organistówce i jestem w stanie wskazać, jak wiele jej zawdzięczam. Nauka dyscypliny to jedna z najcenniejszych umiejętności, jaką dała mi moja przygoda z muzyką. Dobre wykorzystanie czasu pozwala zrobić więcej w krótszym okresie, dzięki czemu rozwija się nasze strategiczne i twórcze myślenie. Kiedy człowiek ma na głowie naukę do studium, dodatkowo jeszcze zajęcia w gimnazjum/liceum, musi dobrze rozporządzać danym mu czasem. Starszym do listy obowiązków dochodzi też praca zawodowa czy dom i rodzina. Mimo że to planowanie czasu nie zawsze się udawało podczas nauki w DSO, to aktualnie jest to bardzo pomocne w opanowaniu dużej ilości materiału w niedługim przedziale czasowym. Zauważam, że rozwinęła się u mnie umiejętność zarządzania czasem pracy i godzenia innych zajęć, a także cierpliwość i wytrwałość w pokonywaniu przeszkód. 48

59 Największa satysfakcja dobre zagranie utworu, występ przed słuchaczami. W czasie nauki w studium miałam szansę zetknąć się dziełami wielu znakomitych kompozytorów, jako słuchacz i oczywiście w pewnym ograniczonym zakresie jako wykonawca. Szczególnie teraz odkrywam to obcowanie z wartościową muzyką. Ożywiona wrażliwość budzi się wtedy, gdy pojawia się chęć pójścia na koncert muzyki poważnej czy zainteresowanie operą. Czas poświęcony na przygotowanie danego utworu nauczył mnie podążać za akcją i formą muzyczną i lepiej ją rozumieć. Dziś zauważam, iż dla wielu moich rówieśników wysłuchanie klasycznego dzieła trwającego dłużej niż trzy minuty jest męczące. Wydaje mi się, że właśnie to wszystko wpłynęło na wykształcenie się u mnie większego poczucia wartości oraz świadomości, że nic nie jest za darmo, ale moje starania i wysiłek nie pójdą na marne. Studium przyczyniło się do rozwoju mojej wrażliwości na świat. Obecnie staram się konsekwentnie dążyć do celu i co najważniejsze być uczciwą w stosunku do siebie. To właśnie studium wznieciło we mnie ducha walki z samą sobą i z pokusami, które uwidaczniają się na każdym kroku. Teraz wiem, że nie należy wybierać tylko tego, co łatwe i przyjemne, lecz to, co pozwoli zbudować lepszą przyszłość. Rodzinna atmosfera, jaka panowała w studium ile bym dała, żeby do tego czasem wrócić. Muszę przyznać, że na studiach nie jest już tak łatwo. Studia, niestety, często przybierają formę wyścigu szczurów i bardzo trudno jest znaleźć prawdziwych przyjaciół. Studium dało mi wiele miłych wspomnień. To miejsce, gdzie człowiek czuje się jak w domu. To przyjaźnie, które mimo tego, że często dzielą nas kilometry oraz nie spotykamy się już tak często, trwają po dziś dzień. Muzykowanie rozwinęło we mnie wiele przydatnych cech osobowości zdolność do pracy zespołowej, sumienność i kreatywność, a są one niezwykle ważne w wielu zawodach. Każdy z uczniów ma możliwość, przy pomocy zawsze gotowej do podejmowania wyzwań kadry, poznać świat muzyki. Indywidualne zajęcia z praktycznej gry na instrumencie niwelowały dystans, który tak często cechuje relacje wykładowca student, i kreowały autorytet, który rodził się ze wzajemnego poszanowania, a zwłaszcza ze zrozumienia. Dla wielu uczniów, również dla mnie, ważny był nauczyciel gry. Stawał się nieraz powiernikiem, doradcą, a niekiedy motywatorem i pocieszycielem, prawdziwym opiekunem duchowym. Każdy z uczniów i absolwentów tarnowskiego DSO relacje z profesorami postrzega nieco inaczej. Uważam, że Diecezjalne Studium Organistowskie w Tarnowie odcisnęło piętno na mojej osobowości. Przypuszczam też, że każdy spędzając tu te kilka lat to potwierdzi. Studium wychowuje nas na wartościowych i otwartych ludzi. Nikt z jego murów nie wyjdzie gorszym człowiekiem. Obcowanie z różnymi aspektami muzyki i z przyjaciółmi, dla których jest ona wielką pasją, sprawia, że właśnie muzyka staje się jednym z filarów rozwoju naszej osobowości. Może być także oazą spokoju i miejscem wytchnienia pomiędzy natłokiem zajęć dnia codziennego. Agnieszka Rzeźnik absolwentka DSO w Tarnowie w 2017 r. 49

