RODO a kultura bezpieczeństwa

Transkrypt

1 RODO a kultura bezpieczeństwa KONFERENCJA SIODO PO RODO WE PRZYPADKI WARSZAWA r. Prof. dr hab. Marian Cieślarczyk

2 PORZĄDEK WYSTĄPIENIA Sytuacja problemowa 1. Pojęcie i zakres kultury bezpieczeństwa, także informacyjnego 2. Teoretyczne i dydaktyczne aspekty kultury bezpieczeństwa 3. Społeczeństwo jako zbiór danych 4. Ochrona danych w kulturze bezpieczeństwa Wnioski

3 SYTUACJA PROBLEMOWA W XXI wieku cywilizacja informacyjna i cywilizacja wiedzy stawiają nowe wyzwania przed państwami, społeczeństwami i wspólnotami, oraz ich systemami edukacyjnymi. Jednym z najważniejszych wyzwań jest doskonalenie kultury informacyjnej i kultury bezpieczeństwa informacyjnego podmiotów fizycznych i prawnych, zaczynając od dziecka w domu i w przedszkolu, a kończąc na Uniwersytetach III wieku. Kto się tym zajmuje w naszym kraju? Pionierami mogą być Inspektorzy Ochrony Danych Osobowych. Tymczasem w wielu szkołach i uczelniach powiedzenie: zakuj zdaj zapomnij nie jest czymś całkiem abstrakcyjnym.

4 Szkoły przez zabawę będą uczyć ochrony danych osobowych ( ) Realizacja programu przez tysiące szkół, dziesiątki tysięcy nauczycieli i setki tysięcy uczniów dowodzą, że zapotrzebowanie na wiedzę w zakresie ochrony danych osobowych i prywatności wciąż jest ogromne. Uczniowie są coraz bardziej świadomi swoich praw i obowiązków wynikających z przepisów prawa. Natomiast brakuje im nadal wiedzy praktycznej. Brak im też rozwagi, mądrości życiowej i przewidywania konsekwencji swojego działania, co rodzi istotne zagrożenia. Dlatego tak ważne jest kształtowanie ich odpowiednich i świadomych postaw zarówno w realnym, jak i zwłaszcza cyfrowym świecie (podkr. M.C.). Jest jeszcze wiele do zrobienia, aby ochrona prywatności stała się nawykiem, tak jak codzienne odrabianie lekcji ( ) Cytat ze strony UODO,

5 Z życia wzięte: JEDNI LUDZIE WIEDZĄ CO MÓWIĄ, INNI ZAŚ MÓWIĄ CO WIEDZĄ, A NAWET CZEGO NIE WIEDZĄ

6 Z wypowiedzi nauczyciela realizującego program Edukacja dla bezpieczeństwa Każdy orze jak może, choć czasami jest to orka na ugorze

7 ŚRODOWISKO INFORMACYJNE WŚRÓD INNYCH RODZAJÓW ŚRODOWISK BEZPIECZEŃSTWA W II DEKADZIE XXI WIEKU turbulentne, trudno przewidywalne turbulentne, trudno przewidywalne ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Sfera ŚRODOWISKO EKONOMICZNA INFORMACYJNE ŚRODOWISKO SPOŁECZNE PODMIOT fizyczny i prawny Potop informacyjny, smog informacyjny, walka informacyjna, zjawisko post prawdy, Deficyt kultury bezpieczeństwa i ekologii informacji ŚRODOWISKO KULTUROWE (a w nim: techniczne, informacyjne, itd.. WZROST> ROZWÓJ

