Departament Języka Polskiego Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczeń Pisemnych Komisja Europejska VADEMECUM TŁUMACZA. Wskazówki redakcyjne dla tłumaczy

Transkrypt

1 Departament Języka Polskiego Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczeń Pisemnych Komisja Europejska VADEMECUM TŁUMACZA Wskazówki redakcyjne dla tłumaczy 2018 Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 1

2 SPIS TREŚCI WSTĘP... 7 CZĘŚĆ I. GRAMATYKA I INTERPUNKCJA Znaki interpunkcyjne Przecinek Kiedy stawiamy przecinek Kiedy nie stawiamy przecinka Przypadki wątpliwe i graniczne Średnik Kropka Dwukropek Wielokropek Znak zapytania Ukośnik prawy Myślnik, półpauza i łącznik Cudzysłów Kursywa Wielkie i małe litery Zasady ogólne Akty prawne UE Konstytucja Krajowe akty prawne Wspólnoty, instytucje, organy, komitety, urzędy, władze Plany, programy, pakty, działania, strategie Cele, instrumenty, fundusze Konferencje i fora Rok, dzień Komunikaty, sprawozdania, białe i zielone księgi, dokumenty robocze Obszary, przestrzenie, unie Nagrody Przykłady użycia małych liter Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 2

3 3. Odmiana i transkrypcja obcych imion i nazwisk Odmiana obcych imion i nazwisk Transkrypcja i transliteracja nazwisk i nazw bułgarskich Transkrypcja i translieracja nazwisk i nazw greckich Odmiana nazw zakończonych na X CZĘŚĆ II. TŁUMACZENIE AKTÓW PRAWNYCH Struktura aktu prawnego Rodzaje aktów prawnych Najważniejsze części aktu prawnego Tytuł aktu prawnego Strona tytułowa LegisWrite Preambuła Motywy Artykuły Przepisy końcowe Załączniki Interpunkcja w aktach prawnych Akty zmieniające Wyrażenia w aktach zmieniających Interpunkcja w aktach zmieniających Tytuły aktów zmieniających Repeal vs. delete Amended proposal Sprostowania i odesłania do sprostowanych aktów Odesłania do sprostowanych aktów Sprostowania niemające wpływu na polski tekst Przekształcenie, ujednolicenie, konsolidacja Odesłania w tekście Odesłanie a odniesienie Odesłania wewnętrzne i zewnętrzne Odesłania do Dziennika Urzędowego Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 3

4 6.4. Odesłanie do Zbioru Orzeczeń Odesłania do części aktów prawnych Oznaczenia dokumentów Kolejność alfabetyczna wymieniania państw i języków Kolejność wymieniania krajów Kolejność wymieniania języków w tekście (teksty jednojęzyczne) CZĘŚĆ III. SZCZEGÓLNE PROBLEMY TŁUMACZENIOWE Adresy i listy Tłumaczenie adresów Adres przedstawiciela RP Listy Numery telefonów Adresy elektroniczne Liczby, daty i symbole Pisownia liczb Pisownia dat Zapis walut Jednostki miary i symbol % Skróty i skrótowce Skrótowce angielskie czy polskie? Użycie i gramatyka Cytaty i bibliografia Interpunkcja w cytatach Ingerencja w tekst tytułu lub cytatu Tytuły i cytaty z dokumentów nieprzetłumaczonych na język polski Adresy bibliograficzne Nazwy geograficzne Nazwy państw: pełne i skrócone Nazwy geograficzne i ich spolszczanie Nazwy geograficzne pojawiające się w tekście źródłowym w języku innym niż miejscowy Nazwy kategorii jednostek administracyjnych Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 4

5 5.5. Nazwy własne jednostek administracyjnych Klasyfikacja NUTS a nazwy własne jednostek administracyjnych Lokalizacja linków CZĘŚĆ IV. ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE Spójność formalna i materialna Definicje w aktach prawnych Tłumaczenie czasownika shall Zwany dalej Enter into force vs. application vs. take effect Transpose vs. implement Established in vs. nationality Na mocy / w drodze / zgodnie z Przepisy vs. postanowienia Umowa o coś czy o czymś CZĘŚĆ V. OGÓLNE PORADY GRAMATYCZNE I STYLISTYCZNE Czego nie należy tłumaczyć? Kolejność podawania znanych i nowych informacji Sformułowania idiomatyczne i przenośne Wyrażenia w języku obcym w polskim tekście Strona bierna Liczba pojedyncza i mnoga Zgodność przypadku w związkach rządu Nominalizacja Logika spójników Różnica między lub i albo Lub i ani w wyrażeniach z przeczeniem Przyimek for a wyrażanie celu Następstwo czasów Wykonawca czynności Podmiot złożony a forma orzeczenia Posiedzenia Rady Europejskiej Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 5

6 15. Dwa lub więcej Żeńskie formy nazw funkcji i urzędów Miejsce zaimka który Miejsce spójników bowiem, natomiast i zaś Spójnik zatem Zaimek swój Czasowniki typu dostarczać/dotknąć Na rzecz, w zakresie, w celu, w ramach, w kontekście W dziedzinie Inne problematyczne słowa i wyrażenia contribute effort ensure that export i import however if appropriate it is appropriate legislation legislative may not objectives promote provide for relevant see specific strengthen unless without prejudice ZAŁĄCZNIK. NAZWY KATEGORII JEDNOSTEK PODZIAŁU I NAZWY WŁASNE NIEKTÓRYCH JEDNOSTEK NUTS Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 6

7 WSTĘP Celem niniejszego opracowania jest zebranie w formie przewodnika istotnych zasad, wskazówek i zaleceń dla tłumaczy przygotowujących tłumaczenia na język polski w Komisji Europejskiej, przede wszystkim aktów prawnych i innych dokumentów publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Vademecum stanowi dorobek kilkunastu lat pracy tłumaczeniowej, wewnętrznych ustaleń oraz konsultacji z ekspertami w zakresie poprawnej polszczyzny, prawa krajowego i unijnego. Zostało przygotowane na podstawie wielu powszechnie dostępnych źródeł, w tym materiałów sporządzonych przez inne komórki w obrębie Komisji (m.in. przez Urząd Publikacji i Służbę Prawną); zawiera również wybrane materiały uzyskane podczas szkoleń przeprowadzonych przez Radę Języka Polskiego oraz przyjęte wewnętrznie ustalenia. Adresatami Vademecum są przede wszystkim tłumacze etatowi Komisji Europejskiej i tłumacze zewnętrzni. Vademecum może być także przydatnym źródłem informacji dla osób przygotowujących w języku polskim opracowania, dokumenty i inne teksty dotyczące prawa unijnego, jak też osób mających wpływ na ostateczny kształt dokumentu unijnego. Vademecum podzielone zostało na pięć części. Część pierwsza dotyczy poprawności językowej, przy czym skupiliśmy się na tych aspektach gramatyki i interpunkcji, które sprawiają tłumaczom najwięcej trudności. Część druga zawiera najważniejsze informacje na temat tłumaczenia aktów prawnych, w tym aktów zmieniających i sprostowań. W części trzeciej zawarliśmy wskazówki dotyczące konkretnych problemów tłumaczeniowych, specyficznych dla tekstów Komisji, takich jak tłumaczenia nazw geograficznych, skrótów i cytatów. Część czwartą i piątą poświęciliśmy natomiast zagadnieniom leksykalno-prawnym, podając propozycje tłumaczenia konkretnych problematycznych słów i wyrażeń. Zespół redakcyjny życzy wszystkim czytelnikom miłej i pożytecznej lektury. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 7

8 CZĘŚĆ I. GRAMATYKA I INTERPUNKCJA 1. ZNAKI INTERPUNKCYJNE Podane poniżej wybrane ogólne zasady interpunkcji zostały opracowane w oparciu o Wielki słownik ortograficzny PWN 2003 i Międzyinstytucjonalny przewodnik redakcyjny PRZECINEK Poniżej podajemy tylko wybrane zasady dotyczące stawiania przecinka. Dotyczą one zagadnień, które przy tłumaczeniu tekstów sprawiają najczęstsze problemy. Ogólne reguły można znaleźć w słownikach interpunkcji oraz w Międzyinstytucjonalnym Przewodniku Redakcyjnym Kiedy stawiamy przecinek a) Przed wtrąceniami i dopowiedzeniami, często wprowadzanymi przez połączenia spójników z przysłówkami i zaimkami, np.: i to / albo raczej / lub raczej / czy raczej / albo lepiej / ani też / ani nawet / czy może b) Po wyrażeniach będących równoważnikami zdań, np.: co więcej / co gorsza / co ważne / ściślej / innymi słowy Innymi słowy, Rada Europejska określa kształt, jaki pragnie nadać Unii Europejskiej. Co więcej, przedsiębiorstwo zwolniono z podatku dochodowego. c) Przed spójnikami wprowadzającymi zdania składowe, także tymi rozbudowanymi (tzw. spójnikami zespolonymi), np.: chyba że / chyba żeby / jako że / mimo że / tym bardziej że / właśnie gdy / właśnie jak / właśnie kiedy / podczas gdy / pod warunkiem że / w zależności od którego / w przypadku gdy / wówczas gdy / wyłącznie jeśli / tak aby / w konsekwencji czego / zwłaszcza gdy / zwłaszcza że Przecinek stawiamy przed pierwszym elementem takiego spójnika, a nie między jego elementami: Warunki umowy obowiązują do 31 grudnia, chyba że strony postanowią inaczej. W przypadku gdy osoba ubiegająca się o azyl posiada ważną wizę, zastosowanie mają przepisy, na podstawie których wydano taką wizę. Złożenia zawierające że, gdy, jak i aby można niekiedy rozdzielić, ale tylko wtedy, gdy akcent znaczeniowy w zdaniu pada na element stojący przed spójnikiem: Jest to możliwe, pod warunkiem że wszystkie strony wyrażą na to zgodę. Jest to możliwe jedynie pod warunkiem, że wszystkie strony wyrażą na to zgodę. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 8

9 Dokument sformułowano jasno, tak aby żadna ze stron nie miała wątpliwości. Dokument sformułowano tak, aby żadna ze stron nie miała wątpliwości. Najczęściej spotykane spójniki zespolone tego typu to: dlatego że / dopiero gdy / podobnie jak / potem gdy / tak aby / tak by / tak iż / tak jak / tak jakby / tak że / tak żeby / taki jak / taki sam jak / tam gdzie / tam skąd / ten sam co / teraz gdy / to co / tym bardziej iż / tym bardziej że / w miarę jak / wtedy gdy / z chwilą gdy Uwaga! Konstrukcja tylko jeśli jest niepoprawna (kalka z ang. only if). Prawidłowe formy to: tylko wtedy, gdy, wyłącznie wówczas, gdy itp. d) Zdania wtrącone nie tylko poprzedzamy, ale też zamykamy przecinkiem: Państwo członkowskie, które wydało zezwolenie, jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku. Czasy, kiedy decyzje podejmowano jednogłośnie, dawno minęły. Informację o tym, że produkt działa niewłaściwie, należy przekazać przed upływem gwarancji. e) Przed wyrażeniami wprowadzającymi wyjaśnienia i wyliczenia: czyli / to jest / to znaczy f) Przed wyrażeniami uwypuklającymi treści zawarte w członie poprzednim: na przykład / chyba / przynajmniej / zwłaszcza / prawdopodobnie / ewentualnie / nawet / raczej Uwaga! Jeśli wyrażeń tych nie da się opuścić bez szkody dla zdania (tzn. nie pełnią one funkcji dopowiedzenia), przecinka nie stawiamy. Zgłoszenia przesłane na przykład pocztą elektroniczną muszą być wzięte pod uwagę. g) Przed wyrazami i wyrażeniami oznaczającymi stosunek osoby mówiącej do treści wypowiedzi: bez wątpienia / bynajmniej / doprawdy / istotnie / na odwrót / naturalnie / niestety / niewątpliwie / niezawodnie / oczywiście / odwrotnie / owszem / przeciwnie / rzeczywiście / rzecz jasna / zapewne h) Przed wyrazami poza zdaniem: słowem / ściśle / ściślej / ściśle mówiąc / innymi słowy / krótko / inaczej Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 9

10 i) Przecinkiem oddzielamy wszystkie, nawet najkrótsze zdania składowe wprowadzane przez imiesłowy zakończone na -ąc, -łszy lub -wszy. Jeśli jest to zdanie wtrącone, obejmujemy je przecinkami z obu stron: Czyniąc tak, nadawcy zakłócali konkurencję na rynku mediów. Instytucja kredytowa, przeprowadziwszy wystarczającą weryfikację prawną, utrzymała dostęp do funduszu gwarantowania depozytów. Wyjątkiem są przypadki, w których omawiany typ równoważnika stoi bezpośrednio po zaimku lub spójniku. Wówczas pozostawiamy tylko przecinek przed tym zaimkiem lub spójnikiem: Znam ucznia, który nie zastanawiając się długo, podałby sposób rozwiązania tego zadania. Mówiłem o osobie, która trenując codziennie, osiągnęła doskonałe rezultaty. j) Typowe dla tekstów prawnych wyrażenie z zastrzeżeniem ma charakter wtrącenia i zawsze oddzielamy je przecinkami. Każdemu, z zastrzeżeniem art. 5, przysługuje prawo dostępu do informacji. Wykonanie umów poręczenia podlega oprocentowaniu, z zastrzeżeniem ust. 3. Uwaga! W polskich tekstach prawnych wyrażenie to rzadko stawia się na początku zdania, nawet jeśli oryginał angielski ma taką konstrukcję Kiedy nie stawiamy przecinka a) Przecinkiem nie oddzielamy pojedynczych okoliczników miejsca, czasu, częstotliwości itp.: W dniu 9 września 2002 r. Komisja podjęła decyzję o zamknięciu postępowania. W ramach tego programu Kanada współpracuje z członkami Wspólnoty Europejskiej [ ]. Co pięć lat obywatele wybierają swoich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego. W dniach października 1999 w Tampere odbyło się specjalne posiedzenie Rady Europejskiej. Jeśli jednak dwa okoliczniki tego samego typu (miejsca, czasu itp.) stoją w zdaniu obok siebie, oddzielamy je przecinkiem wówczas, gdy drugi z nich jest dokładniejszym określeniem pierwszego (zawęża jego zakres): W 2004 r., bezpośrednio przed przystąpieniem do UE, intensywność pomocy znacznie się zmniejszyła (ale: Bezpośrednio przed przystąpieniem do UE w 2004 r. intensywność pomocy znacznie się zmniejszyła). Szczyt odbył się na południu Finlandii, w Tampere (ale: Szczyt odbył się w Tampere na południu Finlandii). Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 10

11 b) Nie stawiamy przecinka po rozpoczynających zdanie wyrażeniach odnoszących się do wcześniejszych wypowiedzi, takich jak: niezależnie od tego / stąd / w takim przypadku / mimo to / dzięki temu / w tym celu / w ten sposób / z tego powodu / na tej podstawie / pod tym względem / na podstawie powyższych faktów / w tym kontekście / w tej sytuacji / wobec powyższych okoliczności / w związku z tym / w związku z powyższym / w świetle powyższych ustaleń W związku z tym powyższe ustalenia ogranicza się do produktów pochodzących z państw EFTA. W takim przypadku Komisja przeprowadza niezależną analizę. Stąd Komisja jest zdania, że [ ]. c) Nie stawiamy przecinka po wyrazach i wyrażeniach wprowadzających typu: niemniej jednak / w efekcie / w rezultacie / a zatem / w praktyce / z reguły / w zasadzie / zasadniczo / przede wszystkim / dodatkowo / podobnie / tym samym / z drugiej strony / w szczególności / ponadto / wreszcie / jednocześnie / prawdopodobnie / w pewnym stopniu / toteż Ponadto tendencje wzrostowe pojawiają się początkowo raczej na obszarach miejskich. W rezultacie spółka BE uzyskała bardzo silną pozycję. Niemniej jednak Komisja uznała [ ]. W praktyce każdy musi zarejestrować swój pojazd w państwie członkowskim, w którym [ ]. W szczególności instytucja ta nie ma uprawnień do poświadczania wydatków. Jeśli jednak wyrażenia te występują w środku zdania i wprowadzają zdanie podrzędne albo wtrącenie, oddzielamy je przecinkami (lub myślnikami): Spółka BE uzyskała bardzo silną pozycję, w rezultacie mogła stosować ceny dumpingowe. Rozwiązanie to ma wiele wad, przede wszystkim jest bardzo kosztowne. Po ogółem i w sumie na początku zdania zasadniczo nie stawia się przecinka. Można to zrobić tylko w przypadku, gdy wyrażenia te oznaczają tyle co podsumowując i odnoszą się do wcześniej wyliczanych elementów: Ogółem sytuacja przedsiębiorstwa jest korzystna. Ogółem wydatki za rok 2004 wynoszą (lub: Ogółem, wydatki za rok 2004 wynoszą ). d) Zasadniczo nie stawiamy przecinka po zdaniach składowych rozpoczynających się od następujących wyrażeń: zgodnie z / bez względu na / niezależnie od / w świetle / stosownie do / w odniesieniu do / w związku z / w odróżnieniu od / w nawiązaniu do / w oparciu Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 11

12 o / na podstawie / na mocy / w następstwie / w wyniku / w przypadku / ze względu na / na zasadzie odstępstwa od Zgodnie z art. 3 ust. 2 Traktatu WE Komisja przedstawiła wniosek dotyczący decyzji Rady. W wyniku ustaleń dokonanych w Nicei UE i Kanada rozpoczęły regularne konsultacje. Na zasadzie odstępstwa od art. 8 ust. 4 ilości wprowadzane do swobodnego obrotu ( ). Na mocy dyrektywy 92/53/EWG państwo członkowskie nie może odmówić ( ). Jeśli jednak wyrażenia te same stanowią wtrącenie lub dopowiedzenie, oddzielamy je przecinkami (lub myślnikami/półpauzami) (zob. też rozdział 1.8 Myślnik, półpauza i łącznik w części I): Program jest realizowany, zgodnie z warunkami umowy, we współpracy z partnerami społecznymi (wtrącenie). Program jest realizowany zgodnie z warunkami umowy we współpracy z partnerami społecznymi (wtrącenie). Program jest realizowany we współpracy z partnerami społecznymi, zgodnie z warunkami umowy (dopowiedzenie) (ale: Program jest realizowany zgodnie z warunkami umowy). e) Nie stawiamy przecinka ani przed wyrażeniami rozpoczynającymi się od w celu, ani po nich: W celu wdrożenia niniejszej dyrektywy państwa członkowskie przyjmują odpowiednie przepisy [ ]. f) Nie poprzedzamy przecinkiem skrótów itp., itd., ponieważ zaczynają się od spójnika i : Droga musi być możliwie jak najczystsza i sucha (tzn. bez żwiru, liści, śniegu itd.). g) Nie rozdzielamy przecinkiem dwóch spójników, spójnika i zaimka względnego, zaimka względnego i spójnika, np.: a że / a choć / a gdy / a jeśli / a kiedy / a mianowicie / a ponieważ / a więc / i choć / który jeśli / że aby / że gdy / że jeśli Jeśli jednak chcemy podkreślić zdanie wtrącone, wydzielamy je dwoma przecinkami lub myślnikami/półpauzami (zob. też rozdział 1.8 Myślnik, półpauza i łącznik w części I): Powiedział, że jeśli nic mu nie przeszkodzi przyjedzie jutro rano. Przyjechałem przed chwilą i, choć jestem zmęczony, mam ochotę natychmiast wybrać się na zwiedzanie miasta Przypadki wątpliwe i graniczne a) Jednym z trudniejszych przypadków są wyrażenia przydawkowe po rzeczowniku, wprowadzane przez imiesłowy typu -ący, -any, -ony, -ty. Ogólna zasada jest taka, że przecinkiem oddzielamy wyrażenia stanowiące dopowiedzenie dodatkową informację na temat już określonego rzeczownika. Nie stawiamy przecinka, jeśli wyrażenie określa Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 12

13 rzeczownik wcześniej nieokreślony (zawęża jego zakres). Różnicę widać na takim przykładzie: Dotyczy to wszystkich państw EFTA, będących stronami umowy. Dotyczy to wszystkich państw EFTA będących stronami umowy. W pierwszym zdaniu mowa o wszystkich państwach EFTA, a zarazem wszystkie te państwa są stronami umowy. W drugim zdaniu mowa o tych spośród państw EFTA, które są stronami umowy. Inne przykłady: Takim państwem jest również Turcja, kandydująca do UE. Unia prowadzi politykę równych szans, opartą na poszanowaniu praw jednostki (ale: Unia prowadzi politykę opartą na poszanowaniu praw jednostki). b) Nie stawiamy przecinka przed członem porównawczym wprowadzonym przez poniższe wyrazy, chyba że mają wyraźnie charakter dopowiedzenia: Przykłady: jak / jakby / jako / niż / niby / niby to / niczym / ni to / niż / podobnie Zrobisz to lepiej niż ja. Jest głuchy jak pień. Jest wyższy niż Piotr. Przecinek stawia się natomiast, gdy człon taki stanowi zdanie podrzędne w zdaniu złożonym: Jest wyższy, niż myślałem. W porównaniach paralelnych, których charakterystyczna cechą jest to, że w ich strukturze zawarta jest paralela zachodząca pomiędzy częściami zdania, przecinek stawiamy: Przykład: tak, jak / taki, jaki / tyle, co / ten, co / zarówno, jak i / równie, jak Mam tyle samo pracy, co w zeszłym tygodniu. Należy odróżnić porównania paralelne, wymienione powyżej, od bardzo podobnych konstrukcji, które jednak nie mają wyraźnego charakteru paralelnego i w przypadku których nie stawiamy przecinka: tak samo (...) jak / ten sam (...) co / taki (...) jak: Jednostki te wchodzą w skład tej samej grupy przedsiębiorstw co operatorzy statków powietrznych. c) Wyrazem dosyć kłopotliwym pod względem interpunkcji jest jak. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 13

14 Nie stawiamy przecinka, jeśli wyrażenie wprowadzone tym wyrazem nie jest formą zdaniową, czyli w uproszczeniu nie zawiera czasownika: Jak do tej pory nie zaobserwowano żadnych nieprawidłowości. W takich przypadkach państwo powinno zachowywać się jak inwestor prywatny. Wyrażenie takie może mieć jednak charakter wtrącenia i wtedy przecinki są niezbędne: Państwa o niskiej gęstości zaludnienia, jak Finlandia czy Szwecja, korzystają ze specjalnych funduszy pomocowych. Jeśli jak wprowadza zdanie składowe, zawsze oddzielamy je przecinkiem (przecinkami): Jak widać, nie udało się dotychczas osiągnąć większości celów strategii lizbońskiej. Wyrażenia taki jak nie oddziela się przecinkiem, chyba że wprowadzamy wyliczenie wtedy stawiamy przecinek przed taki: Instytucje takie jak Komitet Ekonomiczno-Społeczny pełnią przede wszystkim funkcję konsultacyjną (ale: Są też instytucje pełniące funkcję konsultacyjną, takie jak Komitet Regionów czy Komitet Ekonomiczno-Społeczny). Jeżeli elementów wyliczanych w ten sposób jest więcej niż dwa, powinniśmy poprzedzić je dwukropkiem i postawić przecinek przed jak: Tłumaczymy takie akty prawne, jak: decyzje, dyrektywy, rozporządzenia W wyrażeniach typu tak, jak /zarówno, jak i przecinek stawiamy zawsze przed jak: Wnioski można przesyłać zarówno w formie drukowanej, jak i elektronicznej. Dotacje na ten cel udzielane są tak przez Komisję, jak władze centralne i regionalne. d) Wyrażeń według / zdaniem / w opinii / zgodnie z zasadniczo nie należy oddzielać przecinkiem, ale można to zrobić, żeby podkreślić wtrącony (zewnętrzny) charakter tych wyrażeń. Zdaniem Komisji tego rodzaju wsparcie nie było w pełni uzasadnione (rzadziej: Zdaniem Komisji, tego rodzaju wsparcie nie było w pełni uzasadnione). e) Przy wyrażeniach typu po pierwsze / po drugie są trzy możliwości: bez żadnego znaku interpunkcyjnego, z przecinkiem lub z dwukropkiem. Najlepiej kierować się wyczuciem. Nie oddzielamy, jeśli wyrażenie jest bardziej wskazaniem hierarchii ważności niż zapowiedzią wyliczenia i znaczy tyle co przede wszystkim : Po pierwsze nie należy traktować Trybunału Sprawiedliwości jako instytucji zastępującej sądy krajowe. Z kolei dwukropek jest dobrym rozwiązaniem, kiedy elementy wyliczane są długie i same w sobie zawierają przecinki. W pozostałych przypadkach najlepiej postawić przecinek. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 14

