Zarys geografii fizycznej Ameryki Północnej i Środkowej

Transkrypt

1 Zarys geografii fizycznej Ameryki Północnej i Środkowej przygotował Jarosław Balon Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Kraków, ul. Gronostajowa 7 AMERYKA PÓŁNOCNA

2 ? Zarówno kontynent jak i część świata Oblewana wodami dwóch oceanów - Atlantyckiego i Spokojnego Sąsiaduje z Ameryką Południową (Przesmyk Panamski - szer. 47 km), Eurazją (Cieśn. Beringa o szer. 35 km). Wspólnie z Ameryką Południową tworzą tzw. Nowy Świat OCEAN ARKTYCZNY LeŜy wyłącznie na półkuli północnej, w ogromnej większości na półkuli zachodniej? AMERYKA ŚRODKOWA AMERYKA PÓŁNOCNA

3 Skrajne punkty na kontynencie N - Przylądek Murchisona, płw. Boothia, Kanada W - Przylądek Księcia Walii, płw. Seward (USA) 7 12 N - przylądek Mariato, płw. Azuero, Panama W - przylądek Saint Charles, Labrador, Kanada AMERYKA PÓŁNOCNA

4 AMERYKA PÓŁNOCNA W - Przylądek Północno- Wschodni, Grenlandia, Dania E - Przylądek Wrangla, wyspa Attu, Aleuty, USA 5 32 N - Wyspa Kokosowa, Kostaryka N - przylądek Morris Jesup, Ziemia Peary ego, Grenlandia, Dania Skrajne punkty na wyspach

5 NajwaŜniejsze dane liczbowe Powierzchnia 24,2 mln km 2 Linia brzegowa: długość km - najdłuŝsza spośród wszystkich kontynentów Kontynent silnie rozczłonkowany; odległość od morza: średnia 470 km maksymalna 1680 km AMERYKA PÓŁNOCNA Nazwa pochodzi od imienia Ŝeglarza Amerigo Vespucci - uŝyta po raz pierwszy w 1507 roku.

6 Morza i zatoki Zatoka Alaska M. Beringa M. Arktyczne Zatoka Hudsona M. Labradorskie OCEAN SPOKOJNY Zatoka Św. Wawrzyńca OCEAN ATLANTYCKI Zatoka Meksykańska Zatoka Kalifornijska AMERYKA PÓŁNOCNA Zatoka Panamska Morze Karaibskie

7 Półwyspy Seward Boothia Melville a Labrador 1,5 mln km 2 Alaska Kalifornijski 144 tys. km 2 Nowa Szkocja Floryda 110 tys. km 2 Półwyspy zajmują 8,7% Jukatan 150 tys. km 2 AMERYKA PÓŁNOCNA

8 Wyspy Archipelag Arktyczny 1,3 mln km 2 W Ellesmere a Grenlandia 2,1 mln km 2 W. Wiktorii Ziemia Baffina Nowa Fundlandia 113 tys. km 2 Aleuty Kodiak Archipelag Aleksandra W-a Księcia Edwarda Bahamy Vancouver 31,3 tys. km 2 Kuba Haiti Wyspy zajmują 16,7% AMERYKA PÓŁNOCNA Antyle 221 tys. km 2

9 Prądy morskie AMERYKA PÓŁNOCNA WSCHODNIO GRENLANDZKI WybrzeŜe zachodnie - przewaŝają prądy ciepłe, tylko w środkowym odcinku prąd chłodny - osuszanie WybrzeŜa północne - zimne prądy arktyczne WybrzeŜe wschodnie - na południu prądy ciepłe, na północy - chłodne; brak pustyń w strefie zwrotnikowej Grenlandia - wybrzeŝa zachodnie bardziej przyjazne ALASKAŃSKI KURO-SIWO ZACHODNIOGRENLANDZKI ZATOKA HUDSONA LABRADORSKI GOLFSZTROM KALIFORNIJSKI Bariera Kordylierów - wpływy zachodnie wielokrotnie słabsze Zatoka Hudsona - wielka lodówka ZATOKA MEKSY KAŃSKA ANTYLSKI KARAIBSKI PRĄDY RÓWNIKOWE Zatoka Meksykańska - wielki grzejnik

