Marketing szeptany nie wystarczy. nie wystarczy

Transkrypt

1 Marketing szeptany nie wystarczy nie wystarczy Wiara, że klient sam przyjdzie do kancelarii, to oczekiwanie na cud. A te zdarzają się rzadko. Dziś, by utrzymać się na rynku, trzeba być obecnym w sieci

2 D2 ŚWIAT PRAWNIKÓW Opinie, wydarzenia, sylwetki GrzEch PiErworodNy Senat RP postanowił nie odrzucać nowelizacji prawa o zgromadzeniach. Stało się tak pomimo protestów 167 organizacji pozarządowych, negatywnej opinii Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE, NSZZ Solidarność czy oświadczenia sześciu legendarnych opozycjonistów z czasów PRL-u dr Adam Bodnar wiceprezes zarządu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz adiunkt w Zakładzie Praw Człowieka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 26 lipca 2012 r. senatorowie zdecydowali się na wprowadzenie poprawek do nowelizacji. W pewnym zakresie odpowiadały one na krytykę ustawy poczynioną ze strony organizacji pozarządowych i opozycji. Trudno nazwać je jedynie kosmetycznymi, gdyż dotyczyły istotnych kwestii w zakresie odpowiedzialności organizatorów zgromadzeń oraz trybu ich organizowania. Szerokie poparcie polityczne ze strony partii rządzącej dla poprawek senackich wskazuje, że zyskują one prawdopodobnie poparcie Sejmu i ustawa wejdzie w życie w tym kształcie. Komentowanie poprawionej ustawy sprawia wiele problemów. Najważniejszy to grzech pierworodny ustawa powstała w reakcji na wydarzenia 11 listopada 2011 r. Co więcej, w czasie debaty w Senacie Kancelaria Prezydenta nie ukrywała, że celem ustawy jest także zapobieżenie zamieszkom w czasie kolejnego Święta Niepodległości, a w konsekwencji ogłoszenie sukcesu politycznego. Nowelizacja prawa o zgromadzeniach nie stanowi remedium na to, co się stało 11 listopada 2011 r. Z obserwacji zgromadzeń odbywających się tego dnia dokonanych przez przedstawicieli Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka wynika, że głównym powodem zamieszek była agresja ze strony niektórych uczestników zgromadzeń, a także brak wystarczających sił policyjnych w rejonie placu Na Rozdrożu. Tymczasem projekt prezydencki nowelizacji głównego źródła problemu upatrywał wyłącznie w niemożności ograniczenia zgromadzeń odbywających się w tym samym czasie i w tym samym miejście. Z powyższych powodów komentowanie przyjętych poprawek jest o tyle niewdzięcznym zadaniem, że dla wielu osób i ekspertów (w tym piszącego te słowa) lepiej byłoby, gdyby ustawa w ogóle nie powstała, gdyż nie rozwiązuje żadnych istotnych problemów. Nie tylko stwarza nowe, ale także nie odpowiada na realne potrzeby życia społecznego, wiążące się z szybkością przepływu informacji we współczesnym społeczeństwie demokratycznym. Niemniej wygląda na to, że prawo w takim, a nie innym kształcie zostanie przyjęte. To stwarza pole do komentarzy już na tym etapie, szczególnie w kontekście zapowiadanego przez NSZZ Solidarność wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o kontrolę zgodności z konstytucją przyjętej nowelizacji prawa o zgromadzeniach. Sztandarowym przepisem nowelizacji jest umożliwienie organom gminy zakazania dwóch lub więcej demonstracji, jeśli odbywają się one w tym samym miejscu lub czasie lub też jeśli trasy przejścia się krzyżują. Nowelizacja wprowadza tutaj swoisty tryb negocjacyjny. Jeśli organizatorzy zgromadzenia zgłoszonego później nie zgodzą się na inne wyznaczone miejsce zgromadzenia lub trasę przejścia, to wtedy organ gminy może takiego zgromadzenia zakazać. Na pozór nowelizacja w tym kształcie może się wydawać interesująca, gdyż pozwala organom władzy na pewien margines swobody w pogodzeniu zwaśnionych interesów demonstrantów i kontrdemonstrantów. W praktyce administracyjnej jednak zmiana w tym kształcie może przynieść więcej szkody niż pożytku. Po pierwsze zasadą powinno być dążenie ze strony organów władz do pogodzenia ze sobą oraz odbycia w tym samym miejscu i czasie różnych demonstracji prezentujących różne poglądy. Istotą wolności organizowania pokojowych zgromadzeń jest prawo do kontrdemonstracji. Rolą organów władzy powinno być przede wszystkim właściwe oddzielenie takich demonstracji, tak aby nie dochodziło do przemocy, ale aby wzajemnie się widziały i słyszały. Niestety przyjęta nowelizacja nie wskazuje na podobne wolnościowe nastawienie jej twórców. Po drugie, nowelizacja promuje zgromadzenia zgłoszone jako pierwsze. Nietrudno sobie wyobrazić, że tego typu preferencje będą powodowały kłótnie o to, którzy z organizatorów byli faktycznie pierwsi, czy zgłoszenie pocztą elektroniczną lub faksem jest ważniejsze niż zgłoszenie osobiste w urzędzie miasta itp. Pierwszym takim testem będzie 12 października 2012 r., a więc 30 dni przed datą 11 listopada 2012 r., kiedy różne organizacje i osoby fizyczne najprawdopodobniej będą chciały zarezerwować miejsce zgromadzenia. Po trzecie, nowelizacja w tym zakresie wprowadza jednak dodatkowe uprawnienie dla organów władzy. Zamiast zatem poszerzać gwarancje wolności jednostki, dodatkowe uprawnienia przyznano na rzecz gwarancji bezpieczeństwa i porządku publicznego. Można sobie wyobrazić, że w niektórych miastach władze będą korzystały z tego uprawnienia rozsądnie. Już dotychczasowa praktyka nadużywania istniejących przepisów szczególnie w małych miastach wskazuje, że tego typu przepisy mogą stać się wygodnym narzędziem, aby w ogóle nie dopuszczać demonstrantów i kontrdemonstrantów do jakiegokolwiek kontaktu ze sobą. Zupełnie czarnym scenariuszem jest wizja, kiedy grupy sprzyjające lokalnym władzom będą rezerwować strategiczne miejsca i daty na zgromadzenia, a tym samym ograniczać wolność zgromadzeń lokalnej opozycji. Senat RP dokonał istotnych zmian w zakresie trybu organizacji zgromadzeń. Najważniejsza to skrócenie minimalnego terminu na zgłoszenie zgromadzeń z 6 dni do 3 dni roboczych. Wprawdzie dotychczas ten termin wynosił 3 dni (zwykłe), ale niestety w pracach sejmowych został wydłużony do 6 dni. Posłowie argumentowali to koniecznością wykonania wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Bączkowski i inni przeciwko Polsce (skarga nr 1543/06, wyrok z 3 maja 2007 r.). Problem w tym, że istota tego wyroku i standardów praw człowieka sprowadza się do stworzenia poprawnej procedury odwoławczej do sądu przed datą zgromadzenia. Natomiast nowelizacja stworzyła procedurę odwoławczą, ale tylko do wojewody. Nie rozwiązała zatem żadnego problemu, bo wojewoda jest organem administracji publicznej i nie może zapewnić niezależnego osądu kto ma rację w sporze o zakaz zgromadzenia obywatele czy organ gminy. Sądy administracyjne nie spełniają aktualnie tej roli, gdyż praktycznie niemożliwe jest, aby orzekały przed datą planowanego zgromadzenia. A po takiej dacie orzeczenie sądu ma znaczenie czysto symboliczne. Dobrze zatem, że Senat odstąpił od tych zmian Nowelizacja wywołała szeroką dyskusję na temat wolności organizowania pokojowych zgromadzeń. Na pewno pod względem zrozumienia problemów jesteśmy o wiele dalej niż kilka miesięcy temu i wrócił do 3 dni. Można oczywiście żałować, że są to 3 dni robocze (co jest jednak dłuższym terminem), ale nie jest to już chyba aż tak fundamentalna zmiana (a w pewnych sytuacjach, szczególnie w małych miastach, może być nawet korzystna). Jeżeli nowelizacja nie miałaby przynieść rozwiązania problemu ilustrowanego przez sprawę Bączkowski, to lepiej jej w ogóle nie przyjmować i zastanowić się nad zupełnie innym ukształtowaniem procedury odwoławczej. Problem czasu wydaje sie obecnie najpoważniejszym wyzwaniem, jeśli chodzi o organizowanie pokojowych zgromadzeń. Wolność ta może kwitnąć, jeśli obywatele w sposób nieskrępowany i spontaniczny wychodzą na ulice prezentować swoje poglądy, protestować, zabierać głos w ważnych sprawach, okazywać solidarność i współczucie. Nowelizacja nie uwzględnia niestety instytucji zgromadzeń spontanicznych. W czasie prac senackich nie przeszła także poprawka senatora Marka Borowskiego proponująca uregulowanie tej kwestii. Senatorzy przestraszyli się, że mogliby w ten sposób wyjść poza zakres nowelizacji. Obawa ta jednak była nadmierna, bo przecież zgromadzenia spontaniczne mają silny związek z kwestią procedur organizacji zgromadzeń i poprawki w tym zakresie dokonywane nawet na etapie prac senackich powinny być dopuszczalne, bo nie wypaczają treści ustawy, a wręcz dodatkowo realizują wartości konstytucyjne. W czasie debaty w Senacie przez wszystkie przypadki odmieniano takie pojęcia jak zgromadzenia spontaniczne czy tryb odwoławczy do sądu. Miejmy nadzieję, że od tego nie ma odwrotu i że już wkrótce powszechną aprobatę polityczną uzyska kolejna nowelizacja prawa o zgromadzenie wprowadzająca szybki tryb odwoławczy do sądu oraz instytucję zgromadzeń spontanicznych. W kolejnym numerze Prawnika ukaże się tekst komentujący zmiany wprowadzane przez nowelizację prawa o zgromadzeniach w zakresie odpowiedzialności organizatorów oraz uczestników zgromadzeń. krótko o wydarzeniach Trybunał broni sędziów Trybunał Konstytucyjny Serbii unieważnił ponad 120 decyzji tamtejszej Krajowej Rady Sądownictwa, mocą których 126 sędziów nie zostało ponownie nominowanych na swoje stanowiska. Serbskich sędziow