15 f) Wyrażenie na przykład ma najczęściej charakter wtrącenia i, jeśli stoi w środku zdania, oddzielamy je z obu stron przecinkami; nie stawiamy jednak przecinka po wyrazie przykład: Produkty przeznaczone dla dzieci, na przykład zakreślacze, nie są zazwyczaj toksyczne. Jeśli nie jest to wtrącenie, przecinków nie stawiamy wcale: Produkty sprowadzane na przykład z Chin podlegają odrębnej procedurze celnej. *Produkty sprowadzane, na przykład z Chin, podlegają odrębnej procedurze celnej. Oba zdania są gramatycznie poprawne, ale tylko pierwsze zdanie jest logiczne ŚREDNIK Średnik wydziela części wypowiedzi mocniej niż przecinek, ale słabiej niż kropka. Średnik oddziela wyłącznie człony równorzędne pod względem logiczno-składnikowym (podczas gdy przecinek może oddzielać również człony nierównorzędne). Używamy go też niekiedy w zdaniach zawierających rozbudowane wyliczenia, w których użyto też wielokrotnie przecinków, np.: Członkostwo w międzynarodowej komisji zostało przyznane, jak następuje: Francja, 4; Niemcy, 5; Włochy, 3; Zjednoczone Królestwo, 1; Stany Zjednoczone, KROPKA Kropką zamykamy wypowiedzenie, tzn. zdanie lub jego równoważnik. Kropka po cyfrach arabskich oznacza, że mamy do czynienia z liczebnikiem porządkowym, np.: w 2. (drugiej) osobie 5. (Piąty) Pułk Strzelców 12. (Dwunasty) Konkurs Młodych Talentów Jeśli z kontekstu jednoznacznie wynika, że został użyty liczebnik porządkowy, kropkę można pominąć. Zasada ta dotyczy w szczególności tych liczebników, które odnoszą się do numeracji już istniejącej: strona 10 art. 5 ust. 3 pkt 10 porządku obrad towar opisany w kolumnie 1 tabeli Nie stawiamy kropki po cyfrze oznaczającej datę, jeśli miesiąc zapisano słownie: 5 maja Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 15

16 16 kwietnia Nie stawiamy też kropki przy zapisywaniu godzin, jeśli zostało użyte słowo godzina : w godz Nie stawiamy kropki po tytułach i śródtytułach: Koszty i korzyści wdrażania EMAS Celem tego dokumentu jest dostarczenie jasnych, prostych rad organizacjom zainteresowanym uczestnictwem w EMAS [ ]. W przypadku zbiegu znaków interpunkcyjnych kropkę stawiamy po nawiasach i cudzysłowach zamykających, natomiast nie stawiamy jej po wykrzykniku, pytajniku i wielokropku. Zbieg kropki i symbolu przypisu: odnośnik do przypisu na końcu zdania umieszcza się przed kropką. Jeżeli jednak zdanie kończy się skrótem zamkniętym kropką (np. r. ), odnośnik do przypisu stawia się po skrócie, tj. za kropką: Podstawę prawną dla przedmiotowego systemu zapewnia rozporządzenie EMAS 1. Badania przeprowadzono w 2007 r. 1 Uwaga! Na końcu przypisu zawsze stawiamy kropkę, chyba że przypis kończy się linkiem wówczas kropki nie stawiamy. Natomiast jeżeli link kończy zdanie w tekście głównym, na końcu takiego zdania jak zwykle stawiamy kropkę DWUKROPEK Główną funkcją dwukropka jest wprowadzenie wyodrębnionej partii tekstu. Może to być wyliczenie, cytat, uzasadnienie, wyjaśnienie itp. Używamy go, przytaczając czyjeś lub własne słowa: Przewodniczący Komisji Jean-Claude Juncker oświadczył: Wraz z 60. rocznicą podpisania traktatów rzymskich nadszedł czas, aby zjednoczona Europa złożona z 27 państw nakreśliła wizję swojej przyszłości. Przytoczone słowa rozpoczynamy wielką literą zawsze, gdy cytat składa się z dwu lub więcej zdań; cytaty krótsze można rozpoczynać małą literą. Tekst cytowany po dwukropku należy wyodrębnić myślnikami, cudzysłowem albo kursywą. Dwukropkiem można także poprzedzić zdanie będące uzasadnieniem poprzedniej myśli: Takie praktyki stanowią zakłócenie konkurencji: przynoszą one korzyść wybranej grupie podmiotów. Dwukropka nie używa się po nagłówkach, przed wykresami ani tabelami. W przypadku gdy w tekście oryginału pojawia się dwukropek po nagłówku, zalecane jest jego Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 16

17 usunięcie i rozpoczęcie pierwszego zdania w danym punkcie od wielkiej litery. W wyjątkowych przypadkach, gdy wypowiedź następująca po dwukropku rzeczywiście stanowi kontynuację wypowiedzi rozpoczętej w nagłówku, można dwukropek pozostawić i kontynuować zdanie z małej litery. Dwukropek powinniśmy postawić, jeżeli w zdaniu występuje podmiot szeregowy, a orzeczenie ma formę liczby mnogiej, i gdy następujące wyliczenie jest kompletne: Do odmiennych części mowy należą: czasownik, rzeczownik, przymiotnik, zaimek i liczebnik. Dwukropek nie jest potrzebny, gdy orzeczenie występuje w liczbie pojedynczej (takie zdanie ma charakter wyliczenia przykładowego): Do odmiennych części mowy należy czasownik, rzeczownik i przymiotnik. W przypadku zdania wprowadzającego wyliczenie po dwukropku postępujemy zgodnie z poniższą zasadą: wyliczenia, na które składają się zdania z orzeczeniem, zaczynamy od wielkiej litery a na końcu każdego wyliczenia stawiamy kropkę: Zdanie wprowadzające: 1. Zdanie z orzeczeniem. [kropka] 2. Zdanie z orzeczeniem. [kropka] 3. Zdanie z orzeczeniem. [kropka] wyliczenia, na które składają się równoważniki zdań, zaczynamy od małej litery, a na końcu każdego wyliczenia stawiamy średnik, przecinek albo nic: Zdanie wprowadzające: 1. równoważnik zdania [średnik, przecinek lub nic] 2. równoważnik zdania [średnik, przecinek lub nic] 3. równoważnik zdania [na końcu całego wyliczenia kropka] Dopuszczalne jest także użycie wielkich liter. Takie rozwiązanie wymaga zakończenia każdego elementu wyliczenia kropką. Na końcu ostatniego punktu w wyliczeniach stawiamy kropkę WIELOKROPEK Za pomocą wielokropka umieszczonego w nawiasie kwadratowym lub okrągłym oznaczamy opuszczenie fragmentu cytowanego tekstu. Poprzedza się go zwykłą spacją: Rada zamierzała podjąć liczne środki [ ]; ostatecznie jednak z nich zrezygnowała. Nawiasy te stosuje się również po to, aby uniknąć pomyłki z wielokropkiem zastosowanym przez samego autora, np.: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 17

18 ( ) On sam wydawał się bardzo przyjemny ( ), inteligentny, kulturalny, ale jego wielkość? W przypadku zbiegu wielokropka z innym znakiem interpunkcyjnym postępujemy następująco: jeżeli wielokropek zbiega się z przecinkiem, średnikiem lub kropką znaki te opuszczamy, jeżeli wielokropek zbiega się z pytajnikiem, wykrzyknikiem lub pauzą znaki te pozostawiamy. Jeśli wielokropek występuje na początku tekstu, używa się po nim spacji. Należy unikać stosowania wielokropka w celu wyrażenia kontynuacji, w takiej sytuacji lepiej jest użyć itd.: Żywice naftowe, żywice kumaronowo-indenowe, politerpeny, polisiarczki, polisulfony itd. (nie: *Żywice naftowe, żywice kumaronowo-indenowe, politerpeny, polisiarczki, polisulfony ) ZNAK ZAPYTANIA Znak zapytania zastępuje znaki interpunkcyjne oddzielające oraz dwukropek, dlatego gdy dochodzi do zbiegu tych znaków, pytajnik zostawiamy, a kropkę, średnik, przecinek i dwukropek pomijamy, np.: Przydawki odpowiadają na pytania: jaki? który? ile? czyj? czego? z czego? Jeśli znak zapytania występuje na końcu zdania, wyraz następujący po nim jako rozpoczynający nowe zdanie musi zaczynać się wielką literą; mała litera po pytajniku oznacza, że stoi on w miejscu innego znaku oddzielającego UKOŚNIK PRAWY Prawego ukośnika używamy w celu pokazania alternatywy (rok/lata budowy), zastąpienia słowa na w wyrażeniach typu km/godz. oraz zapisania ułamków (19/100), adresów (ul. Reja 5/10) i sygnatur (dokument Rady 10267/07). Nie stosuje się go natomiast w poniższych przypadkach: Zalesie k. Warszawy (nie: *Zalesie k/warszawy) wg (nie: *w/g) W polskiej typografii nie ma jednoznacznie ustalonych reguł dotyczących używania lub nieużywania spacji przed ukośnikiem i po nim. W Urzędzie Publikacji przyjęto następujące zasady: jeśli ukośnik stawiamy między pojedynczymi wyrazami (lub cyframi), spacji nie stosujemy: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 18

19 2010/2011 żłobki/przedszkola/szkoły rozporządzenie/dyrektywa rozporządzenie wykonawcze/delegowane jeśli jeden z elementów alternatywy składa się z co najmniej dwóch wyrazów, z dwóch stron ukośnika stawiamy spacje: szkoły podstawowe / licea Nowy Sącz / Nowy Targ rozporządzenie wykonawcze / dyrektywa rozporządzenie wykonawcze / rozporządzenie delegowane rozporządzenie wykonawcze / decyzja administracyjna 1.8. MYŚLNIK, PÓŁPAUZA I ŁĄCZNIK W tradycyjnej typografii używa się trzech długości kresek : myślnik (pauza), półpauza (pauza średnia) (skrót klawiaturowy: Alt 0150), - łącznik (dywiz). Myślnik Pozwala uniknąć powtórzeń, zastępując człon pominięty: W 1995 r. przeznaczono na ten cel 250 mln EUR, a w 1999 r. 210 mln EUR. Zastępuje domyślny czasownik być przed zaimkiem to wprowadzającym orzecznik: Rejestr wydanych świadectw i potwierdzeń to ważne źródło danych. Służy do mocniejszego wydzielenia części zdania lub klarowniejszego zapisu, zwłaszcza jeśli występuje zbyt duże nagromadzenie przecinków: Jest to właściwe podejście, gdy tak jak w omawianym przypadku znaczenie przedsiębiorstw dopuszczających się naruszenia jest bardzo zróżnicowane. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 19

20 Uwaga! W praktyce coraz częściej znak myślnika ( ) zastępowany jest półpauzą ( ): 1995 r. przeznaczono na ten cel 250 mln EUR, a w 1999 r. 210 mln EUR. Rejestr wydanych świadectw i potwierdzeń to ważne źródło danych. Jest to właściwe podejście, gdy tak jak w omawianym przypadku znaczenie przedsiębiorstw dopuszczających się naruszenia jest bardzo zróżnicowane. Półpauza Używamy jej do wyrażenia relacji od do. między cyframi (lub jednostkami redakcyjnymi, takimi jak litery i podpunkty) używamy półpauzy bez spacji: program na lata (nie: *program na lata 2007 do 2013) w dniach lipca 2007 r. (nie: *od lipca) lit. a) e) Łącznik ppkt (i) (vi) w ten sam sposób wyrażamy relację od do dotyczącą przestrzeni: pociąg relacji Warszawa Kraków etap Jarosław Przeworsk jeśli półpauza oznaczająca relację od do łączy elementy niejednorodne lub wieloskładnikowe, przed nią i po niej stawiamy spacje: 15 października 16 grudnia 3 lutego 2010 r. 5 maja 2011 r. pociąg relacji Kraków Nowy Sącz Łącznik łączy się ze znakiem literowym bezpośrednio (bez spacji). Zasadniczo jest znakiem międzywyrazowym: czarno-biały Pawlikowska-Jasnorzewska 10-dniowy kod pocztowy trzecio- i drugorzędny Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 20

21 1.9. CUDZYSŁÓW Podstawowym cudzysłowem jest. Jeśli wprowadzamy dodatkowy cudzysłów wewnętrzny (cytat w cytacie), używamy tzw. cudzysłowu niemieckiego:» «. Jeżeli dodatkowo potrzebny jest jeszcze jeden poziom, używamy cudzysłowu brytyjskiego. Poziom 1 (cytat główny) Poziom 2 (cytat w cytacie) Poziom 3 (cytat w cytacie w cytacie) (Alt 0132/Alt 0148)» «(Alt 0187/Alt 0171) ' ' (Alt 0145/Alt 0146) Uwaga! Nie ujmujemy w cudzysłów wyrażeń obcego pochodzenia piszemy je kursywą. Kropkę stawiamy zawsze po cudzysłowie: Powiedział: Mam tego dość. Inne znaki emotywne (znak zapytania, wykrzyknik, wielokropek) stawiamy albo przed zamykającym cudzysłowem jeśli odnoszą się do treści w jego obrębie, albo po nim jeśli odnoszą się do całego zdania. Zapytał: Masz na to czas?. Czy pamiętasz skąd pochodzi cytat: Ogary poszły w las? KURSYWA Kursywą w tłumaczeniu oznaczamy: wyrażenia obcojęzyczne (w tym łacińskie) niebędące nazwami własnymi: Podstawy wspólnego serwisu kojarzenia danych biometrycznych zostaną de facto ustanowione wraz ze stworzeniem nowego systemu EES, gdyż zdecydowanie będzie się ono wiązało z największą ilością nowych danych biometrycznych. wyróżnienia (słów, fragmentów zdania), jeżeli autor tekstu źródłowego wybrał taką formę wyróżnienia (wyróżnione elementy można też składać pismem półgrubym, albo zastosować podkreślenie): Tekst wyróżniony kursywą przedstawia opcje do wyboru we wzorze umowy o udzielenie dotacji, które mają zastosowanie do niniejszej umowy. nazwy/tytuły fakultatywnie: gdy ze względów typograficznych konieczne jest ich wyróżnienie, aby uniknąć wątpliwości w interpretacji zdania: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 21

22 W Siódmym sprawozdaniu z postępu prac nad stworzeniem rzeczywistej i skutecznej unii bezpieczeństwa, zgodnie ze sprawozdaniem i zaleceniami grupy ekspertów, Komisja określiła nowe podejście do zarządzania danymi dotyczącymi ochrony granic, bezpieczeństwa i zarządzania migracją. występujące w tekście tytuły książek, publikacji, obrazów, rzeźb, utworów muzycznych, filmów itp. (zob. też rozdział 4.4 Adresy bibliograficzne w części III), przedrostki literowe przed nazwą związku chemicznego np. o-dichlorobenzen (w razie wątpliwości należy użyć kursywy jak w oryginale). Jeżeli w tekście źródłowym użyto równocześnie cudzysłowu i kursywy, w polskim tekście należy ograniczyć się do jednej formy wyróżnienia. W przypadku cytatów zasadniczo stosujemy cudzysłów, choć użycie kursywy nie jest błędem. Ważne, aby nie stosować obu form wyróżnienia jednocześnie. Uwaga! W dokumentach HTML, ze względu na częściowo zablokowane formatowanie, do wyróżniania cytowanych fragmentów stosujemy kursywę. Kursywy nie należy w żaden sposób modyfikować tam, gdzie jest ona stałą cechą danego stylu Legiswrite (np. w stylu Institution qui signe). Nawiasy obejmujące wyrażenie kursywą składa się pismem prostym. W tekście złożonym kursywą elementy wyróżnione składa się pismem prostym. 2. WIELKIE I MAŁE LITERY 2.1. ZASADY OGÓLNE Zasada ogólna: w przypadku oficjalnej nazwy (pełnego tytułu) dokumentu tylko pierwszy wyraz należy pisać wielką literą, przy czym nazwy własne występujące w tytule zachowują wielkie litery: Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej; Uwaga! Wyjątkowo wielką literę należy także stosować w przypadku oficjalnych nazw skróconych tych dokumentów, zatem: Traktat WE, Traktat UE, Traktat TFUE, Traktat (w tym ostatnim przypadku autor tekstu odwołuje się de facto do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ale nie należy tego doprecyzowywać), Traktaty (jeżeli chodzi o TFUE i TUE), Traktat z Lizbony. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 22

23 Traktat o przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej; Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym; Uwaga! Wielką literę należy także stosować w przypadku nazwy skróconej tego dokumentu, czyli: Porozumienie EOG. Porozumienie międzyinstytucjonalne pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami; Umowa o handlu między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Kolumbią i Peru, z drugiej strony; Uwaga! Należy za każdym razem sprawdzić, czy mamy do czynienia z oficjalną pełną nazwą (tytułem) dokumentu; szczególnej ostrożności wymagają nazwy z przymiotnikiem (np. europejski) na początku oraz nazwy długie, wyglądające jak oficjalne, a nie zawsze takimi będące, np.: europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności przymiotnik europejska nie jest częścią tytułu konwencji, ale: Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego. W przypadku zwyczajowych nazw skróconych aktów prawnych wszystkie człony należy pisać małą literą tu właśnie mała litera wskazuje na to, że mamy do czynienia z nieoficjalną nazwą, zatem: traktat amsterdamski, traktat nicejski, traktat rzymski, traktat lizboński, traktaty rzymskie, traktaty założycielskie; traktat akcesyjny; traktat konstytucyjny nazwa rodzaju aktu, a nie nazwa własna; konwencja paryska, konwencja brukselska, konwencja genewska (to nazwy zwyczajowe), konwencja o ochronie praw człowieka (to niepełny tytuł); protokół z Palermo, protokół z Kioto; pakt stabilności i wzrostu. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 23

24 Uwaga! W tekście umowy, konwencji itp. jednowyrazowy skrót jej nazwy piszemy wielką literą np. w przypadku zwrotów takich, jak dalej zwana Umową / Konwencją (zwykle w chwili definiowania), w niniejszej Umowie/Konwencji. Użycie wielkiej litery w akcie dotyczącym podpisania umowy czy konwencji jest możliwe, jeżeli istnieje ryzyko pomyłki w związku z inną umową bądź konwencją przytaczaną w tekście tego aktu AKTY PRAWNE UE Tytuły aktów prawnych Unii należy pisać małą literą, zatem: rozporządzenie, dyrektywa, decyzja, zalecenie itp., niezależnie od tego, czy występują w wyrażeniu, z podaniem pełnego tytułu, czy z numerem porządkowym: Na posiedzeniu rozpatrywano zmianę rozporządzenia Komisji (WE) nr 125/2006 z dnia 24 stycznia 2006 r. ustanawiającego wartości jednostkowe w celu określenia wartości celnej niektórych łatwo psujących się towarów. Zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem [ ] KONSTYTUCJA Należy stosować zasadę ogólną: w przypadku oficjalnych, pełnych tytułów pierwszy wyraz należy pisać wielką literą; nazwy zwyczajowe małymi literami: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej; konstytucja europejska (ponieważ nie jest to tytuł dokumentu); artykuł 53 konstytucji portugalskiej stanowi... (podobnie) KRAJOWE AKTY PRAWNE W Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej tytuły aktów prawnych zapisuje się małymi literami: Na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz.U. z 2002, Nr 175, poz. 1440, z późn. zm.) zarządza się, co następuje. W związku z tym przy przytaczaniu tytułów polskich ustaw, rozporządzeń itp. zaleca się stosowanie małych liter. Na osobną uwagę zasługuje pisownia tytułów złożonych typu: ustawa Prawo bankowe. W takich przypadkach słowo Prawo, Kodeks lub Ordynacja należy napisać wielką literą, gdyż właśnie od niego rozpoczyna się nazwa własna ustawy: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 24

25 ustawa Prawo spółdzielcze, tekst ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym przyjęty przez Sejm RP w dniu 27 lipca 2005 r.; ustawa Kodeks pracy, ustawa Kodeks cywilny, ustawa Kodeks spółek handlowych; ustawa Ordynacja podatkowa. W tytułach aktów określanych jako karty także tylko pierwszy wyraz należy pisać wielką literą, np. Karta nauczyciela, Karta górnika. W przypadku tłumaczenia nazw aktów prawnych innych państw należy je pisać małą literą, a więc: niemiecka ustawa o kształceniu nr... z dnia... nie jest to bowiem rzeczywisty tytuł, ale tłumaczenie; nazwa ustawy jest opisowa. W odesłaniu do aktów opublikowanych w polskim Dzienniku Ustaw po nie podaje się numeru (Nr) Dziennika Ustaw, co ma związek z jego wydawaniem od tego dnia w formie elektronicznej. Odesłania do aktów przyjętych po należy więc zapisywać następująco: Dz.U. z 2014, poz. 143 Akty opublikowane przed przywoływane są zgodnie z wcześniejszymi zasadami, czyli z podaniem numeru (należy zwrócić uwagę na fakt, że w tym przypadku skrót Nr piszemy wielką literą): Dz.U. z 2011, Nr 117 poz WSPÓLNOTY, INSTYTUCJE, ORGANY, KOMITETY, URZĘDY, WŁADZE Wszystkie człony oficjalnych nazw własnych urzędów, instytucji i organów (z wyjątkiem występujących wewnątrz nich przyimków, spójników i określeń typu: do spraw, imienia, pod wezwaniem, na rzecz, z wyjątkiem, w ramach, w dziedzinie, w zakresie, numer, nr itp.) należy pisać wielkimi literami: Europejska Wspólnota Gospodarcza, Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska Wspólnota Energii Atomowej, Europejski Obszar Gospodarczy; Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Obrachunkowy, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Europejski Komitet Regionów, Europejska Służba Działań Zewnętrznych; w tych znaczeniach także jednoczłonowe nazwy skrócone tych instytucji należy pisać wielką literą, czyli: Parlament, Trybunał, Rada, Komisja; Sekretariat Generalny Rady (to organ administracyjny); Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych (skład Rady); Komitet Stałych Przedstawicieli, Stały Komitet ds. Rolnictwa Ekologicznego; Stały Komitet ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz, Komitet Ochrony Socjalnej; Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności, Dyrekcja C Młodzież i Sport (to dyrekcje generalne KE); Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 25

26 Komisja Budżetowa, Komisja Kontroli Budżetowej, Komisja Spraw Zagranicznych (to nazwy komisji Parlamentu Europejskiego); Urząd Publikacji, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych; Przewodniczący Komisji Europejskiej, Przewodniczący Parlamentu Europejskiego, Wysoki Przedstawiciel do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa; Uwaga! Nazwy te należy pisać wielkimi literami, jeżeli występują w tekście właśnie w znaczeniu nazwy organu, np.: Rozporządzenie w tej sprawie wydaje Komisarz ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności; Zdrowie należy do kompetencji Sekretarza Generalnego (zob. rozdział 2.13 Przykłady użycia małych liter ). Sekretarz Generalny, Komisarz UE ds. Agendy Cyfrowej (to organy); Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Bioprzemysłu, Wspólne Przedsięwzięcie Czyste Niebo 2 (nazwy wspólnych przedsięwzięć dawniej: *przedsiębiorstw powołanych na podstawie art. 187 Traktatu TFUE); Transatlantycki Dialog Legislatorów, Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna, Zautomatyzowany System Biblioteczny Komisji (ponieważ desygnatem danej znów oficjalnej, nie obiegowej nazwy jest struktura trwała, komórka organizacyjna (rodzaj instytucji) albo zinstytucjonalizowana działalność (choć tu szczególnie trudno o wytyczenie granicy) PLANY, PROGRAMY, PAKTY, DZIAŁANIA, STRATEGIE Jeżeli nazwa programu stanowi samodzielną całość składniową, mogącą funkcjonować niezależnie od słowa program, zapisujemy ją w cudzysłowie, pierwszy wyraz wielką literą; wyraz program (wraz z ewentualnymi przydawkami) nie jest wtedy uważany za część nazwy programu, pozostaje przed cudzysłowem i jest zapisywany małą literą: program Horyzont 2020, program Kreatywna Europa. Jeżeli w nazwie programu słowo program wchodzi w związki zgody lub rządu z innymi elementami tytułu (zapis bez cudzysłowu), wyraz program stanowi część jego nazwy i dlatego pierwszy wyraz nazwy programu jest zapisywana wielką literą: Program działań na rzecz środowiska i klimatu, Europejski program w dziedzinie migracji. Analogiczne zasady można stosować w przypadku planów, paktów, działań, procesów, mechanizmów, agend, strategii itp.: Narodowy plan rozwoju; Plan działania w zakresie energii do roku 2050; Europejska agenda cyfrowa. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 26

