WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

Transkrypt

1 WICEPREZES NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI Jacek Uczkiewicz LKR /2014 P/14/086 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

2 I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę P/14/086 Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Krakowie Kontroler Marta Pankowska, specjalista kp., upoważnienie do kontroli nr z dnia 27 maja 2014 r. (dowód: akta kontroli str. 1-2) Jednostka kontrolowana Kierownik jednostki kontrolowanej Ocena ogólna Ministerstwo Środowiska, ul. Wawelska 52/54, Warszawa (dalej MOS) Maciej Grabowski, Minister Środowiska II. Ocena kontrolowanej działalności Najwyższa Izba Kontroli 1 ocenia pozytywnie podejmowanie przez Ministra Środowiska, w okresie objętym kontrolą (2008 r. - I połowa 2014 r.), działań dotyczących koordynacji przedsięwzięć na rzecz ochrony powietrza na obszarze kraju, zwracając jednocześnie uwagę, że zainicjowane one zostały zbyt późno w stosunku do potrzeb, wynikających ze złej i nieulegającej znaczącej poprawie jakości powietrza na przestrzeni ostatnich lat, jak również ze zobowiązań Polski jako członka Unii Europejskiej. Zastrzeżenia NIK budzi zbyt późne podjęcie współpracy z innymi resortami, w tym Ministerstwem Gospodarki, w celu ustanowienia standardów emisyjnych dla nowych źródeł spalania małej mocy w gospodarstwach domowych oraz minimalnych wymagań jakościowych dla paliw stałych. Zdaniem NIK brak tych regulacji wpływa na zmniejszenie skuteczności działań naprawczych podejmowanych w ramach regionalnych programów ochrony powietrza. Tym samym wzrasta ryzyko niewywiązania się przez Polskę ze zobowiązań nałożonych dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (dalej dyrektywa CAFE) i nałożenia kar przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej TSUE), które mogą wynieść nawet 4 mld zł. Minister Środowiska prawidłowo realizował obowiązki wynikające z przewodniczenia pracom, działającej od lutego 2011 r., Grupy roboczej ds. Ochrony Powietrza i Energetyki w ramach krajowej sieci organów środowiskowych i instytucji zarządzających funduszami unijnymi Partnerstwo: Środowisko dla Rozwoju (dalej Grupa robocza). Dopiero pod koniec 2013 r. nawiązano współpracę z Ministerstwem Gospodarki w celu ustanowienia krajowych standardów emisyjnych dla tzw. małych obiektów energetycznego spalania oraz wymogów jakościowych paliw stałych i jak dotychczas nie przyniosła ona wymiernych efektów. W I połowie 2014 r. przystąpiono do opracowania Krajowego Programu Ochrony Powietrza (dalej KPOP). Pomimo, że realizacja działań naprawczych należy przede wszystkim do kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, a administracja rządowa nie ma bezpośredniego wpływu na zakres i sposób realizacji programów ochrony powietrza, należy podkreślić, że rola Ministra Środowiska, jako koordynatora działań w zakresie ochrony powietrza na obszarze kraju, jest szczególnie istotna, zwłaszcza w aspekcie grożących Polsce kar finansowych. Z uwagi na ograniczoną skuteczność działań podejmowanych przez organy samorządu terytorialnego, w ocenie NIK istnieje również potrzeba przyśpieszenia prac nad opracowaniem KPOP, który jako dokument o charakterze strategicznym, ma za zadanie 1 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. Jeżeli sformułowanie oceny ogólnej według proponowanej skali byłoby nadmiernie utrudnione, albo taka ocena nie dawałaby prawdziwego obrazu funkcjonowania kontrolowanej jednostki w zakresie objętym kontrolą, stosuje się ocenę opisową, bądź uzupełnia ocenę ogólną o dodatkowe objaśnienie. 2

