Bezpieczeństwo na drogach rowerowych, pasach i trasach rowerowych

Transkrypt

1 KORALEWSKI Grzegorz 1 WRONA Jan 2 WRONA Rafał 3 Bezpieczeństwo na drogach rowerowych, pasach i trasach rowerowych WSTĘP Dynamiczny rozwój ilościowy i jakościowy sieci dróg rowerowych w Polsce głównie w miastach oraz zwiększający się na nich ruch powoduje jednoczesny wzrost zdarzeń drogowych, do jakich dochodzi w związku z rozwijającą się tą formą transportu. Do powyższej kwestii dostosowywane są krajowe przepisy ruchu drogowego, między innymi zmieniona została definicja roweru oraz uporządkowano problem pierwszeństwa rowerzystów na skrzyżowaniach z jezdniami i ruchem pojazdów. Nadal jednak pozostaje wiele nie uregulowanych problemów związanych z ruchem na drogach i pasach ruchu dla rowerzystów. Na przykład otwarty pozostaje problem prędkości, ubioru i wyposażenia rowerzystów, zachowania się ich podczas zatrzymywania, czy wzajemnych zachowań się rowerzystów jako uczestników ruchu na drogach i pasach ruchu, zwłaszcza w warunkach niedostatecznej widoczności i natężenia ruchu miejskiego. Brak jest także regulacji prawnych w kwestii zasad poruszania się po drogach rowerowych innych uczestników ruchu na przykład osób poruszających się na rolkach lub deskorolkach. 1. AKTUALNY STAN PRAWNY I DEFINICJE [1, 2, 3] droga wydzielony pas terenu składający się z jezdni, chodnika, drogi dla rowerów, łącznie z torowiskami pojazdów szynowych znajdujących się w obrębie tego pasa, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt, droga dla rowerów droga lub jej część przeznaczona do ruchu rowerów, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi. Droga dla rowerów jest oddzielona od innych dróg lub jezdni tej samej drogi konstrukcyjnie lub za pomocą urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego. Drogi rowerowe w mieście dzielimy: a) ze względu na rodzaj samodzielne w pasie drogowym, samodzielne i niezależne od układu drogowego np. w parku, nad rzeką, wydzielone z jezdni, wydzielone z chodnika, b) ze względu na kierunek jednokierunkowe prowadzone ulicą jednokierunkową w przeciwnym kierunku w stosunku do kierunku jazdy samochodów (kontrapas) lub dwie o przeciwnych kierunkach jazdy po przeciwległych stronach jezdni, dwukierunkowe. pas ruchu dla rowerów część jezdni przeznaczona do ruchu rowerów w jednym kierunku oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi, trasa rowerowa ciąg komunikacyjny przeznaczony do ruchu rowerów jako wydzielone drogi rowerowe, drogi pasów rowerowych, ulice o ruchu uspokojonym, pasy rowerowe. Trasy rowerowe dzielą się na miejskie i turystyczne, 1 Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych w Dęblinie, Wydział Bezpieczeństwa Narodowego i Logistyki; Dęblin; ul. Dywizjonu 303 nr 35; Tel.: ; g.koralewski@wsosp.pl 2 Wyższa Szkoła Ekonomii Innowacji w Lublinie, Wydział Transportu i Informatyki, ul. Projektowa 4, Tel.: ; jwrona43@wp.pl 3 Politechnika Lubelska, Wydział Mechaniczny; Lublin; ul. Nadbystrzycka 36; Tel.: ; r.wrona@pollub.pl 4144