27 Uwaga! agenda lizbońska, proces boloński, agenda cyfrowa, strategia leśna ponieważ są to nazwy obiegowe, należy pisać je małymi literami. Jeżeli od słowa strategia rozpoczyna się pełna nazwa dokumentu, należy stosować zasadę zapisu pierwszego słowa tytułu od wielkiej litery: Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy CELE, INSTRUMENTY, FUNDUSZE Jeżeli nazwa celu w ramach funduszy unijnych stanowi samodzielną całość składniową, zapisuje się ją w cudzysłowie wielką literą: cel Wzmacnianie konkurencyjności MŚP, cel Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. W przypadku instrumentów i funduszy europejskich wszystkie człony należy pisać wielkimi literami: Europejski Instrument Sąsiedztwa; Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Uwaga! Piszemy: fundusze strukturalne, ponieważ liczba mnoga wskazuje na wiele desygnatów; Piszemy: instrument Łącząc Europę, ponieważ nazwa Łącząc Europę stanowi samodzielną całość składniową KONFERENCJE I FORA Trzeba dokonać tutaj rozróżnienia na nazwy spotkań i nazwy zrzeszeń, instytucji (dodatkowo na nazwy oficjalne i obiegowe). Jeśli chodzi o nazwę stałej instytucji prowadzącej jakieś prace, wszystkie człony należy zapisać wielką literą: Uczestnicy Konferencji Szefów Policji Stolic Państw Nadbałtyckich spotykają się raz w roku [ ]; Konferencja Międzyrządowa. W przypadku gdy chodzi o nazwę jednorazowego spotkania, zasadny jest zapis tylko pierwszego wyrazu od wielkiej litery: Konferencja na temat informatyzacji państwa, Konferencja w sprawie zwalczania terroryzmu. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 27

28 Jeżeli mowa jest o konferencji jako jednorazowym spotkaniu, używamy przyimka na (np. rozmowy prowadzone na Konferencji w sprawie Iraku), natomiast jeżeli chodzi o instytucję wyrażeń typu w ramach (np. rozmowy/prace prowadzone w ramach Konferencji Międzyrządowej). Słowo forum występuje w różnych znaczeniach i to właśnie od znaczenia zależy pisownia poszczególnych członów wchodzących w skład całego wyrażenia. Kiedy forum użyte jest w znaczeniu organizacji, należy kierować się zasadami pisowni nazw organizacji i w przypadku pełnej nazwy każdy człon zapisać wielką literą: Forum Wysp Pacyfiku jest regionalną organizacją międzynarodową, do której należą m.in. Australia i Nowa Zelandia; Forum Związków Zawodowych jest ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową działającą na terenie Rzeczpospolitej. Forum może także oznaczać cyklicznie organizowane spotkania, będące formą zinstytucjonalizowanej współpracy. Wówczas należy stosować takie same zasady pisowni, jak w przypadku konferencji: Światowe Forum Społeczne jest spotkaniem alternatywnym wobec Światowego Forum Ekonomicznego, odbywającego się co roku w Davos. Natomiast jeżeli forum oznacza jednorazowe spotkanie poświęcone określonej tematyce, wówczas tylko pierwszy człon pełnej nazwy należy zapisać wielką literą, czyli: W dniach października 2007 r. odbyło się Ogólnoświatowe forum innowacyjnych nauczycieli. Forum może być także użyte w znaczeniu komitetu lub innej grupy osób zajmującej się określonym zagadnieniem. Wówczas należy stosować takie zasady, jak w przypadku komitetów, czyli jeżeli forum ma charakter stały, jego pełną nazwę należy pisać wielkimi literami, a jeżeli doraźny małymi literami: Forum Doradcze jest organem doradczym dyrektora wykonawczego; Komisja zwołała forum doradcze złożone ze specjalistów państw członkowskich. Zapisując nazwy forów, np. internetowych, na których prowadzone są dyskusje, zazwyczaj na określony temat, należy stosować takie zasady, jak w przypadku tytułów: forum Polacy w Luksemburgu ; forum Niepełnosprawni (tutaj słowo forum jest określeniem gatunkującym, dlatego należy zapisać je małą literą); Forum dyskusyjne prokuratorów RP, Forum podróżnych i podróżników (w tych przypadkach słowo forum należy do tytułu i należy zapisać je wielką literą). Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 28

29 2.9. ROK, DZIEŃ Wielkimi literami należy zapisywać także nazwy przedsięwzięć zawierające w sobie słowo rok lub dzień : Rok Języka Polskiego; Europejski Rok Języków; Europejski Dzień Humanitarny; Europejskie Dni Dziedzictwa KOMUNIKATY, SPRAWOZDANIA, BIAŁE I ZIELONE KSIĘGI, DOKUMENTY ROBOCZE Tytuły komunikatów, sprawozdań, białych i zielonych ksiąg oraz dokumentów roboczych zapisujemy na takich samych zasadach, jak tytuły unijnych aktów prawnych, czyli od małej litery: biała księga w sprawie europejskiej polityki komunikacyjnej; sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie działalności Unii Europejskiej w 2008 r. w zakresie zaciągania i udzielania pożyczek. Jeżeli słowa komunikat czy też biała księga nie stanowią składniowo części tytułu, sam tytuł zapisujemy od wielkiej litery i ujmujemy w cudzysłów: biała księga Polityka w dziedzinie usług finansowych na lata ; komunikat Komisji Szczegółowe wytyczne dotyczące składanych do właściwych organów wniosków o zezwolenie na badanie kliniczne produktów leczniczych stosowanych u ludzi, zgłaszania znacznych zmian oraz oświadczenia o zakończeniu badania (»CT-1«) OBSZARY, PRZESTRZENIE, UNIE Słowa obszar, przestrzeń i unia to obiegowe nazwy idei, etapów działania, procesów itp., dlatego należy je pisać małymi literami: europejska przestrzeń badawcza/europejski obszar badawczy; przestrzeń wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości; obszar eurośródziemnomorski; unia gospodarcza i walutowa (to obszar ekonomiczny, a nie geograficzny, dlatego zasadny jest zapis małymi literami), podobnie: strefa euro, jednolity obszar płatności w euro; unia celna. Uwaga! Wyjątek stanowi Europejski Obszar Gospodarczy, w przypadku którego wszystkie człony piszemy wielkimi literami (jak Europejska Wspólnota Gospodarcza). Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 29

30 2.12. NAGRODY Jednowyrazowe nazwy nagród piszemy wielką literą, np. Nobel czy Pulitzer. W przypadku nazwy wielowyrazowej zapis zależy od dalszych członów tej nazwy: wielką literą piszemy nazwy nagród, których drugi człon występuje w dopełniaczu (Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera) lub ma bliższe określenie przymiotnikowe (Pokojowa Nagroda Nobla); jeśli wyraz nagroda, który występuje przed nazwą, jest wyrazem pospolitym, a sama nazwa występuje w mianowniku, wtedy piszemy go małą literą, np. nagroda Złota Palma, nagroda Natura PRZYKŁADY UŻYCIA MAŁYCH LITER Wyrażenie państwa członkowskie pisze się małymi literami. W cytatach również należy stosować małe litery. Także w umowach, w których stroną są Unia i jej państwa członkowskie, zapisujemy to wyrażenie małymi literami (wyrażenie Strony Umowy pozostaje zapisane wielkimi literami). Wyjątkiem od tej zasady są traktaty europejskie, w których pisownia Państwa Członkowskie wielkimi literami jest celowa i nie należy jej traktować jako użycia błędnego, wymagającego poprawienia. Małą literą należy pisać wszystkie człony nazw komórek organizacyjnych niezależnie od szczebla jeżeli mają one charakter doraźny, tymczasowy (oczywiście z wyjątkiem nazw geograficznych, nazwisk itp.): grupa ad hoc ds. migracyjnych; grupa ad hoc ds. przestępczości nieletnich we Francji. Liczba mnoga, jeśli wskazuje na kilka desygnatów, zwłaszcza przy nazwach dokumentów czy wydarzeń (jak traktaty rzymskie), z reguły przesądza o zapisie małymi literami: dyrekcje generalne KE, komisje PE (ale: Polskie Koleje Państwowe tu desygnat jest jeden). Nazwa gatunkująca może nie wchodzić w skład nazwy własnej, wtedy pisze się ją małymi literami: systemowy program operacyjny Wzrost konkurencyjności i gospodarki. Słowo internet zapisujemy umownie małą literą. Słowo załącznik należy także pisać małą literą, nawet jeżeli jest to jedyny załącznik do umowy lub dokumentu. Polityka to nazwa idei, nie dokumentów, więc właściwy jest zapis małymi literami: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 30

31 wspólna polityka transportowa, polityka azylowa, polityka edukacyjna, polityka gospodarcza, wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, europejska polityka bezpieczeństwa i obrony, wspólna polityka rolna. Tytuły rozdziałów i innych części dokumentu występujące w tekście należy pisać od małych liter. Nazwy funkcji, stanowisk piszemy zależnie od kontekstu od małych albo od wielkich liter. Jeżeli nazwa występuje w tekście w znaczeniu nazwy organu albo funkcjonuje jako tytuł, np. w formułach adresowych albo podpisach, zastosujemy wielkie litery: Szanowny Panie Kierowniku! (w liście) Dyrektor Generalny (w podpisie) p.o. Kierownik Działu (w podpisie) opinia Rzecznika Praw Obywatelskich (nazwa organu; nie ma znaczenia, kto obecnie pełni tę funkcję) Wniosek został złożony w ramach sporu między Naczelnikiem Urzędu Celnego w Gdyni a [ ]. (jw.) Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (bo organem jest Prezes UKE, a nie UKE) Jeżeli jednak ta sama nazwa pojawia się w znaczeniu stanowiska lub funkcji i ma funkcję opisową, tj. służy do orzekania o danej osobie lub jej identyfikowania, ale nie tytułowania, należy zapisać ją małymi literami. Inaczej mówiąc, małe litery stosujemy wtedy, gdy odwołujemy się do konkretnej osoby sprawującej daną funkcję, implicytnie albo eksplicytnie (przez przywołanie nazwiska tej osoby): Oprócz ministra gospodarki konferencję otworzy komisarz Unii Europejskiej do spraw handlu Cecilia Malström. W spotkaniu wzięła udział wysoka przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Federica Mogherini. Spotkaniu przewodniczył sekretarz generalny. W ocenie prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w strategii będzie ujęta m.in. kwestia potencjalnej deregulacji rynku szerokopasmowego internetu (chodzi o konkretną osobę, mimo niewymieniania jej nazwiska). 3. ODMIANA I TRANSKRYPCJA OBCYCH IMION I NAZWISK 3.1. ODMIANA OBCYCH IMION I NAZWISK Ogólne zalecenie dotyczące odmiany nazwisk zawarte w Słowniku ortograficznym języka polskiego jest takie: jeśli tylko można przyporządkować nazwisko jednemu z wzorców odmiany, należy je odmieniać (wraz z imieniem!). Wybór właściwego wzorca odmiany zależy przede wszystkim od: 1) płci danej osoby, 2) jej narodowości, 3) zakończenia nazwiska (może chodzić albo o zakończenie fonetycznej formy nazwiska, albo o zakończenie tematu). Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 31

32 3.2. TRANSKRYPCJA I TRANSLITERACJA NAZWISK I NAZW BUŁGARSKICH Transkrypcja to taka konwersja pisma, która polega na możliwie wiernym odwzorowaniu dźwięków mowy oznaczanych za pomocą jednego alfabetu znakami innego alfabetu. Natomiast transliteracja to zastępowanie znaków określonego alfabetu (np. cyrylicy) znakami alfabetu drugiego (np. łacińskiego). Transliteracja polega więc na przekształceniu graficznej formy tekstu, tak aby na podstawie tekstu po transliteracji można odtworzyć tekst oryginalny. Transkrypcja i transliteracja współczesnego alfabetu bułgarskiego: Litery alfabetu bułgarskiego Transkrypcja Transliteracja А а A a A a Б б B b B b В в W w V v Г г G g G g Д д D d D d К к K k K k Л л Ł, L ł, l L l М м M m M m Н н N n N n О о O o O o П п P p P p Р р R r R r С с S s S s Т т T t T t У у U u U u Е е E e E e Ж ж Ż ż Ž ž З з Z z Z z Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 32

33 И и I i I i Й й J j J j Ф ф F f F f Х х Ch ch H h Ц ц C c C c Ч ч Cz cz Č č Ш ш Sz sz Š š Щ щ Szt szt Ŝ ŝ Ъ ъ Y y Ь ь Ю ю Ju ju Û û Я я Ja ja  â W związku z tym poprawna transkrypcja na język polski nazwiska bułgarskiej komisarz (buł. Мария Габриел) wygląda następująco: Marija Gabriel. W przypadku podpisów w aktach prawnych stosuje się taką transliterację, jak w języku angielskim, czyli: Mariya GABRIEL TRANSKRYPCJA I TRANSLIERACJA NAZWISK I NAZW GRECKICH Dla nazw geograficznych zapisywanych w oryginale alfabetem greckim zalecany jest oficjalny system ISO 843:1997 (transliteracja) oraz polska transkrypcja fonetyczna. Litery alfabetu greckiego Transkrypcja Transliteracja Α α a a Β β w v Γ γ g, j g Δ δ d d Ε ε e e Ζ ζ z z Η η i ī Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 33

34 Θ θ t th Ι ι i, j i Κ κ k, ki k Λ λ l l Μ μ m m Ν ν n n Ξ ξ ks x Ο ο o o Π π p p Ρ ρ r r Σ σ ς s s Τ τ t t Υ υ i y Φ φ f f Χ χ ch ch Ψ ψ ps ps Ω ω o ō Więcej informacji zob ODMIANA NAZW ZAKOŃCZONYCH NA X Zgodnie z uchwałą Rady Języka Polskiego z 8 grudnia 2008 r. 1 nazwy zakończone na -x, jak EUR-Lex, N-Lex itp., można w przypadkach zależnych zapisywać na dwa sposoby: z x lub ks. Zaleca się stosowanie formy: EUR-Lex, EUR-Lexu, EUR-Lexie; N-Lex, N-Lexu, N-Lexie. 1 Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 34

35 CZĘŚĆ II. TŁUMACZENIE AKTÓW PRAWNYCH 1. STRUKTURA AKTU PRAWNEGO 1.1. RODZAJE AKTÓW PRAWNYCH W prawie unijnym wyróżnia się następujące rodzaje aktów prawnych: directive directive dyrektywa implementing directive directive d'exécution dyrektywa wykonawcza delegated directive directive déléguée dyrektywa delegowana regulation règlement rozporządzenie implementing regulation règlement d'exécution rozporządzenie wykonawcze delegated regulation règlement délégué rozporządzenie delegowane decision décision decyzja implementing decision décision d'exécution decyzja wykonawcza delegated decision décision déléguée decyzja delegowana opinion avis opinia recommendation recommandation zalecenie 1.2. NAJWAŻNIEJSZE CZĘŚCI AKTU PRAWNEGO Najważniejsze części aktu prawnego to: preamble préambule preambuła citations visas umocowania recitals considérants motywy enacting terms, body dispositif część normatywna part part część Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 35

36 title titre tytuł chapter chapitre rozdział section section sekcja article article artykuł (art.) paragraph paragraphe/point/alinéa ustęp (ust.) subparagraph alinéa akapit subparagraph/point* alinéa/point/ sousparagraphe punkt (pkt)* point point litera (lit.)** point point podpunkt (ppkt)*** indent tiret tiret Annex annexe załącznik Appendix appendice dodatek * Jeżeli jednostka redakcyjna jest oznaczona cyfrą arabską. ** Jeżeli jednostka redakcyjna jest oznaczona małą literą. *** Jeżeli jednostka redakcyjna jest oznaczona małą cyfrą rzymską w nawiasie. Zob. też: Międzyinstytucjonalny Przewodnik Redakcyjny > Struktura aktów prawnych TYTUŁ AKTU PRAWNEGO Tytuł zawiera informacje pozwalające zidentyfikować dany akt prawny, tj.: rodzaj aktu prawnego + nazwa organu wydającego + numer dokumentu + data przyjęcia aktu prawnego + przedmiot aktu. Podstawową zasadą dla wersji polskiej jest wymienianie nazwy instytucji wydającej dokument bezpośrednio po rodzaju dokumentu, a przed jego numerem. Ma ona zastosowanie do wszystkich aktów przyjmowanych przez instytucje Unii Europejskiej, a także do aktów przyjmowanych przez organy EOG i EFTA. Directive (EU) 2016/2102 of the European Parliament and of the Council of 26 October 2016 on the accessibility of the websites and mobile applications of public sector bodies Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 36

37 publicznego Commission Implementing Regulation (EU) 2017/368 of 2 March 2017 establishing the standard import values for determining the entry price of certain fruit and vegetables Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2017/368 z dnia 2 marca 2017 r. ustanawiające standardowe wartości w przywozie dla ustalania ceny wejścia niektórych owoców i warzyw Przed 1 stycznia 2015 r. sposób numeracji był różny dla różnych typów aktów. Jeżeli w numerze takiego aktu rok poprzedzony był numerem porządkowym, stosowano skrót nr. Commission Regulation (EU) No 16/2010 of 8 January 2010 establishing the standard import values for determining the entry price of certain fruit and vegetables Rozporządzenie Komisji (UE) nr 16/2010 z dnia 8 stycznia 2010 r. ustanawiające standardowe wartości celne w przywozie dla ustalania ceny wejścia niektórych owoców i warzyw Do 31 grudnia 2007 r. inny szyk stosowany był w dokumentach przyjętych wspólnie przez Parlament Europejski i Radę: nazwy instytucji przyjmujących akt umieszczane były po jego numerze. Cytując tytuły tych aktów, należy więc stosować dawną kolejność. Decision No 2241/2004/EC of the European Parliament and of the Council of 15 December 2004 on a single Community framework for the transparency of qualifications and competences (Europass) Decyzja nr 2241/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie jednolitych ram wspólnotowych dla przejrzystości kwalifikacji i kompetencji (Europass) Sposób tłumaczenia sformułowań w tytułach: on sur w sprawie laying down / establishing établissant ustanawiające / określające / powołujące amending modifiant zmieniające concerning concernant dotyczące correcting rectifiant w sprawie sprostowania amending and correcting modifiant et rectifiant w sprawie zmiany i sprostowania as regards à l'égard de w odniesieniu do with regard to en ce qui concerne w odniesieniu do Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 37

38 amended proposal / modified proposal proposition modifiee zmieniony wniosek specifying déterminant określające repealing abrogeant uchylające Przykłady: Directive [ ] amending Directive [ ] on pollution regulation [ ] laying down detailed rules [ ] Commission Decision [ ] concerning certain interim protection measures [ ] Commission Regulation [ ] amending Regulation [ ] as regards the conditions for authorisation of [ ] Commission Regulation amending and correcting Regulation [ ] directive [ ] modifiant la directive [ ] portant pollution règlement [ ] établissant les modalités [ ] décision de la Commission [ ] concernant certaines mesures de protection provisoires règlement de la Commission [ ] modifiant le règlement [ ] en ce qui concerne les conditions d'autorisation de [ ] règlement de la Commission modifiant et rectifiant le règlement [ ] dyrektywa [ ] zmieniająca dyrektywę [ ] w sprawie zanieczyszczenia rozporządzenie [ ] ustanawiające szczegółowe zasady [ ] decyzja Komisji [ ] dotycząca niektórych tymczasowych środków ochronnych [ ] rozporządzenie Komisji [ ] zmieniające rozporządzenie [ ] w odniesieniu do warunków zezwolenia na [ ] rozporządzenie Komisji w sprawie zmiany i sprostowania rozporządzenia [ ] Powyższe zestawienie należy traktować jako ogólny wyznacznik. W niektórych przypadkach możliwe jest odejście od schematu w celu uzgodnienia formy gramatycznej. W razie konieczności zacytowania dokumentu nieprzetłumaczonego na język polski: zob. rozdział 4.3. Tytuły i cytaty z dokumentów nieprzetłumaczonych na język polski w części III. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 38

39 1.4. STRONA TYTUŁOWA LEGISWRITE LegisWrite (LW) to format szablonów dokumentów, który pozwala zachować standardową strukturę i wygląd dokumentów legislacyjnych. W przypadku aktów przygotowawczych i autonomicznych całe dokumenty muszą być w formacie LW. W przypadku dokumentów nielegislacyjnych (sprawozdania, komunikaty itp.) tylko strona tytułowa musi być w formacie LW. Aplikacja zarządzająca elektronicznym przepływem plików włączonych do procesu decyzyjnego Komisji to e-greffe (DECIDE). Specjalna procedura pracy (workflow) dla dokumentów e-greffe nosi nazwę Action 2. Przykłady stron tytułowych: W przypadku wniosków lub zaleceń w tytule dokumentu na stronie tytułowej nie pisze się Wniosek dotyczący / Zalecenie dotyczące lecz Wniosek/Zalecenie i dalej, w następnym wierszu, podaje się tytuł dokumentu w mianowniku: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 39

40 Natomiast w tekście ciągłym stosuje się dalej wyrażenia wniosek dotyczący decyzji Rady i zalecenie dotyczące decyzji Rady. W przypadku wystąpienia wyrazu Annex na stronie tytułowej tłumaczymy go i odpowiednio odmieniamy tytuł dokumentu, rozpoczynając go z małej litery, jak w poniższym przykładzie: W przypadku załączników do wniosków wyrażenie Annex to the Proposal for a tłumaczymy podobnie jak w zdaniu ciągłym, rozpoczynając kolejne wiersze z małej litery: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 40

41 Analogicznie postępujemy w przypadku załączników do wniosków dotyczących innych dokumentów: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 41

42 W przypadku dokumentów dołączanych do innych dokumentów stosuje się wyrażenie accompanying, które tłumaczone jest jako towarzyszący, z dwukropkiem, po czym tytuł dokumentu w nowym wierszu podaje się w mianowniku. Jeżeli w tytule dokumentu pojawia się słowo wniosek, stosujemy zasadę jak powyżej, tj. tłumaczymy tytuł wniosku jak w zdaniu ciągłym: 1.5. PREAMBUŁA W akcie prawnym preambuła jest częścią między tytułem a częścią normatywną aktu. Preambuła zawiera umocowania, motywy i formułę prawodawczą. Umocowania znajdują się zwykle na początku preambuły i określają: podstawy prawne aktu, akty wynikające z poprzednich etapów procedury ustawodawczej, Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 42

43 podstawy prawne i wcześniejsze akty związane z procedurą ustawodawczą. Umocowania przedstawia się w następujący sposób: Having regard to [ ], vu [ ], uwzględniając [ ], Acting in accordance with a special legislative procedure, Acting in accordance with the ordinary legislative procedure, statuant conformément à une procédure législative spéciale, statuant conformément à la procédure législative ordinaire, stanowiąc zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, Having consulted the [ ], après avoir consulté le/après consultation de [ ], po konsultacji z [ ], in agreement/conjunction with [ ], Having regard to the opinion [ ], Having published a draft of this [ ], After transmission of the draft legislative act to the national Parliaments, en accord avec [ ], vu l'avis de [ ], après publication du projet du présent [ ], après transmission du projet d'acte législatif aux parlements nationaux, w porozumieniu z [ ], uwzględniając opinię [ ], po opublikowaniu projektu niniejszego [ ], po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym, Uwaga! W tekście polskim umocowania rozpoczynają się małą literą i kończą przecinkiem. Wyrażenie in conjunction with występujące w umocowaniach tłumaczy się jako w związku z (nie zaś jako *w połączeniu z): Article 133, in conjunction with the first sentence of Article 300(2) Art. 133 w związku z art. 300 ust. 2 zdanie pierwsze 1.6. MOTYWY Motywy uzasadniają podstawowe przepisy normatywnej części aktu. W motywach wchodzących w skład preambuły stosujemy różne czasy, tzn. nie obowiązuje zasada używania w wersji polskiej czasowników w czasie teraźniejszym, jak to ma miejsce Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 43

44 w części normatywnej (patrz poniżej). Angielskie zwroty should tłumaczy się po prostu jako należy. W większości aktów motyw lub motywy poprzedzone są sformułowaniem a także mając na uwadze, co następuje. Jeśli dany motyw składa się z kilku elementów, są one wymienione bezpośrednio po sobie, poprzedzone cyframi arabskimi w nawiasach (dwustronnych) i wspólnie tworzą jeden akapit. Każdy motyw składa się z niezależnych zdań rozpoczętych wielką literą i zakończonych kropką. Czasami motywy są dodatkowo wyszczególnione w formie części A, B, C itd. i poprzedzone nagłówkiem. Inną strukturę mają motywy aktów takich jak umowy i porozumienia międzynarodowe, zalecenia i rezolucje. Poszczególne elementy poprzedza się wyrażeniami takimi jak: przypominając, w trosce o, uznając. Jeśli w preambule występuje jeden motyw, jest on zakończony przecinkiem. Jeśli motywów jest więcej, są one zakończone kropką, z wyjątkiem ostatniego, po którym następuje przecinek. W odwołaniach do motywów nie używa się nawiasów, np.: See recital (3) Zob. motyw 3 Formuła prawodawcza ma następującą formę: has adopted this Regulation / Directive: a arrêté le présent règlement / la présente directive: przyjmuje niniejsze rozporządzenie / nieniejszą dyrektywę: Po tym wyrażeniu stawiamy dwukropek. Zob. też: Międzyinstytucjonalny przewodnik redakcyjny > Preambuła ARTYKUŁY Część normatywna aktu prawnego podzielna jest na artykuły. Artykuły mogą być grupowane w części, tytuły, rozdziały i sekcje. Artykuł zawiera jedno lub kilka pełnych zdań. Może być zapisany tekstem ciągłym lub podzielony na: akapity, ustępy, litery, punkty, podpunkty i tiret. Artykuł oznacza się cyfrą arabską, z zachowaniem ciągłości numeracji artykułów w obrębie całego aktu prawnego (bez względu na to, czy artykuły pogrupowano w wyższe jednostki systematyzacyjne, tj. rozdziały, działy, tytuły, księgi, części itp.). Jeśli artykuły dodawane są w części normatywnej już przyjętego aktu, oznacza się je tym samym numerem, co poprzedzający je artykuł, i odpowiednio małą literą a, b, c itd. Przykładowo, artykuły dodane po artykule 1 otrzymują oznaczenia: Artykuł 1a, Artykuł 1b itd. W traktatach do nowych artykułów dodaje się (wielkie) litery A, B, C ze spacją, np. Artykuł 43 A, Artykuł 43 B Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 44

