Tomasz Duda Małgorzata Duda Agencja Fotograficzno-Redakcyjna dudowie.pl

Transkrypt

1 Waloryzacja atrakcyjności i potencjału turystycznego obiektów sakralnych znajdujących się na proponowanej rekonstrukcji szlaku Pomorskiej Drogi Świętego Jakuba, na terenie województwa zachodniopomorskiego. Tomasz Duda Małgorzata Duda Agencja Fotograficzno-Redakcyjna dudowie.pl Pomorska Droga Świętego Jakuba jest jedną z wielu odnóg najobszerniejszego i najstarszego szlaku pątniczego Europy. Jej przebieg wzdłuż południowych brzegów Morza Bałtyckiego, od terenów współczesnej Litwy przez, Polskę i Niemcy, jest obecnie odtwarzany w ramach programu RECReate. Na terenie województwa zachodniopomorskiego szlak będzie wiódł od okolic Sławna przez Koszalin, Kołobrzeg, Trzebiatów, Kamień Pomorski i Wolin w kierunku Świnoujścia oraz Szczecina. W dużej mierze pokrywać się będzie z tradycyjnymi szlakami pielgrzymkowymi współcześnie użytkowanymi na terenie Pomorza. Są to m.in. piesze pielgrzymki tzw. Świętych Gór Pomorskich (Rowokół, Polanów i Góra Chełmska), Szczecińska Piesza Pielgrzymka na Jasną Górę oraz wiele innych regionalnych i lokalnych tras pątniczych do ważnych obiektów sakralnych. W celu wytyczenia szczegółowego przebiegu Pomorskiej Drogi Świętego Jakuba, dokonano wnikliwej inwentaryzacji obiektów sakralnych oraz innych historyczno-kulturowych położonych w północnej i zachodniej części województwa. W ramach tych prac spisano i opisano 89 kościołów oraz ponad 200 innego rodzaju obiektów o dużych walorach historycznych i kulturowych, a co za tym idzie turystycznych. Obiektom o charakterze sakralnym, których obecność w największej mierze decyduje o przebiegu Drogi Świętego Jakuba, założono karty inwentaryzacyjne i, zgodnie z wszelkimi zasadami inwentaryzacji krajoznawczej, dokładnie scharakteryzowano pod kątem znaczenia dla projektowanego szlaku, dostępności, wartości historycznej oraz przydatności dla turystyki pieszej, rowerowej i konnej. Dokonano również ogólnej analizy bazy noclegowej i gastronomicznej towarzyszącej poszczególnym obiektom, jak również sporządzono dokumentacje fotograficzną. Zasoby regionu w postaci interesujących pod wieloma względami (religijnym, historycznym, kulturowym, turystycznym) obiektów sakralnych stanowią o niezwykłym potencjale turystycznym badanego obszaru. Trzeba jednak pamiętać o specyfice Drogi Świętego Jakuba, jako szlaku pielgrzymkowego, gdzie najważniejszym elementem jego funkcjonowania jest motywacja podróżującego ukierunkowana na religijny charakter drogi. Niemniej jednak pozareligijne walory obiektów stają się przyczynkiem do większego zainteresowania obiektem pod kątem turystycznym. Ważne jest więc odpowiednie wypromowanie miejsca, jako warte odwiedzenia i poznania jego historii, jak również historii całego Pomorza. W celu wyodrębnienia obiektów, które mają największe znaczenie dla ruchu pielgrzymkowego i turystycznego na trasie Drogi Świętego Jakuba, wszystkie 89 kościołów

2 poddano wnikliwej ocenie pod kątem atrakcyjności i potencjału turystyczno-kulturowego, a w szczególności pod kątem znaczenia dla wyżej wspomnianego szlaku. Miarą atrakcyjności była więc nie tylko wartość historyczna obiektu, ale również (a może przede wszystkim) jego znaczenie tak w przeszłości, jak i współcześnie dla ruchów pielgrzymkowych, dostępność turystyczna i komunikacyjna, jak również obecność dostosowanej bazy noclegowej przy obiekcie lub w jego najbliższej okolicy. Waloryzację przeprowadzono za pomocą jednej z najlepszych metod badawczych tego typu, jaka jest bonitacja punktowa. Każdy z ocenianych obiektów poddawany był analizie w pięciu kategoriach (patrz tab.1), w ramach których nadawano mu punktację według natężenia zjawiska (od 0 do 2 lub 4 punktów). Kategorie starano się dobierać w taki sposób, by na ich podstawie możliwe było określenie znaczenia poszczególnych obiektów dla projektowanego szlaku przy jednoczesnym wskazaniu na ich wartość historyczną i