Przedmiotowy system oceniania chemia klasa 7

Transkrypt

1 chemia klasa 7 I. Kryteria oceniania poszczególnych form aktywności Ocenie podlegają: sprawdziany, kartkówki, odpowiedzi ustne, zadania domowe, praca ucznia na lekcji, prace dodatkowe oraz szczególne osiągnięcia. 1. Sprawdziany są przeprowadzane w formie pisemnej, a ich celem jest sprawdzenie wiadomości i umiejętności ucznia. Sprawdziany planuje się na zakończenie każdego działu tematycznego. Uczeń jest informowany o planowanym sprawdzianie z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem (jeśli WSO nie reguluje tego inaczej). Przed sprawdzianem nauczyciel podaje jej zakres programowy. Sprawdzian może poprzedzać lekcja powtórzeniowa, podczas której nauczyciel zwraca uwagę uczniów na najważniejsze zagadnienia z danego działu. Zasady uzasadniania oceny ze sprawdzianu, jej poprawy oraz sposób przechowywania prac klasowych są zgodne z WSO. Sprawdzian umożliwia sprawdzenie wiadomości i umiejętności na wszystkich poziomach wymagań edukacyjnych (wymagania podstawowe i ponadpodstawowe). Zasady przeliczania oceny punktowej na stopień szkolny są zgodne z WSO. Zadania ze sprawdzianów są przez nauczyciela omawiane i poprawiane po oddaniu prac. 2. Kartkówki są przeprowadzane w formie pisemnej, a ich celem jest sprawdzenie wiadomości i umiejętności ucznia z zakresu programowego ostatnich jednostek lekcyjnych (maksymalnie trzech). Nauczyciel nie ma obowiązku uprzedzania uczniów o terminie i zakresie programowym kartkówki. Kartkówka powinna być tak skonstruowana, aby uczeń mógł wykonać wszystkie polecenia w czasie nie dłuższym niż 15 minut. Kartkówka jest oceniana w skali punktowej, a liczba punktów jest przeliczana na ocenę zgodnie z zasadami WSO. Zasady przechowywania kartkówek reguluje WSO. 3. Odpowiedź ustna obejmuje zakres programowy aktualnie realizowanego działu. Oceniając ją, nauczyciel bierze pod uwagę: zgodność wypowiedzi z postawionym pytaniem, właściwe posługiwanie się pojęciami, zawartość merytoryczną wypowiedzi, sposób formułowania wypowiedzi. 4. Zadanie domowe jest pisemną lub ustną formą ćwiczenia umiejętności i utrwalania wiadomości zdobytych przez ucznia podczas lekcji. Zadanie domowe uczeń wykonuje w zeszycie przedmiotowym do chemii. Za zadanie domowe uczeń może otrzymać plus (umowny znaczek do wklejenia na końcu zeszytu), przy czym ocena jest wystawiona po zdobyciu odpowiedniej ilości plusów. Brak zadania jest oceniany zgodnie z umową między nauczycielem a uczniami, z uwzględnieniem zapisów WSO. Przy ocenianiu zadania domowego nauczyciel bierze pod uwagę samodzielność i poprawność wykonania oraz oryginalność w podejściu do tematu i umiejętność korzystania z dodatkowych źródeł wiedzy. 5. Aktywność i praca ucznia na lekcji są oceniane (jeśli WSO nie stanowi inaczej), zależnie od ich charakteru, za pomocą plusów. Plus (umowny znaczek do wklejenia na końcu zeszytu) uczeń może uzyskać m.in. za aktywny udział w dyskusji, poprawne odpowiedzi na pytania stawiane przez nauczyciela (szczególnie z nowej partii materiału), aktywną pracę w grupie, pomoc koleżeńską na lekcji przy rozwiązywaniu problemu Sposób przeliczania plusów na oceny jest zgodny z umową między nauczycielem a uczniami, z uwzględnieniem zapisów WSO. 6. Prace dodatkowe obejmują dodatkowe zadania dla zainteresowanych uczniów, prace projektowe wykonane indywidualnie lub zespołowo, przygotowanie gazetki szkolnej, wykonanie pomocy