45 (patrz: Traktat o Unii Europejskiej). W przypadku gdy akt zawiera jeden (jedyny) artykuł, nie jest on numerowany, a odnosząc się do niego w tekście, słowo artykuł (ang. Sole Article) pisze się w całości, np.: w niniejszym artykule. Ustęp oznacza się cyfrą arabską z kropką, z zachowaniem ciągłości numeracji w obrębie danego artykułu. Ustępy stanowią pełny podział artykułu (artykuł nie może być podzielony na ustępy i część nienależącą do żadnego ustępu). Akapit w obrębie artykułu lub ustępu jest nienumerowany i zaczyna się od nowego wiersza. Uwaga! Należy zachować ostrożność w tłumaczeniu słowa paragraph. W rozporządzeniach, dyrektywach i decyzjach są to ustępy lub akapity, zależnie od tego, czy są one numerowane liczbą arabską (ustępy), czy nie (akapity), tj.: angielskie określenie paragraph 2 oznacza ustęp 2, a second paragraph to akapit drugi (druga w kolejności część artykułu, niemająca oznaczenia). Z kolei w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości paragraph w orzeczeniu jest punktem. Litery (wyliczenie w obrębie punktów) oznacza się małymi literami alfabetu łacińskiego, z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem ciągłości alfabetycznej w obrębie punktu. W innych językach nawias przy literach może być dwustronny (a); w polskiej wersji usuwamy lewy nawias. Każdy element oznaczony literą kończy się średnikiem, a ostatni kropką, chyba że wyliczenie jest częścią innego wyliczenia literowego (podział zagłębiony). W takim wypadku ostatnią literę kończy się średnikiem. Punkt jest wyliczeniem następującym po formule wprowadzającej (ang. introductory phrase uwaga: wcześniej stosowane tłumaczenie *zdanie wprowadzające jest niepoprawne). Punkty oznacza się cyfrą arabską z nawiasem z prawej strony. W innych językach nawias przy punktach może być dwustronny (1); w polskiej wersji usuwamy lewy nawias. Punkty są charakterystyczną formą podziału artykułów zawierających definicje oraz artykułów wyliczających zmiany w akcie prawnym. Punktami określamy również podstawowe jednostki redakcyjne w takich dokumentach jak komunikaty, uzasadnione opinie itp. W takich przypadkach zapisywane są tak jak ustępy w aktach normatywnych. To samo dotyczy zasadniczo podstawowych jednostek redakcyjnych w załącznikach (nie powinno się ich nazywać ustępami). Podpunkty (i), (ii), (iii) piszemy z dwoma nawiasami, żeby uniknąć pomylenia podpunktu (i) z literą i). Tiret (część podziału w obrębie litery) oznacza się znakiem graficznym półpauzy ( ). Każde tiret (r. nijaki, wyraz nieodmienny) kończy się przecinkiem, a ostatnie Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 45

46 średnikiem albo kropką, w zależności od tego, czy wyliczenie to stanowi część ustępu, czy też znajduje się w obrębie wyliczenia punktowego lub literowego. Odwołanie się w tekście aktu prawnego do danego tiret brzmi: w tiret pierwszym nie: *w pierwszym tiret. Uwaga! Bardzo istotną jednostką redakcyjną części normatywnej aktu prawnego UE jest również pojedyncze zdanie. Ze względu na specyfikę aktów prawnych UE wynikającą z ich wielojęzyczności i równoważności poszczególnych wersji językowych, tłumacząc przepisy w części normatywnej, nie wolno dzielić zdań. Każdemu zdaniu w wersji źródłowej musi odpowiadać dokładnie jedno zdanie w wersji polskiej. Zwroty stosowane w części normatywnej aktu oznaczają, co następuje: entry into force, enters into force entrée en vigueur wejście w życie, wchodzi w życie validity, is valid validité obowiązywanie, obowiązuje application, is applied l'application stosowanie, stosuje się takes effective effect/becomes prend effet staje się skuteczne Zob. też: Międzyinstytucjonalny przewodnik redakcyjny > Artykuły PRZEPISY KOŃCOWE Formułę dotyczącą wejścia w życie, która pojawia się często w przepisach końcowych, należy tłumaczyć zgodnie z poniższymi przykładami: This [Regulation/Decision/Di rective] shall enter into force on the third day following its publication in the Official Journal of the European Union. This [Regulation/Decision/Di rective] shall enter into force on 1 November Le/La présent(e) [règlement/directive/d écision] entre en vigueur le troisième jour suivant celui de sa publication au Journal officiel de l'union européenne. Le/La présent(e) [règlement/directive/d écision] entre en vigueur le 1 novembre Niniejsze(-a) [rozporządzenie/decyzja/dy rektywa] wchodzi w życie trzeciego dnia po [jego/jej] opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Niniejsze(-a) [rozporządzenie/decyzja/dy rektywa] wchodzi w życie z dniem 1 listopada 2012 r. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 46

47 This [Regulation/Decision/Di rective] shall enter into force on the day following that of its publication in the Official Journal of the European Union. This decision enters into force on the first day of the month following its publication... This decision shall apply with effect from... Le/La présent(e) [règlement/directive/d écision] entre en vigueur le jour suivant celui de sa publication au Journal officiel de l'union européenne. La présente décision entre en vigueur le premier jour du mois suivant celui de sa publication... La présente décision est applicable à partir/compter du... Niniejsze(-a) [rozporządzenie/decyzja/dy rektywa] wchodzi w życie następnego dnia po [jego/jej] opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Niniejsza decyzja wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po jej opublikowaniu... Niniejszą decyzję stosuje się ze skutkiem od dnia... Formułę shall expire, jeżeli dotyczy ona całego aktu prawnego tłumaczy się jako traci moc: This Regulation shall expire on... Le présent règlement expire le... Niniejsze rozporządzenie traci moc z dniem... Na końcu aktu znajdują się ponadto: słowa Sporządzono w dnia, wskazujące miejsce i datę podpisu, podpis (lub podpisy). W aktach prawa wtórnego zapis miejsca i daty wygląda następująco: Sporządzono w Brukseli dnia 1 września 2010 r. W aktach prawnych Komisji w części przeznaczonej na podpis często spotykamy zwrot: W imieniu Komisji, za Przewodniczącego, Zarówno po wyrażeniu W imieniu Komisji, jak i za Przewodniczącego stawiamy przecinek. Zob. też: Międzyinstytucjonalny przewodnik redakcyjny > Formuła końcowa ZAŁĄCZNIKI Angielski termin annex i francuski annexe tłumaczy się jako załącznik, gdy dokument ma charakter uzupełniający, jest wydany jednocześnie z dokumentem głównym i z nim Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 47

48 ściśle związany (przepisy lub dane techniczne, które ze względów praktycznych nie znajdują się w części normatywnej i które zwykle przedstawiane są w formie wykazu lub tabeli). Uwaga! Akty prawne UE zawierają annexes czyli załączniki. Natomiast gdy chodzi o dokument zmieniający postanowienia porozumienia lub umowy (np. aneks do umowy), annex tłumaczy się jako aneks. Struktura załączników Numeracja, struktura i styl załączników w aktach unijnych nie ma charakteru stałego. Opisane wyżej formy podziału aktu prawnego na części, tytuły, rozdziały, sekcje itp. są jednak również orientacyjnym wyznacznikiem podziału załączników. Co do zasady jednostki redakcyjne załącznika numerowane liczbami arabskimi i niemające własnej nazwy nazywa się punktami, a jednostki redakcyjne numerowane małymi literami nazywa się literami. W tłumaczeniu numeracji obowiązują podobne zasady, jak w przypadku części normatywnej: punkty i litery zapisywane w tekście źródłowym w nawiasach, w tłumaczeniu zachowują tylko nawias prawostronny. Jeżeli jednak tekście źródłowym punkty zapisane są w postaci cyfry z kropką, w tłumaczeniu nie zmieniamy tego. Przykłady: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 48

49 Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 49

50 Odwołując się do poszczególnych jednostek redakcyjnych załączników, należy przede wszystkim stosować nomenklaturę użytą w danym akcie prawnym. Przykładowo: jeżeli załącznik ma część A zatytułowaną Część A, należy się do niej odwoływać w taki właśnie sposób (przykładowo in Annex(A) tłumaczy się jako w załączniku część A) jeżeli w obrębie danego aktu prawnego został już przyjęty sposób odwołania się do jednostek redakcyjnych załącznika (np. w części normatywnej są odwołania do załącznika pkt IV), analogiczne sposoby odwołania należy przyjmować w późniejszych odwołaniach do danego przepisu. Uwaga! Załączone (annexed) dokumenty oznaczają uzupełnienie znajdujące się w załączniku, a dołączone (attached) dokumenty dołączony inny akt prawny (np. umowa międzynarodowa dołączona do rozporządzenia). Więcej informacji można znaleźć w Międzyinstytucjonalnym przewodniku redakcyjnym: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 50

51 2. INTERPUNKCJA W AKTACH PRAWNYCH W aktach prawnych obowiązują następujące zasady interpunkcji: Nazwa jednostki redakcyjnej Oznaczenie w tekście Odniesienie w tekście Zakończenie elementów kolejne ostatnie PREAMBUŁA Umocowanie przecinek przecinek Motywy (wersja numerowana) (1) w motywie 1 kropka przecinek Motywy (wersja w motywie średnik przecinek nienumerowana) pierwszym CZĘŚĆ NORMATYWNA Artykuł Artykuł 1 w art. 1 Ustęp 1. w ust. 1 kropka kropka Akapit w akapicie kropka kropka pierwszym Punkt 1) w pkt 1 średnik kropka Litera a) w lit. a) średnik średnik/kropka Podpunkt (i) w ppkt (i) średnik średnik/kropka Tiret w tiret pierwszym przecinek średnik/kropka Subtiret w subtiret pierwszym przecinek średnik/kropka UWAGI W traktatach nie stosuje się skrótów jednostek redakcyjnych, czyli obowiązuje zapis np.: w artykule 1 ustęp 3; zapis taki występuje również w niektórych umowach i konwencjach międzynarodowych opublikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. W przypadku zmian istniejących umów należy pozostać przy formie zapisu stosowanej w pierwotnym tekście, a w przypadku nowych umów międzynarodowych obowiązują zasady skracania podane w powyższej tabeli. W odesłaniach do prawa pierwotnego skróty stosujemy, np.: uwzględniając art. 155 TFUE. Skrót art. stosujemy także wtedy, kiedy występuje na początku zdania. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 51

52 3. AKTY ZMIENIAJĄCE 3.1. WYRAŻENIA W AKTACH ZMIENIAJĄCYCH W aktach zmieniających (i prostujących) stosujemy następujące wyrażenia: Regulation [...] is hereby amended as follows: Regulation [...] is hereby corrected as follows: Regulation (Decision, etc.)... shall be amended in accordance with the following Articles. Regulation... shall be amended in accordance with this Regulation. (1) In Article 3(1), the terms [...]" shall be deleted. (2) In Article 4(2), the first subparagraph shall be replaced by the following: [...]". Article 3 of Regulation [ ] shall be replaced by the following: In [...], the word/term (phrase) [...] shall be replaced by (the following): [...]. In [...], the date [...] shall be replaced by that of [...] Le règlement [...] est modifié comme suit [ainsi que suit]: Le règlement [...] est corrigé comme suit [ainsi que suit]: Le règlement (La décision, etc.)... est modifié conformément aux articles qui suivent. Le règlement... est modifié conformément au présent règlement. 1) A l'article 3 paragraphe 1, les termes [...]" sont supprimés. 2) A l'article 4 paragraphe 2, le premier alinéa est remplacé par le texte suivant [figurant ciaprès]: [...]". L'article 3 du règlement [...] est remplacé par le texte suivant: A [...], le mot/terme (le membre de phrase) [...] est remplacé par (ce qui suit): [...]. A [...], la date du [...] est remplacé par celle du [...] W rozporządzeniu wprowadza się następujące zmiany: W rozporządzeniu wprowadza się następujące sprostowania: W rozporządzeniu (decyzji, itp.)... wprowadza się zmiany, zgodnie z następującymi artykułami. W rozporządzeniu... wprowadza się zmiany, zgodnie z niniejszym rozporządzeniem. 1) w art. 3 ust. 1 skreśla się wyrazy [ ]"; 2) art. 4 ust. 2 akapit pierwszy otrzymuje brzmienie: [ ]" art. 3 rozporządzenia [ ] otrzymuje brzmienie: w [ ] słowo (słowa) [ ] zastępuje się słowem (słowami) [ ]. w [ ] datę [ ] zastępuje się datą [ ] Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 52

53 Annex II of the Regulation [...] shall be replaced by the text appearing in the Annex to this Regulation Annex I to Regulation [ ] is amended as follows: Annex I to Regulation [ ] is amended as set out in the Annex to this Regulation. The following Article 10a shall be inserted in Regulation [...]: The following paragraph 3 shall be added to Article 25 of Regulation [...]: The certificate annexed to this Regulation shall be added as Annex L annexe II du règlement [...] est remplacée par le texte français figurant à l annexe du présent règlement L'annexe I du règlement [ ] est modifiée comme suit: L'annexe I du règlement [ ] est modifiée conformément à l'annexe du présent règlement. L article 10 bis suivant est inséré dans le règlement [...]: A l'article 25 du règlement [...], le paragraphe 3 suivant est ajouté: Le certificat annexé au présent règlement est ajouté en tant qu annexe załącznik II do rozporządzenia [ ] zastępuje się tekstem znajdującym się w załączniku do niniejszego rozporządzenia W załączniku I do rozporządzenia [ ] wprowadza się następujące zmiany: W załączniku I do rozporządzenia [ ] wprowadza się zmiany zgodnie z załącznikiem do niniejszego rozporządzenia. W rozporządzeniu [ ] dodaje się art. 10a w brzmieniu: W art. 25 rozporządzenia [ ] dodaje się ust. 3 w brzmieniu: Świadectwo załączone do niniejszego rozporządzenia dodaje się jako załącznik shall be inserted est inséré dodaje się shall be added est ajouté dodaje się The second sentence of Article 3 of Regulation [...] shall be deleted. Regulation [...] shall be repealed. A l article 3 du règlement [...], la deuxième phrase est supprimée. Le règlement [...] est abrogé. W art. 3 rozporządzenia [ ] skreśla się zdanie drugie. Rozporządzenie [ ] traci moc. Article 3 shall be repealed. L article 3 est abrogé. Uchyla się art. 3. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 53

54 is no longer valid as of/ceases to have effect n est plus valable traci moc z dniem (dotyczy tylko ograniczeń czasowych obowiązywania aktu) The Annex shall become Annex I and the following point shall be added to paragraph 1: [...] The former subparagraph (f) shall become (g). UWAGI L annexe devient annexe I et le point suivant est ajouté au paragraphe 1: [...] L ancien point f) devient point g). Niniejszy załącznik otrzymuje oznaczenie I, a w ust. 1 dodaje się pkt 1 w brzmieniu: [...] Dotychczasowa lit. f) otrzymuje oznaczenie lit. g). W tłumaczeniu na język polski nie rozróżnia się terminów insertion (czyli dodania jednostki redakcyjnej pod koniec wyższej jednostki) oraz addition/adjonction (czyli wprowadzenia jednostki redakcyjnej pomiędzy istniejące jednostki). W obu przypadkach stosuje się tłumaczenie dodaje się. Zastępując określone wyrazy innymi wyrazami w całym zmienianym akcie, dodaje się wyrażenie z zachowaniem odpowiedniej formy gramatycznej. Jeżeli cała jednostka redakcyjna otrzymuje nowe brzmienie, odesłanie do tej jednostki występuje na początku zdania w mianowniku. Jeśli nowy tekst odsyła do aktu opublikowanego w Dzienniku Urzędowym, oznaczenie przypisu przybiera formę * i umieszczane jest bezpośrednio pod nowym tekstem, przed ostatnim cudzysłowem. Jeżeli dana zmiana lub sprostowanie nie mają wpływu na polską wersję językową, należy zachować ciągłość numeracji proponowanych zmian, a w pozycjach, które nie dotyczą polskiej wersji, należy zrobić adnotację: (nie dotyczy wersji polskiej) INTERPUNKCJA W AKTACH ZMIENIAJĄCYCH W aktach zmieniających obowiązują nieco inne zasady interpunkcji niż w pozostałych tekstach: zmieniany tekst umieszczany jest w cudzysłowie w takiej samej formie, w jakiej został opublikowany, łącznie z wszystkimi znakami interpunkcyjnymi. Poza cudzysłowem stosuje się zasady pisowni i interpunkcji obowiązujące w danym kontekście (zob. rozdział 2 Interpunkcja w aktach prawnych w części II). Przykład: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 54

55 Regulation (EC) No 2535/2001 is amended as follows: (a) (b) In Article 5, point (i) is replaced by the following: "(i) the quotas provided for in Annex V to the Agreement between the European Union and Iceland concerning additional trade preferences in agricultural products, approved by Council Decision (EU) 2017/1913* ('the Agreement with Iceland') "; Point I.I of Annex I to Regulation (EC) No 2535/2001 is replaced by the text in the Annex to this Regulation * Council Decision (EU) 2017/1913 of 9 October 2017 on the conclusion of the Agreement in the form of an Exchange of Letters between the European Union and Iceland concerning additional trade preferences in agricultural products (OJ L 274, , p. 57). W rozporządzeniu (WE) nr 2535/2001 wprowadza się następujące zmiany: a) art. 5 lit. i) otrzymuje brzmienie: i) kontyngenty określone w załączniku V do Porozumienia między Unią Europejską a Islandią w sprawie dodatkowych preferencji w handlu produktami rolnymi zatwierdzonego decyzją Rady (UE) 2017/1913* (»porozumienie z Islandią«); ; b) część I.I załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 2535/2001 zastępuje się tekstem znajdującym się w załączniku do niniejszego rozporządzenia * Decyzja Rady (UE) 2017/1913 z dnia 9 października 2017 r. w sprawie zawarcia Porozumienia w formie wymiany listów między Unią Europejską a Islandią w sprawie dodatkowych preferencji w handlu produktami rolnymi (Dz.U. L 274 z , s. 57). UWAGI Zdanie wprowadzające zaczyna się z wielkiej litery i kończy dwukropkiem. Po zdaniu wprowadzającym poszczególne elementy wyliczenia zaczyna się z małej litery i kończy średnikiem, a ostatni z nich kropką. Jeżeli w zmienianym tekście występuje przypis, zamiast numeru przypisu wstawia się gwiazdkę (*), a sam przypis umieszcza się pod tekstem zmienianym, po przerywanej linii. Jeżeli cały załącznik zastępowany jest tekstem w załączniku do tłumaczonego aktu, nowy tekst załącznika wprowadzamy od cudzysłowu ( ZAŁĄCZNIK ), ale nie stawiamy kropki po cudzysłowie zamykającym, ponieważ nie ma zdania wprowadzającego (otwierającego wypowiedzenie). Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 55

56 Jeżeli celem punktu jest zmiana w tabeli, na końcu takiego punktu nie umieszcza się żadnego znaku interpunkcyjnego. Cudzysłów otwierający umieszcza się w pierwszym wierszu pierwszej kolumny, w którym jest tekst (który nie jest pusty), a cudzysłów zamykający w ostatnim, np.: 2) w części 2 pozycję dotyczącą ZZZ zastępuje się następującymi wierszami: ZZZ1 B B XXX A XXX XXX ZZ ZZZ2 XXX XXX XXX ZZZ3 XXX XXX XXX 3.3. TYTUŁY AKTÓW ZMIENIAJĄCYCH Akt, którego jedynym celem jest zmiana innego aktu, powinien zawierać w tytule wyraz zmieniający (nie należy używać określeń takich, jak uzupełniający, ponieważ oznaczają one jedynie jedną z form czynności prawnej, jaką jest zmiana ). Jeśli zgodnie z wyraźnymi przepisami akt zmieniający wydawany jest przez inną instytucję niż ta, która wydała dokument podstawowy, tytuł powinien zawierać nazwę tej ostatniej, np. rozporządzenie [ ] Parlamentu Europejskiego i Rady [ ] zmieniające rozporządzenie [ ] Rady. Należy przy tym zwracać uwagę na sposób konstruowania długich i skomplikowanych tytułów nowych aktów, które również zmieniają wcześniejsze akty prawne. Przykładem mało udanego tłumaczenia może być tytuł rozporządzenia REACH: Regulation of the European Parliament and of the Council concerning the Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (REACH), establishing a European Chemicals Agency, amending Directive 1999/45/EC of the European Parliament and of the Council and repealing Council Regulation (EEC) No 793/93 and Commission Regulation (EC) No 1488/94 as well as Council Directive 76/769/EEC and Commission Directives 91/155/EEC, 93/67/EEC, 93/105/EC and 2000/21/EC Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE Problemem jest tutaj niezręczne wyliczenie: w sprawie czegoś, czegoś, zmieniające coś i uchylające coś. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem byłoby: w sprawie czegoś oraz czegoś, zmieniające coś oraz uchylające coś prowadzące do dwóch oddzielnych wyliczeń o oddzielnej składni. Czyli tytuł powinien brzmieć: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 56

57 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) oraz utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE REPEAL VS. DELETE repeal (fr. abroger): jeśli ten czasownik dotyczy całego aktu prawnego, w motywach jego odpowiednikiem jest uchylać, a w przepisach uchylających tracić moc, np.: W motywach aktu prawnego: Regulation (EC) No XXXX should be repealed. Należy uchylić rozporządzenie (WE) nr XXXX. W przepisie uchylającym: Regulation (EC) No XXXX shall be repealed with effect from 1 January Directive 1999/44/EC shall be repealed as of the date referred to in Article 20(1). Rozporządzenie (WE) nr XXXX traci moc ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2007 r. Dyrektywa 1999/44/WE traci moc z dniem określonym w art. 20 ust. 1. jeśli ten czasownik dotyczy wyodrębnionej jednostki redakcyjnej, np. artykułu, ustępu itd., stosujemy odpowiednik uchylać: Article 21 shall be repealed. Uchyla się art. 21. delete (fr. supprimer) jeśli ten czasownik dotyczy słowa lub wyrażenia stanowiącego fragment jednostki redakcyjnej aktu prawnego, jego odpowiednikiem jest skreślać: In Article 3(1), the terms [...] shall be deleted. W art. 3 ust. 1 skreśla się wyrazy [ ]. jeśli ten czasownik dotyczy wyodrębnionej jednostki redakcyjnej, np. artykułu, ustępu itd., stosujemy odpowiednik uchylać (tak jak w przypadku repeal (fr. abroger) powyżej): Article 21 shall be deleted. Uchyla się art. 21. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 57

58 Uwaga! Jednostkami redakcyjnymi w akcie prawny są: umocowania, motywy, artykuł ustępy, akapity, litery, punkty, podpunkty i tiret, a także części, tytuły, rozdziały i sekcje. Zdania i wyrazy nie są jednostkami redakcyjnymi. Należy więc pamiętać, że artykuły, ustępy, akapity, litery itp. się uchyla, wyrazy i zdania się skreśla, a akty prawne tracą moc AMENDED PROPOSAL Wyrażenia amended proposal i modified proposal (fr. proposition modifiée) są synonimami i tłumaczy się je jako zmieniony wniosek. 4. SPROSTOWANIA I ODESŁANIA DO SPROSTOWANYCH AKTÓW Sprostowania to zmiany wprowadzone przed przyjęciem aktu (fr. corrigendum) lub po jego przyjęciu (fr. rectificatif). Pojawiające się w związku ze sprostowaniami wyrażenia as corrected by i corrected version należy tłumaczyć odpowiednio jako sprostowana(-e) w (Dz.U...) oraz wersja sprostowana ODESŁANIA DO SPROSTOWANYCH AKTÓW Obowiązuje zasada, zgodnie z którą należy pominąć w wersji polskiej informacje o sprostowaniach do dokumentów opublikowanych przed dniem 1 maja 2004 r. sprostowania te nigdy nie ukazały się po polsku i zostały uwzględnione w odpowiednich aktach prawnych. Przetłumaczyć należy natomiast informacje o innych sprostowaniach (a więc do późniejszych dokumentów) SPROSTOWANIA NIEMAJĄCE WPŁYWU NA POLSKI TEKST Jeżeli tłumaczony jest dokument wprowadzający sprostowanie do istniejącego dokumentu, a w polskiej wersji językowej znajduje się już poprawny tekst (np. ponieważ tłumacz dobrze przetłumaczył błędny oryginał), tj. jeżeli dane sprostowanie nie ma wpływu na polską wersję językową, należy postępować następująco: motywy powinny być jednakowe we wszystkich wersjach językowych, więc na własną rękę nie należy niczego dodawać ani wykreślać w motywie dotyczącym zmian niemających wpływu na tekst polski. To DG redagująca tekst powinna w konsultacji z DGT sprawdzić wcześniej, które wersje trzeba zmienić lub sprostować, i umieścić odpowiednią informację w motywach. Praktyka jest niestety różna i w tego rodzaju aktach motywy często nic nie mówią na temat Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 58

