Numer 1/2008. Nowa inwestycja Róża Wiatrów Program Manhattan Rozmowa z Wiceprezesem Zarządu, Dyrektorem Finansowym Leszkiem Piotrem Nałęczem

Transkrypt

1 M a g a z y n d l a k l i e n t a Numer 1/2008 Nowa inwestycja Róża Wiatrów Program Manhattan Rozmowa z Wiceprezesem Zarządu, Dyrektorem Finansowym Leszkiem Piotrem Nałęczem

2 W nowoczesnym stylu Zawiszy osiedle Dom Development na warszawskiej Woli Zapraszamy do biura sprzedaży na terenie inwestycji, ul. Zawiszy 12 Zadzwoń (022) Zadzwoń (022) 23,

3 w numerze edytorial 04 Aktualności DD Tramwaje wodne jako nowy sposób dotarcia na Białołękę. Dyrektor Jerzy Ślusarski dołączył do Zarządu Spółki. 06 Aktualności DD O planach związanych z rozwojem Dom Development rozmawiamy z nowym Dyrektorem Finansowym Leszkiem Piotrem Nałęczem. 08 poradnik finansowy Jak inwestować w rynek nieruchomości radzi specjalista firmy Expander, Paweł Majtkowski. 10 rynek nieruchomości Prezes firmy Reas, Kazimierz Kirejczyk podsumowuje 2007 rok na rynku nieruchomości. 12 Wywiad Lokale użytkowe na Marinie Mokotów zostały zakupione przez Polskie Sieci Handlowe. Dlaczego tak się stało i czy była to opłacalna inwestycja opowiada Leszek Kamiński, prezes zarządu. 14 PREZENTACJA INWESTYCJI Nowe kameralne osiedle Róża Wiatrów zlokalizowane na Targówku. 18 Przewodnik warszawski Co znajdowało się w miejscu dzisiejszego Targówka? 22 spacer po dzielnicy Poznajemy okolice osiedla Róża Wiatrów gdzie znajduje się kilka miejsc naprawdę wartych zobaczenia. 24 APARTAMENTY POKAZOWE Prezentujemy apartamentowiec Gdański oraz mieszkanie pokazowe zaprojektowane przez architektów z Grupy Projektowej. 30 wywiad z architektem Trzy pracownie architektoniczne: Grupa Projektowa, Inro Group oraz Szmyd-Zaborowski Architekci realizują dla Dom Development unikalny program Manhattan. Na czym on polega i jak wygląda jego realizacja opowiadają projektanci. 34 Z WizytĄ u MIESZKAŃCÓW Na osiedlu Marina Mokotów zamieszkała przesympatyczna rodzina. Podczas wizyty dowiedzieliśmy się, kim są i dlaczego wybrali mieszkanie firmy Dom Development. 40 ZANIM SIĘ URZĄDZISZ Jak na balkonie urządzić piękny ogród, który nawet zimą pozostanie zielony? Na to pytanie odpowiada specjalistka z firmy Sun Garden zajmującej się projektowaniem ogrodów. 44 polecamy Nie każdy zna się na winie, dlatego warto wybrać miejsce, gdzie profesjonalna obsługa dobierze wino zgodne z naszymi oczekiwaniami. Szanowni Państwo, Nowy rok zawsze przynosi nowe wyzwania. Dom Development SA nie boi się ich podejmować, dlatego postanowiliśmy wyjść z naszymi inwestycjami poza rynek warszawski. Już wkrótce zaczniemy budować osiedla i domy we Wrocławiu, gdzie jest ogromne zapotrzebowanie na mieszkania. Nowy rok to też doskonały moment na podsumowanie minionego okresu. Ostatnie miesiące były dla nas czasem zmian personalnych, zarówno w zarządzie spółki, jak i na stanowiskach kierowniczych. W zarządzie spółki zasiadł Jerzy Ślusarski, Dyrektor ds. Inwestycji, oraz Leszek Nałęcz, Dyrektor Finansowy (rozmowę z nim przeczytacie Państwo na stronie 6). Mam nadzieję, że te zmiany pozytywnie wpłyną na wyniki naszej firmy, które w zeszłym roku były znakomite. W ciągu trzech pierwszych kwartałów 2007 roku Spółka sprzedała łącznie 1361 mieszkań i domów. Skonsolidowane przychody ze sprzedaży w III kwartale 2007 roku wyniosły 272,7 mln zł, czyli o 57,4 proc. więcej niż w analogicznym okresie rok wcześniej. Z kolei zysk netto był o ponad 90 proc. wyższy niż w tym samym okresie 2006 roku. Dom Development ciągle ma wysoki udział w sprzedaży projektów o podwyższonym standardzie. Związany z tym jest unikatowy projekt Manhattan, który wdraża nasza firma. Na str. 30 opowiadają o nim jego twórcy. W nowym roku życzę wszystkim naszym klientom pomyślności w życiu zawodowym i osobistym. Jarosław Szanajca Prezes Zarządu Dom Development SA 2 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn

4 aktualności W ostatnich miesiącach 2007 roku miało miejsce wiele ważnych dla Dom Development wydarzeń. Najważniejsze z nich, a zarazem największy powód do dumy, to zajęcie I miejsca w rankingu Diamenty Forbesa. Istotne dla firmy były także zmiany w Zarządzie Spółki. Największy diament Firma Dom Development zdobyła I miejsce w rankingu Diamenty Forbesa, co oznacza, że jest najszybciej rozwijającym się przedsiębiorstwem na rynku polskim. Swoją pozycję Dom Development zawdzięcza ponad 100-procentowemu wzrostowi wartości firmy w porównaniu do poprzednich lat. Zadziałała także nowa strategia, zgodnie z którą zamiast luksusowych apartamentów, oferuje coraz więcej mieszkań w niższym segmencie. Nie bez znaczenia był także debiut na warszawskiej giełdzie. Dzięki temu Dom Development zgromadził około 220 mln zł, które zainwestował w powiększenie banku ziemi. Zmiany w Zarządzie 14 listopada 2007 Jerzy Ślusarski został członkiem Zarządu Spółki. Z firmą Dom Development jest związany od 2002 roku i pełnił w tym czasie funkcję Zastępcy Dyrektora oraz Dyrektora ds. Inwestycji. Jerzy Ślusarski jest absolwentem Politechniki Warszawskiej. Był między innymi Dyrektorem Działu Przygotowania Inwestycji w firmie deweloperskiej oraz Kierownikiem Produkcji i Dyrektorem ds. Produkcji w Beton Stal SA, a także Dyrektorem ds. Inwestycji w Euromex Sp. z o.o. Choinka na osiedlach DD W grudniu firma Dom Development zorganizowała mikołajkową niespodziankę dla najmłodszych mieszkańców osiedla Marina Mokotów. Przed Pijalnią Czekolady stanęła choinka, którą maluchy dekorowały pięknymi złotymi bombkami. Rodzice dzielnie im pomagali. Dzieci, którym znudziło się zawieszanie bombek, mogły oddawać się pasji malowania: miały do dyspozycji mnóstwo kartek i kolorowych flamastrów. Ale największą atrakcją była loteria, w której rozlosowano zabawki, kubki, długopisy i inne gadżety. Każdy z milusińskich otrzymał także od Dom Development mikołajkową paczkę. Tego dnia jeszcze długo przed lokalem Wedla jeździły kolorowe ciężarówki i wznosiły się budowle z klocków. Po Wiśle na Białołękę Od 4 lat warszawiacy mogą korzystać z tramwaju wodnego. Początkowo kursowały one tylko w weekendy, w zeszłym roku można było z nich korzystać przez 7 dni w tygodniu. Statki, które mogą pomieścić 100 i 110 pasażerów, pływały między Cytadelą a Cyplem Czerniakowskim. Być może od nowego sezonu tramwaj dotrze na Białołękę. Ten pomysł wyszedł od szefów firmy Dom Development, która na Białołęce buduje wiele mieszkań. Tramwaj wodny ma ułatwić mieszkańcom dotarcie do pracy. Kursowałby on od 21 marca do 24 grudnia przez dwanaście godzin dziennie, co 20 minut (wg założeń urzędników). Wyruszałby spod mostu Śląsko-Dąbrowskiego, na Białołękę docierałby po niecałej godzinie. Przystanki byłyby zlokalizowane przy ul. Kobiałki, Cieślewskich, Marywilskiej i w Porcie Żerańskim. Deweloper myśli o uruchomieniu jednostek typu BO1450. Jest też pomysł wykorzystywania 45-osobowych katamaranów Inka i dziesięcioosobowych wodolotów typu Wołga. Tramwaj wodny odbył już próbny rejs tą trasą. Na razie w sferze marzeń pozostaje pomysł, by na przejazd obowiązywały bilety komunikacji miejskiej. Tym rodzajem transportu zainteresowane są także władze Nieporętu i Serocka, które chętnie wydłużyłyby trasę tramwaju do swoich miejscowości. Niewykluczone więc, że statki ze stolicy będą docierać także tam. Władze Warszawy bardzo promują tramwaj wodny, szczególnie wśród dzieci, które mogą korzystać z niego bezpłatnie. Powstały specjalne komiksy i dyplomy rozdawane podczas imprez organizowanych przez miasto. Więcej informacji można znaleźć na stronie Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn

5 aktualności szości miałem do czynienia. To, co dla mnie jest szczególnie ważne, to jak najszybsze zrozumienie tego, jak przebiegają operacje biznesowe. Często w powszechnym rozumieniu dyrektor finansowy zajmuje się jedynie cyframi, natomiast w rzeczywistości najistotniejszą rolą pionu finansowego jest nie tyle zebranie tych cyferek, ale przede wszystkim wspieranie rozwoju biznesu, oparte na dogłębnej analizie danych i operacji ekonomicznych. Każdy projekt jest indywidualny Pod koniec 2007 roku nastąpiły zmiany personalne w Dom Development SA Wiceprezesem Zarządu został Leszek Piotr Nałęcz. Objął on także stanowisko Dyrektora Finansowego. Rozmawiamy o jego planach związanych z rozwojem firmy. Jest Pan nowym Dyrektorem Finansowym Dom Development. Czym zajmował się Pan wcześniej i jak kształtowało się Pana doświadczenie zawodowe? Po studiach podjąłem pracę w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, gdzie zajmowałem się promocją przedsiębiorczości. Później współpracowałem z bankiem Pekao SA. Zostałem tam kierownikiem Zespołu Finansowania Projektów w Departamencie Finansowania Przedsięwzięć Inwestycyjnych. Był to początek mojej bliższej znajomości z rynkiem finansowym. Po dwóch latach przeniosłem się do Polskiego Banku Inwestycyjnego. Gdy ruszał Program Powszechnej Prywatyzacji i powstawały Narodowe Fundusze Inwestycyjne, rozpocząłem współpracę z Trinity Management firmą zarządzającą funduszami, zapewniając wsparcie zarządów spółek w obszarze finansów i inwestycji. Następnie objąłem funkcję dyrektora inwestycyjnego, odpowiedzialnego za portfel spółek, których byliśmy udziałowcami. Byłem odpowiedzialny za całość relacji pomiędzy funduszem a zarządami spółek. Moim ostatnim doświadczeniem jest praca w Centralnym Domu Maklerskim Grupy Pekao, gdzie pełniłem funkcję wiceprezesa Zarządu odpowiedzialnego za pion finansów i wsparcia. Fot.: archiwum Leszek Piotr Nałęcz, Wiceprezes Zarządu i Dyrektor Finansowy Dom Development SA Które z wcześniejszych doświadczeń zawodowych uznaje Pan za najbardziej cenne i istotne dla pracy na obecnym stanowisku? Myślę, że była to praca dla Funduszu Inwestycyjnego. Zajmowałem się wtedy różnymi branżami, miałem do czynienia zarówno z hutnictwem, przemysłem chemicznym, spożywczym, jak również branżą budowlaną. Taka wiedza procentuje na obecnym stanowisku. Niemniej nie chciałbym umniejszać doświadczenia, jakie dały mi lata pracy na rynku finansowym. Obserwacja jądra operacji finansowych, miejsca, gdzie spotykają się dawcy i biorcy kapitału, nauczyła mnie, jak bardzo ważne w mojej obecnej działalności są komunikacja z rynkiem, rozumienie jego potrzeb oraz potrzeb spółki publicznej na tym rynku prosperującej. Czy mimo bogatego doświadczenia zawodowego i sporej wiedzy o zasadach działania rynku specyfika branży deweloperskiej czymś Pana zaskoczyła? To, co jest dla mnie nowe, to projektowy charakter tej branży. Tu każdy projekt jest indywidualny, niesie pewne ryzyko zarówno operacyjne, jak i finansowe. Każdy z projektów musi być bardzo szczegółowo analizowany, badany, przygotowany, prowadzony i monitorowany. To jest główna różnica w porównaniu z bardziej powtarzalną działalnością biznesową, z jaką do tej pory w więk- Czy w swojej pracy kieruje się Pan określoną strategią? Moim zdaniem nie ma czegoś takiego jak strategia dyrektora finansowego, jest natomiast strategia spółki i określona wizja zarządu. Najkrócej oceniłbym, że wizją Dom Development jest pomoc ludziom w spełnianiu ich marzeń. Specyficzne dla tej branży, i zarazem odróżniające ją od innych jest to, że pozwala ona na zaspokojenie podstawowych, najważniejszych potrzeb w życiu człowieka, w bardzo ważnym dla niego momencie. Gdy się usamodzielnia, zakłada rodzinę, startuje w dorosłe życie może skorzystać z naszej pomocy. To nakłada na nas szczególną odpowiedzialność, musimy być bardzo rzetelni, bardzo solidni i wiarygodni, tak by nie zawieść klientów. Wizja Dom Development bardzo mi imponuje i będę się starał, by przekuwała się w czyny oraz konkretne działania. Jakie są zatem Pana plany inwestycyjne? Plany inwestycyjne są bezpośrednio związane ze strategią. Zakłada ona dalszy, dynamiczny rozwój, zarówno organiczny, jak i związany z możliwymi wspólnymi przedsięwzięciami z innymi podmiotami działającymi w branży. Planujemy przejęcie podmiotów działających na lokalnych, mniejszych niż warszawski, ale bardzo interesujących rynkach. Warto korzystać z doświadczeń, wiedzy i relacji lokalnych graczy, którzy mają ugruntowaną pozycję na swoich rynkach. W tej chwili rozpoczynamy działalność we Wrocławiu. Analizujemy także inne rynki: Poznań, Kraków, Toruń, Bydgoszcz i Łódź. W tym również upatrujemy możliwości dalszego rozwoju Dom Development. To właśnie dyrektor finansowy musi przygotować optymalną strukturę finansowania operacji i zapewnić fundusze na jej realizację. Czy może Pan pochwalić się pierwszymi sukcesami na nowym stanowisku? Niezmiernie się cieszę, że udało nam się pozyskać z rynku finansowego 200 mln złotych poprzez emisję pierwszej transzy obligacji korporacyjnych. W tym niełatwym momencie na rynku finansowym stworzyliśmy solidne podstawy finansowe do rozwoju naszej spółki. To daje dużo satysfakcji profesjonalnej. Życzymy zatem sukcesów i satysfakcji z nowej pracy. Rozmawiała: Izabela Lipnicka Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn

6 poradnik finansowy nieruchomości w portfelu Wysokie ceny mieszkań i innych nieruchomości sprawiają, że niezwykle atrakcyjne wydaje się inwestowanie właśnie w ten sektor. Jak to zrobić wyjaśnia Paweł Majtkowski, specjalista z firmy Expander. Paweł Majtkowski specjalista z firmy Expander Nieruchomości to mniej więcej połowa całego majątku ludzkości. Jednocześnie jest to inwestycja o bardzo ciekawych właściwościach. Ceny nieruchomości są w niewielkim stopniu związane z tym, co dzieje się na giełdzie. To oznacza, że są doskonałym uzupełnieniem portfela inwestycyjnego, jeśli chcemy zwiększyć jego bezpieczeństwo bez rezygnowania z zysków. Jak inwestować w nieruchomości? Oczywiście można fizycznie kupować mieszkania i to jest bardzo dobre rozwiązanie. Jednak, jeśli ktoś nie posiada odpowiednich środków lub zdolności kredytowej, ma do dyspozycji jeszcze sporo innych sposobów na to, by nieruchomości zagościły w jego portfelu inwestycyjnym. Jednym z nich są fundusze nieruchomości. W Polsce jest ich kilkanaście. Większość to fundusze zamknięte. Taki fundusz w trakcie tzw. subskrypcji zbiera pieniądze od inwestorów. W pewnym momencie przestaje przyjmować wpłaty i zaczyna za pozyskane środki kupować nieruchomości. Ta formuła pozwala funduszowi spokojnie działać. Gdyby musiał na bieżąco przyjmować wpłaty i realizować wypłaty na rzecz klientów, nie byłby w stanie inwestować na tak mało płynnym rynku, jakim jest rynek nieruchomości. Fundusze zamknięte mają tę podstawową zaletę, że w ich portfelach znajdują się fizyczne obiekty. Na przykład, działający fundusz Arka Rynku Nieruchomości kupił już kilkanaście obiektów biurowych i handlowych. Osoby, które wpłaciły swoje środki do funduszu, uczestniczą we wzroście wartości tych obiektów. Problem w tym, że fundusz działa od połowy 2004 roku, a pierwsze transakcje Fot.: archiwum zaczął zawierać w lutym 2005 roku proces inwestowania środków trwał do początku 2007 roku. I nic w tym dziwnego: kupowanie dużych obiektów nie jest szybkim i łatwym procesem. W praktyce budowa portfela funduszu trwa więc 2 3 lata. Dopiero od tego momentu możemy mówić o tym, że faktycznie zaangażowaliśmy środki w fundusz nieruchomości. Czemu więc nie wejść do funduszu kilka lat po jego uruchomieniu? Jest to możliwe, ale często mało opłacalne. Fundusze zamknięte emitują tzw. certyfikaty. Każdy, kto na samym początku wpłaca środki do funduszu, kupuje pewną liczbę tych papierów wartościowych. Następnie, w większości przypadków, certyfikaty te trafiają do obrotu giełdowego tam można je kupić i sprzedać. Problem w tym, że cena nie zawsze odzwierciedla ich faktyczną wartość. Z jednej strony mamy rzeczywistą wycenę certyfikatu. Z drugiej, na giełdzie ustalana jest wartość rynkowa efekt gry popytu i podaży. Po tej cenie każdy posiadacz rachunku maklerskiego może kupić certyfikaty i wejść do funduszu. Inną możliwością inwestowania są fundusze otwarte inwestycyjne, gdzie w każdej chwili można wpłacić pieniądze i w każdej chwili z nich wyjść po aktualnej cenie jednostki ustalanej na podstawie faktycznej wartości portfela funduszu. Byłoby to idealne rozwiązanie, gdyby nie fakt, że fundusze tego typu nie mogą sobie pozwolić na bezpośrednie kupowanie nieruchomości. Wyobraźmy sobie, że znaczna grupa klientów chce wycofać swoje środki. Fundusz musiałby wówczas szybko sprzedawać posiadane obiekty. Byłoby to sprzeczne z interesem samych inwestorów. W efekcie otwarte fundusze skupiają się na spółkach giełdowych z branży nieruchomości kupują akcje deweloperów czy producentów materiałów budowlanych. Notowania akcji tych firm oczywiście zależą od sytuacji na rynku nieruchomości jeśli sytuacja na giełdzie się pogorszy, wówczas spółki budowlane będą tanieć nawet jeśli w tym czasie ceny nieruchomości rosną lub są stabilne. Rynek REIT jest silnie rozwinięty w USA (ponad 300 mld dolarów) To rozwiązanie nie jest jednak domeną krajów bogatych. W 2003 roku wprowadziła je np. Bułgaria. W Polsce jak na razie niewiele mówi się o wprowadzaniu nieruchomości na giełdę. Spółki typu REIT są jednak dostępne dla polskich inwestorów dzięki tzw. produktom strukturyzowanym. Nie wchodząc w zbędne szczegóły: na lokatach tego typu można zarabiać np. tyle, o ile wzrośnie jakiś indeks giełdowy czy nawet notowania wybranej spółki. Jednocześnie, dzięki zastosowaniu ciekawej inżynierii finansowej, uzyskujemy gwarancję, że w najgorszym wypadku (gdyby indeks spadł) po zakończeniu lokaty (z reguły kilka lat) odzyskamy z powrotem zainwestowany kapitał. Mamy więc poważny problem. Z jednej strony specyficzny rynek nieruchomości, na którym niestety nie ma zbyt dużej płynności trudno jest szybko sprzedać i kupić obiekt. Z drugiej strony potrzebę zaoferowania nieruchomości inwestorom indywidualnym w możliwie przystępnej, a więc także płynnej formie. Na świecie problem ten został w dużym stopniu rozwiązany. W wielu krajach działają specjalne spółki Real Estate Investment Trusts (REIT). Wyobraźmy sobie, że biurowiec, w którym pracujemy, jest notowany na giełdzie. Tak właśnie działają REIT amerykański wynalazek z lat 60. Spółki tego typu za pieniądze inwestorów kupują nieruchomości. Zakupione obiekty przynoszą regularne przychody z czynszu. Pieniądze te stanowią zysk REIT, jednak przynajmniej 90 proc. tego zysku musi zostać wypłacone w postaci dywidendy tym, którzy wyłożyli kapitał. REIT jest więc takim pasywnym przekaźnikiem między inwestorami a rynkiem nieruchomości. Akcje spółek REIT notowane są na giełdach i ich wartość jest związana z rzeczywistą wyceną zakupionych obiektów. W Polsce pojawiło się już kilka ofert inwestycyjnych opartych o rynek REIT. Europejskie spółki tego typu są skupione w indeksie EPRA. W ostatnich kilku latach KBC TFI uruchomiło trzy zamknięte fundusze inwestycyjne, których wyniki są uzależnione właśnie od notowań tego indeksu. W maju tego roku 5-letnią lokatę opartą o europejskie i japońskie spółki REIT wprowadził Expander. Z pewnością takich ofert będzie coraz więcej. Nieruchomości to bardzo bezpieczna i długofalowa inwestycja, która powinna znaleźć się w portfelu każdego rozsądnego inwestora. Tym bardziej, że z roku na rok Polacy mają coraz większe możliwości inwestowania w nieruchomości. 8 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn

7 rynek nieruchomości bilans roku 2007 Koniec roku to czas podsumowań. To, co się działo na rynku nieruchomości przez ostatnie 12 miesięcy, zaskoczyło i nabywców, i deweloperów spadła sprzedaż, a ceny ustabilizowały się. Jakie były tego przyczyny wyjaśnia prezes firmy REAS. Kazimierz Kirejczyk, prezes firmy REAS Po wyjątkowo szybkich wzrostach cen na rynkach pierwotnych największych polskich aglomeracji, jakie miały miejsce w 2006 roku, sytuacja w większości dużych miast uspokoiła się. Dobre tempo sprzedaży utrzymywało się do maja 2007, ale od czerwca zaczęło wyraźnie spadać. Zaskoczeniem dla wielu deweloperów był jednak nie tyle spadek sprzedaży w okresie wakacyjnym, ile brak wyraźnego przyspieszenia jesienią. Rynek zaczął zachowywać się tak, jakby podaż zrównoważyła, a nawet przewyższyła popyt. Trudno uzasadnić tę sytuację samymi faktami. Wprawdzie w porównaniu z rokiem poprzednim podniesiono nieco stopy procentowe, ale w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy bardzo szybko rosły płace. Tymczasem ceny z końca roku 2007 w większości miast są niewiele wyższe od tych z I kwartału. Na sytuację rynkową decydujący wpływ miały nastroje potencjalnych nabywców. Zapowiedzi globalnego kryzysu na rynkach nieruchomości, obawy o wzrost inflacji i spadek tempa rozwoju gospodarczego w kraju, a zapewne także zapowiedzi mediów o tym, że ceny muszą spaść, sprawiły, że rynek wstrzymał oddech. Zmalała skala zakupów inwestycyjnych i spekulacyjnych, zwłaszcza realizowanych przez klientów zagranicznych. Także nabywcy poszukujący mieszkań na własne potrzeby przyjęli postawę wyczekującą. Zjawisko to wyraźne jest również na rynku wtórnym. Od połowy roku indeksy średnich cen ofertowych pozostają na tym samym poziomie, natomiast agencje obrotu nieruchomościami sygnalizują wyraźny zastój, przy czym zwiększa się różnica pomiędzy cenami ofertowymi i transakcyjnymi. Czas urządzania przez sprzedających licytacji pomiędzy chętnymi na zakup mieszkania zdecydowanie minął. Spadek popytu nie powinien jednak mieć dramatycznej skali, szczególnie że do Polski napływać będą pieniądze osób pracujących za granicą. Z drugiej strony, statystyki budowlane wskazują na wzrost podaży. W 2007 roku oddanych zostanie prawdopodobnie ponad 130 tysięcy mieszkań. Będzie to zatem najlepszy pod tym względem rok od początku okresu transformacji. Rośnie także Fot.: archiwum, stockxpert liczba mieszkań i domów, na które zostały lub zostaną wydane w tym roku pozwolenia. Wskaźnik ten powinien przekroczyć 220 tysięcy, co pozwala prognozować dalszy wzrost podaży. Prawdopodobnie rekordowa będzie również liczba rozpoczętych budów: łącznie zaczęto realizację około tysięcy nowych mieszkań i domów. W latach liczba oddawanych do użytku mieszkań będzie więc dalej rosnąć. Można się spodziewać, że w tej sytuacji deweloperzy więcej uwagi poświęcą na dostosowanie oferty do aktualnych potrzeb rynkowych. To może oznaczać rozwój segmentu popularnego, skierowanego do mniej zamożnego nabywcy. Deweloperzy będą także konkurować między sobą jakością produktu oraz obsługi klienta. Proponowane lokale będą bardziej funkcjonalnie rozplanowane, a w ofercie częściej niż dotychczas znajdzie się szereg usług dodanych, m.in. pakiety wykończenia wnętrz. Klienci mogą liczyć również na większy wybór mieszkań oraz możliwość zakupu lokalu z krótkim terminem ukończenia. Jak wyglądała w 2007 roku sytuacja na poszczególnych rynkach lokalnych? W Warszawie stabilizacja cen stała się widoczna już w II kwartale. Na rynku stołecznym wyraźne jest niedopasowanie podaży do popytu: wciąż za mała wydaje się oferta tańszych mieszkań w lokalizacjach peryferyjnych z dobrym dojazdem do skupisk miejsc pracy. W dwóch następnych latach można się spodziewać zatem stabilnego popytu w segmencie popularnym. Skutkiem może być rozbudowa podwarszawskich miejscowości, m.in. Lesznowoli, Ożarowa i Raszyna, gdzie pojawią się tańsze oferty. Zwiększenie udziału segmentu mieszkań popularnych w rynku spowoduje prawdopodobnie spadek indeksów cen średnich, co niekoniecznie będzie wiązać się z obniżeniem cen w centrum Warszawy. Jednocześnie obserwujemy wyraźne ożywienie na rynkach mieszkaniowych miast o wielkości od 100 do 500 tys. mieszkańców, m.in. Olsztyna, Białegostoku, Bydgoszczy czy Lublina. Do tej samej grupy zaliczyć można Katowice, mimo specyficznych cech tego miasta jako stolicy aglomeracji i województwa. W tych miejscowościach najwyższe wzrosty cen nastąpiły właśnie w 2007 roku. Gdyby zapowiedzi światowej recesji okazały się prawdziwe, mogłaby ona negatywnie odbić się na polskim rynku nieruchomości. Jednak ze względu na zbliżające się EURO 2012 i planowane wejście Polski do strefy euro można oczekiwać, że sytuacja gospodarcza poprawi się znów w latach Jeśli dochody ludności będą nadal rosnąć, podaż mieszkań nieco zmaleje, a podaż gruntów wzrośnie, to możemy liczyć na powrót dobrej koniunktury. 10 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 11