turystyczną. Dodatkowo, dla każdego obiektu wskazano jego dostępność dla osób niepełnosprawnych (kategoria 6) oraz obecność infrastruktury przydatnej dla turystów rowerowych (kategoria 7) i konnych (kategoria 8). Niemniej jednak ostatnie trzy kategorie maja charakter jedynie informacyjny i ich ocena nie wpływa na znaczenie obiektu dla szlaku. Różnice w punktacji pomiędzy kategoriami 1-4 a 5 wynikają przede wszystkim z mniejszego znaczenia dostępności komunikacyjnej obiektu (kategoria 5), nie determinującego położenia obiektu na projektowanym szlaku. Tab.1 Kryteria podlegające ocenie przy waloryzacji obiektów sakralnych i kulturowohistorycznych na projektowanym szlaku Drogi Świętego Jakuba. Kryteria główne, niezbędne do prawidłowego wytyczenia przebiegu Drogi Świętego Jakuba: 1. Znaczenie obiektu dla ruchu pielgrzymkowego (historycznego i współczesnego) oraz znaczenie w kształtowaniu życia religijnego miejscowości lub regionu (0-4 pkt) 4 pkt obiekt funkcjonujący w świadomości regionalnej i ponadregionalnej jako miejsce o dużym znaczeniu pielgrzymkowym (docelowym), zarówno w przeszłości, jak i (lub) współcześnie; także obiekt kształtujący bogate życie religijne regionu (organizowanie różnorodnych uroczystości oraz wydarzeń religijnych i kulturowych o znaczeniu ponadregionalnym), w przeszłości lub współcześnie; 3 pkt obiekt funkcjonujący w świadomości lokalnej i regionalnej jako miejsce o dużym znaczeniu dla ruchu pielgrzymkowego (docelowego lub tranzytowego) w przeszłości lub współcześnie; także obiekt kształtujący lokalne życie religijne (osiedla, wsi lub niewielkiego miasta); 2 pkt obiekt skupiający wokół siebie życie religijne miejscowości i jej najbliższych okolic; miejsce o średnim znaczeniu dla ruchu pielgrzymkowego (najczęściej jako obiekt stacyjny na trasie pielgrzymkowej); 1 pkt obiekt o znaczeniu lokalnym, położony nieco w oddaleniu od historycznych lub współczesnych szlaków pielgrzymkowych oraz średniowiecznych traktów; obiekt lokalnie kształtujący życie religijne; 0 pkt obiekt nieposiadający żadnego znaczenia dla ruchu pielgrzymkowego; znaczenie lokalne, najczęściej jako kościół lub kaplica filialna; brak znaczenia historycznego;

3 dodatkowo 1 pkt za obiekt posiadający status sanktuarium; dodatkowo 1 pkt za kościół pod wezwaniem św. Jakuba lub elementy związane z tą postacią; 2. Dostępność turystyczna obiektu (0-4 pkt) 4 pkt obiekt powszechnie dostępny turystycznie, otwarty; możliwość zwiedzania (z przewodnikiem lub na własną rękę); 3 pkt obiekt dostępny turystycznie lub bez problemu otwierany na prośbę odwiedzającego; informacja o kluczach lub możliwościach wejścia; 2 pkt obiekt częściowo dostępny dla ruchu turystycznego (w tym również indywidualnego ruchu pielgrzymkowego); otwarty najczęściej jedynie w przedsionku lub kruchcie główna część kościoła zamknięta (krata w kruchcie lub przeszklone drzwi); otwierany na prośbę odwiedzającego, głównie w czasie, kiedy obecny jest gospodarz obiektu (proboszcz lub wyznaczona przez niego osoba); 1 pkt obiekt dostępny jedynie w czasie nabożeństw lub otwierany na prośbę odwiedzającego (plebania lub miejsce przechowania klucza na miejscu); brak informacji o miejscu znajdowania się kluczy i możliwościach wejścia; 0 pkt obiekt niedostępny turystycznie; zamknięty; klucze znajdują się w kościele parafialnym (oddalonym od filii) lub u osoby prywatnej odpowiedzialnej za utrzymanie kościoła, lecz nie otwierającej bez wyraźnej zgody proboszcza. 