59 braku poprawności tylko niektórych wersji. W przypadku tego rodzaju rozbieżności trzeba poinformować o niej zamawiającego. w danym punkcie cały tekst proponowanej zmiany należy zastąpić poniższym tekstem: (nie dotyczy wersji polskiej) Tekst ten należy pisać kursywą, umieścić w nawiasach okrągłych, pisać z małej litery i bez kropki, a za nawiasem umieścić stosowny znak interpunkcyjny: średnik lub kropkę. Przykład: (e) The term dangerous shall be replaced by the term hazardous ; e) (nie dotyczy wersji polskiej); W przypadku wątpliwości należy skonsultować się ze Służbą Prawną. 5. PRZEKSZTAŁCENIE, UJEDNOLICENIE, KONSOLIDACJA Przekształcenie (ang. recast, fr. refonte) oznacza nowy samodzielny akt prawny, równocześnie uchylający wszystkie akty, które znowelizował. Umożliwia ono wprowadzenie następujących rodzajów zmian: zmian terminologicznych wynikających z nieprawidłowego użycia lub użycia niespójnego z obowiązującymi ustaleniami, zmian terminologicznych wynikających z uspójnienia dwóch (lub większej liczby) oddzielnych aktów łączonych w jeden. Uwaga! Zaleca się wprowadzanie wszystkich ulepszeń uznanych za niezbędne, nawet jeśli oznaczałoby to wyjście poza zakres zmian przewidziany w wersji EN przekształcenia. Wszystkie dodatkowe zmiany należy odpowiednio oznaczyć. Wzory sformułowań używanych w przekształceniach aktów prawnych (dyrektyw, rozporządzeń i decyzji) zostały przygotowane przez Służbę Prawną i są dostępne we Wspólnym podręczniku dotyczącym formy i redakcji aktów przyjmowanych zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą (ang. Joint Handbook). Ujednolicenie (ang. codification, fr. codification) oznacza połączenie większego zespołu przepisów prawnych (aktu prawnego/kilku aktów prawnych i aktów zmieniających) w jednolity, systematyczny zbiór w drodze przyjęcia nowego aktu prawnego bez wprowadzania zmian merytorycznych. Owocem tego procesu jest nowy akt prawny uchylający akty prawne, które są przedmiotem ujednolicenia. Nowy akt prawny jest prawnie wiążący. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 59

60 Konsolidacja (ang. consolidation, fr. consolidation) jest nieformalnym odpowiednikiem ujednolicenia. Konsolidacja jest przedsięwzięciem redakcyjnym a jej owocem jest wersja skonsolidowana danego aktu prawnego, w której uwzględnia się wszystkie zmiany wprowadzone w danym akcie przy pomocy aktów zmieniających i sprostowań. Wersja ta istnieje tylko dla celów informacyjnych i nie jest prawnie wiążąca. 6. ODESŁANIA W TEKŚCIE 6.1. ODESŁANIE A ODNIESIENIE Odesłanie w akcie prawnym to inaczej przepis odsyłający. Służy on zapewnieniu skrótowości lub spójności i odsyła do innego, również obowiązującego, przepisu. Odniesienie jest natomiast pojęciem ogólnym. W przypadku transponowania dyrektyw odniesienie w tekście ustawy (w formie przypisu) wskazuje, jaka dyrektywa została w tej ustawie transponowana do prawa krajowego. Ta ustawa pozostaje jednak samodzielnym aktem prawnym i dyrektywa jej nie uzupełnia. Zatem w kontekście prawodawstwa krajowego należy mówić o odniesieniach do dyrektywy zawartych w prawie krajowym. Uwaga! Angielskie słowo reference nie zawsze oznacza odesłanie, zależnie od powyższego kontekstu może ono oznaczać również odniesienie ODESŁANIA WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE Odesłanie wewnętrzne wskazuje na inny przepis zawarty w tym samym akcie prawnym. Odesłanie zewnętrzne wskazuje na inny akt prawa unijnego lub innego. Muszą one być precyzyjne i umożliwiać adresatowi łatwe dotarcie do wskazanego tekstu. Pamiętajmy jednocześnie o zasadzie niepoprawiania oryginału nie doprecyzowujemy niejasnego odesłania w tłumaczeniu. Przykład odesłania wewnętrznego: 1. Zagrożenia środowiska preparatami ocenia się za pomocą jednego lub kilku sposobów podanych poniżej: a) za pomocą metody konwencjonalnej opisanej w załączniku III [ ] Procedura kontroli określona w art. 15 ma zastosowanie do [ ]. Przykład odesłania zewnętrznego: b) przez określenia niebezpiecznych dla środowiska właściwości preparatu, koniecznych dla dokonania właściwej klasyfikacji zgodnie z kryteriami wymienionymi w załączniku VI do dyrektywy 67/548/EWG. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 60

61 6.3. ODESŁANIA DO DZIENNIKA URZĘDOWEGO Odesłanie do Dziennika Urzędowego może mieć formę pełną (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej), skróconą (Dziennik Urzędowy) albo formę skrótu (Dz.U.). Odesłania do Dziennika Urzędowego w formie skrótu (głównie w przypisach) zapisujemy w następujący sposób: Dz.U. L 99 z , s. 4. W dokumentach opublikowanych do 31 stycznia 2003 r. (włącznie) podaje się odesłanie do Dziennika Urzędowego Wspólnot Europejskich. Uwaga! Skrót Dz.U. pisze się bez spacji ODESŁANIE DO ZBIORU ORZECZEŃ Od dnia 1 stycznia 2015 r. metoda odsyłania do orzecznictwa normalizuje przypisy przywołujące ECLI. Tekst główny Odesłanie do orzecznictwa musi zawierać co najmniej: typ orzeczenia (wyrok, postanowienie itd.), nazwę sądu (Trybunał Sprawiedliwości, Sąd, Sąd do spraw Służby Publicznej). Można również dodać następujące elementy, jeżeli są pomocne w danym kontekście: przyjętą nazwę sprawy, datę wydania orzeczenia. Przykłady: W wyroku Trybunału (trzecia izba) z dnia 11 czerwca 2015 r. w sprawie Komisja Europejska przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej stwierdzono, że Rzeczpospolita Polska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 31 dyrektywy 2004/23. W wyroku z dnia 10 stycznia 2006 r. w sprawie Komisja przeciwko Parlamentowi i Radzie (1) Trybunał Sprawiedliwości stwierdził nieważność rozporządzenia (WE) nr 304/2003 [ ]. Przypis Standaryzowany format zawsze zawiera następujące elementy w poniższej kolejności: typ orzeczenia (wyrok, postanowienie itd.), nazwę sądu (Trybunał Sprawiedliwości, Sąd, Sąd do spraw Służby Publicznej), datę wydania orzeczenia, przyjętą nazwę sprawy, numer sprawy, Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 61

62 ECLI orzeczenia, w razie konieczności inne szczególnie istotne punkty. Przykłady: Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10 stycznia 2006 r., Komisja/Parlament i Rada, C- 178/03, ECLI:EU:C:2006:4, pkt Wyrok Trybunału z dnia 11 czerwca 2015 r., Komisja Europejska/Rzeczpospolita Polska, C- 29/14, ECLI:EU:C:2015:379. Wyrok Sądu do spraw Służby Publicznej z dnia 30 stycznia 2013 r., Wahlström/Frontex, F- 87/11, ECLI:EU:F:2013:10, pkt 32. Jeżeli w oryginale w przypisie brakuje niektórych elementów standaryzowanego formatu (np. nazwy sądu), warto powiadomić o tym zamawiającego i uzupełnić przypis w tłumaczeniu. Tytuły spraw zapisujemy pismem prostym (w wersji angielskiej często jest kursywa, ale nie ma ona uzasadnienia, bo to tytuł skrócony) ODESŁANIA DO CZĘŚCI AKTÓW PRAWNYCH W przypadku odesłania do przepisu konieczne jest wskazanie jednego lub kilku elementów. Poszczególne jednostki podziału wymieniane są w kolejności malejącej pod względem hierarchii tekstu, tj. art. [...] ust. [...] pkt [...] lit. [...] tiret [...] bez przecinków po kolejnych jednostkach redakcyjnych. Na końcu wymienia się nazwę aktu prawnego. Przykłady: art. 53 ust. 2 lit. a) dyrektywy 78/660/EWG art. 1 ust. 1 zdanie drugie W przypadku gdy wymienia się elementy tej samej grupy podziału, przy czym jednemu lub kilku z nich towarzyszą bardziej szczegółowe elementy odesłania, należy powtórzyć nazwę podziału dla każdego odesłania: art. 1 i art. 2 ust. 1 (nie: *art. 1 i 2 ust. 1) ust. 1 pkt 5 i ust. 2 akapit drugi (nie: *ust. 1 pkt 5 i 2 akapit drugi). Uwaga! Jeśli w wyliczeniu występują jedynie kolejno następujące po sobie cyfry, należy wymienić każdą z nich z osobna, tj. art. 2, 3 i 4 (a nie: art. 2 4) zapis taki może oznaczać przykładowo celowe pominięcie artykułu 3a. W przypadku odesłania do załączników postępuje się analogicznie, przy czym słowo "załącznik" umieszcza się bezpośrednio przed numerem rozporządzenia, np.: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 62

63 załącznik do rozporządzenia wykonawczego (UE) 2015/2081 część 1 pkt 2.2 lit. b) załącznika III do rozporządzenia nr 808/2014 Zob. też rozdział 1.9 Załączniki w części II. 7. OZNACZENIA DOKUMENTÓW Dokumenty opatrzone sygnaturą COM, SEC, CSE, C to dokumenty przygotowywane przez Komisję Europejską w ramach procedury legislacyjnej i procesu decyzyjnego: COM dokumenty Komisji przeznaczone dla różnych instytucji (projekty aktów prawnych, komunikaty, sprawozdania itd.), SWD wewnętrzne dokumenty związane z procesem decyzyjnym oraz z ogólnym działaniem poszczególnych działów Komisji (oceny skutków, podsumowania oceny skutków, dokumenty robocze służb Komisji). Do 2012 r. dokumenty robocze służb Komisji oznaczano sygnaturą SEC, JOIN dokument roboczy służb Komisji i Wysokiego Przedstawiciela, CSE dokumenty Komisji przeznaczone dla Rady Europejskiej, C akty prawne przyjęte przez Komisję, na mocy własnych lub delegowanych kompetencji. W ramach procedur międzyinstytucjonalnych dokumenty noszą, w zależności od procedury ich przyjmowania, następujące oznaczenia: COD zwykła procedura ustawodawcza, CNS specjalna procedura ustawodawcza, NLE procedura dotycząca aktów innych niż ustawodawcze. Oznaczenia dokumentów pozostawiamy w wersji oryginalnej, słowo final będące elementem oznaczenia, również nie jest tłumaczone: COM(2017) 2790 COM(2005) 730 final. Niezależnie od formatowania oryginału, między oznaczeniem typu dokumentu a rokiem podawanym w nawiasie nie stawiamy spacji, natomiast stawiamy ją między nawiasem zamykającym rok a numerem dokumentu; jeśli w numerze są zera, należy je usunąć: COM(2013)0058 final COM(2013) 58 final Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 63

64 Do dokumentów COM, SEC i innych dokumentów już opublikowanych odnosić się należy zawsze z użyciem sygnatury w jej brzmieniu angielskim/francuskim, niezależnie od tego, czy na stronie tytułowej sygnatura była tłumaczona, czy też nie. 8. KOLEJNOŚĆ ALFABETYCZNA WYMIENIANIA PAŃSTW I JĘZYKÓW 8.1. KOLEJNOŚĆ WYMIENIANIA KRAJÓW Poniższe zasady są wspólne dla wszystkich wersji językowych i obowiązują w publikacjach w Dzienniku Urzędowym oraz w publikacjach ogólnych. Państwa członkowskie UE W tekście Państwa członkowskie wymienia się w porządku protokolarnym, tj. w porządku alfabetycznym opartym na pisowni ich nazw w językach urzędowych tych państw: Królestwo Belgii, Republika Bułgarii, Republika Czeska, Królestwo Danii, Republika Federalna Niemiec... W tabelach Nazwy państw wymienia się w porządku protokolarnym. Nazwy te powinny być podane w języku danej publikacji, jednak w pewnych warunkach, ze względów technicznych (np. w wypadku pojedynczego składu tabel w dokumentach wielojęzycznych), dopuszcza się zapis nazw tych państw w ich językach źródłowych. Państwa nienależące do UE W tekście W przypadku list krajów nienależących do UE oraz list, na których znajdują się zarówno kraje nienależące do UE, jak i państwa członkowskie, porządek wymieniania tych krajów różni się w zależności od wersji językowej. W polskich publikacjach wymienia się je w kolejności alfabetycznej języka polskiego: Australia, Dania, Finlandia, Hiszpania, Rumunia, Stany Zjednoczone, Zjednoczone Królestwo W tabelach Skład tabel wymaga przyjęcia identycznego systemu klasyfikacji dla wszystkich języków. Dlatego kraje wymienia się w porządku alfabetycznym ich kodów. Jeśli państwa członkowskie Unii Europejskiej wymienia się razem w nagłówku tabeli, ich nazwy podaje się zgodnie z porządkiem protokolarnym. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 64

65 8.2. KOLEJNOŚĆ WYMIENIANIA JĘZYKÓW W TEKŚCIE (TEKSTY JEDNOJĘZYCZNE) Porządek wymieniania języków jest inny niż państw i zależy od wersji językowej. W publikacjach w języku polskim języki powinny być wymieniane w porządku alfabetycznym: angielski, bułgarski, chorwacki, czeski, duński, estoński, fiński, francuski, grecki, hiszpański, irlandzki, litewski, łotewski, maltański, niderlandzki, niemiecki, polski, portugalski, rumuński, słowacki, słoweński, szwedzki, węgierski i włoski. Przykład: Only the Dutch, English, French, German, Greek, Italian and Maltese texts are authentic. Jedynie teksty w języku angielskim, francuskim, greckim, maltańskim, niderlandzkim, niemieckim i włoskim są autentyczne. Gdy umowa sporządzona jest również w języku kraju trzeciego, który nie jest językiem Unii, języki Unii ze względów protokolarnych wymienia się przed tym językiem: Niniejszą umowę sporządzono w języku angielskim, francuskim, niemieckim, polskim, włoskim i arabskim. CZĘŚĆ III. SZCZEGÓLNE PROBLEMY TŁUMACZENIOWE 1. ADRESY I LISTY 1.1. TŁUMACZENIE ADRESÓW Zasadniczo w danych adresowych należy przetłumaczyć tylko nazwę państwa oraz dane do kontaktów, których nie umieszcza się na kopercie: tel., faks, linia bezpośrednia, adres . Przykładowa stopka adresowa w pismach Komisji wygląda tak: Commission européenne, 1049 Bruxelles / Europese Commissie, 1049 Brussel Belgia. Tel.: XXX. Biuro: XXX. Tel.: linia bezpośrednia XXX. Faks: XXX Szczegółowe informacje na temat adresów można znaleźć w Międzyinstytucjonalnym przewodniku redakcyjnym: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 65

66 Uwaga! W tekstach publikowanych w Dzienniku Urzędowym UE adresy w Brukseli mają specyficzną formę. Pierwszą część adresu można zapisać albo w dwóch językach, polskim i angielskim/francuskim (najlepiej w języku powszechnie stosowanym w komunikacji międzynarodowej), albo w jednym (angielskim/francuskim). Jednakże nazwę ulicy, miasta i państwa należy zapisać po francusku i flamandzku: European Commission Directorate General for Trade Directorate H Trade Defence, Rue de la Loi/Wetstraat Bruxelles/Brussel BELGIQUE/BELGIË Conseil de l Union européenne/raad van de Europese Unie (albo: Council of the European Union) Rue de la Loi/Wetstraat Bruxelles/Brussel BELGIQUE/BELGIË Jest to sytuacja wyjątkowa i dotyczy tylko tekstów publikowanych w Dz.U ADRES PRZEDSTAWICIELA RP W dokumentach kierowanych do Przedstawicielstwa RP w Brukseli pojawia się często konieczność wpisania adresu przedstawiciela danego państwa. Adres polskiego przedstawiciela: Jego Ekscelencja Jan Kowalski 2 Stały Przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej Rue Stevin BRUXELLES/BRUSSEL 2 Nazwisko aktualnego stałego przedstawiciela najlepiej każdorazowo sprawdzać na stronach MSZ Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 66

67 W przypadku gdy w języku oryginału podawany jest pełny tytuł ambasadora (ang. Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary), stosujemy następujące tłumaczenie: Jan Kowalski, Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny 1.3. LISTY Oficjalne pisma rozpoczyna się zwrotem grzecznościowym, np. Szanowni Państwo, Szanowny Panie Ministrze. Po zwrocie grzecznościowym stawiamy wykrzyknik i wielką literę albo przecinek i małą literę, np.: Szanowny Panie! W nawiązaniu do... Szanowna Pani, w związku z pismem... Pisma do ambasadora rozpoczyna się zwrotem Szanowny Panie Ambasadorze (ang. Your Excellency). W pismach kierowanych do sekretarzy i podsekretarzy stanu, koordynatorów wydziałów, adresatów w randze radcy można się zwracać Szanowna Pani Minister / Szanowny Panie Ministrze (po angielsku zazwyczaj Dear Sir/Madam). Uwaga! W formule grzecznościowej nigdy nie stosujemy nazwisk. Dear Mr. Hoffmann, Szanowny Panie! Angielskie Subject: przed tytułem pisma najlepiej tłumaczyć jako Przedmiot: (+ mianownik i wielka litera), np. Przedmiot: Pomoc państwa... Pismo należy zakończyć zwrotem zamykającym, najbardziej uniwersalne są Z poważaniem albo: Z wyrazami należnego szacunku. Po końcowej formule grzecznościowej nie stawiamy przecinka NUMERY TELEFONÓW Zasady zapisu numerów telefonów są następujące: numer podaje się w formacie międzynarodowym, międzynarodowy numer kierunkowy poprzedza się znakiem + (bez spacji). Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 67

68 Po międzynarodowym numerze kierunkowym i spacji podaje się pełny numer, w tym regionalny numer kierunkowy (jeżeli istnieje), w jednym bloku: Numer wewnętrzny oddzielany jest od numeru głównego łącznikiem. Cyfr numeru wewnętrznego nie rozdziela się, ale podaje w jednym bloku: Jeżeli w tekście źródłowym podano numer telefoniczny do Belgii lub Luksemburga bez międzynarodowego numeru kierunkowego, należy go dodać (odpowiednio: +32 i +352). Więcej informacji można znaleźć w Międzyinstytucjonalnym przewodniku redakcyjnym: ADRESY ELEKTRONICZNE Adresy elektroniczne zapisuje się w następujący sposób: imię.nazwisko@ec.europa.eu W miarę możliwości należy unikać umieszczania kropki wynikającej z interpunkcji bezpośrednio po adresie lub adresie internetowym. 2. LICZBY, DATY I SYMBOLE 2.1. PISOWNIA LICZB Liczby zapisuje się zasadniczo w takiej formie, w jakiej pojawiają się w oryginale, tzn. liczebniki zapisane cyframi zapisujemy cyframi, a liczebniki w formie słownej oddajemy formą słowną. Wyjątkiem mogą być niektóre użycia liczebników porządkowych: in the 20th century w XX wieku W liczebnikach pięciocyfrowych i dłuższych oddzielamy od końca grupy trzycyfrowe (tysiące, miliony, miliardy itd.) spacją, nigdy kropką: W przypadku liczebników czterocyfrowych jedynie w tekstach przeznaczonych do publikacji w Dzienniku Urzędowym oddzielamy spacją trzy ostatnie cyfry (np EUR). W pozostałych tekstach liczebniki czterocyfrowe zapisujemy bez spacji, tj EUR. Części dziesiętne oddzielamy przecinkiem: 230,35 W tekstach prasowych zaleca się stosowanie skrótów zamiast symboli czy pełnych liczb: Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 68

69 60 proc. 600 tys. Zaleca się również stosowanie słownej formy liczebników poniżej dziesięciu: w terminie ośmiu dni (ale: 345 kandydatów) PISOWNIA DAT Daty i godziny zapisuje się zwykle w formie liczbowej. Nazwy miesięcy podajemy zgodnie z oryginałem, jeżeli miesiąc zapisany jest słownie, oddajemy go słownie; przy czym liczba oznaczająca dzień podawana jest bez tzw. zera wiodącego: 1st October października 2001 r. Jeżeli miesiąc zapisany jest liczbowo, oddajemy go liczbowo, przy czym zero wiodące umieszczamy przed liczbami oznaczającymi pierwsze dziewięć miesięcy w roku, nigdy przed liczbą oznaczającą dzień miesiąca: Powyższa zasada dotyczy również tekstu ciągłego w dokumentach publikowanych w Dzienniku Urzędowym. Jedyny wyjątek stanowią odniesienia do Dziennika Urzędowego, znajdujące się zwykle w przypisach, gdzie nie umieszcza się zera wiodącego, nawet jeżeli jest ono obecne w oryginale: OJ L 343, , p. 558 Dz.U. L 343 z , s. 558 Wyjątek ten wynika z wymogów dotyczących druku Dziennika Urzędowego UE. Słowo dzień dodajemy przed datami, w których nazwa miesiąca została podana słownie. Wtedy też po roku dodajemy skrót r.: Commission reply, received on 30 March Odpowiedź Komisji otrzymana dnia 30 marca 2016 r. Jeżeli data zapisana jest cyframi, skrótu r. nie dodajemy. Powyższe uwagi nie dotyczą tabel. Warto przypomnieć, że nazwa miesiąca występuje w dopełniaczu: ósmy marca po ósmym marca maja Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 69

70 Bywa, że końcowa formuła w umowach międzynarodowych w oryginale jest zapisywana słownie, co odzwierciedla się w tłumaczeniu: Done at Rome this twenty fifth day of March in the year one thousand nine hundred and fifty seven. Sporządzono w Rzymie dnia dwudziestego piątego marca roku tysiąc dziewięćset pięćdziesiątego siódmego. Nie oddziela się przecinkiem daty w wyrażeniu Sporządzono w Brukseli dnia 1 maja 2007 r., ale w nagłówku dokumentu zapisuje się datę w następującej formie: Bruksela, dnia 1 maja 2015 r. Wyjątek stanowią komunikaty prasowe, w których datę zapisujemy bez słowa dnia: Bruksela, 1 maja 2015 r ZAPIS WALUT W tekstach przeznaczonych do publikacji w Dzienniku Urzędowym, a także we wszystkich tekstach w tabelach i w wyliczeniach, kwoty wyrażone w walucie podaje się przy użyciu trzyliterowych symboli walut: 12 EUR 75 GBP PLN W pozostałych przypadkach stosuje się pełną formę nazwy waluty: wprowadzenie euro w Słowenii W 2015 r. z Funduszu Spójności Polska otrzymała 120 tys. euro. W prawie unijnym skróty nazw walut państw członkowskich odpowiadają kodom ISO 4217; waluty podawane są w kolejności alfabetycznej według skrótów nazw, z wyjątkiem waluty euro, która jest zawsze na początku: Państwa członkowskie EUR euro BGN lew bułgarski CZK korona czeska DKK korona duńska HRK kuna chorwacka Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 70

71 GBP funt szterling HUF forint węgierski PLN złoty polski RON lej rumuński SEK korona szwedzka 2.4. JEDNOSTKI MIARY I SYMBOL % Teksty przeznaczone do publikacji w Dz.U. Przy zapisywaniu jednostek miar należy zostawić odstęp między wartością liczbową a oznaczeniem jednostki miary. Odstępu nie stosuje się w przypadku oznaczeń jednostek miary kąta: stopnia ( ), minuty ( ), sekundy ( ) i tercji ( ). Przykłady: 100 kg 25 ma 30 s 36 C 25 % Teksty nieprzeznaczone do publikacji w Dz.U. Przy zapisywaniu jednostek miar między wartością liczbową a oznaczeniem jednostki miary zostawiamy odstęp w przypadku, gdy jednostka miary oznaczona jest literami, natomiast gdy jest oznaczona symbolem, spacji się nie stosuje. Przykłady: 100 kg 25 ma 30 s 36 C 25% Uwaga! Procent (%) nie jest jednostką miary! Mimo to przed symbolem % w tekstach, które będą publikowane w Dzienniku Urzędowym, należy używać spacji. W pozostałych tekstach wspomniany symbol należy zapisywać bez spacji. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 71