2 śluza rowerowa to część jezdni na wlocie skrzyżowania, na całej szerokości jezdni lub wybranego pasa ruchu, najczęściej oznaczona nie tylko znakami pionowymi, ale także wyraźnym kolorem jezdni i jest przeznaczona dla rowerzystów, którzy zajmują miejsce na dowolnym pasie jezdni przed samochodami, rower to pojazd o szerokości nie przekraczającej 0,9 m, poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem, Rower może być wyposażony w uruchamiany naciskiem na pedały pomocniczy napęd elektryczny zasilany prądem o napięciu nie wyższym niż 48V o znamionowej mocy ciągłej nie większej niż 250W, którego moc wyjściowa zmienia się stopniowo i spada do zera po przekroczeniu prędkości 25 km/h. 2. PRZYKŁADY WYBRANYCH DRÓG I PASÓW RUCHU DLA ROWERZYSTÓW Fot. 1. Droga rowerowa wydzielona z chodnika, przeznaczona do jazdy rowerzystów w dwóch kierunkach (z lewej). Wyodrębniona droga rowerowa biegnąca wzdłuż jezdni i oddalona od niej (z prawej) Fot. 2. Drogi rowerowe na obszarze rekreacyjnym (z lewej). Droga rowerowa wzdłuż rzeki (z prawej) 4145

3 Fot. 3. Droga rowerowa przecinające jezdnie jednokierunkowe (z lewej). Pas ruchu dla rowerów na skrzyżowaniu z sygnalizacją świetlną Rondo Zana-Filaretów (z prawej) Fot. 4. Pas ruchu dla rowerzystów jadących w jednym kierunku na ul. Krochmalnej (z lewej). Pas ruchu dla rowerzystów na skrzyżowaniu z sygnalizacją świetlną Aktualnie obowiązujące prawo o ruchu drogowym (na dzień r.) reguluje kwestie bezpieczeństwo na drogach i pasach ruchu dla rowerów w następujący sposób: Art (przejazd dla rowerzystów); Kierujący pojazdem zbliżając się do przejazdu dla rowerzystów jest zobowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa rowerowi znajdującemu się na przejeździe, Art.27.1a. Kierujący pojazdem, który skręca w drogę poprzeczną, jest zobowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa rowerzyście jadącemu na wprost po jezdni, pasie ruchu dla rowerów, drodze dla rowerów lub innej części drogi, którą zamierza opuścić, Art Kierujący pojazdem, przejeżdżając przez drogę dla rowerów poza jezdnią jest zobowiązany ustąpić pierwszeństwa rowerowi, Art Kierującemu pojazdem zabrania się wyprzedzania pojazdu na przejeździe dla rowerzystów i bezpośrednio przed nim, z wyjątkiem przejazdu na którym ruch jest kierowany, Art (ruch rowerem) Kierujący rowerem jest obowiązany korzystać z drogi dla rowerów lub pasa ruchu dla rowerów, jeśli są one wyznaczone dla kierunku, w którym się porusza lub zamierza skręcić. Kierujący rowerem, korzystając z drogi dla rowerów i pieszych, jest zobowiązany zachować szczególną ostrożność i ustępować miejsca pieszym, Art.49.1.p.11 (zakaz zatrzymania lub postoju pojazdu) Zabrania się zatrzymania pojazdu na drodze dla rowerów, pasie ruchu dla rowerów oraz w śluzie rowerowej z wyjątkiem roweru, Określony wyżej stan prawny reguluje główne zasady zachowania się rowerzystów i kierujących innymi pojazdami podczas przejazdu przez drogi rowerowe i pasy ruchu dla rowerzystów. 4146

4 Autorzy artykułu analizując literaturę [4] i obserwując rzeczywiste sytuacje drogowe na obszarze kraju i Lublina, a także opiniując w sprawach zdarzeń drogowych na drogach i pasach ruchu dla rowerzystów zauważają wzrost zagrożeń i zwiększającą się częstotliwość sytuacji kolizyjnych spowodowanych przez rowerzystów i pieszych oraz kierujących innymi pojazdami samochodowymi, których pasy ruchu przecinają się z drogami dla rowerzystów. 3. PRZYKŁADY RÓŻNYCH ZACHOWAŃ SIĘ UCZESTNIKÓW RUCHU NA DROGACH DLA ROWERZYSTÓW Fot. 5. Nieprawidłowa jazda rowerzysty (z lewej). Nieprawidłowy ruch pieszych po drodze dla rowerzystów (z prawej) Fot. 6. Rowerzysta porusza się po jezdni zamiast po drodze dla rowerzystów (z lewej). Jadący rowerzysta nie trzyma rąk na kierownicy (z prawej) Fot. 7. Rowerzysta poza drogą dla rowerzystów (z lewej i z prawej). 4147