3. Obecność bazy noclegowej, dostępnej głównie dla ruchu pielgrzymkowego (indywidualnego lub zbiorowego) (0-4 pkt) 4 pkt obiekt posiada własną bazę noclegową, zorganizowaną, z dostępem do kuchni; w przypadku braku własnej bazy obecność takich obiektów w bezpośrednim sąsiedztwie (do 1 km); cena do 30 zł / osobę; 3 pkt obiekt nie posiada własnej bazy noclegowej; istnieją możliwości zorganizowania takiej na terenie przykościelnym; obecność bazy w odległości do 2 km od obiektu; przedział cenowy zł / osobę; 2 pkt obiekt nie posiada własnej bazy noclegowej; możliwość zorganizowania takiej w odległej przyszłości; baza noclegowa w pobliżu skromna i nie przystosowana do ruchu o charakterze pielgrzymkowym; 1 pkt obiekt nie posiada własnej bazy noclegowej; nie ma możliwości zorganizowania takiej na terenie parafii; w bezpośrednim sąsiedztwie baza noclegowa (do 2-3 km), słabo dostosowana do charakteru szlaku; 0 pkt obiekt nie posiada własnej bazy noclegowej; nie ma możliwości zorganizowania takiej na terenie parafii; brak zorganizowanej bazy noclegowej w bezpośrednim sąsiedztwie lub jest ona nieodpowiednia (drogi hotel, pensjonat lub dostęp jedynie dla turystów spędzających czas dłuższy niż 2-3 dni); Kryteria dodatkowe, zwiększające atrakcyjność obiektów położonych wzdłuż szlaku Drogi Świętego Jakuba: 4. Wartość historyczna obiektu (0-4 pkt) 4 pkt obiekt wpisany na listę zabytków; powstały w okresie XIII-XV wieku; zachowany w oryginalnej formie (z ewentualnymi późniejszymi dobudowaniami); duże znaczenie historyczne; wyposażenie całkowicie lub częściowo zachowane; 3 pkt obiekt wpisany na listę zabytków; powstały w okresie XVI-XVIII wiek; zachowany w oryginalnej formie (z ewentualnymi przebudowaniami w okresie późniejszym); wyposażenie historyczne całkowicie lub częściowo zachowane;

4 2 pkt obiekt wpisany na listę zabytków; powstały w okresie XIII-XVIII wieku lecz nie zachowany w pierwotnej formie (odbudowany lub przebudowany w późniejszych okresach); 1 pkt obiekt wpisany na listę zabytków; powstały w okresie XIX-XX wieku; zachowany w oryginalnej formie (z ewentualnymi przebudowaniami w okresie późniejszym); wyposażenie historyczne całkowicie lub częściowo zachowane; 0 pkt obiekt nie posiadający znaczenia historycznego współczesny lub odbudowany w formie nie nawiązującej do historycznej; brak cennego wyposażenia historycznego lub wyposażenie pochodzące z innej świątyni; dodatkowo 1 pkt za wybitne znaczenie historyczne, unikatowość wystroju lub elementów architektonicznych; 5. Dostępność komunikacyjna obiektu (0-2 pkt) 2 pkt obiekt położony przy głównych drogach lub utartych szlakach turystycznych; 1 pkt obiekt położony w odległości 2-3 km od utartych dróg szlaków turystycznych; 0 pkt obiekt położony z dala od utartych dróg i szlaków turystycznych (pow. 3 km); DODATKOWO: 6. Dostępność obiektu dla osób niepełnosprawnych (0 lub 1 pkt) 1 pkt swobodny dostęp do obiektu dla osób niepełnosprawnych; obecność podjazdów lub specjalistycznych urządzeń; brak progów lub schodów; 0 pkt całkowity brak dostępu dla osób niepełnosprawnych; obecność licznych utrudnień uniemożliwiających wjazd wózka (schody, wysokie progi itp.). 7. Obecność w pobliżu obiektu infrastruktury specjalistycznej dla pielgrzymów (turystów) rowerowych (0 lub 1 pkt) 1 pkt obecność infrastruktury specjalistycznej (stojaki na rowery lub miejsce do ich zamknięcia i przechowania); dobre oznakowanie dla turystyki rowerowej; 0 pkt brak infrastruktury specjalistycznej dla turystów rowerowych. 8. Obecność w pobliżu obiektu infrastruktury specjalistycznej dla pielgrzymów (turystów) konnych (0 lub 1 pkt) 1 pkt obecność infrastruktury specjalistycznej (stadnina lub miejsce dogodne do zostawienia konia na noc); dobre oznakowanie dla turystyki konnej; 0 pkt brak infrastruktury specjalistycznej dla turystów konnych Szczegółowe wyodrębnienie poszczególnych kategorii oraz dokładne określenie zakresu kategoryzacji pozwala na obiektywną ocenę obiektów i ich porównywalność względem siebie. Jest to szczególnie ważne przy tego typu metodzie, w której łatwo o subiektywizm. Oceną objęto wszystkie 89 obiektów sakralnych, zinwentaryzowanych wzdłuż całego obszaru badawczego. Każdemu z nich przypisano odpowiednią liczbę punktów we wszystkich kategoriach. Ostateczne wyniki w postaci zsumowanych i zestawionych w tabeli (tab.2) punktów, stały się podstawą klasyfikacji obiektów według ich znaczenia dla projektowanej Drogi Świętego Jakuba.