popierało Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia. W ramach akcji MEDEL przekazało ono szczegółowe materiały dotyczące ich sytuacji m.in. ministrom sprawiedliwości i spraw zagranicznych oraz europarlametarzystom. Nowy patron honorowy ELSA Poland Działalność Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Prawa ELSA Poland została objęta patronatem honorowym pierwszego prezesa Sądu Najwyższego. Pierwszy prezes SN sędzia Stanisław Dąbrowski wspiera stowarzyszenie studentów prawa, od kiedy rozpoczął sprawowanie funkcji w październiku 2010 r. Dzięki temu organizowane przez nie wydarzenia miały uroczyste finały w siedzibie SN, a projekty otrzymywały liczne patronaty honorowe oraz wsparcie merytoryczne sędziów SN. 1 sierpnia rozpoczął też kadencję 2012/2013 nowy zarząd krajowy stowarzyszenia. Jego prezesem została Angelika Szufel. Kursy dla radców Więcej na org.pl Okręgowa Izba Radców Prawnych w Warszawie zaprasza do wzięcia udziału w nowym projekcie edukacyjnym, jakim są www. Więcej na szkolenia Legal English dla oirpwarszawa.pl radców prawnych. Zajęcia będą prowadzone w cyklu trzymiesięcznym przez okres dziewięciu miesięcy. Pierwszy trymestr rozpocznie się 1 października 2012 r., następne zaś odpowiednio, w styczniu 2013 r. i kwietniu 2013 r. Każdy z kolejnych trymestrów stanowić będzie odrębne szkolenie językowe. Cena kursu wynosi 590 zł netto za jeden trymestr. Mniej trudności w nabywaniu spadku Unia uprościła formalności prawne związane z testamentami i sprawami spadkowymi o charakterze międzynarodowym. 27 lipca br. zostało Więcej na www. ms.gov.pl opublikowane rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych i dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie utworzenia europejskiego poświadczenia spadkowego. Nowe prawo wprowadziło m.in. wspólne zasady, w oparciu o które ustalana będzie międzynarodowa właściwość sądów w sprawach spadkowych. Podstawowym łącznikiem dla ustalania jurysdykcji będzie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci. Nowości na półkach Można już kupić książkę Adama Makosza i Łukasza Sobiecha Jak unikać kar za przestępstwa podatkowe. Są w niej opisane najczęściej popełniane przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz sposoby ich uniknięcia. Pozycja jest adresowana do pracowników działów księgowości i biur rachunkowych. Pozycję można zamówić pod adresem: lub pod nr. tel , (22) lub wysyłając a na adres: bok@infor.pl. KS Prawnik powstaje we współpracy z Krajową Radą Sądownictwa Naczelną Radą Adwokacką Krajową Radą Komorniczą Krajową Izbą Doradców Podatkowych Krajową Radą Radców Prawnych

3 8 sierpnia 2012 nr 153 (3291) gazetaprawna.pl Sędzia Żyjący Nowi ludzie w kancelariach wyborami Oskarżając najgroźniejszego przestępcę czy orzekając w najbardziej kontrowersyjnej sprawie, nigdy nie przykuwał tak uwagi mediów, polityków i społeczeństwa, jak ogłaszając komunikaty Państwowej Komisji Wyborczej. Sędzia Stefan Jan Jaworski znów znalazł się w centrum uwagi i bynajmniej nie za sprawą wyborów andrzej KurKiewicz Do grona doradców kancelarii Röhrenschef dołączył adwokat Andrzej Kurkiewicz, który przez ponad 12 lat był głównym specjalistą i ekspertem ds. legislacji w Kancelarii Sejmu. Kurkiewicz był zaangażowany w tworzenie projektów kilkuset ustaw, m.in. w latach uczestniczył w pracach zespołu opracowującego projekty ustaw dostosowujących polskie przepisy do prawa Unii Europejskiej. Jest też autorem wielu opinii dla marszałka Sejmu i komisji sejmowych. Prawnik ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, a także odbył studia podyplomowe w Instytucie Państwa i Prawa Polskiej Akademii Nauk oraz na Uniwersytecie Grenoble II i Uniwersytecie Europejskim we Florencji. Andrzej Kurkiewicz jest członkiem Izby Adwokackiej w Warszawie, Polskiego Towarzystwa Legislacji oraz International Association of Legislation. Piotr Szymaniak piotr.szymaniak@infor.pl Wszystko za sprawą zniesienia obowiązku meldunkowego. Okazuje się, że zapowiadana od lat zmiana, które wreszcie usunie z polskiego porządku prawnego ten relikt zamierzchłych czasów, wprowadzi też sporo zamieszania. Państwowa Komisja Wyborcza właśnie przypomniała, że wraz ze zniesieniem obowiązku meldunkowego potrzebne będą zmiany i uzupełnienia w przepisach kodeksu wyborczego. W sytuacji gdy nie będzie urzędowego wykazu mieszkańców gminy, konieczne jest wprowadzenie zasady, że wpisanie do rejestru wyborców następuje na wniosek wyborcy postuluje komisja. Dowodzi też, że by możliwa była wymiana informacji pomiędzy gminami o wpisaniu wyborcy do rejestru oraz o pozbawieniu prawa wybierania, konieczne jest utworzenie centralnego rejestru wyborców prowadzonego przez PKW. Sędzia Stefan Jaworski, który przewodniczy PKW od 2010 roku, a jej członkiem jest od 1995 roku, zaznacza, że wypowiadając się na temat koniecznej nowelizacji, pełni wyłącznie funkcję primus inter pares, bo propozycje zmian tworzone były kolegialnie. Jak sam przyznaje, praca w PKW nie ma nic wspólnego z prawniczą emeryturą. Nie ma praktycznie tygodnia, by w kraju nie odbywały się jakieś referendum lub wybory uzupełniające. Do tego dochodzi rozpatrywanie skarg, wyjaśnienie przepisów, a także sprawowanie kontroli finansowania wyborów, a także partii politycznych, których obecnie jest ponad 80. Równolegle do działania w PKW od 1993 do 2001 roku zasiadał w Trybunale Konstytucyjnym. W tym czasie trybunał budował zręby państwa prawnego. Każde orzeczenie i wykładnia miały ogromne znaczenie. Wczytywano się wnikliwie w ich treść, bo na tej podstawie tworzono nowe prawo, w tym konstytucję. Nawet w drobnych z pozoru sprawach podejmowaliśmy istotne kwestie z punktu widzenia praw obywatelskich, zasady określoności praw czy niedziałania prawa wstecz stwierdza sędzia Jaworski. Jak pamiętają go współpracownicy? Wyjątkowo uczciwy i lojalny wobec kolegów, a przy tym bardzo rodzinny mówi prof. Błażej Wierzbowski, sędzia TK w tamtym okresie. O sędzim najwięcej mówią wydawane przezeń wyroki, a jego się same bronią. Teraz, kiedy już żaden z nas nie zasiada w TK, to kontakt mamy luźny, choć serdeczny. Niestety obaj jesteśmy w takim wieku, że najczęściej się spotykamy na pogrzebach kolegów. Tym bardziej warto podkreślić jego niedawne osiągnięcie, jakim jest obrona pracy doktorskiej na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, gdzie prowadzi również zajęcia. W tym wieku to się bardzo rzadko zdarza dodaje. Studia doktoranckie w Instytucie Problematyki Przestępczości skończyłem w 1980 roku, ale pracy doktorskiej nie dokończyłem, dlatego postanowiłem doprowadzić tę sprawę do końca. wyjaśnia sędzia Jaworski. Ogromna w tym zasługa mojego promotora, prof. Feliksa Prusaka, który mnie bardzo mocno mobilizował i w końcu wyegzekwował ode mnie napisanie pracy pod tytułem Czynności operacyjno-rozpoznawcze służb policyjnych i specjalnych. Wcześniej sędzia Jaworski był prokuratorem, którym został od razu po ukończeniu studiów prawniczych na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1969 roku. Został nim trochę z konieczności, ponieważ nie dostał się na wymarzoną aplikacją sądową. Pochodziłem z rodziny plebejskiej, moi rodzice nie mieli nawet wyższego wykształcenia. Niestety bez żadnych koneksji rodzinnych wśród sędziów nie miałem szans wspomina Jaworski. Najpierw pracował jako asesor i podprokurator w Prokuraturze Powiatowej w Bytowie, następnie w prokuraturach wojewódzkich w Koszalinie i Słupsku. W 1990 roku został prokuratorem wojewódzkim w Zamościu, skąd powołano go do pracy w Ministerstwie Sprawiedliwości. Zanim został sędzią TK, po drodze zdążył jeszcze szefować warszawskiej prokuraturze oraz pełnić funkcję naczelnika lubelskiej prokuratury apelacyjnej W praktyce okazało się, że mojemu charakterowi najbardziej odpowiada praca w PKW. Jest dynamiczna i wymaga podejmowania natychmiastowych decyzji przyznaje Jaworski. Natomiast najbardziej przeżywałem okres, w którym kierowałem warszawską prokuraturą. Nadzorowałem wówczas m.in. sprawy dotyczące PRL-owskich zbrodni oraz afer FOZZ. Wszystkie te sprawy nie dawały mi spać mówi, który w 2001 roku został odznaczony przez Aleksandra Kwaśniewskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. FOT. PIOTR NOWAK/FOTORZePA/FORUM Sławomir Paruch Kancelaria Raczkowski i Wspólnicy rozpoczęła współpracę z radcą prawnym Sławomirem Paruchem. Sławomir Paruch obejmie w kancelarii funkcję senior counsel. Mecenas specjalizuje się w restrukturyzacji przedsiębiorstw i zwolnieniach pracowników, w tym zwolnieniach grupowych. Podczas swojej blisko 15-letniej praktyki w kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak, gdzie pełnił funkcję partnera kierującego departamentem prawa pracy, zdobył wszechstronne doświadczenie transakcyjne, obejmujące przejście zakładów pracy. Sławomir Paruch dysponuje bogatym doświadczeniem w sprawach sądowych dot. mobbingu, dyskryminacji oraz nadgodzin. Jest ekspertem w zakresie zasad wynagradzania i premiowania pracowników. Sławomir Paruch jest członkiem European Employment Lawyers Association, International Bar Association i Stowarzyszenia Prawa Pracy. aleksandra GorzKiewicz Nowym wspólnikiem w JWP Adwokaci i Radcowie Prawni jest adwokat Aleksandra Gorzkiewicz, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Z Kancelarią JWP Rzecznicy Patentowi jest związana od ponad pięciu lat. W swojej codziennej praktyce zawodowej zajmuje się głównie prowadzeniem postępowań sądowych w zakresie naruszeń praw własności przemysłowej, w szczególności patentów, prawa autorskiego, a także popełnienia czynów nieuczciwej konkurencji. Poza tym jej specjalnością jest przygotowywanie opinii prawnych oraz projektów umów z zakresu prawa własności przemysłowej. Aleksandra Gorzkiewicz prowadzi pro publico bono szkolenia z ochrony własności intelektualnej w ramach programu Fundacji JWP Masz pomysł? Masz patent. Masz zysk!. KS