2 naukowych, prezentacji (np. multimedialnej). Oceniając ten rodzaj pracy, nauczyciel bierze pod uwagę m.in. wartość merytoryczną pracy, estetykę wykonania, wkład pracy własnej ucznia, sposób prezentacji oraz oryginalność i pomysłowość. 7. Szczególne osiągnięcia uczniów, w tym udział w konkursach przedmiotowych (szkolnych i międzyszkolnych), są oceniane zgodnie z zasadami zapisanymi w WSO. II. Kryteria wystawiania oceny na I półrocze oraz na koniec roku szkolnego 1. Klasyfikacja semestralna i roczna polega na podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych ucznia oraz ustaleniu oceny klasyfikacyjnej. 2. Zgodnie z zapisami WSO nauczyciele i wychowawcy na początku każdego roku szkolnego informują uczniów oraz ich rodziców/opiekunów prawnych o: wymaganiach edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z chemii, sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów, warunkach i trybie uzyskania wyższej niż przewidywana oceny klasyfikacyjnej, trybie odwoływania od wystawionej oceny klasyfikacyjnej. 3. Przy wystawianiu oceny śródrocznej lub rocznej nauczyciel bierze pod uwagę stopień opanowania poszczególnych działów tematycznych, oceniany na podstawie wymienionych w punkcie II różnych form sprawdzania wiadomości i umiejętności. Szczegółowe kryteria wystawiania oceny klasyfikacyjnej określa WSO. III. Zasady uzupełniania braków i poprawiania ocen 1. Sprawdziany wiadomości i umiejętności są obowiązkowe. Niedostateczne i dopuszczające oceny z tych sprawdzianów uczniowie mogą poprawiać na zajęciach dodatkowych zorganizowanych po lekcjach. 2. Uczniowie nieobecni podczas sprawdzianu (np. z powodu choroby) mają obowiązek napisać go zaraz po powrocie do szkoły. 3. Ocen z kartkówek i odpowiedzi ustnych nie można poprawić. 4. Nauczyciel informuje ucznia o otrzymanej ocenie z bieżącej pracy bezpośrednio po jej wystawieniu. 5. Rodzice/opiekunowie prawni mogą uzyskać szczegółowe informacje o wynikach i postępach w pracy ucznia podczas indywidualnych kontaktów z nauczycielem (według harmonogramu spotkań przyjętego przez szkołę). 6. Uczeń ma obowiązek uzupełnić braki w wiedzy i umiejętnościach (wynikające np. z nieobecności), biorąc udział w zajęciach wyrównawczych lub drogą indywidualnych konsultacji z nauczycielem. 7. W przypadku ponad 50% nieusprawiedliwionych nieobecności na zajęciach, które uniemożliwiły uzyskanie przez ucznia oceny półrocznej lub rocznej, należy stosować przepisy WSO. 8. Sposób poprawiania klasyfikacyjnej oceny półrocznej lub rocznej regulują przepisy WSO i rozporządzenia MEN. IV. Opis założonych osiągnięć podstawowych ucznia wg działów tematycznych: 1. Rodzaje i przemiany materii. wymienia powtarzające się elementy podręcznika i wskazuje rolę, jaką odgrywają; wskazuje w swoim najbliższym otoczeniu produkty przemysłu chemicznego; wymienia różne dziedziny chemii oraz wskazuje przedmiot ich zainteresowań; wymienia najważniejsze zasady, których należy przestrzegać na lekcjach chemii; podaje nazwy najczęściej używanych sprzętów i szkła laboratoryjnego, wskazuje ich zastosowanie; wykonuje proste czynności laboratoryjne: przelewanie cieczy, ogrzewanie w probówce i zlewce, sączenie; wyjaśnia, jak należy formułować obserwacje, a jak wnioski; obserwuje mieszanie stykających się substancji; opisuje ziarnistą budowę materii; planuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii;