8 wywiad z wizytą korzystna Leszek Kamiński, prezes Zarządu Polskich Sieci Handlowych Czy zakup lokali użytkowych na osiedlu mieszkaniowym jest dobrą inwestycją? To inwestycja, która procentuje, ale jest ona też bardzo trudna, ponieważ lokale prowadzone są w budynkach, które mają przeznaczenie również mieszkalne. Należy uwzględnić późniejsze uwarunkowania działalności wspólnoty mieszkaniowej, gdyż z każdą decyzją trzeba się do niej odwoływać. Na przykład, gdy chcemy zdobyć zezwolenie na sprzedaż alkoholu, wywieszenie ogłoszenia, zorganizowanie imprezy na wszystko musi zgodzić się wspólnota i zarządcy. Jeśli chodzi o stronę ekonomiczną inwestycji, to jest ona korzystna. Natomiast nie możemy zapominać, że realia ekonomiczne się zmieniają, a biznes ten jest trudny. Taki rodzaj działalności trzeba bardzo dobrze przemyśleć od początku do końca. Jednak tworzenie czegoś od podstaw daje ogromną satysfakcję. Szczególnie, gdy wszyscy są zadowoleni: najemcy, klienci i mieszkańcy. Jakich argumentów Pan użył, aby przekonać dewelopera do inwestycja Leszek Kamiński, prezes Zarządu Polskich Sieci Handlowych, kupił większość lokali użytkowych na osiedlu Marina Mokotów. Rozmawiamy z nim o tym, dlaczego zdecydował się na tę lokalizację i czy była to opłacalna inwestycja. sprzedaży wszystkich lokali jednemu nabywcy? Zarówno dla dewelopera, jak i dla inwestora jest to bardziej korzystne rozwiązanie. Ma się wtedy wpływ na jakość usług i na ich katalog. Inwestor, który posiada wszystkie lokale użytkowe, może stworzyć plan zagospodarowania wykluczający powielanie się usług. Chodzi o to, by w dużych kompleksach mieszkalnych spełniały one oczekiwania mieszkańców. Proszę sobie wyobrazić, że 37 lokali, które zostały udostępnione na osiedlu Marina Mokotów, zamiast jednemu nabywcy zostałoby sprzedane na wolnym rynku każdy innej osobie. Przez najbliższe 5 10 lat trwałby chaos. Z powodu braku konsultacji między nabywcami otwierałoby się po kilka podobnych działalności, to prowadziłoby firmy do upadku, lokale zmieniałyby stale właścicieli albo były zamykane, natomiast mieszkańcy nie mogliby korzystać ze wszystkich usług. Z kolei dla wynajmujących jest to o tyle dobra sytuacja, że staramy się tak te usługi skorelować, by wzajemnie ze sobą nadmiernie nie konkurowały. W jaki sposób wybierano usługodawców? Aby stworzyć system sprzedaży na wysokim poziomie, trzeba sprawdzić kontrahenta, czy prowadził już taki biznes i czy jest wiarygodny finansowo. Ponieważ przede wszystkim liczy się profesjonalizm, kontrahent musi zapewnić usługi na wysokim poziomie. Z każdej dziedziny udało nam się pozyskać kilka poważnych firm. Są to tzw. firmy magnesy, jak chociażby pijalnia czekolady Wedla, dobra pizzeria, restauracja, apteka, bank BPH. Stworzyliśmy minicentrum handlowe, w którym mieszczą się: jeden salon fryzjerski, jeden gabinet kosmetyczny, sklep mięsny, duże delikatesy, mniejsze delikatesy oraz winiarnia. Wszystko jest w zasięgu ręki. Dlaczego zdecydował się Pan na zakup wszystkich lokali Fot.: STUDIO konieckropka Leszek Kamiński jest właścicielem większości lokali użytkowych na Marinie Mokotów, dzięki czemu mieszkańcy osiedla mają zapewniony kompleksowy zakres usług. użytkowych? Interesuje nas tylko wyłączność. Wtedy możemy zapewnić, że np. solarium, które tu działa, nie będzie miało bezpośredniej konkurencji. Daje to najemcom i inwestorowi komfort prowadzenia działalności. Lokale użytkowe w innych miejscach w Warszawie wynajmowane są przez różnych właścicieli i często dzieje się tak, że obok siebie otwierają się mocno konkurencyjne firmy. Dochodzi wówczas do sytuacji, że ani jedna, ani druga firma nie zarabia, nabywcy przestają inwestować w lokal oraz w pracowników, jakość usług spada, a działalność staje się niedochodowa. Staraliśmy się stworzyć tutaj jak najlepszą bazę usługową. Atutem dla dewelopera jest to, że przy sprzedaży kolejnych mieszkań może pochwalić się pełną infrastrukturą. Ostatnio zauważyliśmy, że mieszkańcy ekskluzywnych kompleksów nie chcą już robić zakupów w dużych supermarketach, bo tracą na nie wiele godzin. Wolą je zrobić w osiedlowych sklepach, w których panuje kameralna atmosfera. Ile dokładnie lokali Pan nabył i czy wszystkie już funkcjonują? Początkowo było to 37 lokali, w tej chwili ze względu na pewne zmiany architektoniczne mamy 32 lokale użytkowe. Gdy moja firma je kupowała, część z nich była już wybudowana. Niestety architekt nie przewidział ich docelowych funkcji i w związku z tym plany przeznaczenia nie do końca zgadzały się z jego projektami. Lokale, których działalność jest uciążliwa, np. restauracja, pizzeria czy duże delikatesy, potrzebują specjalnego systemu wentylacji mechanicznej i większej powierzchni. Dlatego też musieliśmy niektóre z nich połączyć (tak zrobiliśmy np. w przypadku apteki, łącząc trzy lokale). Wszystkie one są wynajęte i funkcjonują prawidłowo. Jest tu biuro podróży, miniklubik dla dzieci, brakuje jeszcze przedszkola. Chcemy, by Marina Mokotów była jak małe miasto, a usługi, których u nas zabraknie, pojawią się w drugiej części Mariny. Czy nadal jest Pan właścicielem wszystkich lokali użytkowych? Część z nich nasza firma sprzedała, jednak w przyszłości wszystko pozostanie w jednym ręku. Ponieważ mamy w planach kolejne projekty, musieliśmy na nie pozyskać dodatkowe środki. Rozwiązaniem było znalezienie takiego inwestora, który podobnie jak my będzie zarządzał lokalami użytkowymi. Dlaczego wybrał Pan tę lokalizację? Osiedle Marina Mokotów to prestiżowa inwestycja w Warszawie. Położenie Mariny jest idealne blisko lotnisko, centrum. Nie jest to daleki Ursynów, dlatego nie należy utożsamiać tego miejsca z sypialnią. W ciągu dnia bez problemu można dotrzeć do centrum w 10 minut. Poza tym Mokotów to bardzo dobra dzielnica na inwestycję. Izabela Lipnicka 12 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 13

9 prezentacja inwestycji zawsze z wiatrem Z dala od największego zgiełku, jednocześnie dość blisko centrum. Kameralnie, z niską zabudową, tereny zielone w obrębie osiedla idealne miejsce do zamieszkania i odpoczynku. Takie będzie nowe osiedle Róża Wiatrów. 14 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 15

10 prezentacja inwestycji Na osiedlu Róża Wiatrów dostępne będą mieszkania o wielu metrażach od 1-pokojowych o powierzchni 38 mkw. do 110-metrowych 4-pokojowych apartamentów. Teren osiedla będzie ogrodzony i monitorowany, dostać się tam będzie można przez bramę z portiernią. Targówek to w tej chwili rejon, który dynamicznie się rozwija, coraz więcej osób chce tam zamieszkać. Na Targówku powstaje dużo nowoczesnych małych i średnich zespołów mieszkaniowych o kameralnym charakterze. Cieszą się one dużym zainteresowaniem klientów. Już niedługo przy ul. Uznamskiej powstanie nowa inwestycja Dom Development. Zaprojektowanie osiedla oddano w ręce architektów z Autorskiej Pracowni Projektowej arch. Piotra Piętki ZIP-STUDIO Sp. z o.o. Projektanci postawili sobie za cel stworzenie jak najlepszych warunków dla mieszkańców. Zależało im na uzyskaniu różnorodnych, lecz przyjaznych form zabudowy. Jednocześnie chcieli zachować tradycyjne elementy urbanistyki miejskiej takie jak: ulica, zabudowa pierzejowa itd. Architekci w sposób świadomy inspirowali się architekturą wczesnomodernistyczną, popularną w Warszawie lat 30. XX wieku. Tak powstała Róża Wiatrów klimatyczne osiedle z zabudową usytuowaną wokół otwartego dużego wnętrza wypełnionego zielenią. Osiedle to cztery budynki, którym poprzez odpowiednie oddalenie od siebie zapewniono prawidłowe nasłonecznienie wnętrz mieszkalnych. Budynki są pięciokondygnacyjne, z miejscowymi obniżeniami do IV kondygnacji, z przeznaczonymi do indywidualnej adaptacji antresolami w mieszkaniach na ostatnich piętrach. Teren osiedla będzie ogrodzony i monitorowany, dostać się tam będzie można przez bramę z portiernią. Osiedle zaprojektowano tak, by zapewnić mieszkańcom komfort komunikacyjny. Liczba miejsc parkingowych (zarówno w garażu podziemnym, jak i na zewnątrz) odpowiada zapotrzebowaniom mieszkańców i ich gości. Teren tak zagospodarowano, że wewnątrz osiedla znalazły się miejsca zielone, duży, oddalony od budynków plac zabaw dla dzieci oraz ławki, na których można wypocząć w słoneczny dzień. Wszystkie mniejsze formy architektoniczne (nie wyłączając altan śmietnikowych, murków oporowych i schodów) zaprojektowano z wielką dbałością o detal. Samo rozwiązanie, jakie zastosowano planując przestrzeń wokół budynków, jest bardzo ciekawe: poziom terenu obniżono o 1,20 m w stosunku do poziomu parterów budynków. Dzięki temu odizolowano przestrzeń prywatną od półpublicznych wewnątrzosiedlowych. Budynki o współczesnych formach ukształtowano w sposób oszczędny i pozbawiony rozbudowanego detalu. Bryły budynków zdynamizowano przez zastosowanie grzebieniastych form balkonów, wyróżnienie kolorystyczne partii ścian oraz przez zróżnicowane formy ścian szczytowych budynków. Zastosowano tonację jasnych, ciepłych barw: beżowych, brązowych i szarych. Budynki zaprojektowano w technologii konstrukcji ściennosłupowo-płytowej, żelbetowej, monolitycznej. Ściany zewnętrzne osłonowe z pustaków ceramicznych ocieplono metodą lekką mokrą z zastosowaniem styropianu i tynków mineralnych. Elewacja cokołów budynków oraz partii parterów wykończona będzie cegłą betonową, o fakturze kamienia łamanego. Klienci będą mogli wybierać spośród wielu mieszkań tej samej kategorii: 1-, 2-, 3- lub 4-pokojowych, których powierzchnia waha się od 38 mkw. do 110 mkw. Projektanci przewidzieli znaczną różnorodność typów rozwiązań funkcjonalnych lokali. Konstrukcja budynków umożliwia ewentualne łączenie mieszkań i daje elastyczność w kształtowaniu podziałów pomieszczeń za pomocą ścianek działowych. Wszystkie mieszkania są przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, dodatkowo do lokali na parterze przypisane są ogródki. Katarzyna Grabowska 16 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 17