4 D4 Opinie Marketing w kancelariach Prawnicy muszą Pokoch Internet i media są najlepszym sprzymierzeńcem ów w czasach kryzysu. Czasopisma, serwisy społecznościowe i blogi pomagają kancelariom prawnym nawiązać i utrzymać relację z klientem. Ignorowanie marketingu i nowych technologii to błąd ewa ivanova ewa.ivanova@infor.pl Które kancelarie utrzymają wzrosty i rozwiną swe usługi? Które przetrwają, a które w ogóle znikną? Dowiemy się już niebawem. Bo kryzys nie omija także rynku usług prawnych. Jedni tną wydatki i koszty, drudzy wręcz przeciwnie inwestują w PR, pozycjonowanie witryn i wizerunek w sieci. Czas pokaże, kto ma rację. Jedno jest pewne. Staroświeckie podejście, że najlepszą reklamą jest zadowolony klient, zaczyna przegrywać w starciu z rzeczywistością. PR-owcy mówią wprost: Wiara, że klient przyjdzie sam do kancelarii, staje się powoli wiarą w cud. Nawet do najbardziej konserwatywnych ów dociera prawda o tym, że jak czegoś nie ma w mediach i internecie, to nie ma tego w ogóle. Internetowy elementarz Czy bez inwestycji we własny wizerunek w sieci kancelarie mają szanse przetrwać na obecnym trudnym rynku? pytamy ekspertów. Mają, ale będą ledwo wiązać koniec z końcem. Od nowej rzeczywistości nie ma już odwrotu, albo idziemy do przodu, albo zostajemy już nawet nie w tym samym miejscu, ale zupełnie w tyle uważa Dorota Hołubiec, partner w Smart Communication Group. Przekonuje, że tu działa prosta logika, co roku aplikacje opuszczają tysiące nowych, świetnie wyedukowanych ów. Konkurencja jest coraz ostrzejsza. Dziś nie wystarczy być dobrym iem, bo takich jest mnóstwo. Dziś trzeba się czymś wyróżniać. Strona WWW to elementarz, dlatego radzę raczej skupić się na jej designie i funkcjonalności. Odwiedzający musi szybko znaleźć na niej to czego szuka, dowiadując się jednocześnie czegoś o nas uważa Hołubiec. Własne strony ma wiele kancelarii. Nie wszystkie jednak w pełni wykorzystują ich możliwości. Chodzi o to, że klienci nie lubią stron zbyt enigmatycznych, szablonych lub przeładowanych treścią. Nie rozumiem, dlaczego niektórzy prawnicy wciąż tak bardzo chronią dostępu do siebie. Klient powinien w prosty sposób móc od razu skontaktować się z iem. Mieć podany jego adres , telefon komórkowy, poznać jego dotychczasowe doświadczenie. Jeśli strona skieruje go tylko do formularza kontaktowego, pójdzie tam, gdzie nie będzie miał trudności z przebiciem się przez niepotrzebne bariery ostrzega Dorota Hołubiec. Dodatkowymi uzupełnieniami witryn internetowych są blogi i portale społecznościowe (LinkedIn, Goldenline, Twitter, Facebook, YouTube). Niestety niewielu potrafi właściwie korzystać z tych możliwości. Nie wystarczy tam być, trzeba mieć pomysł na to, jak tam zaistnieć. Nie chcemy przecież dotrzeć do wszystkich ale do tych, którzy naszych usług faktycznie potrzebują twierdzą eksperci. Serce do blogowania Specjalistyczne blogi mają kancelarie, chociażby Domański Zakrzewski Palinka czy Wierzbowski Eversheds. Wielkie sukcesy w sieci odnoszą blogi zakładane przez ów pasjonatów. Marketing prawniczy to obecnie przede wszystkim e-marketing prawniczy. Większość naszych klientów posługuje się internetem, ceni czas, pocztę sprawdza używając smartfona. Blogi sprawiają że kontakt z klientami jest łatwiejszy, nawiązuje się pewna relacja na linii klient tłumaczy Katarzyna Przyborowska, radca prawny z Kancelarii LEGE ARTIS. Prowadzi blogi TemidaJestKobieta.pl i MedycznePrawo.pl Przyznaje, że spora grupa klientów do jej kancelarii dociera poprzez właśnie przez blogi, albo z polecenia innych osób, które czytają blogi. Kiedy dwa lata temu rozpoczynała swą przygodę z blogowaniem, prawniczych blogów było niewiele. Dzisiaj każda większa kancelaria stara się prowadzić blog, bo tak wypada. Ale nie każdy będzie świetnym blogerem, bo prowadzenie bloga, to nie to samo co pisanie opinii prawnej. Do tego trzeba mieć pomysł na bloga i tzw. lekkie pióro. Długie, skomplikowane posty się nie sprawdzą uważa Przyborowska. Jej zdaniem czytelnicy chyba nie lubią blogów anonimowych. A takie są blogi dużych kancelarii, pisane przez grupę przynajmniej kilku ów. PR-owcy poszukiwani Prawo przestaje być wiedzą tajemną. Wielu klientów błyskawicznie znajduje odpowiedzi na swe pytania w wyszukiwarkach internetowych. Do wiedzy dostępnej dotychczas dla nielicznych, klient dociera dziś w kilka minut i to bez kosztów. Te negatywne dla kancelarii trendy będą się pogłębiać. Wiele z istniejących od lat kancelarii zniknie z rynku. Już dzisiaj część z nich odczuwa zahamowanie wzrostu, a nawet spadek przychodów uważa prof. Ryszard Sowiński, doradca kancelarii i twórca bloga NowoczesnaKancelaria.pl. Dlatego jego zdaniem właśnie teraz przyszedł czas na inwestycje w marketing, lecz nie w marketing pojmowany prymitywnie i mylnie utożsamiany z promocją i technikami sprzedażowymi. Przychodzi czas na marketing rozumiany jako sztuka odkrywania i zaspokajania potrzeb. Potrzeb klientów. PR to inwestycja długofalowa. Pojedyncze zrywy są jedynie zbędnym kosztem dodaje Dorota Hołubiec. Według niej nie trzeba mieć dużego budżetu, ale na pewno trzeba mieć chęci. MATERIAłY PRASOWE W dzisiejszej rzeczywistości, gdy rokrocznie na rynek wchodzi kilka tysięcy młodych adeptów sztuki prawniczej, marketing usług prawnych stał się czymś nieuniknionym. Bez odpowiedniego wsparcia ze strony PR i marketingu kancelarie nie mają szans dotrzeć do klientów, którzy coraz częściej w poszukiwaniu pomocy prawnej posługują się internetem. Jednak nie zawsze tak było. Gdy w 1997 roku nasza kancelaria rozpoczynała swoją działalność, nie było potrzeby posiadania strony internetowej. Jednakże zmiany zarówno w sferze gospodarczej, jak i w cyberprzestrzeni wymusiły swojego rodzaju rewolucję również w PR-owych i marketingowych działaniach kancelarii. Z uwagi na sztywne w zakresie reklamy zasady etyki zawodowej adwokatów działania marketingowe kancelarii są niezmiernie wyważone i ograniczają się w przeważającej mierze do prezentowania profesjonalnej strony internetowej oraz artykułów eksperckich w czasopismach prawniczych. Stoję na stanowisku, że profesjonalna strona internetowa nie tylko pomaga znaleźć nowych klientów, lecz także potęguje zaufanie u dotychczasowych. Ostatnio dokonaliśmy odświeżenia naszej strony WWW poprzez m.in. wstawienie formularza do kontaktu. Dużym zdziwieniem było dla nas, iż potencjalni klienci zaczęli zwracać się do kancelarii w ten sposób. Ponadto dzięki interaktywnej stronie klienci pozostają na bieżąco z informacjami dotyczącymi aktualności w kancelarii. Jednakże jako człowiek wychowany na słowie zapisanym na kartach książek, których według mnie internet przynajmniej w chwili obecnej nie jest w stanie zastąpić, uważam, że najskuteczniejszą metodą budowania strategii marketingowej są artykuły i komentarze eksperckie w gazetach. Pozwalają one przede wszystkim zaprezentować sylwetkę danego a oraz jego pogląd na prezentowane zagadnienie. To według mnie pozostaje na dłużej w pamięci potencjalnych klientów kancelarii borykających się z podobnym problemem prawnym jak temat zaprezentowany w publikacji. Klient, który wie, że jego bez wahania prezentuje swój pogląd w mediach, szybciej obdarzy go zaufaniem. Z drugiej strony sceptycznie odnoszę się do kwestii związanej z online marketingiem, czyli serwisów społecznościowych, takich jak Facebook, Twitter, GoldenLine czy blogi. Uważam, że usługi prawnicze powinny pozostać usługami indywidualnymi, w których każdy klient jest ważny i wyjątkowy. Facebook bardziej kojarzy się z serwisem dla nastolatków niż z poważną kancelarią prawną. Jeżeli chcę dokonać transakcji na kilka milionów złotych, to przecież nie będę szukać a na tego typu stronie. Wydatki na marketing trudno nazwać inwestycją, gdyż nie istnieją narzędzia pozwalające zmierzyć efektywność tego typu działań w usługach profesjonalnych. Marketing nie jest sprzedażą, a jedynie środkiem, który stymuluje sprzedaż. Dlatego inwestując w marketing, zdajemy sobie sprawę, że jest to długotrwała inwestycja, która jest niezbędna do utrzymania wysokiej pozycji na coraz trudniejszym rynku. MATERIAłY PRASOWE O Paweł SowiSło adwokat, Kancelaria adwokatów i Radców Prawnych P.J. Sowisło & Topolewski Sp.k GabRiela MoRawSKa- -STanecKa adwokat i partner w Kancelarii adwokatów i Radców Prawnych GMS Gabrieli Morawskiej-Staneckiej i Marka Stańko w Katowicach becny kryzys powoduje, że wszystkie znane i sprawdzone strategie marketingowe na nic się zdają. Oczywiście, twierdzi się, że kryzys omija