5 Waloryzacja obiektów sakralnych metodą bonitacji punktowej Szczegółowa ocena waloryzacyjna obiektów sakralnych na planowanej Drodze Świętego Jakuba wykazała przede wszystkim, że mimo licznych podobieństw pomiędzy badanymi obiektami, istnieje ich znaczne zróżnicowanie pod kątem znaczeniowym dla ruchu pielgrzymkowego i turystycznego. Dobór kryteriów oraz punktacji pozwolił na wyodrębnienie grup znaczeniowych, w obrębie których znalazły się obiekty o podobnym przedziale punktowym. Zakres informacji zawartych w poszczególnych kryteriach pozwolił dodatkowo na zbadanie potencjału turystycznego i wskazanie obiektów o największym znaczeniu nie tylko w zakresie religijno-pielgrzymkowym, ale przy jednoczesnym zachowaniu specyfiki szlaku, również krajoznawczo-turystycznym. Analizowane obiekty uzyskały w bonitacji wartości punktowe w przedziale od 3 do 20 punktów (patrz: tab.2). W celu wykazania odrębności i zróżnicowania pomiędzy nimi, każdy z obiektów przydzielono do określonych przedziałów bonitacyjnych, a następnie stworzono grupy o zmniejszającym się stopniowo natężeniu badanego potencjału. Rozmieszczenie przestrzenne analizowanych i ocenionych obiektów w poszczególnych grupach przedstawiono na zbiorczej mapie (mapa 1). Grupa 1 Obiekty o największym znaczeniu dla ruchu pielgrzymkowego oraz turystyki religijnej i kulturowej na projektowanym szlaku. Reprezentują dużą lub bardzo dużą wartość historyczną. Posiadają własną bazę noclegową, albo bazę w bezpośrednim lub bliskim sąsiedztwie. Obiekty charakteryzują się również dobrą dostępnością, zarówno turystyczną, jak i komunikacyjną. Do grupy tej zakwalifikowano obiekty, które otrzymały punkty w dwóch przedziałach: oraz pkt (mapa 2). Są to głównie najważniejsze kościoły (katedry) dwóch diecezji: szczecińsko-kamieńskiej i koszalińsko-kołobrzeskiej (Szczecin, Kamień Pomorski, Koszalin i Kołobrzeg), sanktuaria (Trzebiatów, Góra Chełmska, Szczecin Słoneczne) oraz obiekty o wielowiekowej tradycji pielgrzymowania (np. Koszalin Góra Chełmska, Święta Góra Polanowska). Dodatkowo znalazły się tu obiekty o dużym znaczeniu historycznym, a także posiadające odpowiednią bazę turystyczną (np. Iwięcino, Darłowo, Stepnica). Niemałe znaczenie miały dodatkowe punkty związane z Jakubową tradycją (kościoły pod jego wezwaniem lub posiadające elementy wyposażenia związane z postacią Apostoła), które otrzymały katedry w Szczecinie i Kołobrzegu. Do grupy 1 obiektów zaliczone zostały: 1. Szczecin Archikatedra pw. św. Jakuba Apostoła (ZS01_01_01) 2. Szczecin Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej (ZS01_01_02) 3. Stepnica Kościół pw. św. Jacka Odrowąża (ZGL01_09_01) 4. Kamień Pomorski Konkatedra pw. św. Jana Chrzciciela (ZKA01_01_01) 5. Trzebiatów Kościół pw. Macierzyństwa NMP (ZGY01_01_01) 6. Kołobrzeg Konkatedra pw. Wniebowzięcia NMP (ZKL01_01_01) 7. Iwięcino Kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski (ZKO01_05_01)