10 AMERYKA PÓŁNOCNA Tektonika Większość obszaru w obrębie płyty północnoamerykańskiej Prekambryjska platforma krystaliczna: płyta centralna oraz tarcze - kanadyjska i grenlandzka Orogeny paleozoiczne: kaledońskie: wschodniogrenlandzki, hercyńskie: innuicki (eskimoski), ouachita kaledońsko-hercyńskie: Appalachy Zach. część zajmuje orogen Kordylierów; wewnętrzna część mezozoiczna (newadyjska), zewnętrzna kenozoiczna (alpejska) Rozległe batolity i pokrywy lawowe Pd. wsch. część - basen meksykański - współczesna geosynklina (osady od mezozoiku)

11 Sejsmika i wulkanizm Pavlof Katmai Św. Helena Rainier Shasta Colima Gejzery (Yellowstone) Orizaba Pelee San Miguel Paricutin AMERYKA PÓŁNOCNA Popocatepetl Irazu

12 AMERYKA PÓŁNOCNA Wielkie zróŝnicowanie ukształtowania pionowego; średnia wysokość m n.p.m (III miejsce po Antarktydzie i Azji) Ukształtowanie pionowe Ponad 1/4 obszaru leŝy powyŝej 1000 m n.p.m, mniej niŝ 1/8 znajduje się pomiędzy m n.p.m. Ponad 60% powierzchni kontynentu zajmują obszary połoŝone poniŝej 500 m n.p.m.

13 NajwyŜszy szczyt McKinley, Góry Alaska, 6194 m n.p.m NajniŜszy punkt Dolina Śmierci, Kordyliery Środkowe 85 m p.p.m AMERYKA PÓŁNOCNA Ukształtowanie pionowe Południkowy układ jednostek morfostrukturalnych Na wschodzie - Appalachy - rozległy ale niewysoki łańcuch górski (Mitchel 2037 m n.p.m), WyŜyna Labradorska oraz góry i wyŝyny wysp arktycznych Pas nizinny - środkowa część kontynentu W pasie nizin - prawie całkowicie zrównane góry Ozark i Ouachita Pas wyŝynny Wielkich Równin Na zachodzie system górski Kordylierów (8000 km); liczne pasma, rozległe kotliny (BOLSONY) i wyŝyny śródgórskie Większa część pasm ma charakter alpejski

14 Ukształtowanie pionowe 300 tys. lat temu 21 tys. lat temu 12 tys. lat temu Zasięg wiecznej zmarzliny ciągłej Zasięg wiecznej zmarzliny nieciągłej Zasięg występowania form i osadów polodowcowych W plejstocenie większą część lądu objęło zlodowacenie kontynentalne Współcześnie na wielkich obszarach występuje wieczna zmarzlina Geografia regionalna świata - Ameryka Północna AMERYKA PÓŁNOCNA

15 LeŜy we wszystkich strefach klimatycznych Strefa równikowa silnie wysunięta na północ W strefie zwrotnikowej ląd stosunkowo wąski; pustynie tylko na zach. W strefach umiarkowanych: ląd szeroki - znaczny stopień kontynentalizmu klimatu swobodna cyrkulacja mas powietrza N-S - częste zmiany pogody NajwyŜsze opady - zach. wybrzeŝa Kanady (do 3900 mm rocznie), najniŝsze - kotliny śródgórskie (poniŝej 70 mm) Największe lądowe obszary arktyczne Plr Uch Uc Pzw Zw Strefy klimatyczne Plr Prw Plr Plr Uch Uc Pzw Rw Piętrowość klimatu AMERYKA PÓŁNOCNA