3 opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów, np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza, cynku, glinu, węgla i siarki; bada właściwości wybranych substancji (np. stan skupienia, barwę, rozpuszczalność w wodzie, oddziaływanie z magnesem, przewodnictwo elektryczne, przewodnictwo cieplne); odczytuje z układu okresowego lub tablic chemicznych gęstość, temperaturę topnienia i temperaturę wrzenia wskazanych substancji; przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość; posługuje się pojęciami: substancja prosta (pierwiastek chemiczny) oraz substancja złożona (związek chemiczny); podaje przykłady pierwiastków metali i niemetali oraz związków chemicznych; podaje wspólne właściwości metali; wymienia właściwości niemetali; posługuje się symbolami pierwiastków: H, O, N, Cl, Br, I, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg, Au, Ba; podaje wzory chemiczne związków: CO2, H2O, NaCl; wymienia drobiny, z których są zbudowane pierwiastki i związki chemiczne; wymienia niemetale, które w warunkach normalnych występują w postaci cząsteczkowej; opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej; podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka; definiuje pojęcie mieszaniny chemicznej; odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej; wymienia przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; opisuje proste metody rozdziału mieszanin; sporządza mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu). 2. Budowa materii. zdaje sobie sprawę, że poglądy na temat budowy materii zmieniały się na przestrzeni dziejów; opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony i neutrony, elektrony); odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka metal lub niemetal); definiuje pierwiastek jako zbiór atomów o danej liczbie atomowej; opisuje budowę układu okresowego (grupy i okresy); odszukuje w układzie okresowym pierwiastek na podstawie jego położenia (nr grupy i okresu); odczytuje jego i symbol i nazwę; ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy dane są liczby atomowa i masowa; zapisuje symbolicznie informacje na temat budowy atomu definiuje pojęcie elektrony powłoki zewnętrznej elektrony walencyjne; wskazuje liczbę elektronów walencyjnych dla pierwiastków grup: 1., 2., ; wyjaśnia związek między liczbą powłok elektronowych i liczbą elektronów walencyjnych w atomie pierwiastka a jego położeniem w układzie okresowym; wyjaśnia związek między podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych; definiuje pojęcie izotopu; wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru; wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły zastosowanie; definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów danego pierwiastka z uwzględnieniem jego składu izotopowego).

4 3. Wiązania i reakcje chemiczne. wyjaśnia dlaczego gazy szlachetne są bierne chemicznie; definiuje pojęcie jonów; opisuje, jak powstają jony; zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów na przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S; opisuje powstawanie wiązania jonowego efektu przekazywania elektronów walencyjnych; opisuje, czym różni się atom od cząsteczki; interpretuje zapisy H2, 2H, 2H2 itp.; opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów tych samych pierwiastków; na przykładzie cząsteczek H2, Cl2, N2 opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych; wyjaśnia pojęcie elektroujemności; na przykładzie cząsteczek HCl, H2O, CO2, NH3, CH4 opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych, zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych cząsteczek; porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia, przewodnictwo ciepła i elektryczności); definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom, łącząc się z atomami innych pierwiastków; odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru); ustala wzory sumaryczne związków dwupierwiastkowych utworzonych przez pierwiastki o wskazanej wartościowości; rysuje wzory strukturalne cząsteczek związków dwupierwiastkowych (o wiązaniach kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków; oblicza masy cząsteczkowe tlenków; obserwuje doświadczenia, z pomocą formułuje obserwacje i wnioski; definiuje pojęcia: reakcje egzotermiczne i reakcje endotermiczne; zapisuje proste równania reakcji na podstawie zapisu słownego; wskazuje substraty i produkty, określa typ reakcji; opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany; dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych; dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa zachowania masy. 4. Gazy. wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną; opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej; opisuje skład i właściwości powietrza; wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza; odczytuje z układu okresowego i innych źródeł informacje o azocie, helu, argonie, tlenie i wodorze; opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu, tlenu, wodoru, tlenku węgla(iv); pisze równania reakcji otrzymywania: tlenu, wodoru i tlenku węgla(iv) (np. rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego, spalanie węgla); zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorków: siarkowodoru, amoniaku, chlorowodoru, metanu; planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO2 w powietrzu wydychanym z płuc; opisuje obieg tlenu w przyrodzie; wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie; wymienia ich zastosowanie; opisuje proces rdzewienia żelaza, wymienia jego przyczyny; proponuje sposoby zabezpieczania przed rdzewieniem produktów zawierających żelazo; wymienia zastosowanie tlenków: tlenku wapnia, tlenku glinu, tlenku krzemu(iv), tlenków żelaza, tlenków węgla, tlenków siarki; ustala wzory sumaryczne tlenków i wodorków, podaje ich nazwy; oblicza masy cząsteczkowe tlenków i wodorków; dla tlenków i wodorków wykonuje proste obliczenia w oparciu o prawo stałości składu oraz prawo zachowania masy.