Polskę szerokim łukiem, ale w rzeczywistości tak nie jest. Mogą się o tym przekonać prawnicy, którzy prowadzili obsługę rawną zagranicznych inwestorów. W pierwszej dekadzie XXI w. w Polsce obserwować można było boom, szczególnie w branży nieruchomości. Duża liczba tych inwestorów pochodziła m. in. z Hiszpanii. Obecnie wskutek kryzysu właśnie w tym kraju inwestorzy wycofali się z rynku polskiego, co odbiło się również na sferze usług prawnych. Jak przetrwać ten kryzys, którego ponoć nie ma, ale skutki którego odczuwamy wszyscy? Dla kancelarii prawnych jest to bardzo trudne wyzwanie. Z jednej strony instynkt podpowiada ograniczanie kosztów, czego efekty obserwujemy na rynku i czego wszyscy doświadczamy. Jeszcze przed 5 laty miałam problem ze znalezieniem i zatrudnieniem aplikanta, dziś aplikanci proszą o pracę za minimalną pensję ba, nawet za kwotę zwrotu kosztów przejazdu do pracy. Paradoksalnie skutki szerokiego otwarcia zawodów prawniczych (zbyt szerokiego w moim odczuciu) dotknęło właśnie beneficjentów tego otwarcia. Cóż bowiem znaczy możliwość łatwego dostępu do aplikacji, gdy nie jest się w stanie odbyć praktyki u profesjonalisty, gdy z rozrzewnieniem wspominamy układ: mistrz uczeń zawodu? Żadna aplikacja (której jakość wciąż pozostawia wiele do życzenia) nie ukształtuje adwokata czy radcy tak jak rzetelna praktyka w kancelarii, pod nadzorem profesjonalisty. Ograniczanie kosztów działalności to również kij, który ma dwa końce. Jeżeli zbytnio zamkniemy się w ramach kancelarii, zwolnimy personel, aby tylko przetrwać, może się okazać, że nie będziemy mogli pozyskać niektórych zleceń. Dlatego na pytanie: co obecnie robić i jak złagodzić skutki kryzysu, nie potrafię odpowiedzieć. Świadomość prawna naszego społeczeństwa jest niska i nawet wśród przedsiębiorców pierwszym wydatkiem do ograniczenia w ciężkich czasach jest wydatek na obsługę prawną. Oczywiście konsekwencje takich decyzji mogą być bardzo dotkliwe, ale one nastąpią dopiero w przyszłości, a liczy się tu i teraz. Sądzę, że ważną rolę w pozyskiwaniu klientów odgrywa, i będzie nadal odgrywał, internet. Dlatego kancelarie nie powinny zaniedbywać tego aspektu promocji działalności. Błędem jest twierdzenie, że nie potrzebujemy internetu dla pozyskania klientów tak do dziś uważają notariusze, którzy zupełnie nie nadążają za zmianami. Niestety obawiam się, że za kilka lat media elektroniczne będą głównym źródłem pozyskiwania wiedzy o kancelarii i zakresie jej usług. Mówię niestety, gdyż dla osób z mojego pokolenia, które w trakcie aplikacji pisały uzasadnienia ręcznie, a z sądów pamiętają maszyny do pisania (i to nie te elektryczne), przestawienie się na pracę w sieci jest niezwykle trudne. Gdy obserwuję moich aplikantów, czasami wydaje mi się, że największym kataklizmem byłoby, gdyby na jakiś czas wyłączono internet lub prąd. Staramy się więc uaktualniać stronę internetową i dbać o ten aspekt promocji, szczególnie w sytuacji, gdy zasady etyki nakładają na nas pewnego rodzaju ograniczenia. Chociaż w ostatnim czasie nasze władze korporacyjne zauważyły pozytywne strony dobrze i etycznie pojętej reklamy i promocji. Tak w ogóle uważam, że rola samorządu w tej dziedzinie jest nie do przecenienia. Można za pośrednictwem mediów elektronicznych, łatwo i szybko dostępnych, prowadzić reklamę i promocję naszych zawodów, ze zwróceniem szczególnej uwagi na cechy, które odróżniają nas od doradców prawnych czy osób bez żadnej aplikacji. Taka wiedza winna być podana społeczeństwu właśnie przez władze samorządowe. Internet powinien być wykorzystany w celu promocji zawodów: adwokata i radcy prawnego, jedynych zawodów w zakresie pomocy prawnej, które są uregulowane ustawowo, co stwarza dla naszych klientów gwarancję bezpieczeństwa i profesjonalizmu. Naprawdę mało ważne są dzisiaj spory, czy radca winien mieć prawo do sprawowania obrony w sprawach karnych jeżeli radca prawny rzeczywiście jest zafascynowany prawem karnym, może w łatwy sposób przejść do adwokatury. Takie spory zamiast jednoczyć, dzielą nasze środowiska. Problem leży zupełnie gdzie indziej jest

5 8 sierpnia 2012 nr 153 (3291) gazetaprawna.pl ać sieć. wyboru nie ma materiały prasowe wojciech GÓrski nim odpowiedź na pytanie, jak wskazać potencjalnemu klientowi różnicę między radcą prawnym i adwokatem a iem bez żadnych kwalifikacji. Na tym powinny skupić się nasze samorządy. ancelarie prawne, które w obliczu aktywnych działań konkurencji na rynku K nie zdecydują się na działania public relations oraz marketing, nie mogą oczekiwać osiągnięcia spektakularnych sukcesów. Wszystkie liczące się kancelarie w Polsce już od dawna mają w swoich strukturach organizacyjnych działy public relations, marketingu czy zespoły pracowników odpowiedzialnych za business development. Tak też jest i w naszym przypadku. Na początku działalności zdecydowaliśmy się na współpracę z agencją public relations, ale ostatecznie zatrudnienie na etacie konsultanta ds. PR i marketingu okazało się lepszym rozwiązaniem. Regularna obecność w mediach daje wymierne korzyści konsekwentnie wzmacniamy wizerunek kancelarii jako zespołu w wybranych przez nas branżach i pośród dziennikarzy, którzy chętnie wracają do nas prośbą o kolejne komentarze prawne. Ponadto nasza aktywność medialna cieszy grupę stałych klientów, którzy czytają i oglądają nasze wypowiedzi. Wykorzystujemy praktycznie wszystkie narzędzia public relations, choć zakaz reklamowania się i poufność informacji w odniesieniu do prowadzonych transakcji prawnych ogranicza nam pełny zakres informowania o działalności naszej kancelarii i uniemożliwia prezentację ciekawych projektów realizowanych przez nasz zespół. Poza współpracą z mediami staramy się kilka razy w roku brać udział jako eksperci prawni w konferencjach dla biznesu. W naszej ocenie jest to dobry sposób na budowanie pozycji eksperta prawnego w grupie firm z branż, pokrywających się z naszymi specjalizacjami. W budowaniu wizerunku kancelarii warto zainteresować się możliwościami, jakie dają internet oraz popularne portale społecznościowe. Profesjonalna strona internetowa kancelarii jest koniecznością, pewnego rodzaju oknem na świat, przez które również budujemy wizerunek firmy i pozyskujemy nowe kontakty. Dlatego też, aby w pełni wykorzystać możliwości tego medium, zdecydowaliśmy się na projekt nowej strony internetowej. Zasoby internetu są też świetną platformą wymiany informacji, prowadzenia wielu często bezpłatnych form komunikacji z potencjalnymi klientami. Obserwujemy także zainteresowanie portalami społecznościowymi dla biznesu. Do tej pory nie korzystaliśmy z usług doradztwa trenerów biznesu czy sesji coachingowych. Wynika to przede wszystkim z tego, że jesteśmy grupą doświadczonych ekspertów prawnych, z bogatą praktyką w międzynarodowym środowisku biznesowym. Doradztwo prawne dla tak wymagających klientów, stale weryfikuje nasz profesjonalizm i kompetencje biznesowe. M ewa DoN-sieMioN partner w Kancelarii Prawnej chajec, Don-siemion & żyto Maciej BoBrowicz prezes Krajowej rady radców Prawnych oże tak bym założył blog? takie pytanie zadał mi ktoś ze znajomych radców prawnych. A co chcesz osiągnąć? zapytałem. Zapadło milczenie. W,,Alicji w Krainie Czarów Alicja doszedłszy na skrzyżowanie dróg spotkała kota. Którą droga mam pójść? zapytała dziewczynka. A dokąd chcesz dojść? zapytał kot. Nie wiem odpowiedziała dziewczynka. W takim razie wszystko jedno, którą droga pójdziesz brzmiała odpowiedz. Hm. Właśnie. Moja odpowiedź na pytanie brzmiała więc,,a co chcesz osiągnąć? Problem polega na tym, że pytający wie z grubsza co chce osiągnąć. A to z grubsza zamyka się zazwyczaj w stwierdzeniu: No, chcę mieć coraz więcej klientów. Ale tzw. media społecznościowe, to tylko narzędzia. Internet to potężny sposób komunikowania pokazuje na to chociażby jego ostatnie zastosowanie w kampanii wyborczej prezydenta Baracka Obamy, jak i użycie tego medium w procesie zmian politycznych w krajach arabskich. Ale to tylko narzędzia! Zasadnicze pytania, które powinny zadać sobie osoby zamierzające z nich skorzystać, powinny brzmieć: Co konkretnie chcę osiągnąć? Jak chcę to osiągnąć? Kim są moi klienci? Jaki jest rynek, na którym funkcjonuję? Co jest moją przewagą konkurencyjną? Jak komunikuję się z rynkiem? Jak więc dziś powinny funkcjonować kancelarie prawnicze? Przy czym dziś ma podwójne znaczenie po pierwsze dziś, czyli w dobie nowoczesnej technologii, po drugie dziś, czyli w czasie kryzysu ogarniającego Europę. I dlatego do pytań znajdujących się wyżej, trzeba dodać jeszcze jedno: jak przetrwać? I to pytanie w dobie kryzysu jest najważniejsze. I może właśnie w tym momencie warto zadać pytanie najważniejsze: Co jest najważniejsze dla osiągnięcia sukcesu wśród profesjonalnych ów? Wiedza? Doświadczenie? Tytuł naukowy? Marka kancelarii? Cena? Jakość usługi? A może jak chce Richard Suskind, autor książki,,koniec świata ów, zastosowanie technologii IT przez ów? A może tak dziś modna i aktualna strategia funkcjonowania w internecie i tzw. mediach społecznościowych? Nic z tych rzeczy! Żaden z wymienionych wyżej elementów nie jest najważniejszy dla profesjonalistów ów. Nie znajduje się też TO na blogach ani