16 Rzeki Rzeki - dorzecza: Missisipi 3,25 mln km 2 Mackenzie 1,81 mln km 2 Jukon 1,12 mln km 2 Nelson 1,07 mln km 2 Rzeka Św. Wawrzyńca 1,03 mln km 2 4,2% 77,1% 18,7% AMERYKA PÓŁNOCNA

17 Jukon 3180 km Kolumbia 1995 km Mackenzie-Athabasca 4240 km Rzeki Nelson-Saskatchewan 2430 km Missouri 3727 km Kolorado 2320 km Missisipi 3778 km Red 2076 km Arkansas 2333 km AMERYKA PÓŁNOCNA Rio Grande 3033 km NajdłuŜszy ciąg rzeczny: Missisipi-Missouri 5970 km

18 Wlk. Jezioro Niewolnicze 28,5 tys. km 2 Athabasca 8,1 tys. km 2 Wlk. Jezioro Niedźwiedzie 31,1 tys. km 2 Reniferowe 6,4 tys. km 2 Górne (Superior) 82,4 tys. km 2 Huron 59,6 tys. km 2 Winnipeg 24,5 tys. km 2 Ontario 19,5 tys. km 2 Wlk. Jezioro Słone 6,0 tys. km 2 Jeziora AMERYKA PÓŁNOCNA Michigan 57,8 tys. km 2 Erie 25,7 tys. km 2 Nikaragua 8,0 tys. km 2

19 Gleby AMERYKA PÓŁNOCNA

20 Państwa florystyczne AMERYKA PÓŁNOCNA PAŃSTWO HOLARKTYCZNE PAŃSTWO NEOTROPIKALNE

21 pustynia lodowa pustynia lodowa tundra tundra lasy borealne tundra tundra lasotundra lasotundra lasy borealne prerie lasy borealne lasy górskie wilgotne lasy iglaste (pacyficzne) lasotundra lasy mieszane wilgotne lasy mieszane (pacyficzne) prerie stepy lasy liściaste chapparal podzwrotnikowe lasy prerie stepy lasy górskie półpustynie i pustynie suche stepy suche lasy i zarośla pustynie suche, widne lasy pustynie półpustynie suche, widne lasy selwa prw.l.gór. sawanny Granice stref roślinnych po stronie zachodniej wysunięte na północ - oddziaływanie prądów morskich W strefie podrównikowej prawie brak formacji sawannowych CHAPPARAL - regionalna nazwa roślin. twardolistnej W strefie umiarkowanej ciepłej wielka róŝnorodność formacji roślinnych - od wilgotnych lasów po pustynie górskie PRERIE - regionalna nazwa LASOSTEPÓW strefy umiarkowanej W strefie umiarkowanej chłodnej - rozległe borealne lasy szpilkowe Wielkie obszary strefy arktycznej bez szaty roślinnej lub ze skąpą roślinnością tundrową Strefy roślinne AMERYKA PÓŁNOCNA

22 Świat zwierzęcy Region arktyczny Region kanadyjski Region zachodnioamerykański Region wschodnioamerykański KRAINA NEARKTYCZNA KRAINA NEOTROPIKALNA Region środkowoamerykański Region antylski AMERYKA PÓŁNOCNA

23 TAKSONOMIA REGIONÓW FIZYCZNOGEO- GRAFICZNYCH Część świata Obszar Podobszar Prowincja Podprowincja Makroregion Mezoregion Mikroregion AMERYKA PÓŁNOCNA REGIONY FIZYCZNOGEOGRAFICZNE

24 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne ARKTYKA AMERYKAŃSKA

25 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne Przejście północno-zachodnie Roald Amundsen ( ) ARKTYKA AMERYKAŃSKA

26 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne Grenlandia największy lądolód półkuli północnej, NUNATAKI ARKTYKA AMERYKAŃSKA