5 5. Woda i roztwory wodne. opisuje obieg wody w przyrodzie; podaje nazwy procesów fizycznych zachodzących podczas zmiany stanu skupienia wody; opisuje wpływ działalności człowieka na zanieczyszczenie wód; wskazuje punkt poboru wody dla najbliższej mu okolicy, stację uzdatniania wody i oczyszczalnię ścieków; wymienia etapy oczyszczania ścieków; opisuje budowę cząsteczki wody; bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie; podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe; podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie, tworząc koloidy i zawiesiny; wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie; definiuje wielkość fizyczną rozpuszczalność; podaje jednostkę, w jakiej jest wyrażona, oraz parametry (temperaturę i ciśnienie dla gazów, temperaturę dla substancji stałych i ciekłych); rysuje i interpretuje krzywe rozpuszczalności; charakteryzuje roztwór nasycony, nienasycony i przesycony; wskazuje odpowiadające im punkty na wykresie rozpuszczalności; wykonuje proste obliczenia dotyczące ilości substancji, jaką można rozpuścić w określonej ilości wody we wskazanej temperaturze; wymienia wielkości charakteryzujące roztwór oraz podaje ich symboliczne oznaczenie; interpretuje treść zadania: odczytuje i zapisuje podane i szukane wielkości; rozwiązuje proste zadania polegające na wyznaczeniu jednej z wielkości ms, mr, mrozp. lub cp, mając pozostałe dane; oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności); wyjaśnia, na czym polega proces rozcieńczania i zatężania roztworu. V. Wymagania na poszczególne oceny 1. (na ocenę dopuszczającą) obejmują wiadomości i umiejętności umożliwiające uczniowi dalszą naukę, bez których nie jest w stanie zrozumieć kolejnych zagadnień omawianych na lekcjach i wykonywać prostych zadań nawiązujących do życia codziennego. 2. (na ocenę dostateczną) obejmują wiadomości i umiejętności stosunkowo łatwe do opanowania, przydatne w życiu codziennym, bez których nie jest możliwe kontynuowanie dalszej nauki. 3. (na ocenę dobrą) obejmują wiadomości i umiejętności o średnim stopniu trudności, które są przydatne na kolejnych poziomach kształcenia. 4. (na ocenę bardzo dobrą) obejmują wiadomości i umiejętności złożone, o wyższym stopniu trudności, wykorzystywane do rozwiązywania zadań problemowych. 5. (na ocenę celującą) obejmują stosowanie znanych wiadomości i umiejętności w sytuacjach trudnych, złożonych i nietypowych. UWAGA: Szczegółowe wymagania na poszczególne oceny szkolne znajdują się w tabeli będącej załącznikiem do niniejszego PSO z chemii w klasie 7 szkoły podstawowej.