materiałach informujących o działalności kancelarii. Sprzedajemy usługi niematerialne, a więc to coś, co jest niewidzialne, a skoro tak, to sprzedajemy siebie! Nasi klienci kupują nas! Kupują po prostu nasze zdolności rozwiązywania ich problemów. Jak to się ma do największych trendów XXI wieku, czyli technologii informacyjnych i specjalizacji? Internet już od lat 80. ubiegłego wieku zmienia świat. Daje niewyobrażalny wcześniej dostęp do informacji i szybkość w jej zdobywaniu i komunikowaniu się miedzy ludźmi. Ogrom informacji wymusił konieczność specjalizacji. W tym świecie żyją i pracują prawnicy: jedni z powodzeniem się w nim odnaleźli, z kolei drudzy podeszli do niego z rezerwą. Technologie zmieniły tylko sposób komunikowania między ludźmi. W usługach niematerialnych decydujący jest tzw. czynnik ludzki! Powszechnie znany jest element psychologiczny w procesie sprzedaży: nie kupujemy towarów czy usług od ludzi, których nie lubimy. To wskazuje na pierwszy czynnik decydujący psychologiczny. Jaki jest ten drugi? Skoro wiedza profesjonalistów ich nie wyróżnia, co jest tym wyróżnikiem? Otóż druga część składa się z dwóch części wiedzy decydującej o kompetencjach a i umiejętności miękkich (soft skills), czyli sposobu komunikowania się, rozwiązywania problemów, zarządzania sprawą, time management oraz umiejętności negocjowania. Bo, jak pisze Harry Beckwith autor książki,,sprzedać niewidzialne, usługa to obsługa. W każdej usłudze najważniejszym elementem jest człowiek w usługach prawnych będzie to. Jego sukces zależy od tego, czy i jak potrafi zbudować swoje relacje ze swoim klientem. Internet, blog i media społecznościowe to zatem tylko narzędzia. materiały prasowe J Małgorzata KrzyżowsKa adwokat, Kancelaria adwokacka M. Krzyżowska a z internetu nie mam żadnych klientów mówi znajomy adwokat do znajomej po fachu. No cóż, trzeba przyznać, że kolega wykazuje się nie lada cierpliwością, skoro od dobrych kilku lat adres jego kancelarii pojawia się na pierwszej stronie wyszukiwarki pod hasłem adwokat (tu właściwe miasto). Bezbłędnie obrazuje to sytuację wśród adwokatów. Skoro za każdym rogiem otwiera się nowa kancelaria, a co roku pojawia się w Polsce kilka tysięcy nowych ów, stajemy się coraz większymi konkurentami na wspólnym podwórku. Rodzi się zatem pytanie nie tylko, jak zaistnieć i pozyskać klienta, ale przede wszystkim, które sposoby dotarcia do niego są najskuteczniejsze i najtańsze. Nie jest to już kwestia strony internetowej, skoro wyszukując w sieci adwokata w Katowicach, pojawia się 276 tys. wyników, w Poznaniu 1 mln 710 tys., a w Warszawie aż 4 mln 440 tys. Samo posiadanie strony może i jest miłe, jeśli chce się ją pokazać rodzinie, ale nie jest wystarczające do pozyskania klienta. Walka o bycie zauważonym jest kosztowna od kilkuset złotych do kilkunastu tysięcy miesięcznie. Politycy forsujący hasło otwarcia zawodów prawniczych chyba nie wspominali nic na ten temat. Dla młodej, potrzebującej wsparcia kancelarii jest to zazwyczaj koszt nie do pokonania. Wiele zależy też od firmy, która się nami zaopiekuje. Pod hasłem pozycjonowanie stron pojawia się około 12 milionów wyników wspaniale, mamy z czego wybierać. Ogromny wybór ofert i większość prawie identyczna! Trudno zarzucić zmowę, ale trzeba przyznać, że jesteśmy dla tych firm wymarzonym kąskiem. Zamawiamy projekty umów o pozycjonowanie w kilku firmach. Przebrnięcie przez dwie strony umowy zajmuje pół godziny (kto im to pisał?!). Zamykamy szybciutko i przechodzimy do następnej. Jako że w sprawie własnej nie czyta się całych umów, szukamy zagadnień zasadniczych: ile i jak długo. Ile trudno powiedzieć, zależy kiedy i gdzie strona się pojawi, po jakim czasie. Żadnych gwarancji oczywiście wiemy, co to umowa starannego działania... Jak długo? Dwanaście do czternastu miesięcy bez możliwości wcześniejszego wypowiedzenia. Zastrzeżenie: efekty pozycjonowania pojawią się dopiero po około 2 3 miesiącach. Po właściwie przeprowadzonych negocjacjach (zalecane wcześniejsze przeszkolenie, bo są nieugięci) udaje się uzyskać możliwość wcześniejszego wypowiedzenia oraz niższych kosztów. Teraz inwestujemy i czekamy... Czy koszty się zwracają? Zależy. Zapotrzebowanie na rodzaj usług, profil klienta docelowego, okres urlopowy, ceny świadczonych usług, renoma kancelarii, kolor strony, ładne zdjęcie to wszystko się liczy. Najważniejsza pozostaje jednak jakość świadczonych usług. Klienci, którzy do nas trafiają przez stronę internetową, to na ogół ludzie poszukujący, przeważnie sceptycznie nastawieni do usług adwokackich. Albo z nich nie korzystają, a od znajomego usłyszeli, że adwokat czegoś nie dopilnował, albo już zdążyli osobiście się rozczarować. Klienta należy dopieścić, zaopiekować się nim i skutecznie mu pomóc. Dlatego warto zacząć nie tylko od budowania strony internetowej, ale przede wszystkim od własnej krytycznej samooceny. Warto nieustannie doszkalać się nie tylko w dziedzinach prawa, lecz także w zakresie sprzedaży, zarządzania, negocjacji, motywowania pracowników, budowania zespołu profesjonalnej obsługi prawnej w każdym aspekcie. Bo ulicę dalej jest inny adwokat, z którym klient umówił się na spotkanie na 15, a kawałek dalej radca prawny wyjaśni wszystko o 16. Z samych konsultacji nie pokryjemy ani kosztów budowy strony, ani pozycjonowania, ani agencji prowadzącej nas po meandrach rynku. Nieważne, jak dużo pieniędzy wydamy na promocję, ważniejsze, jaki poziom usług oferujemy. Chodzi o to, by działać, inwestować w siebie i pracowników, ale pod warunkiem że autopromocja nie stanie materiały prasowe się celem ważniejszym od jakości świadczonych usług prawnych. W pewnym momencie stwierdzimy, że jesteśmy w stanie konkurować z innymi w dobrym stylu i przy mądrze rozplanowanym budżecie. M rafał DęBowsKi adwokat, członek Nra i przewodniczący Komisji Komunikacji społecznej przy Nra amy świadomość, że musimy iść z duchem czasu, ale musimy też pamiętać, że wykonując zawód zaufania publicznego powinniśmy kierować się nieco innymi zasadami niż pozostałe grupy zawodowe. Zdecydowanie niedozwolone jest rozdawanie ulotek przed sądem, narzucanie swoich usług czy też uzyskiwanie zleceń za pomocą pośrednika. Szczegółowy katalog działań, które zostały wyłączone z działań promocyjnych, a które są dozwolone zawiera kodeks etyki adwokackiej. Panuje przekonanie, że najlepszą promocją adwokata jest dobrze wykonana usługa i zadowolony klient. To marketing szeptany. Zadowolony klient poleci bowiem usługi danego adwokata swoim znajomym. To główne źródło pozyskiwania nowych klientów i nowych spraw. Czasy się jednak zmieniają, zmieniają się warunki zewnętrzne. Np. część potencjalnych klientów, w szczególności podmioty gospodarujące środkami publicznymi, korzysta z usług ów wyłonionych w ramach przetargu na usługi prawne. Przystąpienie do przetargu i udzielanie informacji wymaganej takim postępowaniem w celu uzyskania zlecenia w oczywisty sposób wiąże się z zabiegami o charakterze promocyjnym. Oferent musi bowiem przekonać komisję przetargową do swojej oferty. To także element dozwolonej promocji kancelarii adwokackich. Coraz chętniej wykorzystywanym kanałem przekazywania informacji o działalności zawodowej adwokatów jest internet. Za jego pośrednictwem coraz częściej dochodzi nawet do świadczenia usług adwokackich. Coraz więcej kancelarii otwiera swoje strony internetowe. Kancelarie pojawiają się też w serwisach społecznościowych. Kwestią wzbudzającą dyskusję w środowisku adwokackim jest jednak sposób wykorzystania internetu. Rodzi się pytanie, czy np. dozwolone jest pozycjonowanie stron internetowych kancelarii. Jedni uważają, że jest to forma reklamy, bo pozycjonowanie polega na odpłatnym zabieganiu o jak najwyższe ulokowanie strony w wyszukiwarkach. Z drugiej strony pojawiają się głosy, że nawet wysoko ulokowana strona nie gwarantuje, iż ktoś ją w ogóle obejrzy. Inne tego typu usługi (np. AdWords w Google) to już raczej reklama, choć mam mieszane uczucia, jak ocenić działania kolegów, którzy wystawiają swoje usługi na sprzedaż np. na Allegro. Ostatnio z interpretacji Ministerstwa Finansów dowiedzieliśmy się, że swoistym rodzajem promocji praktyki adwokackiej może być działalność pro bono. Jeśli adwokat niesie pomoc prawną nieodpłatnie osobom ubogim, a następnie wykorzysta informacje o takim działaniu do promowania swojej działalności, to nie poniesie konsekwencji podatkowych. Ta raczej zdumiewająca wykładnia prawa podatkowego może wymusić specyficzny nurt działań promocyjnych, jakiego wielu z nas wolałoby uniknąć. Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o inicjatywie NRA. Chodzi o podjęcie scentralizowanych działań informacyjnych, mających na celu podwyższenie świadomości Polaków co do możliwości skorzystania z pomocy ów profesjonalistów. Stare przysłowie: lepiej zapobiegać, niż leczyć sprawdza się także w przypadku problemów prawnych. Lepiej więc skorzystać z pomocy adwokata np. przy zawieraniu umowy, niż wtedy, gdy dojdzie do sporu na tle jej postanowień. Sukcesem będzie uświadomienie społeczeństwu, że najwyższej jakości pomoc adwokata można uzyskać za cenę porównywalną do wynagrodzeń osób nieposiadających uprawnień zawodowych.