5 Fot. 8. Zablokowany przejazd rowerzysty na drodze dla rowerzystów (z lewej). Rowerzysta na jezdni zamiast na drodze dla rowerzystów (z prawej) Fot. 9. Ścieżka rowerowa zablokowana przez zatrzymany pojazd (z lewej). Rowerzysta poza ścieżką rowerową (z prawej) Fot. 10. Wymijający się rowerzyści na drodze dla rowerzystów o zmierzchu (z lewej). Trzej rowerzyści bez świateł na drodze dla rowerzystów o zmierzchu (z prawej) Potwierdzeniem rozpoznanych zagrożeń, do jakich dochodzi na drogach rowerowych są niżej przedstawione zdarzenia, jakie były analizowane w praktyce biegłych. 4148

6 Przykład 1 Do zaistniałego zdarzenia doszło na drodze dla rowerzystów zlokalizowanej w jednym z miast powiatowych, która usytuowana była wzdłuż jednej z głównych lic miasta, w otoczeniu wjazdu na stację LPG. Sytuację po zaistnieniu zdarzenia ilustruje poniższy rysunek 1. Rys.1. Szkic sytuacyjny Przykładu 1 Na chwilę przed zaistnieniem wypadku, wzdłuż drogi rowerowej jechało na rowerach dwóch mężczyzn, którzy poruszali się jeden za drugim i zbliżali się do poprzecznie usytuowanej drogi dojazdowej, prowadzącej do Stacji LPG. W tym samym czasie wzdłuż jezdni, w tym samym kierunku co rowerzyści jechał samochód marki Peugeot, którego kierujący nosił się z zamiarem skrętu w prawo do stacji paliw. W chwili gdy kierujący samochodem skręcił w drogę dojazdową do stacji LPG, jadący jako pierwszy rowerzysta, obawiając się uderzenia w samochód Peugeot gwałtownie zahamował. Skutkiem awaryjnego hamowania roweru był przewrót rowerzysty przez przednie koło roweru i uderzenia jego głowy o podłoże, wykonanej z kostki brukowej. W następstwie uderzenia rowerzysty o podłoże, doznał on licznych obrażeń głowy. Należy jednak zauważyć, że nie doszło do bezpośredniego kontaktu rowerzysty z samochodem, którego kierujący rozpoznając mężczyzn jadących po ścieżce rowerowej, zatrzymał pojazd przed wjazdem na drogę rowerową i tor jazdy rowerzysty. Dochodzenie wykazało, że rowerzyści poruszali z prędkością około km/, natomiast kierujący pojazdem po skręcie pod kątem prostym mógł poruszać się z prędkością około km/h. W wyniku przeprowadzonej rekonstrukcji i analizy czasowo przestrzennej przebiegu wypadku okazało się, że przyczyną zaistniałego zdarzenia było nieprawidłowe zachowanie się rowerzysty, który poruszając się po drodze rowerowej nie zachował szczególnej ostrożności i utracił panowanie nad pojazdem wskutek gwałtownego hamowania rowerem. Przykład 2 Analizowany wypadek miał miejsce na drodze rowerowej w Lublinie, prowadzącej na Zalew Zembrzycki. Z zebranych dowodów wynikało, że na chwilę przed zaistnieniem zdarzenia, wzdłuż drogi rowerowej jechało dwóch rowerzystów obok siebie utrzymując średnie tempo jazdy. Szybciej jadący za nimi rowerzysta, postanowił wyprzedzić wolniej poruszających się i rozmawiających ze sobą dwóch rowerzystów, a realizując wyprzedzanie zauważył szybko jadącego z naprzeciwka rowerzystę. W zaistniałej sytuacji wyprzedzający obawiając się czołowego zdarzenia z jadącym z naprzeciwka rowerzystą przystąpił do awaryjnego hamowania, co spowodowało jego przewrót na drogę rowerową. Upadający na podłoże rowerzysta uderzył głową o pedał przekładni głównej roweru nadjeżdżającego z naprzeciwka. W następstwie zderzenia poszkodowany doznał dotkliwego urazu 4149