8 1 - POJĘCIE I ZAKRES KULTURY BEZPIECZEŃSTWA, TAKŻE INFORMACYJNEGO

9 KULTURA BEZPIECZEŃSTWA wśród innych literek A B E C A D Ł A BEZPIECZEŃSTWA 3.RELACJE.. 2. ŚRODOWISKA bezpieczeństwa (turbulentne, trudno przewidywalne), a w nich: 2.1. inne podmioty, 2.2. materia, 2.3. energia i 2.4. INFORMACJA, oraz 2.5. sytuacje, jako splot tych czynników. 7. FAKTY, PROCESY, ZJAWISKA 7. FAKTY, PROCESY, ZJAWISKA 3. RELACJE, a w nich: 3.1.wyzwania 3.2.zagrożenia 3.3.szanse 3.4.ryzyka 4. SYSTEMY regul.- informacyjne 3. RELACJE, a w nich: 3.1.wyzwania 3.2. zagrożenia 3.3. szanse 3.4. ryzyka 4.SYSTEMY, także regul.-informacyjne (RODO) 5. CZAS 6. PRZESTRZEŃ 1. PODMIOTY fizyczne i prawne oraz ich: 1.1. potrzeby i 1.2. interesy, za którymi nie nadąża 1.3. KULTURA BEZPIECZEŃSTWA tych podmiotów.

10 METAFORA RÓŻNYCH RODZAJÓW BEZPIECZEŃSTWA ( OWOCE ), WAŻNYCH DLA PODMIOTÓW FIZYCZNYCH I PRAWNYCH. JAKOŚĆ TYCH OWOCÓW ZALEŻY OD KULTURY BEZPIECZEŃSTWA, CZYLI KORZENI I PNIA DRZEWA MILITARNE INNE PUBLICZNE EKONOMICZNE- GOSPODARCZE EKOLOGICZNE ZDROWOTNE SPOŁECZNE POLITYCZNE ZDROWOTNE EKOLOGICZNE

11 PRZEKRÓJ PNIA DRZEWA - KRĘGI I SEKTORY KULTURY BEZPIECZEŃSTWA Człowieka, instytucji, organizacji. turbulentne INNE SFERY BEZPIECZEŃSTWA MILITARNE DZIAŁANIA I WSPÓŁDZIAŁANIA ZACHOWANIA POSTAWY NORMY WARTOŚCI WARTOŚCI EKOLOGICZNE I ZDROWOTNE M Ą D R O Ś Ć EKONOMICZNE POLITYCZNE T O Ż S A M O Ś Ć PUBLICZNE trudno przewidywalne MODEL IDEALNY Gdzie w modelu tym jest bezpieczeństwo informacyjne (bezpieczeństwo danych)?

12 INFORMACYJNE I KULTURA BEZPIECZEŃSTWA W PIRAMIDZIE BEZPIECZEŃSTWA MODEL IDEALNY Bezpieczeństwo kulturowe B. militarne B. publiczne Inne Bezpieczeństwo polityczne Bezpieczeństwo gospodarcze/ekonomiczne Bezpieczeństwo ekologiczne i zdrowotne Bezpieczeństwo informacyjne

13 KULTURA BEZPIECZEŃSTWA MODEL IDEALNY Kultura bezpieczeństwa w dużym uproszczeniu - to charakterystyczny dla danego podmiotu (człowieka, grupy społecznej, społeczeństwa, instytucji, organizacji, ): 1. sposób MYŚLENIA o bezpieczeństwie 2. sposób ODCZUWANIA bezpieczeństwa 3. sposób ZAPEWNIANIA bezpieczeństwa

14 Kultura bezpieczeństwa MODEL DYSFUNKCJONALNY (patrz: wypadek autobusu z dziećmi, błędna interpretacja przepisów RODO i nieodpowiedzialne zachowania niektórych ludzi) 1. sposób MYŚLENIA o bezpieczeństwie 2. sposób ODCZUWANIA bezpieczeństwa 3. sposób ZAPEWNIANIA bezpieczeństwa Szwajcaria przeznacza na edukację ok. 20% PKB EDUKACJA GŁUPCZE!

15 2 - TEORETYCZNE I DYDAKTYCZNE ASPEKTY KULTURY BEZPIECZEŃSTWA 2.1. Model idealny (refleksyjno-działaniowy) 2.2. Model dysfunkcjonalny (emocjonalnobehawioralny)