60 Humor Leon XIII, gdy był jeszcze nuncjuszem w Brukseli, znalazł się na przyjęciu wraz z innymi dyplomatami. Ci, pragnąc się zabawić jego konsternacją, sprezentowali mu tabakierkę, ozdobioną malunkiem skąpo odzianej damy w wyzywającej pozie. Nuncjusz spojrzał na wizerunek i zwrócił tabakierkę ofiarodawcy, pytając: To zapewne portret pańskiej żony? * * * Młody poeta francuski został wraz z żoną przyjęty na audiencji przez Leona XIII. Papież, popatrzywszy na urodziwą kobietę, szepnął z uśmiechem do jej małżonka: Zapewne przestrzeganie dziewiątego przykazania nie będzie panu sprawiać trudności. * * * Gdy podczas audiencji przystąpił do całowania papieskiej stopy korpulentny sędzia, jego spodnie nie wytrzymały napięcia i pękły z tyłu, co u zgromadzonych wywołało głośną wesołość. Wzmocnił ją jeszcze sam Leon XIII, cytując wers z sekwencji Dies irae: Kiedy sędzia więc zasiędzie, wszystko tajne jawnym będzie. * * * Humor zacytowano z: ks. J. Kracik, Anegdoty niepoświęcone, Kraków 2012, s. 20 i 21. HOSANNA Wydawca: Wydział Muzyki Kościelnej Kurii Diecezjalnej w Tarnowie, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos 50 Adres redakcji: ul. Legionów Tarnów tel ; kom muzyka@diecezja.tarnow.pl Zespół redakcyjny: Ks. dr Grzegorz Piekarz redaktor naczelny, mgr Sławomir Barszcz, mgr Paweł Pasternak, ks. Piotr Adamczyk, Agnieszka Rzeźnik, Matylda Puciłowska (rysunki) Godziny przyjęć stron w Wydziale: poniedziałek piątek (z wyjątkiem czwartku): (II piętro, pok. 2.13) * * * Skład i druk: BIBLOS plac Katedralny Tarnów, tel

61 Propozycje pieśni na niedziele i dni świąteczne: czerwiec-sierpień 2018 Ur. Trójcy Przen. W. Trójcy Najświętszej P. Boga naszego chwalcie K. Skosztujcie i zobaczcie U. Niech będzie chwała i cz. Z. Chryste, Ty jesteś drogą XI Niedziela Zwykła W. Bóg jest miłością P. Być bliżej Ciebie chcę K. Pan Jezus już się zbliża U. Panie dobry jak chleb Z. Jezu, ufam Tobie Ur. Bożego Ciała i Krwi W. Pan wieczernik przygot. P. Jeden chleb K. Kłaniam się Tobie U. Jezusa ukrytego Z. Jezu, zostań w nas IX Niedziela Zwykła Z. Gdzie miłość wzajemna P. Składamy Ci, Ojcze K. Wszystko Tobie oddać pr. U. Dzięki, o Panie Z. Pod Twą obronę Adoracja N. Sakr. Kłaniam się Tobie Bądź uwielbiony, Boże nasz Panie, przebacz nam Niech będzie cześć i chwała Jezu, zostań w nas Ur. N. Serca P. Jezusa W. Twemu sercu cześć skł. P. Jezu, miłości Twej K. Każda żyjąca dusza U. O mój Jezu w hostii sk. Z. Najświętsze serce Boże X Niedziela Zwykła W. Pod Twą obronę P. Czego chcesz od nas K. O Panie, Ty nam dajesz U. Cóż Ci, Jezu, damy Z. Najświętsze Serce Boże XII Niedziela Zwykła W. Ojcze z niebios, Boże P. Przyjmij, Ojcze, hostię K. Jeden chleb U. Oto Święte Ciało Pana Z. Błogosław, Panie, nas Ur. Piotra i Pawła W. Boże, obdarz Kościół P. Czego chcesz od nas K. Pan Jezus już się zbliża U. Wielbić Pana chcę Z. Weź w swą opiekę XIII Niedziela Zwykła W. Boże mocny, Boże cud. P. Z rąk kapłańskich K. Panie dobry jak chleb U. Dziękujemy Ci, Ojcze Z. Pod Twą obronę Adoracja N. Sakr.: Upadnij na kolana Bądź uwielbiony, miłosier. Przepuść, Panie, przepuść Pobłogosław, Panie, nas XIV Niedziela Zwykła W. Boże, zmiłuj się nad nami P. Jezusowi cześć i chwała K. Panie, pragnienia ludzkich U. Dzięki, o Panie, dzięki Z. Jezu, ufam Tobie 51