6 D6 ŚWiat PRaWNiKÓW Komentarze, opinie dziecko nie ryba... Polskie prawo rodzinne nie nadąża za zmianami, a w konsekwencji za oczekiwaniami społecznymi. W podejściu do rodziny i prawa rodzinnego widać brak konsekwencji zarówno ze strony prawodawcy, jak i organów władzy. Najwyższy czas to zmienić fot. JaCeK WaJSZCZaK/RePoRTeR Z jednej strony w Polsce funkcjonuje wiele instytucji, które mają pomagać rodzinie i znajdującym się w niej dzieciom, zaś z drugiej obserwujemy liczne przeszkody utrudniające jej funkcjonowanie, a nawet działania deprecjonujące podstawy jej istnienia i pracy. Prawo rodzinne nie definiuje nawet takich pojęć, jak rodzina, dobro rodziny czy dobro dziecka. Nie są skodyfikowane zasady prawa rodzinnego. Procedura nie jest dostosowana do wymogów prawa materialnego. Pojawiają się też niebezpieczne pomysły, aby np. opisywać relacje rodzinne językiem właściwym dla prawa cywilnego, handlowego a więc językiem transakcji. Powołanie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Rodzinnego przy Rzeczniku Praw Dziecka jest wynikiem czteroletnich analiz, w tym prawie dwuletnich narad z sędziami rodzinnymi z 42 okręgów sądowych. analizie poddano prawo rodzinne z punktu widzenia zabezpieczenia interesów dziecka i rodziny. okazało się, że w tej mierze mamy ciągle dużo do zrobienia w procedurach sądowych, które praktycznie rzecz biorąc nie przewidują środków i metod na rozładowanie konfliktów i napięć w rodzinie. Mediacja, z którą łączono tak wielkie nadzieje, okazała się w praktyce instytucją o wymiarze symbolicznym. Sądowe postępowanie umiejscawia sędziów w roli arbitra systemowo rzecz biorąc niezaangażowanego w udzieleniu rodzinie pomocy w przezwyciężeniu kryzysów, dysfunkcji i konfliktów. W efekcie mamy do czynienia z przedłużającymi się postępowaniami sądowymi, mnożeniem tych postępowań, nikłą skutecznością orzeczeń opiekuńczych, szczególnie w sprawach o kontakty. To są, można powiedzieć, odwieczne bolączki sądownictwa opiekuńczego, które nie ustają pod rządami gruntownie znowelizowanego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przeciwnie, z działalności rzecznika praw dziecka wynika, że liczba skarg i interwencji rzecznika ogółem wzrasta w ostatnich latach w sposób lawinowy. Dla ilustracji zjawiska warto zauważyć, że w 2008 roku rzecznik praw dziecka podjął spraw, w roku , w , a Rok Marek Michalak rzecznik praw dziecka W ciągu ostatnich 20 lat nastąpiły poważne zmiany społeczne, które dotknęły również system wartości, relacji rodzinnych i majątkowych, w tym relacji między rodzicami i dziećmi oraz między samymi małżonkami lub partnerami. Mimo to od wielu lat dla Polaków rodzina to jedna z najbardziej cenionych wartości 2012 przyniósł już interwencji rzecznika. Nie jest to wynik radykalnego pogorszenia sytuacji dzieci. Bardziej przychylałbym się do tezy, że po wzmocnieniu przez parlament instytucji rzecznika poprzez nadanie uprawnień kontrolnych i procesowych wzrosła skuteczność jego działań, a co za tym idzie zaufanie społeczne i wiara w pomoc w rozwiązaniu określonego problemu dziecka. Rzecznik praw dziecka jest niezależnym konstytucyjnym organem kontroli państwa, który stoi na straży praw nieletnich Polaków. Wynikające z tego kompetencje kontrolne można ujmować na dwóch wzajemnie się uzupełniających płaszczyznach. Kontrola może być następcza lub uprzednia. Jak podniesiono powyżej, kontrole następcze wskazują na systemowy problem związany ze stosowaniem prawa rodzinnego, które jest uzależnione od schematycznego sądowego trybu postępowania z dominującą rolą sędziego rodzinnego jako arbitra, ze szkodą dla mediacji, koncyliacji, terapii, wsparcia rodziny, współpracy sądu ze wszystkimi organami i instytucjami, które działają na rzecz rodziny. Cechą kontroli następczych jest to, że nie likwidują one pierwotnego, systemowego źródła podejmowanych interwencji, które łączy ten sam mianownik, a mianowicie zagrożone dobro dziecka w przedłużających się postępowaniach sądowych, nacechowanych silnym ładunkiem emocji i konfliktu rodziców. Podejmowane interwencje uprzednie prowadzą do niepodważalnego wniosku, że jak długo istnieje konflikt pomiędzy rodzicami, tak długo nie ma mowy o trwałym i akceptowanym przez rodziców rozstrzygnięciu. Z tego też powodu niezbędne są czynności kontrolne o charakterze uprzednim, stricte prewencyjnym, aby zapobiegać zagrożeniom w przyszłości. W ten sposób można liczyć na odwrócenie niepokojącej tendencji lawinowego wzrostu skarg i interwencji, które z istoty rzeczy są podejmowane w sytuacji co najmniej ryzyka naruszenia tego dobra w indywidualnej sprawie. Chodzi więc w podjętej inicjatywie kodyfikacyjnej o inicjowanie działań wyprzedzających. Wynikająca stąd potrzeba zmiany sądowej procedury cywilnej wiąże się z potrzebą oddzielenia prawa rodzinnego od prawa cywilnego. Pozwoliłoby to rozwiązać te problemy, o których wyżej wspomniałem. Można wskazać wiele szczegółowych obszarów wymagających pilnej interwencji legislacyjnej. Należy zwrócić uwagę na sytuację dziecka w procesach rozwodowych; uwzględniania jego zdania w sprawach dotyczących zarówno jego osoby, jak i jego relacji z innymi osobami, czy też jego majątku; zmian proceduralnych, które pozwolą na pełne podmiotowe traktowanie dziecka w procesach; zagadnienia związane z jego reprezentacją; ułatwienia na drodze do adopcji dziecka. Jako pilną należy potraktować potrzebę zapewnienia dzieciom opieki w przypadku wyjazdów ich rodziców w poszukiwaniu pracy. Poważną krytykę budzi opieszałość w likwidacji tzw. domów dziecka. Należy zauważyć, że niektóre państwa płacą duże odszkodowania swoim obywatelom za krzywdę, jaką było umieszczanie ich w domach dziecka lub innych instytucjonalnych formach opieki w okresie, kiedy byli oni dziećmi. Tymczasem w Polsce liczba dzieci umieszczanych tylko w domach dziecka niezmiennie od lat oscyluje wokół 20 tys. Pilną potrzebą legislacyjną jest reforma postępowania w sprawach nieletnich. Standardy ochrony praw dziecka w tym postępowaniu pozostawiają wiele do życzenia i są niższe niż dla dorosłych. Za jedną z najważniejszych spraw należy uznać wręcz konieczność wzmocnienia sądownictwa rodzinnego i uczynienie wymiaru sprawiedliwości bardziej przyjaznym wobec dzieci i rodziny. Należy zauważyć, że w Polsce niemal w każdym sądzie rejonowym istnieją wydziały rodzinne i nieletnich (sądy rodzinne). Rozpatrują one do 30 proc. ogółu spraw wpływających do sądów. Natomiast w sądach okręgowych liczba spraw rodzinnych znacząco przekracza 60 proc. wszystkich rozpoznawanych przez nie spraw (w niektórych przypadkach jest to ponad 80 proc. spraw), a mimo to wydziały rodzinne są powołane jedynie w 11 spośród 44 tych sądów. W sądach apelacyjnych takich wydzia-

7 8 sierpnia 2012 nr 153 (3291) gazetaprawna.pl Ponowny wpis na listę musi być poprzedzony egzaminem łów w ogóle nie ma. Tymczasem w ostatnich latach doszło do próby likwidacji wydziałów rodzinnych, zakończonej obniżeniem rangi aktu prawnego, na podstawie którego mogą one istnieć i stwarzającym zagrożenie łatwości ich likwidacji. Koniecznie należy odwrócić tę tendencję i podnieść rangę i prestiż tych sądów oraz pozycję sędziego rodzinnego, przynajmniej do rangi primus inter pares w środowisku sędziowskim. Należy zwrócić też uwagę na nauczanie prawa rodzinnego na poziomie akademickim. Przedmiot ten powinien być traktowany ze względu na wysokie oczekiwania społeczne w stosunku do przyszłych ów oraz na skutki, jakie niesie praktyczne stosowanie przepisów prawa rodzinnego jako jeden z priorytetowych. W celu zrealizowania tego postulatu należałoby utworzyć na wydziałach prawa we wszystkich uczelniach w kraju odrębne katedry prawa rodzinnego. Polska jest uznawana na świecie za ojczyznę praw dziecka. To zaszczytne miano zobowiązuje do podejmowania odważnych i pionierskich przedsięwzięć. Byliśmy świadkami wielkiej debaty na temat separacji prawa rodzinnego od cywilnego. Problem tkwi jednak w tym, że dyskusja przesądzająca o prawie rodzinnym, jako części prawa cywilnego, odbyła się dokładnie pół wieku temu w latach 60. ubiegłego stulecia. Sam upływ czasu sprawia, że warto wrócić ponownie do tego tematu. Dzisiejsze pojmowanie rodziny i praw dziecka jest diametralnie różne od tego sprzed półwiecza i dlatego sprawa ta stała się obecnie dużo bardziej pilna niż była wówczas. Wystarczy wskazać na Konwencję o prawach dziecka, by spostrzec, że w stosunkach rodzinnych mamy do czynienia z samodzielnym podmiotem. Powiedzenie dzisiaj, że dzieci i ryby nie mają głosu jest zupełnie nie na miejscu, zdezaktualizowało się pod wpływem międzynarodowego prawodawstwa. Z dzisiejszej perspektywy upodmiotowienia dziecka w rodzinnych relacjach widać, jak wiele korzyści z tego wynika i jak warto podążać dalej w tym kierunku i usuwać wszelkie bariery stojace na drodze tego długofalowego procesu. Jedną z takich barier jest tradycyjne ujmowanie prawa rodzinnego jako cząstki prawa cywilnego. To swoisty kaganiec rozwojowy prawa rodzinnego, czego wymiernym przykładem jest brak skodyfikowanych zasad tego prawa, które jak żadne inne jest oparte na