6 wymagania na poszczególne oceny szkolne obserwuje mieszanie stykających się substancji; opisuje ziarnistą budowę materii; podaje wzory chemiczne związków: CO2, H2O, NaCl; podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka; definiuje pojęcie mieszaniny chemicznej; odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej. wymienia powtarzające się elementy podręcznika i wskazuje rolę, jaką odgrywają; wskazuje w swoim najbliższym otoczeniu produkty przemysłu chemicznego; na podstawie umieszczonych na opakowaniach oznaczeń wskazuje substancje niebezpieczne w swoim otoczeniu; wymienia najważniejsze zasady, których należy przestrzegać na lekcjach chemii; podaje nazwy najczęściej używanych sprzętów i szkła laboratoryjnego, wskazuje ich zastosowanie; Dział 1. Rodzaje i przemiany materii wskazuje inne przykładowe źródła wiedzy; wymienia różne dziedziny chemii oraz wskazuje przedmiot ich zainteresowań; wymienia chemików polskiego pochodzenia, którzy wnieśli istotny wkład w rozwój chemii; interpretuje podstawowe piktogramy umieszczane na opakowaniach; opisuje zasady postępowania w razie nieprzewidzianych zdarzeń mających miejsce w pracowni chemicznej; wyjaśnia, jak należy formułować obserwacje, a jak wnioski; odnajduje stronę internetową serwisu wsipnet dla uczniów korzystających w podręczników WSiP, analizuje zwartość, dokonuje rejestracji; odróżnia obserwacje od wniosków, wskazuje różnice; wyjaśnia, jaki wpływ na szybkość procesu dyfuzji ma stan skupienia stykających się ciał; porównuje właściwości różnych substancji; analizuje i porównuje odczytane z układu okresowego lub tablic chemicznych informacje na temat właściwości fizycznych różnych substancji; projektuje doświadczenia pokazujące różną szybkość procesu dyfuzji; tłumaczy, skąd pochodzą symbole pierwiastków chemicznych, podaje przykłady; przewiduje właściwości stopu na podstawie właściwości jego składników. 6

7 wykonuje proste czynności laboratoryjne: przelewanie cieczy, ogrzewanie w probówce i zlewce, sączenie; planuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii; opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów, np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza, cynku, glinu, węgla i siarki; przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość; sługuje się pojęciami: substancja prosta (pierwiastek chemiczny) oraz substancja złożona (związek chemiczny); posługuje się symbolami pierwiastków: H, O, N, Cl, Br, I, S, C, P, Si, Na, K, Ca, opisuje doświadczenia chemiczne, rysuje proste schematy; interpretuje proste schematy doświadczeń chemicznych; tłumaczy, na czym polegają zjawiska: dyfuzji, rozpuszczania, zmiany stanu skupienia; bada właściwości wybranych substancji (np. stan skupienia, barwę, rozpuszczalność w wodzie, oddziaływanie z magnesem, przewodnictwo elektryczne, przewodnictwo cieplne); projektuje i wykonuje doświadczenia, w których bada właściwości wybranych substancji (np. rozpuszczalność w benzynie, kruchość, plastyczność); odczytuje z układu okresowego lub tablic chemicznych gęstość, temperaturę topnienia odczytuje informacje z rysunku lub zdjęcia oraz wykonuje obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość; odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości, klasyfikuje pierwiastki jako metale i niemetale; podaje kryterium podziału substancji; wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem a związkiem chemicznym; zapisuje wzory sumaryczne pierwiastków występujących w postaci cząsteczkowej; wyjaśnia, w jaki sposób skład mieszaniny wpływa na jej właściwości; porównuje mieszaniny i związki chemiczne (sposób otrzymywania, rozdziału, skład jakościowy, ilościowy, zachowywanie właściwości składników). 7

8 Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg, Au, Ba; wymienia drobiny, z których są zbudowane pierwiastki i związki chemiczne; opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej; wymienia przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; sporządza mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu). i temperaturę wrzenia wskazanych substancji; poszukuje w różnych dostępnych źródłach informacji na temat właściwości fizycznych substancji, np. twardości w skali Mohsa; dokonuje pomiarów objętości, masy, wyznacza gęstość substancji o dowolnym kształcie; podaje przykłady pierwiastków metali i niemetali oraz związków chemicznych; podaje wspólne właściwości metali; wymienia właściwości niemetali; wymienia niemetale, które w warunkach normalnych występują w postaci cząsteczkowej; porównuje właściwości metali i niemetali; 8

9 podaje przykłady związków chemicznych, zarówno tych zbudowanych z cząsteczek, jak i zbudowanych z jonów; planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną; opisuje rolę katalizatora reakcji chemicznej; opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; podaje kryteria podziału mieszanin; wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają ich rozdzielenie; opisuje różnice między mieszaniną a związkiem chemicznym lub pierwiastkiem; opisuje proste metody rozdziału mieszanin. 9