6 8. Krąg Kościół pw. Zwiastowania NMP (ZKO01_16_01) 9. Polanów Święta Góra Polanowska (ZKO01_17_01) 10. Koszalin Katedra pw. Niepokalanego Poczęcia NMP (ZK01_01_01) 11. Koszalin Góra Chełmska Sanktuarium Matki Bożej trzykroć Przedziwnej (ZK01_01_05) 12. Sławno Kościół pw. Wniebowzięcia NMP (ZSL01_01_01) 13. Darłowo Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej (ZSL01_04_01) 14. Darłowo Kościół pw. św. Gertrudy (ZSL01_04_02) Grupa 2 Obiekty o znaczeniu regionalnym i lokalnym dla przebiegu Pomorskiej Drogi Świętego Jakuba. Zawierają miejsca skupiające wokół siebie życie religijne miejscowości lub regionu, o średnim znaczeniu dla ruchu pielgrzymkowego jeśli już, to jako kościoły stacyjne na trasie pielgrzymkowej. Reprezentują dużą wartość historyczną, najczęściej o znaczeniu regionalnym i lokalnym. Dysponują bazą noclegową w bliskim sąsiedztwie i są częściowo dostępne dla ruchu turystycznego. Podobnie, jak w przypadku grupy 1 obiekty należące do tej kategorii otrzymały punkty w dwóch przedziałach: 8-10 oraz pkt (mapa 3). Jest to najliczniej reprezentowana grupa obiektów, które z jednej strony reprezentują wysoką wartość historyczną (najczęściej jednak o znaczeniu regionalnym i lokalnym), z drugiej natomiast nie posiadają jeszcze w pełni rozwiniętej bazy turystycznej w postaci miejsc noclegowych, punktów gastronomicznych itp., dzięki którym możliwy jest rozwój Drogi jako szlaku pielgrzymkowo-turystycznego. W obrębie grupy 2 znalazły się również obiekty posiadające świetnie zorganizowaną bazę noclegową, natomiast nie reprezentują wysokich wartości historycznych (niekiedy są to obiekty wręcz współczesne) lub są położone nieco w oddaleniu od utartych szlaków komunikacyjnych i pielgrzymkowych. Do grupy 2 obiektów należą: 1. Szczecin Kościół pw. Wniebowzięcia NMP (ZS01_01_03) 2. Goleniów Kościół pw. św. Katarzyny (ZGL01_01_01) 3. Goleniów Kościół pw. św. Jerzego (ZGL01_01_02) 4. Krępsko Kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski (ZGL01_05_01) 5. Miękowo Kościół pw. Świętej Trójcy (ZGL01_06_01) 6. Rurzyca Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP (ZGL01_07_01) 7. Wierzchosław Kościół pw. św. Stanisława BM (ZGL01_10_01) 8. Załom Kościół pw. Przemienienia Pańskiego (ZGL01_11_01) 9. Żarnowo Kościół pw. Chrystusa Króla (ZGL01_12_01) 10. Dargobądz Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej (ZKA01_02_01) 11. Jarszewo Kościół pw. Narodzenia NMP (ZKA01_05_01) 12. Koniewo Kościół pw. Matki Bozej Częstochowskiej (ZKA01_006_01) 13. Lubin Kościół Matki Bożej Jasnogórskiej (ZKA01_08_01) 14. Mierzęcin Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP (ZKA01_09_01) 15. Międzyzdroje Kościół św. Piotra Apostoła (ZKA01_11_01)

7 16. Trzebieszewo Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP (ZKA01_16_01) 17. Wolin Kościół pw. św. Mikołaja Biskupa (ZKA01_19_01) 18. Wolin Kościół pw. św. Stanisława BM (ZKA01_19_02) 19. Świerzno Kościół pw. Świętej Trójcy (ZKA01_20_01) 20. Świnoujście Kościół pw. Chrystusa Króla (ZSW01_01_01) 21. Świnoujście Kościół pw. bł. Michała Kozala (ZSW01_01_03) 22. Świnoujście Przytór Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (ZSW01_01_04) 23. Cerkwica Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (ZGY01_03_01) 24. Ciećmierz Kościół pw. Zwiastowania NMP (ZGY01_04_01) 25. Gosław Kościół pw. Chrystusa Króla (ZGY01_05_01) 26. Kłodkowo Kościół pw. Matki Bożej Królowej Świata (ZGY01_07_01) 27. Mrzeżyno Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła (ZGY01_08_01) 28. Roby Kościół pw. Niepokalanego Serca NMP (ZGY01_09_01) 29. Trzebusz Kościół pw. św. Józefa Oblubieńca NMP (ZGY01_11_01) 30. Kołobrzeg Kościół pw. św. Marcina (ZKL01_01_02) 31. Budzistowo Kościół