72 W odniesieniu do nazw, symboli i definicji jednostek miar należy korzystać z tekstu dyrektywy Rady 80/181/EWG (Dz.U. L 39 z , s. 40). Nazwy i oznaczenia jednostek miar dostępne są również w Międzyinstytucjonalnym przewodniku redakcyjnym 3. SKRÓTY I SKRÓTOWCE Skróty to litery lub grupy liter, tworzone w przypadku często używanych i znanych wyrazów lub połączeń wyrazowych, ale odczytywane jako te pełne wyrazy, np. p. (pan), ds. (do spraw), m.in. (między innymi). Skrótowce to wyrazy powstałe z pierwszych liter lub grup liter nazwy co najmniej dwuwyrazowej. Zazwyczaj są to nazwy instytucji, przedsiębiorstw, organizacji, państw. Odczytuje się je, jakby były samodzielnymi wyrazami, i nie rozwija, np. PAN, GUGiK SKRÓTOWCE ANGIELSKIE CZY POLSKIE? Zasadniczo w tłumaczeniu na język polski skrótowce angielskie pozostawiamy w wersji angielskiej, chyba że istnieje uzus stosowania skrótowców polskich. Przykłady często używanych polskich skrótowców to: WPR (wspólna polityka rolna), EFR (Europejski Fundusz Rozwoju), EFRR (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego). Przykład skrótowca angielskiego to WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) UŻYCIE I GRAMATYKA Przy pierwszym wystąpieniu skrótu lub skrótowca w tekście należy podać jego pełną nazwę w języku polskim, a następnie w nawiasie dany skrót lub skrótowiec. Wyjątkiem są powszechnie znane skróty i skrótowce, np. UE. Lepiej unikać nadmiernego, niepotrzebnego używania skrótów i skrótowców. Za każdym razem należy kierować się jednak czytelnością i zrozumiałością tekstu: jeżeli jest taka możliwość i nie wydłuża to niepotrzebnie dokumentu, nie stosuje się skrótów w ogóle, pisząc całe formy, zwłaszcza w przypadkach gdy polskie skróty nie są w powszechnym użyciu; jeżeli polskie skróty nie funkcjonują, a używanie pełnych form wiązałoby się ze znacznym wydłużeniem dokumentu i powstaniem mało czytelnych, długich zdań, przy pierwszym wystąpieniu należy podać pełną nazwę po polsku, a w nawiasie skrót angielski wraz z jego rozwinięciem. Później konsekwentnie stosuje się tylko skrót. Liczba i rodzaj gramatyczny skrótowca mogą zostać określone w dwojaki sposób: przez nadanie skrótowcowi liczby i rodzaju wyrazu nadrzędnego po rozwinięciu skrótu (np. UE była... w rodzaju żeńskim, ponieważ rozwinięciem skrótu jest Unia Europejska była...), Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 72

73 przez nadanie skrótowcowi cech gramatycznych zgodnie z zasadami zależnymi od jego pisowni i wymowy (np. skróty zakończone spółgłoską w wymowie i pisowni mają rodzaj męski, np. PAN wydał komunikat prasowy; z kolei skróty zakończone samogłoską a mają rodzaj żeński: EFSA wydała opinię, EIOPA odniosła się, ESMA stwierdziła). Uwaga! Zaleca się stosowanie drugiego wariantu, chyba że w danym przypadku szerzej przyjęty jest wariant pierwszy (np. KE przyjęła.., PAP podała ). 4. CYTATY I BIBLIOGRAFIA 4.1. INTERPUNKCJA W CYTATACH Cytat to fragment zaczerpnięty z innej publikacji albo wypowiedź przytoczona dosłownie w mowie niezależnej. Cytat w tekście można wyróżnić na kilka sposobów. Zazwyczaj cytat umieszcza się w cudzysłowie i zapisuje taką samą czcionką jak tekst. Jeżeli użycie cudzysłowu jest niemożliwe (np. ze względów technicznych) albo występuje duża ilość cytatów drugiego i trzeciego poziomu, a zastosowanie cudzysłowów wewnętrznych obniży czytelność tekstu, do wyróżnienia cytatu można zastosować też kursywę. Zob. też: Międzyinstytucjonalny przewodnik redakcyjny > Cytaty INGERENCJA W TEKST TYTUŁU LUB CYTATU Opuszczenie krótkiego fragmentu cytowanego tekstu (w tym urwanie cytatu przed końcem zdania) zaznacza się wielokropkiem umieszczonym w nawiasie kwadratowym (zob. też rozdział 1.5 Wielokropek w części I): Rada zamierzała podjąć liczne środki [ ]; ostatecznie jednak z nich zrezygnowała. Dotyczy to również zamiany wielkiej litery z wypowiedzi oryginalnej na małą, jeżeli cytowana wypowiedź znajduje się w środku zdania: Marianne Thyssen, unijna komisarz odpowiedzialna za zatrudnienie, sprawy społeczne, umiejętności i mobilność pracowników, powiedziała, że [p]lan działania dotyczący polityki BHP jest przejrzysty, aktualny i może być skutecznie realizowany w terenie. Także ewentualne wtrącenia umieszcza się w nawiasie kwadratowym: Nie każdy [nauczyciel] jest dobrym wychowawcą. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 73

74 Uwaga! Jeżeli cytat w tekście oryginału jest niedokładny, najbezpieczniej jest usunąć znaki cudzysłowu i przetłumaczyć tekst zgodnie z oryginałem (posiłkując się oczywiście prawidłowym cytatem). Ponadto zasada ogólna mówiąca, że przywoływany tytuł, cytat bądź termin z opublikowanego aktu prawnego musi mieć brzmienie zgodne z tym, co opublikowano w Dz.U., nie dotyczy poprawiania błędnie zastosowanych wielkich liter. Np. przywołując opublikowany tytuł: rozporządzenie (WE) nr 1987/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie utworzenia, funkcjonowania i użytkowania Systemu Informacyjnego Schengen drugiej generacji (SIS II), możemy poprawić pisownię nazwy systemu na: ( ) systemu informacyjnego Schengen drugiej generacji TYTUŁY I CYTATY Z DOKUMENTÓW NIEPRZETŁUMACZONYCH NA JĘZYK POLSKI W przypadku konieczności podania tytułu dokumentu nieprzetłumaczonego na język polski postępowanie zależy od rodzaju tego dokumentu, rodzaju tłumaczonego tekstu oraz przeznaczenia tłumaczenia (grupy odbiorców). Jeśli chodzi o tytuł aktu prawnego lub innego dokumentu przeznaczonego do publikacji w Dzienniku Urzędowym UE: który nie został przetłumaczony na język polski, ale jest opatrzony numerem referencyjnym (np. adres publikacji albo numer COM), podaje się wyłącznie jego tytuł po polsku (fikcyjny w tłumaczeniu roboczym; należy najpierw sprawdzić w dostępnych bazach, czy nie został już przetłumaczony), który nie został przetłumaczony na język polski (czyli nie istnieje jego oficjalny tytuł) i nie podano przy nim żadnych danych, które pozwoliłyby czytelnikowi wyszukać go po numerze, obok fikcyjnego tytułu polskiego podaje się w nawiasie również tytuł w języku angielskim lub francuskim, Jeżeli chodzi o tytuły tekstów innych niż dokumenty przeznaczone do publikacji w Dzienniku Urzędowym UE, (np. raporty w Dzienniku EFSA, sprawozdania EBC, tytuły norm), które nie zostały opublikowane w języku polskim, możliwe są trzy rozwiązania: można podać najpierw tytuł oryginalny, a w nawiasie fikcyjne tłumaczenie na język polski, wyróżniając oba tytuły jako tytuły publikacji, można podać tylko fikcyjne tłumaczenie na język polski, nie wyróżniając tytułu jako takiego, można podać wyłącznie tytuł w języku oryginału to rozwiązanie najczęściej będzie stosowane w przypadku wyliczenia bibliografii. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 74

75 Przykłady: Publication of JRC report on Analysing onroad emissions of light-duty vehicles with Portable Emission Measurement Systems (PEMS). having regard to the opinion of its Committee on Regional Development on the report of its Committee on Budgetary Control entitled European Investment Bank (EIB) Annual Report 2014, Publikacja raportu JRC Analysing on-road emissions of light-duty vehicles with Portable Emission Measurement Systems (PEMS) [ Analiza emisji z lekkich pojazdów dostawczych lub osobowych w warunkach drogowych za pomocą przenośnych systemów pomiaru emisji (PEMS) ]. uwzględniając opinię Komisji Rozwoju Regionalnego na temat sprawozdania Komisji Kontroli Budżetowej w sprawie sprawozdania rocznego Europejskiego Banku Inwestycyjnego za rok 2014, Podobnie należy postępować w przypadku cytatów z dokumentów, które nie zostały przetłumaczone na język polski. Jeżeli istnieje możliwość odszukania danego cytatu w języku oryginalnym po numerze dokumentu, wystarczy podać fikcyjne tłumaczenie na język polski, a cały cytat oznaczyć jako taki. W pozostałych przypadkach najlepiej jest po prostu usunąć znaki cudzysłowu: Nevertheless, in its 2013 report entitled A complementary emissions test for light-duty vehicles, the JRC mentions the possibility of the use of defeat strategies under normal conditions of use and states that while the use of defeat devices is generally prohibited, the exceptions that exist leave room for interpretation and provide scope, together with the currently applied test procedure, for tailoring the emissions performance of lightduty vehicles to a narrow set of typeapproval conditions. Mimo to w sprawozdaniu z 2013 r. zatytułowanym A complementary emissions test for light-duty vehicles [ Uzupełniające badanie emisji zanieczyszczeń z lekkich pojazdów dostawczych lub osobowych ] Wspólne Centrum Badawcze (JRC) wskazało na możliwość stosowania strategii nieracjonalnych kontroli emisji w normalnych warunkach użytkowania pojazdów, stwierdzając, że wprawdzie stosowanie urządzeń ograniczających skuteczność działania jest zasadniczo zakazane, ale obowiązują wyjątki, które pozostawiają dowolność interpretacyjną i w połączeniu ze stosowaną obecnie procedurą badania umożliwiają dostosowywanie parametrów emisji z lekkich pojazdów dostawczych i osobowych w taki sposób, aby spełniały wszystkie nieliczne warunki homologacji typu ADRESY BIBLIOGRAFICZNE Przytaczane najczęściej w przypisach do tłumaczonych przez nas tekstów odesłania do publikacji to tzw. adresy bibliograficzne. W całym dokumencie należy konsekwentnie Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 75

76 stosować przyjęty układ edytorski tych adresów oraz interpunkcję i wyróżnienia w ich obrębie. Inicjał imienia lub imię w pełnym brzmieniu należy umieszczać przed nazwiskiem autora. Umieszczanie najpierw nazwiska zalecane jest jedynie w zestawieniach alfabetycznych. Tytuły naukowe, zawodowe, godności itp. należy pomijać. Między nazwiskiem autora (nazwiskami autorów) a tytułem stawia się przecinek, dwukropek lub kropkę. Po tytule, a przed nazwiskami współtwórców (redaktorów, tłumaczy), oraz między nazwiskami współtwórców a adresem wydawniczym stawia się przecinek lub kropkę, przy czym człon po kropce zaczyna się wielką literą. Nazwiska współtwórców można oddzielać przecinkami albo też ostatnie podawać po spójniku i. Adres bibliograficzny zawsze kończy się kropką. Przykłady: B. Prus, Lalka, Warszawa Henryk Markiewicz: Lalka Bolesława Prusa. Warszawa: Czytelnik, Jeżeli autorów jest więcej niż czterech, wymienia się nazwisko tylko pierwszego i dodaje sformułowanie i inni lub łaciński skrót et al. : B. Cieślik i inni, Egzamin na tłumacza przysięgłego. Warszawa: C.H. Beck, W przypadku publikacji, których autorem jest ciało zbiorowe, tzn. organizacja występująca pod nazwą, która ją identyfikuje, podajemy tę nazwę jako pierwszy element opisu: Politechnika Wrocławska, Poradnik dla inżynierów, Wrocław W opisach do tytułów dzieł stosuje się pismo pochylone (kursywę). Tytuły czasopism pisane są pismem prostym (antykwą) i ujęte w cudzysłowy. Artykuły uważa się za dzieła: Józef Bachórz: Najważniejszy dzień w życiu Ignacego Rzeckiego, czyli Bolesław Prus o wojnie. Polonistyka 1994 nr 8, s Jeżeli dany tekst stanowi część większej całości (wchodzi w skład publikacji zbiorowej), po podaniu nazwiska autora i tytułu stawiamy przyimek w ( W, jeżeli jest on poprzedzony kropką), zazwyczaj zapisywany z dwukropkiem i w kwadratowym nawiasie: Bibliografia przekładów utworów Bolesława Prusa, [w:] Prus. Z dziejów recepcji twórczości. Edward Pieścikowski (red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Bibliografia przekładów utworów Bolesława Prusa. [W:] Prus. Z dziejów recepcji twórczości. Edward Pieścikowski (red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Szczegółowe informacje na temat adresów bibliograficznych można znaleźć w publikacji: Adam Wolański, Edycja tekstów. Praktyczny poradnik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 76

77 5. NAZWY GEOGRAFICZNE 5.1. NAZWY PAŃSTW: PEŁNE I SKRÓCONE Każde państwo ma nazwę pełną i skróconą (np. Rzeczpospolita Polska, Polska). W niektórych przypadkach nazwa pełna jest taka sama jak nazwa skrócona (np. Rumunia, Republika Południowej Afryki). Podstawową zasadą w tłumaczeniu dokumentów unijnych jest używanie w tłumaczeniu nazw pełnych tam, gdzie używa się ich w języku źródłowym. Pełna lista nazw pełnych i skróconych jest publikowana przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych (KSNG): Podobny wykaz można znaleźć w Międzyinstytucjonalnym przewodniku redakcyjnym Urzędu Publikacji: W przypadku rozbieżności między tymi dwoma wykazami pierwszeństwo ma wykaz Urzędu Publikacji. Zawiera on nazewnictwo, które ze względów politycznych należy stosować w aktach prawnych, sprawozdaniach, zaleceniach i komunikatach Komisji oraz w pismach urzędowych. Przykładowo w miejsce nazw obiegowych Holandia, Wielka Brytania i Czechy (podanych w wykazie KSNG) stosuje się Królestwo Niderlandów, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Republika Czeska (nazwy pełne) lub Niderlandy, Zjednoczone Królestwo, Republika Czeska (nazwy skrócone). Aktualne, najczęściej używane pełne i skrócone nazwy państw znajdują się również w IATE. Uwaga! Jeżeli w języku źródłowym nazwa skrócona jest taka sama jak nazwa pełna (np. w języku angielskim the Dominican Republic), o wyborze decyduje kontekst użycia. Przykładowo: jeżeli nazwa państwa znajduje się w tytule umowy międzynarodowej, używamy nazwy pełnej; jeżeli państwo jest wymienione w obrębie listy zawierającej nazwy skrócone, należy użyć nazwy skróconej. W tekstach kierowanych do ogółu społeczeństwa (komunikaty prasowe, pisma do obywateli, organizacji i przedsiębiorstw, broszury, poradniki, strony internetowe) można używać nazw obiegowych: Holandia, Wielka Brytania i Czechy (które są również podawane w materiałach Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych jako nazwy oficjalnie poprawne), z wyjątkiem przypadków, kiedy ich użycie może wprowadzić w błąd, na przykład: jeśli w tekście jest mowa o Wielkiej Brytanii (Anglii, Walii i Szkocji) (ang. Great Britain, fr. Grande-Bretagne) w odróżnieniu od Zjednoczonego Królestwa Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 77

78 (ang. United Kingdom, fr. Royaume-Uni), które oprócz Anglii, Walii i Szkocji obejmuje także Irlandię Północną, należy zachować to rozróżnienie NAZWY GEOGRAFICZNE I ICH SPOLSZCZANIE W przypadku tłumaczenia nazw geograficznych, szczególnie nazw miejscowości, pogodzenia wymagają dwa różne podejścia: dążenie do stosowania w tłumaczeniach nazw spolszczonych, stanowiących dziedzictwo języka polskiego i poddających się deklinacji, stosowanie nazw w języku miejscowym w celu precyzyjnego i niepozostawiającego wątpliwości wskazania miejsca, do którego odnosi się dany tekst (szczególnie jeśli wprowadza on jakieś uregulowania prawne lub administracyjne). Dlatego też decyzja o tym, czy w danym tłumaczeniu nazwa geograficzna (np. nazwa miejscowości) ma pojawić się w brzmieniu spolszczonym, czy też w brzmieniu miejscowym (w języku urzędowym państwa i regionu, w którym się znajduje), powinna zależeć od typu tekstu lub wskazówek dyrekcji zamawiającej. Roboczo można wyróżnić trzy typy tekstów, w których nazwy geograficzne najczęściej pojawiają się w dokumentach Komisji: typ 1 teksty kierowane do szerokiego kręgu odbiorców (komunikaty prasowe, broszury informacyjne, teksty edukacyjne, strony internetowe): należy zasadniczo stosować nazwy spolszczone. W przypadku nazw mniej znanych zaleca się, przy pierwszym wystąpieniu nazwy, dodać w nawiasie nazwę w języku miejscowym, a w dalszym tekście stosować wyłącznie nazwę polską; typ 2 teksty o charakterze prawnym lub administracyjnym, w których nazwy pojawiają się w zdaniach lub podobnych wypowiedzeniach, narzucając konieczność odmiany przez przypadki: należy zasadniczo stosować nazwy w języku miejscowym, z wyjątkiem nazw, których polskie nazwy są powszechnie znane (np. Paryż, Londyn, Monachium, Mediolan); typ 3 teksty o charakterze prawnym lub administracyjnym, głównie załączniki, w których nazwy geograficzne są wymienione w sposób ciągły w mianowniku (czy to w akapicie, czy w formie listy lub tabeli): należy stosować wyłącznie nazwy w języku miejscowym. Do tej grupy należy większość dokumentów dotyczących klasyfikacji NUTS. Polskie nazwy geograficzne i nazwy jednostek administracyjnych znaleźć można w Urzędowym wykazie polskich nazw geograficznych świata. Jeżeli dana nazwa nie figuruje w tym wykazie, należy stosować nazwę w języku miejscowym. Informacje o tym, czy dana nazwa podlega deklinacji w języku polskim, można znaleźć w Słowniku nazw własnych PWN (J. Grzenia, Słownik nazw własnych. Ortografia, wymowa, słowotwórstwo i odmiana. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 oraz wydania późniejsze). Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 78

79 5.3. NAZWY GEOGRAFICZNE POJAWIAJĄCE SIĘ W TEKŚCIE ŹRÓDŁOWYM W JĘZYKU INNYM NIŻ MIEJSCOWY Zawsze należy wystrzegać się umieszczania w polskim tekście nazw, które nie są ani w języku miejscowym, ani polskim (np. angielskie nazwy miejscowości z krajów nieangielskojęzycznych, francuskie w krajach niefrancuskojęzycznych, nazwy niderlandzkie w Walonii i francuskie we Flandrii itp.) NAZWY KATEGORII JEDNOSTEK ADMINISTRACYJNYCH Polskie nazwy kategorii jednostek administracyjnych są odrębne dla poszczególnych państw (nie należy próbować ujednolicać nazw kategorii poszczególnych poziomów dla różnych państw) i są podane w załączniku do Vademecum NAZWY WŁASNE JEDNOSTEK ADMINISTRACYJNYCH Niektóre nazwy własne jednostek administracyjnych mają swoje polskie odpowiedniki, inne nie. Nazwy jednostek najwyższego rzędu (w języku miejscowym oraz, jeśli istnieją, w języku polskim) są podane w Urzędowym wykazie polskich nazw geograficznych świata. Jeżeli jakaś nazwa jednostki administracyjnej została pominięta w tym wykazie, oznacza to, że nie istnieje odrębna polska forma zapisu danej jednostki lub jej stosowanie nie jest zalecane. W takim przypadku należy stosować nazwę w języku miejscowym. W stosownych przypadkach nazwę własną jednostki administracyjnej należy poprzedzić nazwą kategorii danej jednostki zgodnie z załącznikiem do Vademecum, np.: Pärnu maakond prowincja Parnawa maakond zgodnie z załącznikiem to prowincja Pärnu ma swój polski odpowiednik w wykazie Jõgeva maakond prowincja Jõgeva maakond zgodnie z załącznikiem to prowincja Jõgeva nie ma swojego polskiego odpowiednika w wykazie 5.6. KLASYFIKACJA NUTS A NAZWY WŁASNE JEDNOSTEK ADMINISTRACYJNYCH Klasyfikacja NUTS to trójstopniowa klasyfikacja regionów UE ustanowiona do celów statystycznych. Ma ona również znaczenie w polityce regionalnej UE regionami w rozumieniu polityki spójności są regiony NUTS 2. Klasyfikacja została ustanowiona rozporządzeniem (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, które jest regularnie zmieniane. Aby zapoznać się z jego aktualnym brzmieniem, należy sprawdzić zakładkę Dokumenty powiązane w EUR- Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 79

80 Lexie i odnaleźć ostatnie akty zmieniające (akty zmieniające do tego rozporządzenia zazwyczaj zastępują poszczególne załączniki w całości). Szczegółowe informacje na temat aktualnego kształtu struktur NUTS w ramach poszczególnych państw UE znaleźć można w załączniku I do tego rozporządzenia. W większości państw członkowskich niektóre struktury NUTS pokrywają się z wewnętrznym podziałem administracyjnym państwa, natomiast inne stworzone są niezależnie od podziału wewnętrznego. Na przykład w Polsce województwa stanowią regiony NUTS 2, natomiast regiony NUTS 1 (obejmujące po kilka województw) i NUTS 3 (części województw) są niezależne od polskiego podziału administracyjnego. W Niemczech regiony NUTS 1 odpowiadają krajom związkowym, regiony NUTS 2 okręgom regencyjnym (Regierungsbezirk), natomiast regiony NUTS 3 powiatom (Kreis i kreisfreie Stadt). W Rumunii regiony NUTS 3 odpowiadają okręgom (judeţ), natomiast jednostki odpowiadające regionom NUTS 1 i NUTS 2 zostały wprowadzone do wewnętrznego podziału administracyjnego w wyniku ich wyodrębnienia w NUTS (NUTS 1 = makroregion (macroregiunea), NUTS 2 = region rozwoju (regiunea de dezvoltare)). Jak to się ma do spolszczania nazw? W rozporządzeniach dotyczących klasyfikacji NUTS wszystkie nazwy struktur na wszystkich poziomach (a także nazwy państw członkowskich) podane są w językach miejscowych poszczególnych państw (i w ich własnych alfabetach). W tekstach funkcjonujących w kontekście NUTS należy pozostawiać te nazwy w językach miejscowych (choć z reguły w transkrypcji w przypadku nazw bułgarskich i greckich). Jeżeli jednak nazwy te podane będą w języku tekstu źródłowego, należy zastosować nazwy polskie. Tłumaczenie nazw struktur NUTS poziomu 1 i 2 w ramach państw członkowskich można znaleźć w załączniku A10 do Międzyinstytucjonalnego przewodnika redakcyjnego. W przypadku pozostałych nazw obowiązują następujące zasady: Jeżeli nazwa danej struktury NUTS pokrywa się z jednostką podziału administracyjnego danego państwa, należy zastosować zasadę opisaną w rozdziale 5.5. Nazwy własne jednostek administracyjnych. Jeżeli dana struktura NUTS została sztucznie utworzona specjalnie na potrzeby klasyfikacji NUTS, należy przetłumaczyć ją zgodnie z załącznikiem do Vademecum. 6. LOKALIZACJA LINKÓW Zasadniczo, tam gdzie to możliwe, linki internetowe w tłumaczonych tekstach należy lokalizować, tj. odpowiednio zmienić albo podstawić adres internetowy, aby odsyłał do danego tekstu lub strony w języku polskim. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 80

81 W szczególności dotyczy to tekstów i stron unijnych, np. linków do dokumentów w Eur- Lexie, komunikatów prasowych, strony Europa itp. W takim przypadku często wystarczy zmienić "en" na "pl" w adresie internetowym: europa.eu/rapid/press-release_speech _en.htm europa.eu/rapid/press-release_speech _pl.htm Za każdym razem należy upewnić się, że link działa; należy też odsyłać wyłącznie do oficjalnych polskich wersji językowych lokalizowanych stron lub dokumentów. Jeżeli nie istnieje oficjalne tłumaczenie, należy pozostawić oryginalny link. Uwaga! W tłumaczeniach WEB nie lokalizujemy linków należy to do zadań webmasterów. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 81