11 przewodnik warszawski dzieje targówka Targówek jest postrzegany przez niektórych jako mniej ciekawa część Warszawy. Tymczasem ma on starsze dzieje niż dzielnice po drugiej stronie Wisły. I niejednokrotnie znacznie ciekawsze. Na szczęście coraz więcej osób wybiera Targówek jako miejsce swojego zamieszkania. Warto zatem poznać jego historię. Kiedy patrzymy na tę dzielnicę Warszawy, której zabudowę stanowią typowe blokowiska, nawet nie przypuszczamy, że może ona poszczycić się starszą historią niż lewobrzeżna Warszawa. Znaleziono tu ślady osadnictwa sięgające aż trzeciego tysiąclecia przed naszą erą, a odkryte przez archeologów resztki grodu obronnego na Starym Bródnie w okolicach obecnej ulicy Malborskiej na tzw. Zagórkach, datuje się na przełom IX i X wieku. Początkowo tereny dzisiejszego Targówka były szlachecką wsią zwaną Targowe Małe. Rozwój Warszawy na lewym brzegu Wisły wpływał na rozwój Pragi i sąsiednich wsi. Z uwagi na ciągłe zagrożenie powodziowe dominowała zabudowa drewniana, zamieszkana przez uboższą ludność rzemieślniczą i kupiecką. Od XVI wieku rozwijał się tutaj handel zbożem, drewnem, bydłem, zakładano browary, słodownie, karczmy, garbarnie. W latach , dzięki inicjatywie króla Zygmunta Augusta, powstał pierwszy stały most na Wiśle, zbudowany z dębowych pali i belek. Znajdował się na wysokości dzisiejszej staromiejskiej ulicy Mostowej i prowadził wprost do wsi Praga, wychodząc na obecną ulicę Ratuszową. Budowa stałej przeprawy przez rzekę spowodowała ożywienie wybrzeża praskiego. Most dotrwał tylko do 1603 roku, kiedy zniszczyła go wielka powódź, później budowano mosty sezonowe. Na stałe, kamienno-stalowe połączenie Warszawy z Pragą trzeba było poczekać aż do roku 1864, gdy powstał most inżyniera Kierbedzia, zastąpiony po ostatniej wojnie mostem Śląsko-Dąbrowskim. Nie tylko powodzie pustoszyły ówczesną Pragę, ale i działania wojenne. Po raz pierwszy Warszawa stanęła wobec takiego zagrożenia podczas potopu szwedzkiego. Bitwa ze Szwedami w lipcu 1656 roku poważnie zniszczyła zabudowę Pragi, w tym także wsi Tar- Fot.: Urząd dzielnicy targówek, wikipedia (m_k, vindur) gowe Małe. Pierwsze wzmianki o tej miejscowości znajdujemy w XV wieku. Wiemy, że w 1580 roku wieś należała do Targowskich i Karniewskich, a następnie do Gumowskich. W XVIII w. nastąpiło połączenie Targowego Małego z Targowym Wielkim (dzisiejsza Stara Praga). Kolejnymi właścicielami Targówka zostali Lubomirscy, a następnie podstoli płocki T. Szydłowski, który w 1764 roku odsprzedał Targówek królowi Stanisławowi Augustowi. Monarcha założył na terenie Golędzinowa odrębne miasto Golędzinów Królewski. Dzięki niemu powstała tu manufaktura sukiennicza oraz wielka cegielnia. Resztę Targówka rozparcelował, np. folwark Bojnówek dzisiejsze Szmulki oddał w dzierżawę swemu bankierowi, Szmulowi Jakubowiczowi Zbytkowerowi. Dla coraz liczniejszej gminy żydowskiej Szmul Zbytkower założył w 1780 roku na Targówku, między dzisiejszymi ulicami Odrowąża, św. Wincentego i Rogowską, najstarszy zachowany żydowski cmentarz. Po powstaniu w 1806 roku cmentarza żydowskiego na Okopowej, tu chowano uboższych wyznawców judaizmu. Cmentarz, zniszczony w czasie II wojny światowej, przetrwał w szczątkowej postaci do dziś, ogrodzony Stary cmentarz żydowski i zabezpieczony w latach 80. ubiegłego wieku staraniem Fundacji Nissenbaumów. Schyłek XVIII i początek XIX wieku to tragiczny czas dla Pragi. Obrona Warszawy w czasie Insurekcji Kościuszkowskiej spowodowała konieczność spalenia Bródna i Targówka, a słynna rzeź Pragi dokonana 4 listopada 1794 roku przez rosyjskich żołnierzy Suworowa uszczupliła znacznie jej ludność, a także okolicznych wsi. W latach znów wyburzeniu uległa znaczna część Pragi pod fortyfikacje napoleońskie, a w 1818 roku usypano okopy ograniczające rozwój terytorialny miejscowości na prawym brzegu Wisły. Właściwie zarówno Praga, jak i Targówek nie mogły otrząsnąć się z tych zniszczeń aż do połowy XIX stulecia. Przełomem okazało się dopiero wybudowanie w 1860 roku linii kolejowej łączącej Warszawę z Petersburgiem. W 1875 roku nasyp linii Kolei Nadwiślańskiej, łączącej Mławę z Lublinem, wyznaczył granicę między Pragą Północ a Targówkiem. Wcześniej co sprytniejsi zwietrzyli koniunkturę budowlaną związaną z inwestycjami kolejowymi. Należeli do nich właściciel Targówka J. Nosakowski, który już w 1840 r. Drewniany budynek przy ul. Biruty Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 19