7 głowy, który spowodował trwałe jego kalectwo. Przyczyną zaistniałego zdarzenia było nieprawidłowe zachowanie się wyprzedzającego rowerzysty. W uzupełnieniu należy dodać, że obydwa analizowane zdarzenia miały miejsce w letnie, słoneczne dni, a uczestnikami zdarzeń byli mężczyźni w wieku lat. WNIOSKI W celu zapewnienia bezpiecznego poruszania się uczestników ruchu na drogach i pasach ruchu dla rowerzystów należałoby podjąć następujące działania: nadal uaktualniać i dostosowywać przepisy ruchu drogowego do rozwijającej się infrastruktury dróg i pasów dla rowerzystów oraz ruchu na tych drogach, starać się porządkować ruch i unikać skrzyżowań jezdni z drogami rowerowymi, a tam gzie jest to możliwe sterować ruch światłami, wprowadzić szeroki system edukacji i szkoleń właściwych zachowań uczestników ruchu na drogach i pasach ruchu na drogach dla rowerzystów i jezdniach krzyżujących się z drogami dla rowerzystów, wzrost ruchu rowerowego w miastach powinien stymulować i rozwijać wiedzę o sprzęcie rowerowym i technice bezkolizyjnej jazdy na rowerach oraz możliwościach przewożenia ładunku i dzieci na rowerach, uporządkować sposób korzystania z dróg i pasów ruchu dla rowerzystów w warunkach niedostatecznej widoczności. Streszczenie W publikacji podjęto problem rozwijającego się dynamicznie ruchu rowerowego na drogach rowerowych i pasach ruchu dla rowerzystów. Określono aktualny stan prawny przepisów ruchu rowerowego na drogach rowerowych oraz na skrzyżowaniach dróg rowerowych z jezdniami. Przytoczono przykłady nieprawidłowego zachowania się rowerzystów na drogach rowerowych. Zacytowano dwa przykłady zdarzeń drogowych zaistniałych na drogach rowerowych z udziałem rowerzystów. W zakończeniu sformułowano wnioski ukierunkowane na działania w celu zwiększenia bezpieczeństwa dynamicznie rozwijającego się ruchu na drogach dla rowerzystów Słowa kluczowe: bezpieczeństwo, drogi rowerowe, rowerzyści Cycling facilities and safety Abstract The study refers to the problem of a dynamic increase of bicycle traffic on cycling facilities, such as bicycle paths, cycle lanes and cycle tracks. The authors present the current status of bicycle traffic regulations binding on bicycle paths, cycle lanes and cycle tracks and at the intersections of cycling facilities and roadways. The study also presents examples of improper behaviour of cyclists on the cycling facilities and quotes the examples of two road incidents involving cyclists. The summary contains conclusions aiming at defining actions that should be taken to provide adequate safety for the dynamically developing bicycle traffic on cycling facilities. Keywords: safety, cycling facilities, cyclists BIBLIOGRAFIA 1. Prawo o ruchu drogowym aktualne na dzień r. 2. Wicher J. Bezpieczeństwo samochodów i ruchu drogowego WKiŁ, Warszawa Gaca S., Suchorzewski W., Tracz M. Inżynieria ruchu drogowego WKiŁ, Warszawa Tundys B. Logistyka miejska Wyd. Difin, Warszawa