82 CZĘŚĆ IV. ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE W niniejszym rozdziale omówiono różne, często pojawiające się wyrazy i wyrażenia, których tłumaczenie może nastręczać trudności. Są to w większości terminy prawnicze, charakterystyczne dla unijnego dorobku prawnego, niemające dokładnych odpowiedników w prawie krajowym. Ustalone ekwiwalenty w jęz. polskim uwzględniają kontekst prawa europejskiego i skutki prawne, jakie niesie ze sobą stosowanie takich, a nie innych fachowych określeń. 1. SPÓJNOŚĆ FORMALNA I MATERIALNA Terminologia stosowana w danym akcie prawnym musi być spójna zarówno wewnętrznie, jak i z aktami już obowiązującymi, zwłaszcza z aktami w tej samej dziedzinie. Na spójność należy zwrócić szczególną uwagę, tłumacząc akty zmieniające, wykonawcze i delegowane stanowią one spójną całość z aktem podstawowym. Z tego względu terminologia w aktach zmieniających, delegowanych i wykonawczych musi być spójna z terminologią aktów podstawowych, nawet jeśli IATE podaje inne terminy. Tłumacząc akty zmieniające, przepisy wykonawcze czy akty delegowane, należy również sprawdzić, czy dany akt podstawowy nie został sprostowany lub zmieniony. 2. DEFINICJE W AKTACH PRAWNYCH Definicje wprowadza się słowem oznacza lub oznaczają: Customs office means any office at which all or some of the formalities laid down by customs rules may be completed. Customs authorities means the authorities responsible inter alia for applying customs rules. Urząd celny oznacza każdy urząd, w którym mogą zostać dokonane, w całości lub w części, formalności przewidziane przepisami celnymi. Organy celne oznaczają organy uprawnione między innymi do stosowania przepisów prawa celnego. Terminy definiowane w tekście oryginalnym często podawane są w porządku alfabetycznym. Nie należy jednak zmieniać kolejności tych terminów, aby dostosować je do porządku alfabetycznego w języku polskim, chyba że takie było wyraźne zalecenie dyrekcji zamawiającej. 3. TŁUMACZENIE CZASOWNIKA SHALL Angielski czasownik modalny shall jest używany w części normatywnej aktów prawnych (w artykułach), w przepisach, które mają charakter obligatoryjny, nakładają zobowiązanie. W języku francuskim i niemieckim zasadniczo używa się w takich Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 82

83 przypadkach trybu oznajmującego czasu teraźniejszego. Również w języku polskim zasadniczo stosuje się czas teraźniejszy. Jeżeli w tekście oryginału słowo shall wyraża zobowiązanie do jednorazowego wykonania danej czynności w przyszłości, z podaniem konkretnej daty jej wykonania, dopuszczalne jest użycie w tekście polskim czasu przyszłego. Czasami niezbędne jest wyrażenie eksplicytnie zobowiązania przez użycie czasownika musieć lub zakazu przez użycie konstrukcji nie móc (=shall not). Jest to konieczne w przypadkach, gdy istnieje ryzyko, że wypowiedź z użyciem czasownika w trybie oznajmującym czasu teraźniejszego może być uznana za wypowiedź o charakterze czysto oznajmującym. Przykład 1: The Authority shall develop a common approach to the identification and measurement of systemic importance, including quantitative and qualitative indicators as appropriate. These indicators shall be a critical element in the determination of appropriate supervisory actions. EBA opracowuje wspólne podejście do identyfikacji i mierzenia znaczenia systemowego, w tym w stosownych przypadkach wskaźników ilościowych i jakościowych. Wskaźniki te muszą mieć kluczowe znaczenie przy określaniu odpowiednich działań nadzorczych. Tłumaczenie wskaźniki te mają kluczowe znaczenie mogłoby być odczytane jako komentarz, a nie jako zobowiązanie do ich stosowania. Przykład 2: Member States shall endeavour to ensure that beneficiaries of international protection have access to appropriate schemes for the assessment, validation and accreditation of their prior learning. Any such measures shall respect Articles 2(2) and 3(3) of Directive 2005/36/EC... Państwa członkowskie dążą do zapewnienia beneficjentom ochrony międzynarodowej dostępu do odpowiednich systemów oceny, nostryfikowania i zaliczania ich wcześniejszego kształcenia. Wszystkie takie środki muszą być zgodne z art. 2 ust. 2 i art. 3 ust. 3 dyrektywy 2005/36/WE Tłumaczenie wszystkie takie środki są zgodne z art. 2 mogłoby być odczytane jako stwierdzenie ich zgodności (uważa się je za zgodne). Chodzi natomiast o to, że środki takie muszą być zaprojektowane z poszanowaniem przywołanych przepisów. Przykład 3: Measures adopted pursuant to this Article shall not interfere with Member States' Środki przyjęte zgodnie z niniejszym artykułem nie mogą kolidować Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 83

84 competences in deciding on the implementation of health technology assessment conclusions. z kompetencjami państw członkowskich w zakresie decydowania o wprowadzaniu w życie wniosków z oceny technologii medycznych. Tłumaczenie nie kolidują oznaczałoby, że uważa się je za niekolidujące (przykład z przeczeniem, analogiczny do przykładu 2). Przykład 4: from 1 January 2013, ventilation fans shall not have a lower target energy efficiency than as defined in Annex I od dnia 1 stycznia 2013 r. wentylatory przeznaczone do systemów wentylacji nie mogą mieć docelowej sprawności energetycznej o wartości niższej niż określona w załączniku I Tłumaczenie nie mają nie zostałoby odebrane jako zakaz. 4. ZWANY DALEJ Wyrażenia zwany dalej używamy w przypadkach, gdy analogicznego wyrażenia użyto w języku źródłowym: Having regard to the Agreement on the European Economic Area, as amended by the Protocol adjusting the Agreement on the European Economic Area, hereinafter referred to as the Agreement, and in particular Article 98 thereof uwzględniając Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, zmienione Protokołem dostosowującym Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, zwane dalej Porozumieniem, w szczególności jego art. 98 Jeśli w języku źródłowym nie użyto takiego wyrażenia, nie używamy go w języku polskim. Podajemy wówczas formę w mianowniku w nawiasie: The Commission has received a complaint pursuant to Article 5 of Council Regulation (EC) No 384/96 ( the basic Regulation ). Komisja otrzymała skargę złożoną zgodnie z art. 5 rozporządzenia Rady (WE) nr 384/96 ( rozporządzenie podstawowe ). 5. ENTER INTO FORCE VS. APPLICATION VS. TAKE EFFECT Enter into force tłumaczymy jako wejść w życie; apply to stosować (application stosowanie), a take effect / become effective to stawać się skutecznym. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 84

85 Przykłady: This Regulation shall enter into force on... Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie z dniem... This regulation [article] shall apply from... Niniejsze rozporządzenie [niniejszy artykuł] stosuje się od dnia... This decision takes effect/ becomes effective from... Niniejsza decyzja staje się skuteczna od dnia Wyrażenie upon the entry into force tłumaczymy jako z chwilą wejścia w życie. Zwrot Regulation X has exhausted its effects, który pojawia się niekiedy w motywach, należy tłumaczyć: rozporządzenie X nie wywołuje już skutków. 6. TRANSPOSE VS. IMPLEMENT Termin implement ma szerszy zakres pojęciowy niż termin transpose. Transpozycja polega wyłącznie na wprowadzeniu przepisów aktu normatywnego przyjętego na szczeblu UE/WE (najczęściej dyrektywy, ale nie tylko) do aktów prawa krajowego (jest to swego rodzaju przepisanie tych przepisów do prawa krajowego), co wiąże się następnie z przyjęciem, publikacją i wejściem w życie danych aktów krajowych. Czasownik transpose należy tłumaczyć: transponować, a rzeczownik transposition: transpozycja. Termin implementation (tłumaczony jako wykonanie lub wdrożenie w odniesieniu do aktów prawnych UE/WE) obejmuje swoim zakresem znaczeniowym transpozycję danego aktu UE oraz podjęcie wszelkich czynności w celu zapewnienia stosowania odnośnych przepisów krajowych w praktyce. Przykład: w ustawie krajowej na podstawie dyrektywy zapisano, że kierowcy TIR-ów mają rejestrować czas spędzony za kierownicą to jest już transpozycja, ale dopiero część wdrożenia. Wdrożenie obejmuje również wprowadzenie kontroli, ustalenie organów odpowiedzialnych itp. Niestety omawiane terminy często stosowane są niejednolicie i niekonsekwentnie w różnych wersjach językowych. Dlatego istotne jest zbadanie kontekstu, w jakim użyto danego pojęcia, aby móc dokonać prawidłowego wyboru polskiego odpowiednika. Słowo implementation jest również używane w kontekście uprawnień wykonawczych (ang. implementing powers) Komisji. Na podstawie art. 291 ust. 2 Traktatu FUE akty prawne mogą powierzać Komisji, ewentualnie Radzie, uprawnienia do przyjmowania aktów wykonawczych (ang. implementing acts). W przypadku tytułów tego rodzaju aktów (rozporządzeń, dyrektyw, decyzji) słowo implementing zawsze należy tłumaczyć jako wykonawczy/-a/-e. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 85

86 Pojęcie implementation nie ogranicza się tylko do wykonywania aktów prawnych UE/WE i jest często używane w odniesieniu do innych aktów, programów, strategii. Jako zasadę można przyjąć, że pojęcie implementation tłumaczymy jako: wykonanie lub wdrożenie w odniesieniu do aktów prawnych UE/WE wdrażanie w przypadku nowo stworzonych rozwiązań, które dopiero mają być stosowane (programy, systemy, modele); wdrażanie lub wprowadzanie w życie w przypadku przepisów; wykonanie lub realizacja w przypadku już obowiązujących wytycznych, strategii czy programów. Przykłady użycia i tłumaczenia terminów implement/implementation w różnych kontekstach: Commission Regulation (EC) No XXXX implementing Council regulation implementing regulation implementing rules financial implementation budget implementation implementing body implementing agency The Delegated Regulation implements Directive XXXX Rozporządzenie Komisji (WE) nr XXXX w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (co oznacza to samo co: rozporządzenie w sprawie wprowadzenia w życie przepisów wykonawczych do rozporządzenia ) rozporządzenie wykonawcze przepisy wykonawcze realizacja finansowa wykonanie budżetu organ wykonawczy agencja wdrażająca Rozporządzenie delegowane stanowi wykonanie dyrektywy XXXX 7. ESTABLISHED IN VS. NATIONALITY Established in zasadniczo używane jest w odniesieniu do osób prawnych i oznacza mająca siedzibę/ z siedzibą w. Spółka może mieć główną siedzibę w jednym kraju, a inne siedziby w innych krajach. Any company from Croatia, whether or not established in the Community Każda spółka z Chorwacji, z siedzibą we Wspólnocie bądź poza nią Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 86

87 jeśli established in dotyczy osoby fizycznej, to oznacza prowadząca działalność (gospodarczą) (por. freedom of establishment swoboda przedsiębiorczości/prowadzenia działalności gospodarczej). Nationality odnosi się zwykle do osób fizycznych i w kontekście prawnym słowo to należy tłumaczyć jako obywatelstwo. jeżeli nationality odnosi się do osoby prawnej, można zastosować wyrażenie przynależność państwowa (pojęcie szersze od słowa obywatelstwo). 8. NA MOCY / W DRODZE / ZGODNIE Z Skutek prawny Wyrażenia na mocy rozporządzenia, rozporządzeniem i w drodze rozporządzenia, czy też wprowadzony na mocy art. XX, wprowadzony art. XX, wprowadzony w art. XX uważa się za synonimy. Zalecaną formą jest w tym przypadku stosowanie narzędnika. Dotyczą one sytuacji, w których skutek prawny jest osiągnięty w danym akcie prawnym lub jego przepisie Przykłady:... amended by Regulation zmieniony rozporządzeniem [zmianę wprowadza się w treści tego właśnie rozporządzenia]... Committee established by Art. XX komitet powołany w art. XX [w art. XX powołuje się komitet YY]... obligations under Article XX... zobowiązania na mocy art. XX [w art. XX nakłada się określone zobowiązania]... as determined under Article XX... jak określono w art. XX [w art. XX określa się szczegółowo np. warunki] Angielskim odpowiednikiem takich wyrażeń są najczęściej: by, in, under. W takim znaczeniu błędne jest przede wszystkim używanie odpowiednika zgodnie z. Angielskie konstrukcje z by + tytuł aktu prawnego (np. by Regulation 1044/2001 ) tłumaczy się na polski, zwyczajowo używając narzędnika. Odesłanie do normy kompetencyjnej Przykładowo: W momencie udzielania zezwolenia Komisja odwołuje się do swoich uprawnień określonych w art. XX. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 87

88 Na podstawie art. XX Komisja po rozpatrzeniu wniosku udziela zezwolenia Komisja udzieliła zezwolenia w trybie art. XX W takim przypadku w języku polskim stosuje się najczęściej wyrażenie na podstawie. Angielskim odpowiednikiem takich wyrażeń najczęściej jest: pursuant to, under [używane często niekonsekwentnie]. Przykłady: opinion of the Commission pursuant to Article 294(7)(c) TFEU Following a request an expiry and interim review pursuant to Articles 11(2) and 11(3) of the basic Regulation was initiated. opinia Komisji na podstawie art. 249 ust. 7 lit. c) TFUE W następstwie złożenia wniosku wszczęto przegląd wygaśnięcia i przegląd okresowy na podstawie art. 11 ust. 2 i 11 ust. 3 rozporządzenia podstawowego. W takim znaczeniu sugeruje się unikanie odpowiednika na mocy. W szczególnym przypadku, gdy w języku angielskim pojawia się wyrażenie in the application of Art. XX, jedynym prawidłowym tłumaczeniem jest w zastosowaniu art. XX. Cytat, odwołanie się do normy, wskazanie na brak sprzeczności Przykładowo: Zgodnie z art. 11 ust. 3 rozporządzenia podstawowego możliwe jest wszczęcie przeglądu okresowego (...). Art. 11 ust. 3 rozporządzenia stanowi o możliwości wszczęcia przeglądu okresowego (...). Wszczęcie przeglądu okresowego, o którym mowa w art. 11 ust. 3 rozporządzenia podstawowego, (...). W takim przypadku stwierdza się fakt brzmienia bądź istnienia jakiegoś przepisu, bez wskazywania na osiągnięcie w nim skutku prawnego ani bez umocowania w nim działania. Umocowanie takie może pojawiać się w kolejnym zdaniu (np. W związku z powyższym Komisja wszczyna przegląd okresowy...). Do dyspozycji tłumacza są w takim przypadku różnorodne środki, w tym m.in.: zgodnie z, stanowi, o którym mowa w art. XX. Błędne w takim przypadku są wyrażenia: na mocy, na podstawie. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 88

89 Powyższe uwagi można podsumować następująco: Najczęstsze wyrażenia w EN Zalecane wyrażenia w PL Błędne wyrażenia w PL Skutek prawny osiągnięty w przywoływanym przepisie gdy przepis tworzy organ, zmienia inny przepis itd. established/ determined etc. by, in, under rozporządzeniem, na mocy rozporządzenia, w drodze rozporządzenia zgodnie z Odesłanie do normy kompetencyjnej gdy przepis określa uprawnienie / obowiązek do podjęcia działania pursuant to, under na podstawie, w trybie na mocy Cytat, odwołanie się do normy, wskazanie na brak sprzeczności gdy stwierdzamy brzmienie przepisu in accordance with, under zgodnie z, stanowi, o którym mowa w art. XX na mocy, na podstawie 9. PRZEPISY VS. POSTANOWIENIA Występujące często w aktach prawnych angielskie słowo provisions może mieć w języku polskim dwojakie znaczenie, w zależności od rodzaju aktu, do którego się odnosi. I tak: przepisy w aktach autorytatywnych (dyrektywach, rozporządzeniach, ustawach itp.); postanowienia w umowach zawieranych między równorzędnymi stronami (np. w traktatach). 10. UMOWA O COŚ CZY O CZYMŚ umowa o coś/na coś: jeśli wymienione są świadczenia, do których zobowiązuje się jedna strona: umowa o pracę umowa o dzieło umowa na dostawy broni Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 89

90 umowa o czymś: jeśli wymienione są świadczenia, do których zobowiązują się obie strony: umowa o wymianie handlowej CZĘŚĆ V. OGÓLNE PORADY GRAMATYCZNE I STYLISTYCZNE 1. CZEGO NIE NALEŻY TŁUMACZYĆ? Nie należy tłumaczyć: klauzuli tajności umieszczonych w języku angielskim lub francuskim na początku dokumentu, np. limited, restricted, confidential, wskazówek redakcyjnych i innych wyrażeń przeznaczonych do usunięcia z tekstu przed publikacją, np. conforms with DGT norm, chyba że uwagi tego typu skierowane są do faktycznego odbiorcy tekstu; w razie wątpliwości należy skonsultować się z zamawiającym/autorem tekstu, wskazówek redakcyjnych skierowanych do Urzędu Publikacji, umieszczanych najczęściej w nawiasach kwadratowych, np.: [18 months from the date of entry into force], [the last day of the 12th month after the date of entry into force of this directive + 1 day], [to the Publications Office: please fill in the date which would be the one 3 months following entry into force of this Regulation ], adnotacji typu To be translated into Polish oraz The Polish version will follow, które nie mają sensu w tekście przetłumaczonym już na polski. Adnotacje te po prostu usuwamy. 2. KOLEJNOŚĆ PODAWANIA ZNANYCH I NOWYCH INFORMACJI W języku polskim obowiązuje zasada podawania w zdaniu najpierw informacji znanej, nawiązującej do tego, co powiedziano poprzednio, a następnie uzupełniania jej informacją nową. Taki szyk, zwany obiektywnym, ułatwia odbiorcy zrozumienie tekstu. W języku angielskim zasada ta nie jest przestrzegana z uwagi na obowiązujący sztywny szyk zdania. Dlatego aby polski przekład brzmiał zrozumiale i naturalnie, często potrzebna jest zmiana kolejności informacji w stosunku do zdania źródłowego. Agreements or conventions concluded by the European Community shall lay down the conditions and detailed rules for any third-country involvement in providing additional funding to the programme. Agreements or conventions concluded by the European Community shall lay down the conditions and detailed rules for any third-country involvement in providing additional funding to the programme. lepiej: Warunki i szczegółowe zasady Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 90

91 ewentualnego udziału państw trzecich w uzupełniającym finansowaniu programu są określone w umowach i konwencjach zawartych przez Wspólnotę Europejską. W zdaniu przytoczonym powyżej udział państw trzecich jest informacją znaną, była o nim mowa we wcześniejszej części dokumentu, nowym elementem jest natomiast informacja o tym, gdzie zapisane są warunki tego udziału. Z tego powodu informację o tym należy umieścić w drugiej części zdania. 3. SFORMUŁOWANIA IDIOMATYCZNE I PRZENOŚNE W języku angielskim dużo częściej niż w polskim spotyka się wyrażenia idiomatyczne i przenośne. Dosłowny przekład w takich przypadkach prowadzi najczęściej do błędów stylistycznych, czasami także do niezamierzonego efektu humorystycznego, dlatego tłumacząc, należy najpierw ustalić sens danego idiomu czy danej metafory, a następnie znaleźć odpowiedni sposób wyrażenia tego sensu po polsku. Oto przykład złego tłumaczenia: In conclusion, the Consultation process has opened a treasure chest of ideas and a desire to participate in a project understood by most to be long-term, and based on learning and constant iterative development. Podsumowując, proces konsultacji otworzył skrzynię skarbów pełną pomysłów i chęci udziału w projekcie rozumianym jako długoterminowy, ciągły i wielokrotnie ulepszany rozwój oparty na uczeniu się. Autor pisząc treasure chest miał oczywiście na myśli bogactwo i różnorodność pomysłów, stąd następująca propozycja optymalnego przekładu: lepiej: Podsumowując, proces konsultacji stał się źródłem wielu różnorodnych pomysłów i zachęcił uczestników do udziału w projekcie, który wielu z nich postrzega jako przedsięwzięcie długoterminowe, oparte na uczeniu się i stałym rozwoju. 4. WYRAŻENIA W JĘZYKU OBCYM W POLSKIM TEKŚCIE Jeżeli w polskim tekście chcemy zostawić do celów informacyjnych w nawiasie wyrażenie w języku obcym, należy zrobić to, podając w skrócie język oryginału (np. ang./fr./hiszp./łac./niem./wł.) oraz stosując kursywę na tekście w języku obcym: technologie ICT (ang. information and communication technologies). Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 91

92 Kursywy nie stosujemy, jeżeli podajemy nazwę własną w języku obcym: Instrument Wspierania Systemu Rządów (ang. Governance Facility). 5. STRONA BIERNA W polszczyźnie nieuzasadnione użycie strony biernej sprawia, że wypowiedź staje się mniej zrozumiała, dlatego jeśli istnieje taka możliwość (tj. jeśli wyjściowe zdanie w stronie biernej zawiera informacje zarówno o czynności, jak i o jej wykonawcy), lepiej stosować stronę czynną. Oto przykłady: Assistance to recover duties, taxes or fines is not covered by this Protocol. Pomoc w zakresie odzyskiwania ceł, podatków lub grzywien nie jest objęta niniejszym Protokołem. lepiej: Niniejszy protokół nie obejmuje pomocy w zakresie odzyskiwania ceł, podatków lub grzywien. The European Parliament shall be informed by the Commission of committee proceedings on a regular basis. Parlament Europejski jest regularnie informowany przez Komisję o pracach komitetu. lepiej: Komisja regularnie informuje Parlament Europejski o pracach komitetu. 6. LICZBA POJEDYNCZA I MNOGA W języku polskim niektóre rzeczowniki nie posiadają liczby mnogiej: należy do nich np. polityka. W angielskich tekstach rzeczowniki te występują często w liczbie mnogiej, tak jak w poniższych przykładach można je przełożyć, używając liczby pojedynczej. This Directive does not affect Member States' prophylactic vaccination policies. Niniejsza dyrektywa nie narusza polityk państw członkowskich z zakresu szczepień profilaktycznych. lepiej: Niniejsza dyrektywa nie wpływa na politykę w dziedzinie szczepień profilaktycznych realizowaną przez Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 92

93 poszczególne państwa członkowskie. compatible with other Community policies zgodne z innymi politykami Wspólnoty lepiej: zgodne z polityką Wspólnoty w innych dziedzinach Użycie liczby mnogiej nie jest jednak błędem, zwłaszcza jeżeli mowa jest o różnych politykach prowadzonych przez państwa członkowskie, np.: Porównanie polityk gospodarczych państw strefy euro Odwrotnym przykładem jest słowo informacja, którego angielski odpowiednik nie ma liczby mnogiej. Zwykle jednak prawidłowym odpowiednikiem information jest słowo informacje w liczbie mnogiej, tak jak w poniższym przykładzie: The employer shall ensure that information on emergency arrangements involving hazardous chemical agents is available. The relevant internal and external accident and emergency services shall have access to this information. Pracodawca zapewnia dostępność informacji dotyczącej ustaleń o stanie zagrożenia związanym z niebezpiecznymi środkami chemicznymi. Stosowne wewnętrzne i zewnętrzne służby ochronne mają dostęp do tej informacji. lepiej: Pracodawca zapewnia dostępność informacji dotyczących ustaleń o stanie zagrożenia związanym z niebezpiecznymi środkami chemicznymi. Informacje te udostępnia się właściwym wewnętrznym i zewnętrznym służbom ochronnym. Warto również zwrócić uwagę na tłumaczenia rzeczowników, których ewentualną liczbę mnogą oznacza się po angielsku przez dodanie nawiasu, np. Member State(s). W tłumaczeniu na język polski jest to o tyle kłopotliwe, że uzgodnienia liczby wymagają również inne części zdania (przymiotniki i czasowniki). Urząd Publikacji w swoim przewodniku proponuje różne rozwiązania tej kwestii ( zwracając uwagę, że forma z lub może być najlepszą opcją. Czyli zamiast: W przypadku stwierdzenia, że cel(-e) w zakresie skuteczności działania, zawarty(-e) w planie skuteczności działania, jest/są niezgodne z ogólnounijnymi celami i nie wnosi(- szą) odpowiedniego wkładu w ich realizację,... Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 93