12 przewodnik warszawski Trasa Toruńska Budynek Urzędu Dzielnicy Targówek Boisko do koszykówki przy ul. Askenazego rozpoczął parcelację swoich dóbr, a także Ksawery Konopacki, który orne pola południowego Targówka przemienił rychło w wielkomiejską Nową Pragę. W 1884 roku na Bródnie powstał cmentarz katolicki. Dziś liczy aż 135 hektarów i należy do największych nekropolii w Europie. Chowano tu zazwyczaj ludzi uboższych nie tylko z Pragi, ale i z lewobrzeżnej Warszawy. Targówek odgrywał przede wszystkim rolę przedmieścia sypialni robotników, rzemieślników i drobnych sklepikarzy. Resztki klimatu tej dzielnicy, uchodzącej przed wojną za łobuzerską, znajdziemy jeszcze na Targówku Mieszkaniowym między ulicami św. Wincentego, Borzymowską, Trocką i Radzymińską. Typowe drewniane parterowe i piętrowe domy stoją wciąż przy ul. Biruty 18, tuż przy cmentarzu żydowskim i na brukowanej kocimi łbami ul. Lusińskiej prawdziwym skansenie Targówka. Ten rodzaj budownictwa nie wynikał tylko z niezasobności właścicieli, ale także z faktu budowy w latach przez władze rosyjskie fortyfikacji, jak pobliskie forty Lewicpol i Lewinów. Zaborca na przedpolu fortów zakazał wznoszenia budynków murowanych, a zakaz ten uchylono dopiero w 1911 r. Ucierpiał na tym Targówek, zwłaszcza cywilizacyjnie. Przez lata nie docierały tu wodociągi, kanalizacja, elektryczność czy gaz. Wiele ulic nie miało normalnego bruku, przeważały kocie łby i ziemne dukty. Przełom dla Pragi i Targówka nastąpił podczas I wojny światowej. Za okupacji niemieckiej, 7 kwietnia 1916 roku generalny gubernator Hans von Beseler wydał rozporządzenie o powiększeniu granic administracyjnych Warszawy m.in. o Bródno, Pelcowiznę i Targówek. W okresie dwudziestolecia międzywojennego przystąpiono do brukowania ulic i zakładano sieć wodociągowo-kanalizacyjną, ale inwestycje te w niewielkim stopniu dotyczyły ubogich przedmieść jak Targówek czy Bródno. Na Annopolu zbudowano prymitywne, drewniane baraki dla bezdomnych i bezrobotnych oraz wyeksmitowanych z zajmowanych mieszkań za zaleganie w opłatach czynszu. Dla przedwojennych warszawiaków Annopol był synonimem nędzy, a także cieszył się złą sławą siedliska najgorszego elementu. Jego przeciwieństwem był jednak Targówek Mieszkaniowy ze swoim Paryżem, czyli ulicą Tykocińską. Biegła kiedyś od św. Wincentego do Radzymińskiej. Cokolwiek i kiedykolwiek działo się na Targówku ważnego, wartego zapamiętania, to musiało choćby otrzeć się o Tykocińską. Była to Marszałkowska tej dzielnicy. Tutaj bywał każdy mieszkaniec Targówka przynajmniej trzy razy w życiu (kościół, komisariat, sąd grodzki) podkreślał varsavianista Jerzy Kasprzycki. Jeszcze długo po wojnie wzdłuż ulicy stały gazowe latarnie, a jezdnia miała nawierzchnię z czerwonego klinkieru. Fot.: Michał szymański ( Drewniany kościół św. Wincentego Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku spora część drewnianej zabudowy Bródna i Targówka uległa spaleniu. Po wojnie następuje gwałtowne przeobrażanie się tej dzielnicy. Z jednej strony zyskuje ona charakter przemysłowy poprzez budowę elektrociepłowni na Żeraniu i ogromnej Fabryki Samochodów Osobowych, powstają także zakłady farmaceutyczne Polfa na Tarchominie. W końcu lat 60. ubiegłego wieku rozpoczyna się budowa osiedla mieszkaniowego na Bródnie, a w latach 70. osiedla na Targówku Mieszkaniowym. Blokowiska nie tylko wchłaniają dawne zaciszne przedmieście, ale hołdując nowoczesnej urbanistyce, zakłócają jej przedwojenny układ. Zmieniono starą gęstą siatkę ulic jedne zachowano, inne pocięto na kawałki, zlikwidowano. Wytyczono główną arterię tworzącą pierścień wokół centrum osiedla z teatrem, parkiem i boiskiem klubu sportowego (ciąg ulic Ossowskiego Myszkowska Handlowa). W miejscu rozebranej starej zabudowy zaczęły wyrastać bloki. Projektantami całego założenia byli Maria Handzelewicz-Wacławkowa i Zbigniew Wacławek. Przedwojenne czasy przypominają: stojąca samotnie, dziś opuszczona, willa architekta Bolesława Pietrusińskiego przy ul. Tykocińskiej 15 (wybudowano ją w 1930 r.), kościół pw. Chrystusa Króla Skwer Wiecha Krzyż przy ul. Annopol i pochodzący z 1914 r. budynek przychodni zdrowia przy ul. Tykocińskiej 32/34. Targówek w 1994 roku stał się samodzielną gminą składającą się z Bródna, Zacisza, Targówka Mieszkaniowego i Targówka Przemysłowego, a w 2002 roku Gmina Targówek została przekształcona w dzielnicę miasta st. Warszawy. Nadal spotykamy tutaj charakterystyczne kontrasty przedmieścia. Wysoka, nowoczesna zabudowa sąsiaduje ze starymi, pozbawionymi tynku biedadomkami z cegły bądź drewna. Jednak współczesna zabudowa mieszkaniowa konsekwentnie zmienia charakter dzielnicy w sypialnię otaczaną rozległymi centrami handlowymi, jak choćby M1 przy Trasie Toruńskiej czy Carrefour przy ul. Głębockiej. Rozrasta się blokowisko Bródna, ale nadal zadaje szyku mieszkanie w uroczych willach na Zaciszu. Pewnym mankamentem Targówka jest utrudniona komunikacja z lewobrzeżnym centrum Warszawy. Sytuacja ma się poprawić po budowie mostu Krasińskiego i II linii metra. Wtedy zapewne będziemy świadkami szybkiego rozwoju tej dzielnicy. Tomasz Markiewicz 20 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 21

13 spacer po dzielnicy Od Żaby do Poloneza Dla wielu mieszkańców lewobrzeżnej Warszawy przejazd na drugą stronę Wisły jest niczym wyprawa na inny kontynent. O ile centrum Pragi jest terenem już nieco oswojonym, to Targówek stanowi ciągle białą plamę. Najwyższy czas odkryć tę ciekawą krainę. Spacer proponujemy zacząć od bram dzielnicy, czyli rozległego ronda Żaba. To najbardziej skomplikowany węzeł komunikacyjny stolicy. Otwarty kilka lat temu nowy przejazd pod torami kolejowymi wyznacza granicę między Pragą a Targówkiem. Zanim powstała linia kolejowa, znajdowały się tu rogatki bródnowskie, a w miejscu dzisiejszych torów do 1916 roku przebiegała granica miasta. Nazwa ronda została nadana przez budujących je robotników. cińską, gdzie można podziwiać resztki przedwojennej zabudowy (m.in. opuszczoną elegancką willę pod nr. 15). Ta okolica stanowiła kiedyś centrum najbiedniejszej i łobuzerskiej dzielnicy Warszawy. Wiele tu było mizernych drewnianych domów i skromnych kamienic ubogiego mieszczaństwa. Pierwotna chaotyczna sieć ulic została przekształcona w latach 70. w czasie budowy osiedli mieszkaniowych, a wiele starych domów zostało rozebranych. Obecnie najważniejszym punktem krajobrazu jest zielony skwer Wiecha i budynek teatru Rampa. Według legend gmach ten pierwotnie miał służyć jako końcowa stacja metra. To jednak nieprawda. Dawna linia metra miała iść przez Targówek Fabryczny, natomiast nowa projektowana II linia metra będzie miała stację przy ul. Trockiej. Warto odwiedzić teatr Rampa na Targówku, ponieważ tutejsze przedstawienia zawsze są starannie przygotowane i zaprezentowane w lekkiej, atrakcyjnej formie. Z Rampą był przez wiele lat związany jeden z najbardziej znanych twórców musicalowych Janusz Józefowicz. Niespełna kilometr dalej, już po praskiej stronie torów, powstało nowe zagłębie kulturalne stolicy z Fabryką Trzciny i Teatrem Wytwórnia na czele. Kontynuując nasz spacer, możemy zajrzeć na Cmentarz Bródnowski. Założono go pod koniec XIX w. jako miejsce pochówku biedoty i ofiar epidemii cholery. Przez długie lata był swoistym zaprzeczeniem elitarnych i eleganckich Powązek. Spoczywa tu ponad milion osób, m.in. znany podróżnik i dziennikarz Tony Halik, śpiewak Mieczysław Fogg, a także poeta Stanisław Staszewski, którego młodzi ludzie znają głównie jako Tatę Kazika. Na terenie cmentarza znajduje się ciekawy drewniany kościół. W jego konstrukcję wmontowano elementy rusztowania użytego wcześniej przy instalacji Kolumny Zygmunta. Otwarte przestrzenie naprzeciwko cmentarza to pozostałości po rozległym warszawskim gospodarstwie PGR, które w latach 60. zaopatrywało stolicę w mięso, drób, mleko i jajka. Obecnie powstają tu osiedla mieszkaniowe. Po dalszych kilku minutach dochodzimy do nowoczesnego budynku Urzędu Dzielnicy Targówek, wzniesionego w latach Stąd można pójść wzdłuż ulicy Kondratowicza w kierunku parku Bródnowskiego. Obiekt ten, dawniej mocno zaniedbany, od 1997 roku jest stale modernizowany. Powstały liczne ścieżki rowerowe, a także boisko do siatkówki i koszykówki. Nieopodal mieści się jeden z najładniejszych basenów w Warszawie pływalnia Polonez ze 120-metrową zjeżdżalnią. Kompleks obejmuje również korty tenisowe i kilka boisk ze sztuczną nawierzchnią. Mieszkańcy Targówka nie mogą narzekać na kłopoty z robieniem zakupów. Na obrzeżach dzielnicy znajdują się ogromne centra handlowo-rozrywkowe. Są tu zarówno hipermarkety spożywcze, jak i wielkie pawilony z artykułami wyposażenia Za wielką (i praktycznie zawsze zamkniętą) bramą przy ul. św. Wincentego zaczyna się cmentarz żydowski. Bardzo zdewastowany w czasie II wojny światowej, nigdy nie doczekał się renowacji. Miał być nawet przekształcony w zwykły park miejski. Wiele nagrobków zostało rozkradzionych i użytych jako budulec (służą m.in. jako krawężniki na terenie warszawskiego zoo). Na teren cmentarza można się dostać tylną bramą od strony ul. Rogowskiej krytej starymi kocimi łbami. Warto rzucić okiem na budynek przy ul. Biruty 18, tuż obok głównej bramy. To drewniany dom z początku XX w. ostatni, jaki ocalał w okolicy. Wkrótce dom może zostać rozebrany, gdyż władze miasta planują poszerzyć ulicę, przy której stoi. Idąc dalej wzdłuż ul. św. Wincentego, warto odbić w ul. Tykownętrz, gigantyczny sklep ze sprzętem RTV-AGD, a także kino typu multipleks. Dawniej ciesząca się złą sławą dzielnica, o której pisano głównie w policyjnych raportach, dynamicznie się zmienia. Boczne brukowane uliczki, w które kiedyś strach było się zapuszczać, nadają Targówkowi niepowtarzalny klimat, jakiego próżno szukać po lewej stronie Wisły. Krzysztof dołęgowski 22 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 23