pw. św. Jana Chrzciciela (ZKL01_02_01) 32. Dźwirzyno Kościół pw. Matki Bożej Uzdrowienia Chorych (ZKL01_05_01) 33. Podczele Kościół pw. Michała Archanioła (ZKL01_08_01) 34. Rusowo Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej (ZKL01_09_01) 35. Sarbia Kościół pw. św. Jana Chrzciciela (ZKL01_10_01) 36. Ustronie Morskie Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (ZKL01_11_01) 37. Biesiekierz Kościół pw. Chrystusa Króla (ZKO01_01_01) 38. Łekno Kościół pw. św. Jana Chrzciciela (ZKO01_07_01) 39. Osieki Kościół pw. św. Antoniego (ZKO01_08_01) 40. Parnowo Kościół pw. Najświętszej Rodziny (ZKO01_09_01) 41. Sianów Kościół pw. św. Stanisława Kostki (ZKO01_10_01) 42. Sucha Koszalińska Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (ZKO01_13_01) 43. Śmiechów Kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski (ZKO01_14_01) 44. Polanów Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (ZKO01_17_02) 45. Koszalin Kościół pw. św. Józefa Oblubieńca NMP (ZK01_01_02) 46. Koszalin Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (ZK01_01_03) 47. Koszalin Kościół pw. Świętego Ducha (ZK01_01_04) 48. Sławno Kościół pw. św. Antoniego (ZSL01_01_02) 49. Bukowo Morskie Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (ZSL01_02_01) 50. Cisowo Kościół pw. św. Stanisława Kostki (ZSL01_03_01) 51. Dąbki Kościół pw. Matki Bożej z Góry Karmel (ZSL01_05_01) 52. Dobiesław Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej (ZSL01_06_01) 53. Krupy Kościół pw. Matki Bożej Ostrobramskiej (ZSL01_08_01) 54. Pieszcz Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (ZSL01_10_01)

8 55. Sławsko Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła (ZSL01_11_01) 56. Stary Jarosław Kościół pw. podwyższenia Krzyża Świętego (ZSL01_13_01) Grupa 3 Obiekty o najmniejszym znaczeniu dla przebiegu Pomorskiej Drogi Świętego Jakuba na obszarze województwa zachodniopomorskiego. Najczęściej o znaczeniu lokalnym, powstałe w ciągu ostatnich lat. Posiadają niewielkie znaczenie dla ruchu pielgrzymkowego i często są słabo dostępne zarówno pod względem turystycznym, jak i komunikacyjnym. W ocenie bonitacyjnej uzyskały punkty w dwóch przedziałach: 3-5 i 6-7 pkt (mapa 4). Warto jednak zaznaczyć, ze niska liczba punktów nie zawsze wynika z niewielkiej wartości historycznej lub architektonicznej kościoła, lecz często jest wypadkową braku bazy turystycznej (w jakiejkolwiek postaci), niedostępności turystycznej lub zbyt dużym oddaleniem miejsca od utartych szlaków turystycznych i dróg. Część z obiektów grupy 3 jest niewielkimi kościołami filialnymi, otwieranymi najczęściej jedynie podczas odprawianej raz w tygodniu Mszy Świętej, które dodatkowo nie przedstawiają wartości historycznej (obiekty zlokalizowane w przebudowanych domach mieszkalnych lub powstało całkiem niedawno współczesne budowle). Do obiektów grupy 3 zaliczono: 1. Borzysławiec Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła (ZGL01_02_01) 2. Kliniska Wielkie Kościół pw. bł. Michała Kozala (ZGL01_03_01) 3. Komarowo Kościół pw. Przemienienia Pańskiego (ZGL01_04_01) 4. Rzystnowo Kościół pw. św. Stanisława Kostki (ZGL01_08_01) 5. Kamień Pomorski Kościół pw. Wniebowzięcia NMP (ZKA01_01_02) 6. Kamień Pomorski Kościół pw. św. Mikołaja (ZKA01_01_03) 7. Sibin Kościół pw. Chrystusa Króla (ZKA01_12_01) 8. Skoszewo Kościół