94 lepiej by było napisać: W przypadku stwierdzenia, że cel lub cele w zakresie skuteczności działania, zawarte w planie skuteczności działania, są niezgodne z ogólnounijnymi celami i nie wnoszą odpowiedniego wkładu w ich realizację,... W niektórych przypadkach można się również zastanowić nad użyciem wyłącznie liczby mnogiej. Przykładowo w nagłówku tabeli: forma państwo(-a) pochodzenia jest prawdopodobnie funkcjonalnie równoznaczna z państwa pochodzenia sama forma mnoga nie przesądza o tym, że w danej rubryce należy podać więcej niż jedną nazwę państwa. Jeżeli stosujemy połączenie liczby pojedynczej i mnogiej, końcówkę w nawiasie zawsze zapisujemy z dywizem: jakiego(-ich), akt(-y) (nie: *akt(y)). Należy zwrócić uwagę na formę końcówki: nie: *w którym(-ch), ale: w którym(-ych). Zawsze na pierwszym miejscu stawiamy wyraz w liczbie pojedynczej, a po nim wyraz w liczbie mnogiej: Na wniosek kraju(-ów). Zasada ta obowiązuje również wtedy, kiedy forma liczby mnogiej jest formą krótszą niż forma liczby pojedynczej. W takim wypadku zapisujemy w nawiasie cały wyraz w liczbie mnogiej, a nawias oddzielamy od słowa w liczbie pojedynczej spacją: z podaniem nazwy (nazw) (nie: *z podaniem nazw(-y)) dotyczy państwa (państw) (nie: *dotyczy państw(-a)) 7. ZGODNOŚĆ PRZYPADKU W ZWIĄZKACH RZĄDU W tłumaczonych dokumentach dość często spotyka się wyliczenia podobne do przytoczonego poniżej: the safekeeping and management of shares, interests in companies and associations, debentures and other securities or negotiable instruments przechowywanie i zarządzanie akcjami, udziałami w spółkach i stowarzyszeniach, zobowiązaniami i innymi papierami wartościowymi Podane wyżej tłumaczenie jest gramatycznie błędne, ponieważ w języku polskim w związkach rządu wyraz poboczny musi występować w przypadku narzuconym przez wyraz centralny, nie można zatem powiedzieć przechowywanie udziałami. Powyższy przykład jest oczywiście bardziej skomplikowany, i dlatego tłumaczenie musi wiązać się z większą ingerencją w konstrukcję zdania. Prawidłowo należy napisać: przechowywanie akcji, udziałów w spółkach i stowarzyszeniach, zobowiązań i innych papierów wartościowych oraz zarządzanie nimi Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 94

95 8. NOMINALIZACJA Konstrukcje zawierające zbyt wiele rzeczowników odczasownikowych sprawiają, że tekst brzmi nazbyt urzędowo, i utrudniają zrozumienie treści. Pomimo że tendencja do nominalizacji jest obecnie powszechna w języku urzędowym, czasami lepiej zastąpić konstrukcje rzeczownikowe zdaniami podrzędnymi. Mimo że są one dłuższe, sprawiają, że przekaz staje się bardziej czytelny i dynamiczny. Lepiej: *W celu zarejestrowania się w systemie konieczne jest wypełnienie formularza. Aby zarejestrować się w systemie, należy wypełnić formularz. 9. LOGIKA SPÓJNIKÓW 9.1. RÓŻNICA MIĘDZY LUB I ALBO W języku polskim spójnik lub oznacza alternatywę łączną, zaś spójnik albo alternatywę rozłączną. Zatem zdanie: Rolnicy mogą uprawiać len lub konopie. oznacza, że rolnicy mogą uprawiać len, konopie, albo obie te rośliny jednocześnie, natomiast zdanie: Rolnicy mogą uprawiać len albo konopie. znaczy, że uprawiając len, nie można uprawiać konopi, i odwrotnie. W związku z tym właściwym odpowiednikiem wyrażenia and/or w polszczyźnie jest samo lub. Nie ma potrzeby stosowania i/lub. Z kolei tłumacząc wyrażenie either or stosujemy oczywiście albo albo ; pierwsze albo można opuścić. Równocześnie należy pamiętać o tym, że tradycyjny podział na alternatywę rozłączną i łączną często nie jest już przestrzegany, nawet przez polskiego ustawodawcę, a oba przyimki stosowane są zamiennie na podobieństwo pary i i oraz, głównie dla potrzeb stylistycznych LUB I ANI W WYRAŻENIACH Z PRZECZENIEM Kiedy or lub and/or występują po przeczeniu, tak jak w cytowanym tutaj fragmencie, prawidłowym polskim odpowiednikiem tych spójników jest zazwyczaj ani: Biocidal products shall not be made available on the market or used unless authorised in accordance with this Produktów biobójczych nie można udostępniać na rynku ani stosować, jeśli nie uzyskały pozwolenia zgodnie Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 95

96 Regulation. z niniejszym rozporządzeniem. 10. PRZYIMEK FOR A WYRAŻANIE CELU W poniższym przykładzie angielski przyimek for wyraża cel: For more efficient communication with the citizens, it is necessary to rethink the concept of public consultations. Dla skuteczniejszej komunikacji z obywatelami należy ponownie zastanowić się nad koncepcją konsultacji społecznych W języku polskim wyrażenie dla + rzeczownik (często odczasownikowy) również może oznaczać cel, ale w słownikach podkreśla się, że takie konstrukcje mają charakter bardzo oficjalny i są charakterystyczne dla tekstów prawnych. Dlatego w zależności od kontekstu warto czasami użyć innego wyrażenia, np.: albo albo W celu skuteczniejszej komunikacji ( ). Aby umożliwić skuteczniejszą komunikację ( ). Do skutecznej komunikacji niezbędne jest ponowne rozważenie ( ). 11. NASTĘPSTWO CZASÓW W języku angielskim obowiązuje zasada następstwa czasów, zgodnie z którą w wyrażeniach takich jak przytoczone poniżej, czasownik w zdaniu podrzędnym musi zgadzać się pod względem czasu gramatycznego z czasownikiem w zdaniu nadrzędnym. W języku polskim zasada ta nie ma zastosowania. Przytoczone poniżej oryginalne tłumaczenie jest może poprawne stylistycznie, ale ma inny sens niż zdanie oryginalne: dla polskiego odbiorcy znaczy ono, że Rada była gotowa zakończyć izolację Turków na wcześniejszym etapie, ale w chwili wypowiadania oświadczenia mogła już mieć inne zdanie. The Council stated that it was determined to end the isolation of the Turkish Cypriot community. Rada oświadczyła, że była zdecydowana zakończyć izolację społeczności Turków cypryjskich. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 96

97 lepiej: Rada oświadczyła, że jest zdecydowana zakończyć izolację społeczności Turków cypryjskich. 12. WYKONAWCA CZYNNOŚCI Język angielski dopuszcza konstrukcje w rodzaju this communication proposes that czy the proposal aims to, których dosłowne tłumaczenie na język polski prowadzi do błędów stylistycznych w polszczyźnie bowiem komunikat, wniosek czy poprawka nie mogą być wykonawcami czynności. The above-mentioned Communication proposes that the Institutions should actively explore how best to remove obsolete and potentially misleading information from the acquis. Cytowany powyżej komunikat proponuje, aby instytucje aktywnie poszukiwały najlepszego sposobu usunięcia z dorobku prawnego zdezaktualizowanych i nieprawdziwych informacji. lepiej: W cytowanym powyżej komunikacie proponuje się, aby instytucje aktywnie poszukiwały najlepszego sposobu usunięcia z dorobku prawnego zdezaktualizowanych i nieprawdziwych informacji. albo Podobnie w drugim przykładzie: Cytowany powyżej komunikat zawiera propozycję, aby instytucje aktywnie poszukiwały najlepszego sposobu usunięcia z dorobku prawnego zdezaktualizowanych i nieprawdziwych informacji. The amended proposal aims to adapt the original proposal. Zmieniony wniosek dąży do dostosowania wniosku początkowego. lepiej: Celem zmienionego wniosku jest dostosowanie wniosku początkowego. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 97

98 Uwaga! Nie ma natomiast przeszkód, by stosować przyjęte w polskim języku prawnym określenia: ustawa/ przepis/ rozporządzenie itp. określa/ stanowi/ przewiduje. 13. PODMIOT ZŁOŻONY A FORMA ORZECZENIA Zasadniczo w przypadku podmiotu złożonego (szeregowego) zawsze dopuszczalne i zalecane jest użycie orzeczenia w liczbie mnogiej. Szczegółowe przypadki omówiono poniżej. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym połączonym spójnikami łącznymi (i, oraz itp.) zgodnie z ogólną zasadą orzeczenie przyjmuje liczbę mnogą: Rada i Komisja podejmują decyzję. Jest to jedyne poprawne rozwiązanie, kiedy podmioty mają różny rodzaj gramatyczny, i to niezależnie od tego, czy podmiot występuje przed orzeczeniem, czy po nim: W negocjacjach brały udział Komisja i Parlament. Komisja i Parlament brały udział w negocjacjach. orzeczenie w liczbie pojedynczej jest dopuszczalne, jeśli wszystkie części podmiotu są rzeczownikami abstrakcyjnymi o tym samym rodzaju gramatycznym: Ocena i weryfikacja kryteriów zostanie przeprowadzona we wskazanym wcześniej terminie. Należy jednak rozważyć, czy zastosowanie liczby pojedynczej nie zmieni znaczenia (w przypadku drugiego z powyższych przykładów można zadać sobie pytanie, czy mamy do czynienia z jedną czynnością ocena i weryfikacja, czy z dwiema różnymi czynnościami: ocena i weryfikacja ); orzeczenie w liczbie pojedynczej jest dopuszczalne również wtedy, gdy stoi przed podmiotem, a jego składniki mają ten sam rodzaj gramatyczny: Zgodę wydała Komisja i Rada. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym połączonym spójnikami rozłącznymi (albo, lub, ani itp.) Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 98

99 orzeczenie w liczbie pojedynczej lub mnogiej (przy czym częściej używa się w tym wypadku liczby pojedynczej), gdy składniki podmiotu mają ten sam rodzaj gramatyczny: Rada albo Komisja podejmie decyzję. = Rada albo Komisja podejmą decyzję. Ani Parlament, ani Komitet Regionów nie wyraził sprzeciwu. = Ani Parlament, ani Komitet Regionów nie wyraziły sprzeciwu. Decyzję podejmie Komisja lub Rada. = Decyzję podejmą Komisja lub Rada. jeżeli każdy ze składników podmiotu ma inny rodzaj, to orzeczenie powinno być w liczbie mnogiej: Parlament lub Komisja podejmą decyzję [ ]. Ani rzecznik praw obywatelskich, ani opozycja parlamentarna nie wystąpili przeciwko tej decyzji [nie: *nie wystąpił, nie: *nie wystąpiła] Językoznawcy nie są zgodni, jaką formę powinno przyjąć orzeczenie stojące przed podmiotem, jeśli składniki podmiotu mają różny rodzaj gramatyczny. Rozwiązaniem może być przeniesienie orzeczenia za podmiot i użycie liczby mnogiej. Ustalanie rodzaju orzeczenia przy podmiocie szeregowym jeśli choć jeden ze składników podmiotu oznacza osobę płci męskiej, to używa się rodzaju męskoosobowego: Przewodniczący Parlamentu i prezes Trybunału wydali oświadczenie Szef, jego dwie zastępczynie i asystentka wzięli udział w naradzie W pozostałych przypadkach używa się rodzaju niemęskoosobowego: Komisja i Parlament postanowiły Komisja i Rada podjęły decyzję Komitety i komisje podjęły współpracę 14. POSIEDZENIA RADY EUROPEJSKIEJ Za niepoprawne uznano sformułowania Rada Europejska z grudnia, czy też Rada Europejska z Göteborga. Zaleca się inne formy, np. grudniowa Rada Europejska, Rada Europejska na grudniowym posiedzeniu, Rada Europejska obradująca w Göteborgu itp. 15. DWA LUB WIĘCEJ Konstrukcja typu dwa lub więcej jest problematyczna, dlatego lepiej powiedzieć: dwa (np. systemy prawne) lub większa ich liczba. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 99

100 Innym rozwiązaniem jest zastosowanie wyrażenia co najmniej, czyli pisanie co najmniej dwa zamiast dwa lub więcej. 16. ŻEŃSKIE FORMY NAZW FUNKCJI I URZĘDÓW Nazwy funkcji i sprawowanych urzędów mają formy męskie, jeżeli obok nich występuje nazwisko męskie, lub żeńskie, jeżeli obok nich występuje nazwisko żeńskie. Odmienia się wówczas elementy przymiotnikowe nazwy stanowiska: Wiceprzewodnicząca Komisji, Kristalina Georgiewa Wysoka Przedstawiciel, Federica Mogherini Dyrektor Generalna, Nadia Calviño Jeżeli w danym dokumencie nie pojawia się informacja o osobie zajmującej dane stanowisko, nazwę funkcji należy podać w formie męskiej. 17. MIEJSCE ZAIMKA KTÓRY Zaimek który występuje zwykle na pierwszym miejscu w zdaniu podrzędnym i odnosi się do ostatniego rzeczownika w zdaniu nadrzędnym. Może być poprzedzony tylko przyimkiem lub jednym z poniższych wyrażeń przyimkowych (połączenia sfrazeologizowane): na podstawie którego, w ramach którego, w pobliżu którego, w skład którego, w ciągu którego, przy pomocy którego, na mocy którego, w braku którego, w razie którego itp. 18. MIEJSCE SPÓJNIKÓW BOWIEM, NATOMIAST I ZAŚ Są to spójniki wyłącznie międzyzdaniowe, używane zwykle po pierwszym lub po następnych wyrazach przyłączanego zdania składowego: Unowocześnienie regulacji mogłoby również zachęcić do świadczenia usług w innych państwach członkowskich, stworzyłoby bowiem nowe możliwości rynkowe dla unijnych przedsiębiorstw [...]. (nie: *Unowocześnienie regulacji mogłoby zachęcić do świadczenia usług w innych państwach członkowskich, bowiem stworzyłoby nowe możliwości rynkowe dla unijnych przedsiębiorstw [...].) Należy wprowadzić wymóg ustanowienia bezpiecznych procedur, produkty zaś należy stosować przy użyciu odpowiednich środków ochrony indywidualnej [...]. (nie: *Należy wprowadzić wymóg ustanowienia bezpiecznych procedur, zaś produkty należy stosować przy użyciu odpowiednich środków ochrony indywidualnej [...].) 19. SPÓJNIK ZATEM Spójnik zatem oznacza tyle co więc i wprowadza zdanie podrzędne wynikowe. Nie można go łączyć z takimi spójnikami, jak i, oraz itp. Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 100

101 Warunek ten spełniono dnia 20 sierpnia 2012 r., konwencja weszła zatem w życie dnia 20 sierpnia 2013 r. (nie: *Warunek ten spełniono dnia 20 sierpnia 2012 r. i konwencja weszła zatem w życie dnia 20 sierpnia 2013 r.) Jednocześnie należy zauważyć, że konstrukcja a zatem jest poprawna: Komitet zidentyfikował pewną liczbę substancji, które mogą powodować reakcje alergiczne, a zatem konieczne będzie ograniczenie ich stosowania. 20. ZAIMEK SWÓJ Zaimek swój pełni tę samą funkcję co inne zaimki dzierżawcze (mój, twój, jej, nasz itp.), ale nie zawsze może być z nimi używany wymiennie. Zaimka swój można użyć tylko wtedy, gdy osoby/przedmioty/zjawiska, które opisuje, odnoszą się do podmiotu zdania. Jeżeli podmiot (często domyślny) występuje w pierwszej lub drugiej osobie (liczby pojedynczej lub mnogiej), można użyć zarówno zaimków dzierżawczych mój/twój/nasz/wasz, jak i zaimka swój: Opowiem wam o swoich wakacjach (=moich wakacjach). Opowiadamy o swoich wakacjach (=naszych wakacjach). Natomiast jeżeli podmiot występuje w trzeciej osobie (liczby pojedynczej lub mnogiej), zaimek swój stosowany jest wtedy, gdy odnosi się do podmiotu zdania: Komisja wysłała na Białoruś swoich przedstawicieli (=przedstawicieli Komisji). Komisja odesłała na Białoruś jej przedstawicieli (=przedstawicieli Białorusi). Uwaga! Zaimki dzierżawcze są często nadużywane w tłumaczeniu. Warto pamiętać, że w języku polskim używane są tylko wtedy, gdy konieczne jest jednoznaczne wskazanie osoby posiadacza. Poza tym zaimek dzierżawczy lepiej opuścić, jak w tym przykładzie: Komisja w swoim piśmie z dnia 16 grudnia 2016 r. skierowanym do Komisji Spraw Zagranicznych [ ]. 21. CZASOWNIKI TYPU DOSTARCZAĆ/DOTKNĄĆ Czasowniki te przysparzają kłopotów, gdyż, w zależności od kontekstu, wymagają użycia dopełnienia w dopełniaczu bądź bierniku. W przypadku czasownika dostarczać dopełniacz ma zastosowanie wtedy, gdy chodzi o rzeczownik abstrakcyjny, np. dostarczać argumentów, emocji, informacji. Jeżeli dopełnienie jest rzeczownikiem konkretnym, używamy biernika (np. dostarczać węgiel, przesyłkę w domyśle cały węgiel, całą przesyłkę). Uwaga: jeżeli jednak mamy do czynienia z tzw. dopełnieniem cząstkowym, również w przypadku rzeczowników Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 101

102 konkretnych należy użyć biernika (np. dostarczać węgla, ziemniaków w domyśle trochę, pewną ilość). Z kolei czasowniki dotknąć/dotykać wymagają zastosowania dopełniacza, gdy używamy ich w znaczeniu fizycznym, dosłownym (np. dotknąć ręki, żelazka). Te same czasowniki w sensie przenośnym (tj. urazić kogoś, wywrzeć na kogoś negatywny wpływ ) rządzą biernikiem (np. dotknęła ją ta uwaga, kryzys dotyka najuboższe rodziny). 22. NA RZECZ, W ZAKRESIE, W CELU, W RAMACH, W KONTEKŚCIE Użycie wyrażeń na rzecz, w zakresie, w celu, w ramach itp. często jest podyktowane składnią języka oryginału i innymi zasadami nominalizacji. Może być to jedyny sposób przełożenia angielskich przyimków on, for, in, to. Warto jednak pamiętać o innych, prostszych rozwiązaniach; często bez żadnej szkody dla poprawności i zrozumiałości można w ogóle zrezygnować z takich wyrażeń, jak w poniższych przykładach: standards on measurements normy w zakresie pomiarów lepiej: normy pomiarowe / dotyczące pomiarów safety requirements wymagania w zakresie bezpieczeństwa lepiej: wymogi bezpieczeństwa measures to mitigate the risk środki na rzecz ograniczenia ryzyka lepiej: środki ograniczające ryzyko measures necessary to prevent accidents środki niezbędne w celu zapobiegania wypadkom lepiej: niezbędne środki zapobiegania wypadkom Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 102

103 Wyrażenie na rzecz jest często nadużywane z rzeczownikami abstrakcyjnymi: demonstration for peace in Syria demonstracja na rzecz pokoju w Syrii lepiej: demonstracja poparcia dla pokoju w Syrii Services for people with disabilities usługi na rzecz niepełnosprawnych lepiej: usługi dla niepełnosprawnych stand up for the idea of cooperation opowiedzieć się na rzecz idei współpracy lepiej: opowiedzieć się za współpracą 23. W DZIEDZINIE Przy tłumaczeniu wyrażeń in the field of, in the area of itp. nadużywane jest wyrażenie w dziedzinie. W niektórych przypadkach można to wyrażenie całkowicie opuścić, a w innych lepiej zastąpić je innym: Completion of programmes in the field of small and middle-sized enterprises (SMEs) Zakończenie programów w dziedzinie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) lepiej: Zakończenie programów skierowanych do małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) Oczywiście w sytuacji, gdy opisywana działalność może być określona jako dziedzina (tj. gałąź wiedzy, nauki, gospodarki lub techniki), tłumaczenie to będzie poprawne: in the area of drug control w dziedzinie polityki antynarkowykowej Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 103

104 24. INNE PROBLEMATYCZNE SŁOWA I WYRAŻENIA W tej części przedstawiono problemy wynikające stąd, że najbardziej oczywiste polskie odpowiedniki niektórych słów i wyrażeń obcojęzycznych nie funkcjonują dobrze w kontekstach, w których pojawiają się one w tłumaczonych dokumentach. Obok stylistycznie niefortunnych tłumaczeń przedstawiamy propozycje lepszych rozwiązań. Uwaga! Podane w niniejszym rozdziale przykłady służą jedynie zilustrowaniu powszechnych błędów stylistycznych, nie są natomiast obowiązującymi modelami tłumaczenia wyrażeń podobnych do przytoczonych tutaj CONTRIBUTE Tłumaczenie contribute jako przyczynianie się nie jest błędne, ale warto poszukać mniej oczywistych rozwiązań: contribute to the development and elaboration of this proposal przyczynić się do przygotowania i opracowania takiej propozycji lepiej: współudział w przygotowaniu i opracowaniu takiej propozycji EFFORT Zamiast dosłownego tłumaczenia: make/pursure/continue an effort czynić wysiłki Lepiej: dołożyć starań postarać się ENSURE THAT Jako odpowiednik angielskiego ensure that w znaczeniu dopilnować stosujemy czasownik zapewniać w połączeniu z rzeczownikiem albo wyrażenie zapewniać, aby: To this end, Member States shall ensure that a continuous position monitoring W tym celu państwa członkowskie zapewniają wprowadzenie systemu Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 104

105 system is installed for certain categories of Community vessels. Member States shall ensure that prescriptions contain at least the elements set out in the Annex. stałego monitorowania pozycji określonych kategorii statków wspólnotowych. Państwa członkowskie zapewniają, aby recepty zawierały co najmniej elementy określone w załączniku. Należy również pamiętać o tym, że konstrukcja zapewniać, że, choć jest poprawna gramatycznie, nie jest prawidłowym tłumaczeniem ensure that w powyższym znaczeniu służy ona bowiem wyrażeniu pewności, udzieleniu zapewnienia, np.: Władze zapewniły społeczeństwo, że niebezpieczeństwo zostało zażegnane EXPORT I IMPORT Angielski termin export tłumaczymy jako wywóz, natomiast import jako przywóz, oprócz przypadków szczególnych, które nie dotyczą towarów (np. eksport energii, eksport usług, eksport świadczeń). Terminy eksport i import możemy natomiast stosować w komunikatach prasowych HOWEVER W języku angielskim często mamy do czynienia ze zdaniami rozpoczynającymi się od spójnika however. Przykładem może być następujące zdanie: However, the Hellenic Republic shall have an additional time limit of one year in which to conform to these other provisions. Jednakże Republika Grecka uzyska dodatkowy termin jednego roku na przyjęcie tych pozostałych przepisów. Dla polskiego odbiorcy przekład ten wygląda sztucznie, po pierwsze ze względu na umieszczenie spójnika w nienaturalnym dla niego miejscu, a po drugie użycie jego mniej powszechnej formy. Dużo lepszym rozwiązaniem jest użycie słowa jednak umiejscowionego za orzeczeniem: Republika Grecka uzyska jednak dodatkowy termin jednego roku na przyjęcie tych pozostałych przepisów IF APPROPRIATE Za poprawne tłumaczenie wyrażenia if appropriate w zależności od kontekstu można uznać następujące ekwiwalenty w j. polskim: w miarę potrzeb, w stosownych przypadkach, w uzasadnionych przypadkach, w razie potrzeby, jeśli jest to uzasadnione, w odpowiednich przypadkach Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 105

106 24.7. IT IS APPROPRIATE Wyrażenie it is appropriate występujące w motywach aktu prawnego tłumaczy się z użyciem czasownika należy. Przykładowo: It is appropriate to modify the existing limits. Należy zmienić obecne ograniczenia LEGISLATION Union legislation (fr. législation de l Union) prawodawstwo unijne national legislation (fr. législation nationale) prawodawstwo krajowe, przepisy krajowe Uwaga! Termin legislation w kontekście unijnym może oznaczać ustawodawstwo, jeżeli wiadomo, że odnosi się wyłącznie do aktów ustawodawczych (przyjmowanych w ramach procedury ustawodawczej, ang. legislative acts) w odróżnieniu od aktów o charakterze nieustawodawczym (ang. non-legislative acts), np.: komunikatów Komisji. Jeżeli użycie terminów legislation, legislative nie odnosi się wyłącznie do opisanych powyżej przypadków (zwykłych i specjalnych procedur ustawodawczych), wskazane jest użycie ogólniejszych określeń: legislacja, prawodawstwo LEGISLATIVE Należy zwrócić uwagę, że słowo legislative jest używane w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w szczególnym sensie: odróżnia się w ten sposób akty prawne ustawodawcze (legislative) od aktów prawnych nieustawodawczych (non-legislative). W przypadku odwołania do tego typu aktów, przyjmowanych w ramach procedury ustawodawczej (legislative procedure), należy stosować taki właśnie odpowiednik. W większości innych przypadków, gdzie słowo legislative jest używane w szerszym sensie, odpowiednikiem będzie przymiotnik prawodawczy MAY NOT Należy pamiętać, że angielskie may not oznacza zakaz, a nie dopuszczenie możliwości niezrobienia czegoś: Operators may not apply to be registered. Importerzy mogą nie ubiegać się o rejestrację. Poprawnie: Importerzy nie mogą ubiegać się Luksemburg Marzec 2018 wersja 16 Strona 106