10 opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony i neutrony, elektrony); opisuje budowę układu okresowego (grupy i okresy); podaje numery i nazwy grup. zdaje sobie sprawę, że poglądy na temat budowy materii zmieniały się na przestrzeni dziejów; odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka metal lub niemetal); definiuje pierwiastek jako zbiór atomów o danej liczbie atomowej; odszukuje w układzie okresowym pierwiastek na podstawie jego położenia (nr grupy i okresu); odczytuje jego i symbol i nazwę; ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy dane są liczby atomowa i masowa; Dział 2. Budowa materii zdaje sobie sprawę, że protony i neutrony nie są najmniejszymi cząstkami materii, że nie należy nazywać ich cząstkami elementarnymi; za pisuje symbolicznie informacje na temat budowy atomu w postaci E A Z ; A Z ; interpretuje zapis E wyjaśnia związek między liczbą powłok elektronowych i liczbą elektronów walencyjnych w atomie pierwiastka a jego położeniem w układzie okresowym; zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków, których liczba atomowa nie przekracza 20; wyjaśnia związek między podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu opisuje, w jaki sposób zmieniały się poglądy na temat budowy materii, w sposób chronologiczny podaje nazwiska uczonych, którzy przyczynili się do tego rozwoju; przelicza masę atomową wyrażoną w jednostce masy atomowej (u) na gramy, wyniki podaje w notacji wykładniczej; porównuje aktywność chemiczną pierwiastków należących do tej samej grupy na przykładzie litowców i fluorowców; porównuje aktywność chemiczną pierwiastków należących do tego samego okresu na przykładzie okresu trzeciego; omawia sposoby wykorzystywania zjawiska promieniotwórczości; określa znaczenie badań Marii Skłodowskiej-Curie dla rozwoju wiedzy na temat zjawiska promieniotwórczości; wyjaśnia zjawiska promieniotwórczości naturalnej i sztucznej; rozróżnia rodzaje promieniowania; zapisuje równania rozpadu i ; oblicza zawartość procentową trwałych izotopów występujących w przyrodzie na podstawie masy atomowej pierwiastka i liczb masowych tych izotopów. 10

11 definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom, łącząc się z atomami innych pierwiastków; obserwuje doświadczenia, z pomocą formułuje obserwacje i wnioski; definiuje pojęcie elektrony powłoki zewnętrznej elektrony walencyjne; wskazuje liczbę elektronów walencyjnych dla pierwiastków grup: 1., 2., ; definiuje pojęcie izotopu; wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru; wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły zastosowanie. definiuje pojęcie jonów; opisuje, jak powstają jony; opisuje, czym różni się atom od cząsteczki; interpretuje zapisy H2, 2H, 2H2 itp.; wyjaśnia pojęcie elektroujemności; na przykładzie cząsteczek HCl, H2O, CO2, NH3, CH4 okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych; podaje przykłady pierwiastków mających odmiany izotopowe; określa skład jądra atomowego izotopu opisanego liczbami: atomową i masową; definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów danego pierwiastka z uwzględnieniem jego składu izotopowego). Dział 3. Wiązania i reakcje chemiczne wyjaśnia dlaczego gazy szlachetne są bierne chemicznie; zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów na przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S; opisuje powstawanie wiązania jonowego efektu opisuje wpływ pierwiastków promieniotwórczych na organizmy; oblicza masę atomową wskazanego pierwiastka na podstawie liczb masowych i zawartości procentowej trwałych izotopów występujących w przyrodzie. podaje regułę dubletu i oktetu; wyjaśnia różnice między drobinami: atomem, cząsteczką, jonem: kationem i anionem; odróżnia wzory elektronowe, kreskowe, strukturalne; wyjaśnia różnice między sposobem powstawania wyjaśnia, dlaczego mimo polaryzacji wiązań między atomami tlenu i atomem węgla w cząsteczce tlenku węgla(iv) wiązanie nie jest polarne. 11