27 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne ARKTYKA AMERYKAŃSKA Arktyczna Równina NadbrzeŜna wielkie przestrzenie pokryte tundrą meandrujące i anastomozujące rzeki Delta Mackenzie wędrówki zwierząt w poszukiwaniu paszy

28 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne Obszary lądowe kraina jezior i bagien na podłoŝu wiecznej marzłoci ARKTYKA AMERYKAŃSKA

29 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne NIś KANADYJSKI

30 Pojezierze Kanadyjskie NIś KANADYJSKI miejscami powyŝej 50% zajęte przez jeziora Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

31 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne Borealny las kanadyjski jeden z największych kompleksów leśnych świata, eksploatacja drewna NIś KANADYJSKI

32 LABRADOR Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

33 LABRADOR Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

34 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne APPALACHY

35 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne APPALACHY

36 APPALACHY Silna antropopresja zniszczone lasy na skutek emisji przemysłowych roślinność krzewiasta (z róŝanecznikiem) lasy iglaste świerkowo-jodłowe lasy mieszane (z dębami i kasztanowcami) Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

37 NIZINY WEWNĘTRZNE Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

38 Równiny Prerii współcześnie dominacja rolniczych krajobrazów kulturowych NIZINY WEWNĘTRZNE Niagara prawdopodobnie najbardziej znany wodospad świata Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

39 NIZINA ZATOKOWA Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

40 Floryda zachowana naturalna roślinność we wnętrzu półwyspu NIZINA ZATOKOWA Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

41 WIELKIE RÓWNINY Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

42 WIELKIE RÓWNINY BADLANDS złe ziemie - efekt ablacji gruntu na byłych obszarach rolniczych Krajobraz kulturowy intensywne rolnictwo na obszarach stepowych Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

43 KORDYLIERY PÓŁNOCNE Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

44 KORDYLIERY PÓŁNOCNE Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

45 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne wieczne śniegi i lodowce tundra górska (alpejska) iglasty las pacyficzny (ze świerkiem sitkajskim) KORDYLIERY PÓŁNOCNE

46 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne Pasma Kordylierów Zewnętrznych duŝa wilgotność i znaczne wysokości bezwzględne uwarunkowały powstanie potęŝnych lodowców, schodzących miejscami bezpośrednio do morza KORDYLIERY PÓŁNOCNE

47 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne WyŜyna Jukonu mozaika pasm górskich, rozległych płaskowyŝy i głębokich dolin rzecznych pokryta lasami iglastymi KORDYLIERY PÓŁNOCNE

48 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne KORDYLIERY ŚRODKOWE

49 KORDYLIERY ŚRODKOWE Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

50 KORDYLIERY ŚRODKOWE Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne wieczne śniegi łąki alpejskie iglaste zarośla krzewiaste las górski z jodłą, sosną, cedrem i sekwoją lasostepy chiapparal suche stepy

51 WyŜyna Kolorado rzeźba na płytowo zalegających skałach KORDYLIERY ŚRODKOWE Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

52 Góry Skaliste park narodowy Yellowstone KORDYLIERY ŚRODKOWE Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

53 Góry Skaliste rzeźba glacjalna KORDYLIERY ŚRODKOWE Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

54 KORDYLIERY POŁUDNIOWE Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

55 KORDYLIERY POŁUDNIOWE Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

56 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne KORDYLIERY POŁUDNIOWE wieczne śniegi tierra helada (rośl. trawiasta, mszary, ziołorośla) niskie lasy iglaste (jodłowo-sosnowe) tierra fria (wilgotne lasy mgielne z duŝym udziałem dębów) tierra templada (lasy sosnowo-dębowe) tierra caliente - podrównikowe lasy okresowo wilgotne

57 Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne AMERYKA ŚRODKOWA

58 Indie Zachodnie róŝne typy wybrzeŝy AMERYKA ŚRODKOWA Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne

59 Kordyliery Ameryki Środkowej zróŝnicowanie typów rzeźby Ameryka Północna - regiony fizycznogeograficzne AMERYKA ŚRODKOWA

60 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