16 PODMIOT X WARTOŚCI NORMY M Ą D R O Ś Ć POSTAWY Umiejętne korzystanie z danych, informacji, wiedzy i MĄDROŚCI sprzyja rozwojowi MYŚLENIA PROSPEKTYWNEGO, PRZEWIDYWANIU zmian sytuacji i skutków swojej aktywności (albo jej braku), a także podejmowaniu odpowiednich decyzji oraz DZIAŁAŃ PREWENCYJNYCH i PRZYGOTOWAWCZYCH. INFORMACJE sytuacyjne, zanim pobudzą człowieka do działania (albo jego braku), przechodzą przez filtr MĄDROŚCI, a w nim przez system norm i wartości (ZASAD, REGUŁ), którymi w różnych sytuacjach kieruje się podmiot fizyczny i prawny umiejętnie łącząc dobro indywidualne i zbiorowe. ZACHOWANIA Sprzyja to w podejmowaniu trafnych, długofalowych decyzji oraz sprawnych, skutecznych działań i współdziałań osób i struktur organizacyjnych. Ważna rola procedur Refleksyjno-działaniowy model funkcjonowania podmiotów, charakteryzujących się wysokim poziomem kultury bezpieczeństwa, także informacyjnego

17 2.2. Emocjonalno-behawioralny model funkcjonowania PODMIOTÓW, przy niskim poziomie kultury bezpieczeństwa, zdominowanej przez kulturę strachu. WARTOŚCI? NORMY? OSTAWY PODMIOT Y Trudności w posługiwaniu się danymi, informacją i wiedzą. W dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości podmiot staje się ubezwłasnowolniony i występuje jako bezwolny przekaźnik danych i informacji, lub jako strażnik. Zagubiony w natłoku informacji wykazuje duże trudności z realną oceną sytuacji, do czego mogą przyczyniać się zbyt szczegółowe przepisy, ale także nastawienia i stereotypy. Intuicyjne decyzje i behawioralne reakcje (zachowania) takiego podmiotu nie sprzyjają refleksyjności, uczeniu się, zdobywaniu wiedzy i mądrości oraz trzeźwej ocenie sytuacji. Trudności w ocenie ryzyka i zarządzaniu nim nie sprzyjają wykazywaniu aktywności, kreatywności i innowacyjności. Pozostaje rola strażnika. Ujawniają się trudności z przewidywaniem rozwoju sytuacji i oceną ryzyka, a także z przygotowaniem się do nowych wyzwań, szans i zagrożeń. DZIAŁANIA I WSPÓŁDZIAŁANIA Deficyt myślenia i działania strategicznego oraz działań prewencyjnych.

18 Na KULTURĘ BEZPIECZEŃSTWA podmiotów fizycznych i prawnych składają się: A/ Zakres i jakość WIEDZY i DOŚWIADCZENIA oraz umiejętność ich WYKORZYSTANIA w konkretnej sytuacji, związany ze SPOSOBAMI MYŚLENIA o sobie i o otoczeniu, oraz o wzajemnych relacjach, a w nich o wyzwaniach, szansach, zagrożeniach i ryzykach, także tych związanych z danymi osobowymi, Co wpływa na B/ SPOSÓB ODCZUWANIA bezpieczeństwa w danej sytuacji oraz sposób REAGOWANIA na zmiany sytuacji, czyli SPOSÓB ZACHOWANIA, ale także na C/ JAKOŚĆ DECYZJI i SPOSÓB DZIAŁANIA podmiotu oraz jego WSPÓŁDZIAŁANIA z innymi, myśląc o bezpieczeństwie własnym, ale także innych podmiotów w bliższym i dalszym otoczeniu, nie tylko tu i teraz, ale także gdzieś i kiedyś. Ważną rolę odgrywają wtedy D/ posiadane przez podmiot ZASADY, REGUŁY (WARTOŚCI i NORMY), którymi kieruje się on podejmując decyzje i działania w różnych sytuacjach, oraz E/ jego KOMPETENCJE DO RADZENIA SOBIE Z RYZYKIEM i własnymi EMOCJAMI. Jest to pięta Achillesa większości podmiotów fizycznych i prawnych.