aksjologii. Nawet zasada dobra dziecka nie jest podniesiona do rangi naczelnej zasady prawa rodzinnego. Wynika to właśnie ze wspomnianych ograniczeń, gdyż skoro prawo rodzinne jest częścią prawa cywilnego, to kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera autonomicznej części ogólnej. Zamiast więc naczelnych skodyfikowanych zasad prawa rodzinnego mamy skodyfikowane zasady prawa cywilnego w prawie rodzinnym. Problem jednak w tym, że takie zasady, jak autonomia woli stron stosunku prawnego, ekwiwalentność świadczeń, równość stron, wykonalność orzeczeń, adekwatność związku przyczynowego, to siatka pojęć w gruncie rzeczy obca prawu rodzinnemu, które ze swej istoty każdy problem ujmuje z perspektywy dobra dziecka. Można powiedzieć, że wszystkie fundamentalne zasady prawa cywilnego pozostają w cieniu dobra dziecka. Znamienne dla oceny obowiązującego prawa rodzinnego jest to, że nie znajdziemy w nim elementarza psychologii, mówiącej że podstawowymi potrzebami dziecka są: miłość, akceptacja i bezpieczeństwo. Czy wprowadzenie choćby tych pojęć do prawa rodzinnego w sposób pełniejszy niż dotychczas nie definiowałoby pojęcia dobra dziecka, właściwego wykonywania władzy rodzicielskiej? Oceniając system prawa w ogóle można stwierdzić, że dla jego równowagi niezbędne jest wyodrębnienie prawa rodzinnego, którego zadaniem jest realizowanie funkcji ochronnej w stosunku do rodziny i dziecka, podniesionej do rangi równorzędnej z funkcją represyjną prawa karnego i funkcją odszkodowawczą prawa cywilnego. Upoważnia do tego konstytucyjna zasada szczególnej ochrony rodziny, która z różnych powodów znajduje się w kryzysie. Takiej ochrony nie może zapewnić prawo, które nie ma swojego autonomicznego miejsca w systemie prawa. Najnowsze pomysły Ministerstwa Sprawiedliwości nie zachwycają adwokatów. Krytykują oni nie tylko propozycję rozszerzenia kompetencji radców, ale też warunki powrotu do zawodu osób, które utraciły prawo do jego wykonywania Zgodnie z projektem nowelizacji ustawy o adwokaturze, adwokat, wobec którego orzeczono karę pozbawienia prawa wykonywania zawodu, będzie mógł się ubiegać o ponowny wpis na listę dopiero po 10 latach od uprawomocnienia się decyzji sądu dyscyplinarnego. To dobra zmiana? Jako adwokat muszę wierzyć w człowieka i w to, że jest w stanie się zmienić na lepsze. Każdy ma prawo do błędu i każdy ma prawo do rehabilitacji. Niemniej w pomyśle tym widzę wiele wątpliwości. Zastrzeżenia budzi wąski katalog przesłanek, który warunkuje możliwość uzyskania ponownego wpisu na listę. Jest on uzależniony od ustalenia, czy osoba ubiegająca się o powrót do zawodu jest nieskazitelnego charakteru, czy swoim dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata. Projekt niestety nie zakłada weryfikacji wiedzy merytorycznej i praktycznej niezbędnej do wykonywania zawodu. 10 lat to cała epoka i to w każdej dziedzinie życia, nie tylko prawniczej nowe przepisy, zmiany techniczne, administracyjne. Wystarczy sobie przypomnieć, jak świat wyglądał w 2002 roku. Przecież nawet adwokat czynnie wykonujący zawód musi przez cały czas doskonalić się zawodowo, a co dopiero osoba, która z zawodem nie miała do czynienia przez dekadę. Zresztą w wielu przypadkach sprawdza się, czy osoba, która miała przerwę w codziennej praktyce, nadal potrafi się odnaleźć w tej konkretnej dziedzinie. Choćby kierowca, któremu odebrano prawo jazdy. By je odzyskać, musi ponownie zdać egzamin. W przypadku nauczyciela, który miał kilkuletnią przerwę w prowadzeniu zajęć, też istnieje obowiązek ponownego sprawdzenia jego przygotowania do zawodu. Dlatego proponujemy, aby ponowny wpis na listę uzależniony był od obowiązku zdania egzaminu adwokackiego, oczywiście już bez konieczności odbywania aplikacji. Czy kara 10 lat nie jest za długa? Z adwokatury nie wydala się z błahych powodów. Jeśli adwokat został skreślony z listy dyscyplinarnie, bądź z mocy wyroku sądowego utracił prawa publiczne lub prawa wykonywania zawodu, to znaczy, że nie była to błaha sprawa. Nie można być zbyt pobłażliwym dla osób, które poważnie naruszyły etykę czy wręcz złamały prawo. Po takim czasie trudno jest wrócić do zawodu Owszem, ale każdy musi ponieść konsekwencję za swoje czyny, przy czym każdemu też trzeba dać drugą szansę. Osoba ubiegająca się o ponowny wpis na listę będzie musiała wykazać, że jest nieskazitelnego charakteru i swoim dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu. Czy ten warunek może spełnić osoba, która ma orzeczenie sądu dyscyplinarnego? To jest pytanie do twórców projektu i należałoby to doprecyzować. Logika nakazywałaby brać pod uwagę zachowanie z okresu ostatnich dziesięciu lat. Sądy dyscyplinarne często orzekają karę pozbawienia praw wykonywania zawodu? To są naprawdę pojedyncze przypadki. W latach Wyższy Sąd Dyscyplinarny tylko pięć razy orzekł karę skreślenia z listy adwokatów. Z jakich powodów? To są bardzo zawiłe procedury. Zazwyczaj nakłada się na to kilka przewinień. Sąd bierze pod uwagę, czy adwokat miał już wcześniej problemy dyscyplinarne. Jak mocne są dowody na nieetyczne działanie takiej osoby. Nie mamy w sądownictwie dyscyplinarnym kanonu, że za jedno przewinienie jest kara pieniężna, a za inne wydalenie z zawodu. Większość adwokatów narzeka na zbyt niskie stawki tzw. urzędówek... ANDRZej ZWARA prezes Naczelnej Rady Adwokackiej Jest to rzeczywiście duży problem w środowisku. Dotyka on głównie adwokatów z małych miejscowości, których praktyka skupia się wyłącznie na sprawach z urzędu. Stawki adwokackie nie były podnoszone od wielu lat. A opłaty za niektóre czynności są zatrważająco niskie i zupełnie nieadekwatne do czasu i pracy, jaką adwokat włożył w prowadzenie sprawy. Mało tego, w ostatnim roku nawet zmniejszono stawki za niektóre czynności. Rozmawialiśmy wielokrotnie na ten temat z ministrem sprawiedliwości. Jednak przy obecnej polityce rządowej cięć budżetowych Jarosław Gowin nie pozostawił wątpliwości, że nie mamy co liczyć na podwyżki. Dlatego Naczelna Rada Adwokacka stara się pomóc adwokatom w inny sposób. Postanowiliśmy ożywić rynek i prowadzić kampanię społeczną adresowaną do Polaków. Naszym celem jest zwrócenie im uwagi, dlaczego warto korzystać z pomocy adwokata i co najważniejsze, że taka pomoc nie jest tak droga, jak się powszechnie uważa. Nadal też promujemy ideę ubezpieczeń ochrony prawnej. Chcemy, aby adwokaci otworzyli się na działalność mediacyjną, która w Polsce dopiero kiełkuje, a tkwi w niej ogromny potencjał. Musimy iść z duchem czasu i szukać nowych rozwiązań, nie możemy oglądać się wyłącznie na łaskę państwa. Dlaczego NRA krytykuje pomysł poszerzenia kompetencji radców prawnych o sprawy karne? Siłą naszych samorządów jest ich różnorodność. Głównym powodem powstania samorządu radców prawnych było skoncentrowanie się tej grupy ów na obsłudze przedsiębiorców. W ostatnich latach granice te coraz bardziej się zacierają, radcowie i adwokaci wykonują prawie te same czynności. Nie jestem zwolennikiem monopolu. Myślę, że na polskim rynku prawniczym jest miejsce na dwa bratnie samorządy, które jednak są odrębne, a ich członkowie wykonują podobne, choć nie te same czynności. Nadal nie wytłumaczył pan, dlaczego radcom nie należy zwiększać kompetencji. Nasz niepokój budzi głównie to, że radca prawny może być zatrudniony na etacie w przedsiębiorstwie lub administracji publicznej. Zatem nie jest w pełni niezależny. Nie mówię, że taki konflikt interesów będzie powszechny, ale mogą zdarzać się patologiczne sytuacje, w których radca prawny zatrudniony na przykład w urzędzie skarbowym, po godzinach będzie prowadził kancelarię i podejmie się obrony osoby będącej w sporze z jego pracodawcą. Doskonale wszyscy wiemy, że życie pisze zaskakujące scenariusze. Jeśli już w teorii zakładamy takie wątpliwe etycznie sytuacje, to musimy dokonać wszelkich starań, aby tego typu zdarzenia były niedopuszczalne nawet w teorii. Nie zgadzam się również z argumentacją Krajowej Rady Radców Prawnych, że przyznanie radcom możliwości reprezentowania obywateli w sprawach karnych umożliwi lepszy dostęp do wymiaru sprawiedliwości. Według mnie jest to argument wprowadzający w błąd. Po pierwsze problem w dostępie do wymiaru sprawiedliwości nie tkwi w tym, że jest mało adwokatów na rynku. To jest kwestia polskiej mentalności. Polacy nie korzystają z pomocy prawnej, bo nie czują takiej potrzeby. Wiadomo jesteśmy społeczeństwem, które zna się na wszystkim. Proszę mi wierzyć, przed kancelarią karnisty nie ustawia się kolejka potrzebujących. Dostęp do a nie ulegnie wielkiemu rozszerzeniu także z tego powodu, że sami radcowie nie są powszechnie zainteresowani prowadzeniem spraw karnych. Tylko bardzo wąskiej grupie zależy na specjalizacji w tej dziedzinie prawa. Od początku powtarzamy też, że nie ma problemu z wpisaniem się na listę adwokatów. Jeśli radca chce prowadzić sprawy karne, w każdej chwili może wpisać się na naszą listę. Nasze statystyki pokazują jednak, że to nie jest powszechna praktyka. W tym roku na razie wpisało się na listę adwokacką tylko 13 radców. Paulina Bąk