12 definiuje pojęcia: reakcje egzotermiczne i reakcje endotermiczne; wskazuje substraty i produkty, określa typ reakcji. opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych, zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych cząsteczek; porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia, przewodnictwo ciepła i elektryczności); ustala wzory sumaryczne związków dwupierwiastkowych utworzonych przez pierwiastki o wskazanej wartościowości; oblicza masy cząsteczkowe tlenków; wskazuje reakcje egzotermiczne i endotermiczne w swoim otoczeniu; zapisuje proste równania reakcji na podstawie zapisu słownego; przekazywania elektronów walencyjnych; ilustruje graficznie powstawanie wiązań jonowych; opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów tych samych pierwiastków; na przykładzie cząsteczek H2, Cl2, N2 opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych; ilustruje graficznie powstawanie wiązań kowalencyjnych; przewiduje rodzaj wiązania między atomami na podstawie różnicy elektroujemności atomów tworzących wiązanie; wskazuje związki, w których występuje wiązanie kowalencyjne spolaryzowane; odczytuje z układu okresowego wartościowość wiązań jonowych, kowalencyjnych i kowalencyjnych spolaryzowanych; wyjaśnia, na czym polega polaryzacja wiązania; wyjaśnia, w jaki sposób polaryzacja wiązania wpływa na właściwości związku; przewiduje właściwości związku na podstawie rodzaju wiązań i weryfikuje przewidywania, korzystając z różnorodnych źródeł wiedzy; ustala wzory sumaryczne chlorków i siarczków; wyjaśnia, dlaczego nie we wszystkich przypadkach związków może rysować wzory strukturalne; rozwiązuje chemografy; korzystając z proporcji, wykonuje obliczenia dotyczące stechiometrii równań reakcji. 12

13 opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany; dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych. maksymalną dla pierwiastków grup 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru); rysuje wzory strukturalne cząsteczek związków dwupierwiastkowych (o wiązaniach kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków; na przykładzie tlenków dla prostych związków dwupierwiastkowych ustala: nazwę na podstawie wzoru sumarycznego, wzór sumaryczny na podstawie nazwy; oblicza masy cząsteczkowe związków chemicznych, dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa stałości składu, np. pozwalające ustalać wzory sumaryczne związków o podanym stosunku 13

14 wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną; opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej; masowym, wyznacza indeksy stechiometryczne dla związków o znanej masie atomowej itp.; samodzielnie formułuje obserwacje i wnioski; zapisuje równania reakcji o większym stopniu trudności; wyjaśnia różnicę między substratem, produktem i katalizatorem reakcji, zna ich miejsce w równaniu reakcji; podaje przykłady różnych typów reakcji; dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa zachowania masy. Dział 4. Gazy opisuje rolę atmosfery ziemskiej; wskazuje i porównuje źródła i wielkość emisji przewiduje skutki działalności człowieka i opisuje przewidywane zmiany atmosfery; oblicza wartość masy atomowej pierwiastków azotu, tlenu, na podstawie zawartości procentowej 14

15 opisuje skład i właściwości powietrza; mienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza; opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu, tlenu, wodoru, tlenku węgla(iv). projektuje doświadczenia potwierdzające skład powietrza; odczytuje z układu okresowego i innych źródeł informacje o azocie, helu, argonie, tlenie i wodorze; pisze równania reakcji otrzymywania: tlenu, wodoru i tlenku węgla(iv) (np. rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego, spalanie węgla); planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO2 w powietrzu wydychanym z płuc; opisuje obieg tlenu w przyrodzie; opisuje proces rdzewienia żelaza, wymienia jego przyczyny; proponuje sposoby zabezpieczania przed rdzewieniem produktów zanieczyszczeń do atmosfery; analizuje dane statystyczne dotyczące emisji i obecności szkodliwych substancji w atmosferze; zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorków (syntezy siarkowodoru, amoniaku, chlorowodoru i metanu); wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie; wymienia ich zastosowanie; planuje i/lub wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości tlenu, wodoru i tlenku węgla(iv); porównuje właściwości poznanych gazów; projektuje doświadczenia pozwalające wykryć tlen, wodór, tlenek węgla(iv); opisuje obieg azotu w przyrodzie; wyciąga wnioski na podstawie przeanalizowanych danych; projektuje działania na rzecz ochrony atmosfery; proponuje sposoby zapobiegania powiększaniu się dziury ozonowej; na podstawie mas atomowych helowców i mas cząsteczkowych innych składników powietrza przewiduje różnice w gęstości składników powietrza w stosunku do powietrza; opisuje i porównuje proces pasywacji i patynowania oraz wskazuje metale, których te procesy dotyczą. izotopów występujących w przyrodzie. 15