pw. Matki Bożej Licheńskiej (ZKA01_13_01) 9. Wapnica Kościół pw. Miłosierdzia Bożego (ZKA01_15_01) 10. Bieczyno Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP (ZGY01_02_01) 11. Karnice Kościół pw. św. Stanisława Kostki (ZGY01_06_01) 12. Sadlno Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej (ZGY01_10_01) 13. Chomętowo Kościół pw. Świętej Rodziny (ZGY01_12_01) 14. Karcino Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (ZKL01_06_01) 15. Korzystno Kościół pw. Chrystusa Króla (ZKL01_07_01) 16. Dobrzyca Kościół pw. Świętej Trójcy (ZKO01_04_01) 17. Stare Bielice Kościół pw. św. Stanisława BM (ZKO01_12_01) 18. Wierzchomino Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła (ZKO01_15_01) 19. Staniewice Kościół pw. św. Michała Archanioła (ZSL01_12_01)

9 Ocena dostępności infrastruktury specjalistycznej dla osób niepełnosprawnych oraz turystów rowerowych i konnych. Zasadnicza ocena wszystkich zinwentaryzowanych obiektów sakralnych została dokonana na podstawie czterech wspomnianych już wyżej kategorii waloryzacyjnych. Dodatkowo, każdy z wymienionych obiektów został przeanalizowany pod kątem dostępności infrastruktury specjalistycznej dla turystów niepełnosprawnych oraz rowerowych i konnych. Jej obecność lub brak nie wpływała na ogólna ocenę znaczenia obiektu na projektowanej trasie, niemniej jednak w znacznym stopniu ułatwia wytyczenie szlaku pielgrzymiego dla tego typu podróżujących. Wyniki obserwacji przedstawione zostały na oddzielnych mapach (mapy: 5, 6 i 7). Dostępność kościołów dla osób niepełnosprawnych jest bardzo zróżnicowana (mapa 5). Profesjonalne i całkowicie przystosowane do przyjęcia tego typu turystów okazuje się być niewiele obiektów na projektowanej trasie. Są to z reguły duże kościoły katedralne lub główne świątynie w dużych miastach i miejscowościach turystycznych, a także większość współcześnie budowanych kościołów. W pozostałych istnieją prowizorycznie postawione podjazdy dla wózków inwalidzkich lub dodatkowe wejścia, np. przez zakrystię, otwierane jedynie w razie potrzeby. Za dostępny uważano również taki obiekt, w którym przy wejściu istnieje jedynie lekko zarysowany próg, możliwy do pokonania przez wózek z niewielką pomocą dodatkowych osób. Pozostała część kościołów, zwłaszcza starszych, posiada wejście w postaci kilku stopni, niemożliwych do pokonania przez osoby niepełnosprawne. Dla turystów i pielgrzymów rowerowych w kilkunastu miejscach funkcjonuje specjalistyczna infrastruktura, ułatwiająca podróżowanie na dwóch kółkach (mapa 6). Są to stojaki na rowery oraz miejsce na terenie przykościelnym (np. na terenie plebanii), gdzie pielgrzymi miga bez problemu zostawić rowery na noc. Generalnie przy każdym z analizowanych obiektów istnieją szerokie place mogące służyć jako miejsce postoju rowerów, jednak nie wszędzie obiekt dysponuje bezpiecznym zamknięciem. Większość gospodarzy kościołów (księży proboszczów) oferowało również możliwości przechowania rowerów pielgrzymom przybywającym do miejscowości na spoczynek nocny. Najtrudniej sytuacja wygląda z infrastrukturą turystyki konnej. Specjalistyczny sprzęt do oporządzenia konia oraz miejsce jego zostawienia na noc istnieje właściwie jedynie w stadninach. Na terenie przeprowadzonej inwentaryzacji funkcjonuje kilka tego typu obiektów a ich rozmieszczenie pokazuje mapa 7.