14 prezentacja inwestycji W SERCU MIASTa Jeśli zawsze marzyłeś, żeby mieć u stóp całe miasto, teraz możesz to spełnić. Już dziś zamieszkaj w Gdańskim, nowoczesnej inwestycji Dom Development. Niewątpliwie bardzo duży atut tej inwestycji to unikalna lokalizacja budynek znajduje się tuż przy stacji metra Dworzec Gdański, w sąsiedztwie miejskich parków, niedaleko stąd do uroczych zakątków Starego Miasta. Dzięki temu wyjątkowemu położeniu mieszkańcy mają dostęp do bogatej infrastruktury ścisłego centrum miasta. Doskonała komunikacja oraz wielopasmowe ulice Słomińskiego i gen. Władysława Andersa pozwalają na szybkie dotarcie do najważniejszych miejsc w Warszawie. Uzupełnieniem tej infrastruktury jest bezpośrednie sąsiedztwo Centrum Handlowego Arkadia. To razem sprawia, że mieszkańcy Gdańskiego mają na wyciągnięcie ręki wszystko, co jest potrzebne do życia, a dodatkowo imponujący widok na stolicę. Nowoczesna architektura zapewnia mieszkańcom najwyższy komfort. Gdański to w tej chwili jeden z najciekawszych projektów mieszkaniowych łączy elementy charakterystyczne dla nowoczesnej architektury z wygodnymi, przestronnymi rozkładami mieszkań, apartamentów i penthouse ów. Właśnie możliwość wyboru między zwykłymi mieszkaniami, apartamentami a przestronnymi penthouse ami czyni tę propozycję jeszcze atrakcyjniejszą. Budynek mieszkalno-apartamentowy Gdański jest pod każdym względem inwestycją o najwyższym standardzie. Nowoczesna bryła budynku, wielopoziomowe garaże, szybkie windy, eleganckie i przestrzenne hole, zautomatyzowane systemy wentylacji i klimatyzacji wraz z komfortową lokalizacją świadczą o najwyższym standardzie budynku. Gdański zaprojektowała pracownia architektoniczna Danprojekt. Budynek składa się z dwóch części: 17- i 22-piętrowej. Obie łączy ciągnący się przez 13 kondygnacji, zawieszony w powietrzu łącznik. W budynku znajduje się 260 lokali, 36 z nich zostanie wykończonych pod klucz. Penthouse y to przestronne apartamenty, położone na najwyższych piętrach budynku, stanowiące propozycję dla osób szukających nieograniczonej przestrzeni. Dzięki w pełni przeszklonym płaszczyznom ścian zewnętrznych można oglądać Warszawę z innej, niezwykłej perspektywy. 24 Dom DevelopmenT magazyn

15 apartament pokazowy NajwyŻsza klasa Apartament pokazowy w budynku Gdański zaprojektowany przez architektów Marię Witecką i Łukasza Kałasę z Grupy Projektowej zachwyca przestrzenią i elegancją. 26 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 27

16 z wizytą Po lewej: od góry łazienka, kuchnia z jadalnią, salon. Po prawej: garderoba i sypialnia. Apartament jest jednocześnie bardzo funkcjonalny: duża kuchnia otwarta na salon, garderoba łącząca pokój kąpielowy z sypialnią, pralnia, korytarze skrywające w swoich ścianach szafy oraz gabinet oddzielony od reszty pomieszczeń, zapewniający ciszę do pracy. Od razu przy wejściu czeka nas zaskakujący widok na środku korytarza znajduje się łazienka dla gości, która wygląda niczym kosmiczna kapsuła. Oświetlona od góry i z dołu jej okrągła forma zrobi wrażenie na każdym, kto złoży nam wizytę. Otwarta na salon kuchnia jest bardzo nowoczesna większość urządzeń i szafek kryje się za gładką metaliczną powierzchnią, która otwiera się po lekkim naciśnięciu. Znajdująca się na środku wyspa z płytą kuchenną jest usytuowana tak, by przygotowywanie posiłków było jak najwygodniejsze. W salonie najważniejsza jest sofa pasująca kolorystycznie do zasłon nie ulega wątpliwości, że to ona gra tu pierwsze skrzypce. Oprócz niej w pokoju znajduje się jedynie wygodna skórzana leżanka, stolik oraz niska komoda ciągnąca się przez całą ścianę, na której swobodnie zmieści się cały sprzęt audio-wideo. Na ścianach zastosowano połączenie dwóch faktur i dwóch wzorów: nad komodą ściana pokryta jest fornirem w paseczki w różnych odcieniach brązu (ten element powtórzony jest w kuchni), natomiast na ścianie za kanapą użyto tapety o bardzo ciekawej, gniecionej fakturze w delikatny kwiatowy wzór. Ta tapeta jest motywem przewodnim mieszkania znajdziemy ją jeszcze na zewnętrznej ścianie okrągłej łazienki oraz w sypialni. Fot.: jacek pióro Uwagę przykuwa także lampa okrągła konstrukcja opleciona cienkimi srebrnymi drucikami rzucająca na ścianę ciekawe cienie. Podobna lampa znajduje się na suficie zaraz przy wejściu. Zresztą takich wysmakowanych detali jest w tym mieszkaniu dużo więcej. I w doskonały sposób podkreślają najwyższą klasę tego projektu. Katarzyna Grabowska 28 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 29

17 wywiad z architektem projekt manhattan W wysokim nowoczesnym budynku w centrum miasta wybrano 36 mieszkań, które będą wykończone Łukasz Kałasa z Grupy Projektowej z Dom Development współpracuje już ponad 2 lata; jego firma przygotowywała m.in. lokale pokazowe i biura sprzedaży na osiedlach Olimpia II, Derby XV, Obrońców Tobruku oraz Osmańczyka, zaprojektował mieszkanie pokazowe na Zawiszy. w trzech różnych wariantach. Nad wszystkim czuwają trzy renomowane pracownie architektoniczne. Zaprojektowane i wykonane łazienki, kuchnie, pokoje, hole. Położone podłogi, zainstalowane drzwi wewnętrzne oraz wbudowane szafy. Dom Development pomysłodawca projektu Manhattan stworzył ogromną szansę powstania autorskich realizacji, zerwania ze schematami i anonimowością, które często są identyfikowane z tzw. nowoczesnymi wnętrzami. Trzy pracownie architektoniczne dostały od inwestora swobodę w stworzeniu wnętrz. Najważniejsza jest tu różnorodność realizacji, dająca klientom bardzo szeroką ofertę do wyboru, poczynając od standardu, poprzez kolorystykę, charakter wnętrza. grupa projektowa Pierwszym z wariantów zajmuje się Grupa Projektowa Łukasza Kałasy i Marii Witeckiej. Ta realizacja jest z założenia najskromniejsza, co nie oznacza jednak, że wykorzystano najtańsze materiały tłumaczy Łukasz Kałasa. Inwestor przeznaczył na 1 mkw. wykończenia mieszkań taką kwotę pieniędzy, abyśmy mogli zastosować bardzo estetyczne i dobre jakościowo materiały do wyposażenia łazienek, kuchni, parkietów, drzwi wewnętrznych i oświetlenia. Całość tworzy naprawdę bardzo dobry efekt oferowany klientom, których mogę hipotetycznie określić jako wyższa średnia krajowa. Grupa Projektowa działając już od 2 lat przy realizacji inwestycji Dom Development, została zaproszona do współpracy przy projekcie Manhattan rok temu. Ich zadaniem było wykonanie kompleksowych projektów wnętrz w ustalonym zakresie i standardzie oraz realizacja inwestycji pod klucz. Z uwagi na konieczność rozpoczęcia prac już na etapie budowy całego budynku, kontrola i nadzór nad realizacją wiązała się z koordynacją wszelkich prac budowlanych i instalatorskich wykonywanych przez generalnego wykonawcę. Następnie po przejęciu lokali wykonują wszelkie prace wykończeniowe dla powierzonego im standardu. Ja i moja wspólniczka Maria Witecka odpowiadamy za realizację całego opisanego powyżej procesu od projektu do prac wykończeniowych opowiada Łukasz. Dbając wspólnie o końcowy efekt, wykonujemy ważne i wzajemnie uzupełniające się czynności: ja zajmuję się nieco bardziej techniczną stroną zagadnienia oraz nadzorem nad ich właściwą realizacją, moja wspólniczka czuwa nad stroną estetyczną i logistyczną całego projektu. Grupa Projektowa wykonała już wiele projektów indywidualnych, niejednokrotnie bardziej skomplikowanych. To przedsięwzięcie jest dla nich interesujące od innej strony: pierwszy raz wykonują kompleksowy projekt i jednocześnie odpowiadają za 12 mieszkań będących częścią dużego programu sprzedaży mieszkań wykończonych o podwyższonym standardzie. Jest to bardzo ciekawe doświadczenie zarówno pod kątem projektowym, jak i organizacyjnym. Zakres opracowania projektów obejmuje jedynie stałe, wbudowane elementy wyposażenia i oświetlenia wnętrza, pozostawiając kwestię umeblowania ruchomego przyszłym właścicielom. Architekci zastosowali produkty renomowanych producentów. Wyposażenie łazienek, kompleksowo dostarczone przez firmę Hydrostrefa, to głównie ceramika firmy Duravit, Villeroy & Boch; wanny i kabiny firmy Koralle, Koło i Huppe. Kafle ścienne i podłogowe to produkty włoskich firm Marazzi, Ce.Si. oraz Floor Gress. Parkiety z litego drewna zarówno egzotycznego (lapacho, dąb tauari, wenge), jak i krajowego jesionu i dębu. Pozostałe elementy stolarskie powstają według ich indywidualnych projektów: zabudowy stolarskie kuchni wraz z wyposażeniem firmy Bosch oraz szafy wnękowe wykonuje polska firma Stolmar. Drzwi wewnętrzne są wykonywane według ich projektu na zamówienie przez firmę Lux Wood. 30 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 31