8 D8 POLEMIKA Informatyzacja sądownictwa TEMIDA MUSI ZMIENIĆ OBLICZE Oponenci informatyzowania wymiaru sprawiedliwości twierdzą, że proces ten należy zwolnić lub nawet zatrzymać. Dlaczego? Otóż niektóre środowiska prawnicze mają trudności w przystosowaniu się do zmian PROF. DR HAB. JACEK GOŁACZYŃSKI podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości W Prawniku z 18 lipca 2012 r. ukazał się materiał Zmiany tak, ale nie w galopującym tempie. Nie zabrakło w nim opinii krytykujących zarówno sam projekt, jak i intensywny sposób jego realizacji. Tymczasem mam wrażanie, że przeciwnicy zmian nie akceptują wprowadzanych rozwiązań, gdyż obawiają się, że nie będą w stanie znaleźć się w nowej, zinformatyzowanej rzeczywistości. Czy to jest wystarczający powód, by Temida XXI wieku nadal pracowała za pomocą przestarzałych metod? NIE. Nie zgadzam się też na spowolnienie tempa zmian, bo ono jest odpowiednie nowe rozwiązania są wprowadzane systematycznie, a nie z dnia na dzień. Oczywiście nie obywa się bez przeszkód, jednak one pojawiają się zawsze. Najbardziej niepokoi mnie sposób postrzegania innowacji przez niektórych ów sprzeciw dla samego sprzeciwu, wręcz bezmyślna niechęć do wszystkiego, co proponuje ministerstwo. Tymczasem resort nie chce nikomu zrobić kuku, lecz dąży wyłącznie do tego, by polski wymiar sprawiedliwości w końcu przestał przypominać skansen. Niestety realizowanie pierwszego dużego projektu informatycznego obejmującego sądy w całym kraju, a więc wprowadzanie e-protokołu, wywoływało już pewne opory pracowników administracyjnych i samych sędziów. W efekcie nagrywania rozpraw nie wprowadzono od razu we wszystkich sądach cywilnych, lecz zaczęto od pilotażu we Wrocławiu, a następnie sukcesywnie przez kilka miesięcy wdrażano je w sądach apelacyjnych i okręgowych. Proces wprowadzania e-protokołu trwa od 2011 roku i w dalszym ciągu się nie zakończył. Jego wdrożenie nastąpi zatem stopniowo również w sądach rejonowych i zostanie rozbite na okres dwóch kolejnych lat. Czy jest jeszcze potrzeba spowalniania zmian? Moim zdaniem nie. Oczywiście e-protokół wymusza na wszystkich uczestnikach procesu nauczenie się nowego sposobu pracy nad aktami, teraz już nie w całości papierowymi. W celu złagodzenia niedogodności przystosowania się do nowego sposobu protokołowania przewidziano jednak pisemny protokół skrócony, który będzie zawierał szereg istotnych informacji o sprawie. W wyniku zaś pierwszych doświadczeń z pracy nad e-protokołem w opracowywanych obecnie założeniach kolejnych zmian k.p.c. przewiduje się możliwość wprowadzania do pisemnego protokołu skróconego większej ilości informacji, np. z zeznań świadków. Nie można też zapominać o transkrypcji, która, na żądanie przewodniczącego składu może zostać sporządzona i włączona do akt sprawy. Kolejnym krokiem zmierzającym w kierunku przyspieszenia postępowania sądowego jest nagrywanie rozpraw w sprawach o wykroczenia. Oczywiście generuje to koszty, jednak wprowadzenie tego sposobu protokołowania wymaga przede wszystkim zakupu sprzętu i oprogramowania oraz przeszkolenia pracowników. Uważam, że nie są to pieniądze wyrzucone w błoto. Jak zauważył w Prawniku z 12 lipca mecenas Andrzej Michałowski, e-protokół pozwoli na rzeczywiste odzwierciedlenie przebiegu jawnego posiedzenia. Nie ma wątpliwości co do tego, że to właśnie postulat przejrzystości procesu cywilnego i pewnej formy kontroli społecznej nad wymiarem sprawiedliwości był obok przyspieszenia postępowania cywilnego głównym motywem wprowadzenia tego instrumentu do naszej praktyki sądowej. Kolejną zmianą dotyczącą aspektów informatyzacji sądownictwa jest uruchomienie portali informacyjnych, na których będą umieszczane postanowienia sądu, wyroki, uzasadnienia, a także e-protokoły umożliwiające stronom i pełnomocnikom nieodpłatne ich ściągnięcie i zapoznanie się z dokumentami online, i co najistotniejsze bez potrzeby udania się do sądu. To rozwiązanie już działa w Sądzie Okręgowym we Wrocławiu i podległych mu sądach rejonowych z bardzo dobrym skutkiem. Sceptykom mogę tylko powiedzieć, że zainteresowanie tymi portalami jest olbrzymie. W Ministerstwie Sprawiedliwości specjalnie powołana grupa robocza przygotowuje także projekt nowelizacji k.p.c. w zakresie Choć wiele środowisk sygnalizuje potrzebę jeszcze większego przyspieszenia informatyzacji i dostępu online do usług wymiaru sprawiedliwości, to medialnie lepiej słyszalne są głosy oponentów utworzenie i uruchomienia tzw. elektronicznego biura podawczego, w ramach którego wszelkie pisma procesowe nie tylko będą mogły być wnoszone w postaci elektronicznej, ale także w tej postaci doręczane ze skutkami prawnymi. Trudno sobie wyobrazić umożliwienie składania pism poprzez zwykły bez uruchomienia specjalnego portalu dostępowego umożliwiającego identyfikację składającego, zmiany przepisów dotyczących archiwizowania dokumentów czy też rozwiązania problemu doręczania w postaci papierowej pism złożonych w postaci elektronicznej uczestnikom postępowania, którzy wybrali tradycyjny sposób komunikowania się. O tym, że informatyzacja w sądach jest potrzebna, świadczy także olbrzymie zainteresowanie portalem umożliwiającym pozyskiwanie online odpisów z KRS. Co więcej, odkąd uruchomiono przeglądarkę umożliwiającą zapoznanie się z księgą wieczystą, zewsząd pojawiają się głosy, aby umożliwić pozyskiwanie w postaci elektronicznej także odpisu z NKW, co zresztą jest już przygotowywane. Nie zgadzam się także ze stwierdzeniami, że zmiany nie są konsultowane z środowiskiem prawniczym. Od kilku lat w Warszawie odbywają się konferencje pod patronatem ministra sprawiedliwości. Zawsze organizowana jest także debata z przedstawicielami środowisk prawniczych nt. oczekiwanych kierunków informatyzacji sądownictwa. W okresie ostatnich trzech miesięcy środowisko prawnicze mogło też zapoznać się z wszelkimi planami resortu podczas otwartej dla wszystkich konferencji pt. Informatyzacja postępowań sądowych. Specjalne spotkania zorganizowano dla Naczelnej Rady Adwokackiej, Krajowej Rady Radców Prawnych oraz niektórych okręgowych rad adwokackich i okręgowych izb radców prawnych. Powstała też stała grupa konsultacyjna (w jej skład wchodzą prezesi KRK i KRN, wiceprezes NRA i KRRP, przedstawiciele resortu i eksperci), w której są konsultowane zagadnienia dotyczące informatyzacji odnoszące się do korporacji. W okresie od września do października przy wsparciu ekspertów współpracujących z resortem zostanie zorganizowanych kilkanaście szkoleń z e-protokołu dla okręgowych rad radców prawnych. We wrześniu odbędzie się spotkanie, na którym gruntownie przedyskutujemy reformę elektronicznego postępowania upominawczego i stworzymy wstępne założenia dla nowego systemu, który lepiej zrealizuje oczekiwania użytkowników. Wypowiedzą się zatem nie tylko sędziowie i referendarze z e-sądu, lecz także adwokaci, radcowie prawni i powodowie masowo korzystający z tego rozwiązania. Natomiast w październiku planujemy konferencję, podczas której omówimy pierwsze doświadczenia z publikacji orzeczeń sądów powszechnych w internecie. Chcemy się także wsłuchać w opinie naukowców zajmujących się dostępem do informacji publicznej i ochroną danych osobowych, a także poznać opinie sędziów z sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego, którzy od dawna publikują swoje orzeczenia w sieci. Robimy to wszystko, gdyż zdajemy sobie sprawę, że informatyzacja to nie jest tylko proces wyposażenia sądów w odpowiednią infrastrukturę techniczną, lecz także stałe zabiegi w popularyzowaniu tych rozwiązań, szkoleniu oraz wsłuchiwanie się w opinie przedstawiane przez środowiska prawnicze, które powinny być beneficjentami tego procesu. Mam nadzieję, że wraz z upływem czasu głosy przeciwników informatyzacji wreszcie umilkną. UWAGA! REWOLUCYJNE ZMIANY W PRAWIE AUTOPROMOCJA Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem stan prawny na maj 2012 r. omówienie niemal 150 najnowszych zmian ujednolicony tekst ustawy i wyjaśnienia eksperta nowe przepisy dotyczące procesu w sądzie cywilnym konsekwencje prawne zmian dla przedsiębiorców Stron: 432 Cena: 169 zł, dla prenumeratorów DGP: 159 zł Kodeks cywilny z komentarzem stan prawny na kwiecień 2012 r. wzory umów (np. o dzieło, sprzedaży, najmu, przewozu, pożyczki itd.) porady, jak bez pomocy a sporządzić proste umowy praktyczne wskazówki, np. kiedy warto zawrzeć umowę na roboty budowlane, jak odwołać darowiznę, jak wycofać się z umowy dożywocia Stron: 304 Cena: 149 zł, dla prenumeratorów DGP: 139 zł Uwaga! Promocyjna cena na pakiet kodeksów: tylko 249 zł Zamówienia: tel , (22) , bok@infor.pl, Redakcja: ul. Okopowa 58/72; Warszawa, tel , faks: ; gp@infor.pl Redaktor naczelny: Jadwiga Sztabińska Zastępcy redaktora naczelnego: Andrzej Andrysiak, Łukasz Korycki, Marek Kutarba Sekretarze: Marcin Hadaj, Anna Godlewska, Leszek Majkut, Mirosław Mazanec, Marta Sobolewska, Mira Suchodolska Wydawca: Marcin Piasecki Redaguje: Urszula Wróblewska Szef działu foto: Krzysztof Cieślewicz Biuro reklamy (tel ): Dyrektor: Monika Szulc-Wąsikowska, tel Szef studia DTP: Jacek Obrusiewicz Produkcja: Elżbieta Stamler, tel