19 3 - SPOŁECZEŃSTWO JAKO ZBIÓR DANYCH

20 KULTURA BEZPIECZEŃSTWA JAKO PODWALINA WSPÓLNEGO DOMU BEZPIECZEŃSTWA ORAZ FILARY ( KORZENIE ) JEGO BEZPIECZEŃSTWA, TAKŻE INFORMACYJNEGO KULTURA BEZPIECZEŃSYWA ELEMENTY KULTURY MENTALNEJ I DUCHOWEJ - wartości - zasady, normy - wiedza - technologie intelektu - inne ELEMENTY KULTURY ORGANIZACYJNEJ -regulacje prawne - struktury organizacyjne - procedury - inne ELEMENTY KULTURY MATERIALNEJ - infrastruktura - sprzęt techniczny - stanowiska pracy - inne, np. finansowe Dane Informacje Wiedza MĄDROŚĆ... WSPARCIE EDUKACJA WSPARCIE Wędka czy ryba? - także w odniesieniu do RODO

21 Niektóre SKUTKI budowania wspólnego domu bezpieczeństwa bez dbałości o jego filary - fundamenty

22 4 - OCHRONA DANYCH W KULTURZE BEZPIECZEŃSTWA 4.1. Model idealny trójkąt nadziei 4.2. Model dysfunkcjonalny trójkąt niepokoju

23 TRÓJKĄT NADZIEI warunek WYSOKI POZIOM KULTURY BEZPIECZEŃSTWA. Przyczynia się to do zrównoważonego rozwoju CZŁOWIEKA i jego ŚRODOWISKA. turbulentne MILITARNE Dane informacje wiedza MĄDROŚĆ komunikowanie się i w s p ó ł d z i a ł a n i e INNESFERY BEZPIECZEŃSTWA POSTAWY NORMY WARTOŚCI WARTOŚCI T O Ż S A M O Ś Ć POLITYCZNE Gotowość do działania i współdziałania Sfera emocji i motywacji głębokiej Sfera wiedzy i technologii intelektu PUBLICZNE EKOLOGICZNE I ZDROWOTNE EKONOMICZNE trudno przewidywalne IDEALNY MODEL KULTURY BEZPIECZEŃSTWA - efekt - ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ w wymiarze osobowym i strukturalnym

24 TRÓJKĄT NIEPOKOJU DEFICYT KULTURY BEZPIECZEŃSTWA I PRZEWAGA BECHAWIORALNYCH, EGOISTYCZNYCH ZACHOWAŃ nad myśleniem w kategoriach dobra wspólnego P O T R Z E B Y, I N T E R E S Y turbulentne POSTAWY INNE SFERY np. CYBERBEZP. NORMY? MILITARNE Gotowość do ZACHOWAŃ Sfera emocji i motywacji Sfera wiedzy i technologii intelektu EKOLOGICZNE I ZDROWOTNE WARTOŚCI EKONOMICZNE WARTOŚCI? trudno przewidywalne POLITYCZNE PUBLICZNE NISKI POZIOM KULTURY BEZPIECZEŃSTWA przyczynia się do powstawania kolejnych kryzysów, dalszego deformowania się kultury bezpieczeństwa obywateli i ograniczania zrównoważonego rozwoju. W taki sposób może nakręcać się spirala negatywnych emocji, nieporozumień i konfliktów.

25 WNIOSKI 1. Efektywne wdrażanie RODO i kolejnych regulacji w obszarze bezpieczeństwa informacyjnego może być bardzo trudne bez odpowiedniego przygotowania gruntu pod siew dla przyszłości, czyli bez doskonalenia kultury bezpieczeństwa obywateli. Mogą na to wskazywać, m.in.: - cytowana na początku mojego wystąpienia wypowiedź Szefowej UODO; - trudności związane z realizacją edukacji dla bezpieczeństwa; - niska jakość szkoleń kierowców-amatorów i ich zachowania na drogach publicznych (w skali roku na polskich drogach ginie ok. 3 tys. ludzi, a ok. 30 tys. zostaje rannymi). Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że w każdej z tych sfer aktywności zamiast wędki starano się dawać ludziom rybę. 2. Doskonalenie kultury bezpieczeństwa, także informacyjnego, jako uniwersalnego rodzaju kompetencji, niezbędnych do przetrwania i rozwoju podmiotów w kolejnych dekadach XXI wieku, zdaje się nie budzić wątpliwości. 3. Kulturę bezpieczeństwa podmiotów fizycznych i prawnych można diagnozować i doskonalić, zaczynając od domu i przedszkola, a kończąc na uniwersytetach III wieku.

26

27 Dziękuję za uwagę

28 PROSZĘ O EWENTUALNE PYTANIA