18 wywiad z architektem inro group Drugim z kolei wariantem zajmuje się firma Inro Group, w którym głównym projektantem jest Katarzyna Ogrodowczyk-Jaszczuk, absolwentka Wydziału Architektury Wnętrz warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Pracę przy projekcie Manhattan rozpoczęła w lutym 2007 roku. Jej pracownia zajmuje się wykończeniem 11 mieszkań. Pierwszym etapem pracy było zaprojektowanie układu ścian, aby nadać wnętrzu indywidualny charakter, zwiększyć funkcjonalność i uzyskać jak najlepszy możliwy efekt przestrzenny. Dalszy etap to szczegółowe zaprojektowanie każdego z pomieszczeń. W poszczególnych lokalach są projektowane indywidualnie meble łazienkowe, szafy wbudowane, nawet wzory drzwi wewnętrznych. W projekcie Manhattan zajmuję się absolutnie wszystkim mówi Katarzyna Ogrodowczyk. Od koncepcji, wszelkich ustaleń z inwestorem, wykonawcami, poprzez realizację i dobieranie materiałów, do najdrobniejszego detalu, jak np. fugi, klamki, oświetlenie. Materiały, które zostały wykorzystane do wykończenia tych wnętrz, to najwyższej jakości gresy, płytki ceramiczne i mozaiki takich firm, jak: Marazzi, Sant Agostino, Marca Corona. Urządzenia sanitarne: Villeroy & Boch, Catalano, Huppe. Drzwi wewnętrzne fornirowane firmy Entra i lakierowane firmy Drewood wszystkie z krytymi zawiasami. W kuchniach głównie używają naturalnych fornirów, lakierów oraz szlachetnych materiałów na blaty. Ściany na fragmentach wykończone będą Katarzyna Ogrodowczyk-Jaszczuk z Inro Group przygotowuje mieszkania w budynku Gdański. tapetą, tynkiem dekoracyjnym lub panelami fornirowanymi. Każdy nowy projekt jest autorskim rozwiązaniem. Naturalnie korzystamy z naszego doświadczenia i sprawdzonych rozwiązań niewątpliwie oryginalnym pomysłem jest stosowanie dużych płaszczyzn z laminatów drewnianych w pomieszczeniach łazienek. Praktycznie wszystkie stolarskie zabudowy wnękowe są indywidualnymi rozwiązaniami opowiada z entuzjazmem. Przy tak dużym projekcie unikamy prototypowych rozwiązań, stawiając na pomysłowe i oryginalne zastosowanie sprawdzonych i nowoczesnych materiałów. Fot.: jacek pióro Maciej Zaborowski, Prezes Szmyd-Zaborowski Architekci Szmyd-zaborowski architekci Firma Szmyd-Zaborowski Architekci, której prezesem jest Maciej Zaborowski, zajmuje się projektowaniem i realizacją apartamentów w trzecim wariancie wykończenia. Ich odpowiedzialność zaczyna się w momencie wstępnej koncepcji, a kończy się na kompleksowej realizacji przy pomocy własnych ekip, podwykonawców oraz dostawców. Za program odpowiadają Marek Pabich i Katarzyna Cyrych. On jest dyrektorem wykonawczym i odpowiada za kluczowe projekty. Natomiast Katarzyna koordynuje prace zespołu projektowego oraz nadzoruje wdrożenie projektów na budowie. W pracę nad projektem jest zaangażowany cały sztab ludzi tłumaczy Katarzyna. Tworzymy zespół, którego doświadczenie kształtowało się podczas wielu skomplikowanych realizacji. Jest to bardzo ciekawy projekt, a jednocześnie wyzwanie, ponieważ nigdy wcześniej nie realizowaliśmy tak kompleksowo, na podstawie jednego zamówienia, tylu apartamentów jednocześnie dodaje Marek. Mieszkania zostały roboczo podzielone na trzy style wykończeniowe. Styl rustykalny wprowadza do wnętrza ciepły, sielankowy nastrój. Był stworzony z myślą o klientach, którzy mają tradycyjne upodobania. Podłogę wykonano z litych desek z wstawkami kamiennymi z płyt trawertynowych. Klasyczne drzwi wewnętrzne mają stylowe przeszklenia. W kuchni dominuje kolor écru i jasne blaty i dodatki. W łazienkach jasne płytki zestawiono z eleganckim ciemnym kamieniem lub zielonym granitem. Pojawiają się również motywy kwiatowe. W sufitach podwieszanych zastosowano ozdobne elementy gipsowe. Styl minimalistyczny jest dedykowany osobom, które lubią rozwiązania proste i nowoczesne. Podłoga z bielonych desek dębowych ze wstawkami z kamienia Forest Brown. Proste drzwi wewnętrzne wykończone jasnym lakierem. W kuchni przeważają jasne płaszczyzny lakierowanego na wysoki połysk MDF-u połączone z ciemnym fornirem drewnianym. Łazienki są proste i eleganckie. Znajdziemy tu połączenia kamienia, gresu, duże płaszczyzny luster, minimalistyczną ceramikę sanitarną i armaturę. Styl określony przez nich jako postmodernistyczny powinien spodobać się miłośnikom nowoczesnego designu. Na podłodze zastosowano drewno egzotyczne. Drzwi są fornirowane. W łazienkach połączono elementy drewniane, kamień i płytki. Kolor i kontrasty materiałowe pojawiają się też w kuchniach. Dużo tu płaszczyzn z barwionego szkła czy lakierowanego na wysoki połysk MDF-u. Wszystkie 13 apartamentów realizowanych przez naszą firmę powstaje na podstawie autorskich projektów, łącznie z tymi, które powstają na tych samych planach mówi Marek. W takich przypadkach przearanżowywaliśmy mieszkanie, zmieniając jego plan. Samo zaś wykończenie jest w każdym przypadku unikalne. Katarzyna Cyrych i Marek Pabich z firmy Szmyd-Zaborowski Architekci gabriela Kacprzak 32 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 33

19 z wizytą u mieszkańców niezłe zamieszanie Mieszkanie Ewy i Bartka znajduje się na osiedlu Marina Mokotów. Kto powiedział, że skoro ma się kuchnię w stylu prowansalskim nie można mieć sypialni inspirowanej hotelowym pokojem? Ewa i Bartek, którzy w swoim mieszkaniu postawili na stylowy miks. 34 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 35

20 z wizytą u mieszkańców Salon jest, co prawda, jeszcze niedokończony, ale najważniejszy mebel już stoi ogromna, czekoladowa sofa. Przed nią już niedługo stanie mały stolik. Teraz, w razie potrzeby, pożyczany jest ten z dziecięcego pokoju. Niebieska łazienka powstała z inspiracji wodą. Gospodarzom zależało także, by stworzyć wnętrze, które nie zmęczy ich zbyt szybko. Okno i lustro na całą szerokość łazienki optycznie powiększają pomieszczenie. Całość ożywiają zabawki, które przedostały się tu z dziecięcego pokoju. Już przekraczając próg mieszkania Ewy, Bartka i ich dwójki dzieci, wiemy, że będzie to wesoła wizyta. Nie mogłoby być inaczej, skoro sami o sobie mówią kochamy świnie. Dlaczego? Ewa i Bartek prowadzą od ponad 5 lat firmę chrum.com. Można u nich kupić oryginalne koszulki (niektóre z nich reprezentowały Polskę na światowych wystawach designu) oraz inne świńskie gadżety, które sami produkują. Ale chrum.com to nie tylko sklep. To także agencja kreatywna, która organizuje sesje zdjęciowe, zajmuje się designem i reklamą. Niedługo pod szyldem chruma zacznie działać również wydawnictwo. Pierwszą publikacją będzie album fotograficzny dokumentujący istniejące, choć często dawno już niedziałające, stare, polskie kina. Przy okazji książki chcą otworzyć portal internetowy łączący wszystkich miłośników kin, a jednocześnie pokazujący efekt ich prawie dwuletniej pracy. Ewa wypatrzyła osiedle Marina Mokotów w momencie, gdy zamierzali kupić mieszkanie dosłownie trzy ulice dalej. Choć stwierdzenie wypatrzyła jest określeniem bardzo na wyrost, ponieważ wtedy było tu tylko pole i plansza z wizualizacją osiedla oraz niedziałające jeszcze biuro sprzedaży. W projekcie spodobało im się przede wszystkim to, że osiedle zaprojektowano kompleksowo, z całą infrastrukturą, terenami zielonymi i jeziorem w punkcie centralnym. Mieszkanie kupili w stanie surowym, wprowadzili małe zmiany w układzie pomieszczeń, m.in. zrezygnowali ze ścianek oddzielających kuchnię od przedpokoju i salonu. Zmniejszyli także jedną z łazienek, dzięki czemu mają większą garderobę. Chcieli mieszkać na jak najwyższym piętrze, zależało im na tym, by mieszkanie było duże i przeszklone. Dlatego wybrali lokal szczytowy z trzema balkonami. Bartek zawsze marzył, by 36 Dom DevelopmenT magazyn Dom DevelopmenT magazyn 37