62 XV Niedziela Zwykła W. Głoś imię Pana P. Przyjmij, o Najświętszy P. K. Jam jest chlebem żywym U. Chrystus Pan karmi nas Z. Króluj nam, Chryste XVI Niedziela Zwykła W. Chrystus to nadzieja cała P. Jeden chleb K. Panie, pragnienia ludzkich U. O Boże, dzięki Ci skład. Z. Zdrowaś Maryjo XVII Niedziela zwykła W. Przyjdźcie do mnie wszys. P. Panie, pragnienia ludzkich K. Panie dobry jak chleb U. Dziękujemy Ci, Ojcze nasz Z. Chryste, Ty jesteś drogą XVIII Niedziela Zwykła W. Przyjdźcie do mnie wsz. P. Panie, pragnienia ludzkich K. Oto święte ciało Pana U. Radośnie Panu hymn śp. Z. Jezu, ufam Tobie Adoracja N. Sakr. Upadnij na kolana, ludu Wierzę w Ciebie, Boże żywy Bądź uwielbiony Panie, przebacz nam Panie, umocnij wiarę naszą Przed tak wielkim sakram. Ur. Wniebowzięcia NMP W. Bogurodzica P. Królowej Anielskiej K. Chrystus Pan karmi nas U. Pójdźcie błogosławić Pana Z. Boże, coś Polskę XX Niedziela Zwykła W. Ojcze z niebios P. Pokładam w Panu ufność K. O Święta Uczto U. Duszo Chrystusowa Z. Błogosław, Panie, nas XXI Niedziela Zwykła W. Kto się w opiekę P. Cześć Maryi K. Zbliżam się w pokorze U. Dzięki, o Panie Z. Gwiazdo śliczna, wspaniała * * * (Propozycje pieśni na IV kwartał roku liturgicznego wrzesień-listopad 2018 r. będą podane na stronie Wydziału Muz. Koś. w linku: Pismo Hosanna i Maestro) XIX Niedziela Zwykła W. Kochajmy Pana P. Przyjmij, o Najświętszy P. K. Chrystus Pan karmi nas U. O Krwi i wodo Z. Króluj nam, Chryste 52 * * *

63 MUZYCZNE NOWOŚCI WYDAWNICZE Nakładem wydawnictwa BIBLOS ukazała się książka Wokół nowych organów kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa w Tarnowie z materiałami z konferencji pod tym samym tytułem, jaka odbyła się podczas ubiegłorocznych Dni Cecyliańskich. Zawiera artykuły o dziejach kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa, kolejnych organów w nim się znajdujących (Ignacego Żebrowskiego, Tadeusza Rajkowskiego i Dariusza Zycha), instrumentach w dekanacie Tarnów- -Wschód, innego dzieła firmy Zych organów licheńskich, oraz akompaniamentu liturgicznego. Serdecznie zachęcamy do jej zakupu i lektury. Spis treści: * Od Redakcji 1 * Modlitwa w intencji Synodu 2 * Z życia diecezji tarnowskiej 3 * Rekolekcje dla organistów 4 * VI Ogólnopolski Festiwal Muzyki Chóralnej Sacra Ecclesiae Cantio 5 Tarnów 2018 * Zapisy do DSO w Tarnowie 6 * VIII Tarnowskie Dni Cecyliańskie 7 * Kongregacja Księży Diecezji Tarnowskiej 8 * Pytania: Kto w parafii odpowiada za poziom muzyki liturgicznej? 12 * Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o muzyce kościelnej 13 * Ks. P. Adamczyk Duch i muzyka 32 * Bóg i wielcy kompozytorzy: Anton Bruckner 34 * Sprawozdanie: z VII Tarnowskich Dni Cecyliańskich 36 * Organy diecezji tarnowskiej: P. Pasternak, Nowe instrumenty. Organy 41 w dekanacie Ropa * Jubileusze: Zloty Jubileusz Stanisława Janigi 47 * Widziane zza kontuaru Agnieszka Rzeźnik Jakie nawyki i postawy 48 * Humor 50 * Propozycje pieśni: VI-VIII

64 ul. Dwernickiego Tarnów tel , kom muzyka@diecezja.tarnow.pl link: Szkoła organistowska Diecezjalne Studium Organistowskie im. ks. K. Pasionka w Tarnowie reaktywowano w 1965 roku z inicjatywy ks. bpa Jerzego Ablewicza i jest ono kontynuatorem szkoły organistowskiej działającej w latach , a następnie Organizację Studium w powojennej rzeczywistości ks. abp J. Ablewicz polecił ks. Kazimierzowi Pasionkowi, który był dyrektorem szkoły przez czterdzieści lat ( ). Poprzez swoją działalność dydaktyczno-artystyczną Studium stawia sobie za cel przygotowanie odpowiednio wykwalifikowanych kadr ludzi do podjęcia w przyszłości zawodu organisty. Organista bazyliki watykańskiej Gianluca Libertucci w Diecezjalnym Studium Organistowskim w Tarnowie