16 zawierających w swoim składzie żelazo; wymienia zastosowanie tlenków: tlenku wapnia, tlenku glinu, tlenku krzemu(iv), tlenków żelaza, tlenków węgla, tlenków siarki; ustala wzory sumaryczne tlenków i wodorków, podaje ich nazwy; oblicza masy cząsteczkowe tlenków i wodorków. opisuje właściwości gazów powstających w procesach gnilnych; na podstawie właściwości proponuje sposób odbierania gazów; tłumaczy na przykładach zależności między właściwościami substancji a jej zastosowaniem; wskazuje czynniki przyspieszające proces rdzewienia; projektuje doświadczenia pozwalające ocenić wpływ wilgoci w powietrzu na przebieg korozji; porównuje skuteczność różnych sposobów zabezpieczania żelaza i jego stopów przed rdzewieniem; wymienia i opisuje właściwości najbardziej rozpowszechnionych tlenków w przyrodzie; 16

17 bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie; podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe; definiuje wielkość fizyczną rozpuszczalność; podaje jednostkę, w jakiej jest wyrażona, oraz parametry (temperaturę i ciśnienie dla opisuje obieg wody w przyrodzie; podaje nazwy procesów fizycznych zachodzących podczas zmiany stanu skupienia wody; wskazuje punkt poboru wody dla najbliższej mu okolicy, stację uzdatniania wody i oczyszczalnię ścieków; dla tlenków i wodorków wykonuje proste obliczenia wykorzystujące prawo stałości składu oraz prawo zachowania masy; porównuje zawartość procentową węgla w tlenkach węgla(ii) i (IV); korzystając z proporcji, wykonuje obliczenia na podstawie ilościowej interpretacji równań reakcji syntezy tlenków i wodorków. Dział 5. Woda i roztwory wodne opisuje wpływ działalności człowieka na zanieczyszczenie wód; wskazuje różnice między wodą destylowaną, wodociągową i mineralną; wyjaśnia, jaką rolę odgrywa woda w życiu organizmów, rolnictwie i procesach produkcyjnych; analizuje zużycie wody w swoim domu i proponuje wymienia etapy oczyszczania ścieków; wskazuje, co należy zrobić, aby poprawić czystość wód naturalnych w najbliższym otoczeniu; wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie; wymienia i charakteryzuje klasy czystości wody. 17

18 gazów, temperaturę dla substancji stałych i ciekłych); wymienia wielkości charakteryzujące roztwór oraz podaje ich symboliczne oznaczenie. opisuje budowę cząsteczki wody; podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie, tworząc koloidy i zawiesiny; wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie; charakteryzuje roztwór nasycony, nienasycony i przesycony; wskazuje odpowiadające im punkty na wykresie rozpuszczalności; wykonuje proste obliczenia dotyczące ilości substancji, jaką można rozpuścić w określonej ilości wody we wskazanej temperaturze; interpretuje treść zadania: odczytuje i zapisuje podane i szukane wielkości; rozwiązuje proste zadania polegające na wyznaczeniu jednej z wielkości ms, mr, sposoby racjonalnego gospodarowania wodą; planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie; rysuje i interpretuje krzywe rozpuszczalności; porównuje zależności rozpuszczalności ciał stałych i gazów od temperatury; wyjaśnia, w jaki sposób z roztworu nasyconego można otrzymać roztwór nienasycony i odwrotnie; oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności); oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego w wyniku rozcieńczenia lub zatężenia roztworu; opisuje, w jaki sposób można odróżnić roztwory właściwe od koloidów; wykonuje obliczenia dotyczące ilości substancji, jaka może się strącić po oziębieniu roztworu nasycanego; oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego w wyniku zmieszania określonych ilości roztworów o znanym stężeniu. 18

19 mrozp. lub cp, mając pozostałe dane; wyjaśnia, na czym polega proces rozcieńczania i zatężania roztworu. posługuje się pojęciem gęstości rozpuszczalnika lub roztworu w celu wyznaczenia masy rozpuszczalnika lub masy roztworu; oblicza rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znając stężenie procentowe jej roztworu nasyconego w tej temperaturze. 19