3 Uzasadnienie oceny ogólnej wyznaczyć cele i kierunki działań, jakie powinny zostać uwzględnione w regionalnych programach ochrony powietrza. W marcu 2014 r. MOS przystąpiło do prac nad opracowaniem KPOP, tj. realizacji uprawnienia określonego w art. 91c ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska 2 (dalej POŚ). W Programie tym zostaną wykorzystane efekty pracy Grupy roboczej, która m.in. opracowała pakiet niezbędnych zmian prawnych mających na celu poprawę skuteczności działań na rzecz ochrony powietrza. W ramach zaproponowanych rozwiązań prawnych wskazano w szczególności na potrzebę: wprowadzenia wymagań technicznych odnośnie wielkości emisji zanieczyszczeń dla nowych źródeł spalania małej mocy w gospodarstwach domowych, określenia minimalnych wymagań jakościowych dla paliw stałych oraz umożliwienia wdrożenia stref ograniczonej emisji komunikacyjnej. MOS podejmowało działania zmierzające do zabezpieczenia środków finansowych na poprawę jakości powietrza w kraju w nowej perspektywie finansowej III. Opis ustalonego stanu faktycznego Opis stanu faktycznego W kontrolowanym okresie MOS podejmowało działania w zakresie koordynowania zadań na rzecz ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami. Polegały one w szczególności na: 1. podjęciu prac nad przygotowaniem KPOP; 2. uczestnictwie w pracach funkcjonującej od lutego 2011 r. Grupie roboczej 3, której przedmiotem prac, rozpoczętych w lutym 2011 r. 4, były kwestie dotyczące zasadności przygotowania KPOP i jego elementów składowych, a także konieczność znowelizowania POŚ; na podstawie prac Grupy roboczej powstała ekspertyza prawna 5, w której w szczególności wskazano na potrzebę wprowadzenia uregulowań prawnych w zakresie: zamieszczania informacji o sposobie ogrzewania obiektu w projekcie budowlanym oraz w zawiadomieniu o zakończeniu budowy, obowiązku podłączania nowopowstających i już istniejących budynków do sieci ciepłowniczej, chyba że jest to technicznie lub ekonomicznie nieuzasadnione, prowadzenia inwentaryzacji źródeł spalania przy opracowywaniu założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, wymagań technicznych odnośnie do wielkości emisji zanieczyszczeń dla nowych źródeł spalania małej mocy w gospodarstwach domowych, minimalnych wymagań jakościowych dla paliw stałych, uzależnienia wysokości akcyzy na paliwa od jakości paliwa i rodzaju odbiorcy, doprecyzowania obszaru kompensacji emisji, możliwości przeprowadzenia kompensacji emisji poprzez ograniczenie niskiej emisji, umożliwienia wdrożenia stref ograniczonej emisji komunikacyjnej; 3. przygotowaniu koncepcji wniosku wstępnego projektu zintegrowanego pt.: Wzmocnienie i usprawnienie systemu zarządzania jakością powietrza w Polsce w kontekście zobowiązań wynikających z dyrektyw UE, w tym przede wszystkim z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE; w dniu 17 czerwca 2014 r. projekt został przekazany do akceptacji Sekretarza Stanu w celu przekazania do wstępnej weryfikacji przez Komisję Europejską; projekt będzie stanowił instrument wspierający realizację KPOP, a jego celem jest wzmocnienie polskiego systemu zarządzania jakością powietrza na każdym jego szczeblu; czas trwania projektu przewidziano od IV kwartału 2015 r. lub początku 2016 r. do 2022 r.; 2 Dz. U. z 2013 r., poz ze zm. 3 W dniu 3 grudnia 2010 r. Minister Rozwoju Regionalnego, Minister Środowiska i Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska zawarli porozumienie, w którym postanowili o utworzeniu krajowej sieci organów środowiskowych i instytucji zarządzających funduszami unijnymi Partnerstwo: Środowisko dla rozwoju. Bieżąca działalność sieci odbywa się poprzez prace grup roboczych. Umowa dostępna na stronie internetowej: 4 Grupa robocza działa pod przewodnictwem Zastępcy Dyrektora Departamentu Ochrony Powietrza MOS. Protokoły z działania Grupy roboczej dostępne są na stronie internetowej: 5 Ekspertyza prawna została sporządzona przez Konsorcjum, w skład którego weszli adwokat Michał Basiński, adwokat Zbigniew Barwina oraz spółka Kaczor, Klimczyk, Pucher, Wypiór Adwokaci Spółka partnerska. 3

4 4. prowadzeniu działań zmierzających do zabezpieczenia środków finansowych przeznaczonych na poprawę jakości powietrza w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (dalej POIŚ); 5. zgłaszaniu uwag do projektów regionalnych programów operacyjnych w zakresie działań podejmowanych w celu poprawy jakości powietrza; 6. nawiązaniu współpracy z Ministerstwem Gospodarki w celu ustanowienia krajowych standardów emisyjnych dla tzw. małych obiektów energetycznego spalania oraz standardów jakości paliw stałych; 7. wydawaniu opinii w zakresie postępowań kompensacyjnych. (dowód: akta kontroli str. 3-11, 24-84) Ministerstwo Środowiska zleciło sporządzenie opracowania pt.: Ocena skuteczności realizacji celów Strategii Tematycznej UE dotyczącej zanieczyszczenia powietrza oraz wynikającej z niej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (CAFE) ze szczególnym uwzględnieniem standardów jakości powietrza w zakresie pyłu drobnego PM2,5 (dalej Opracowanie). Dokument został sporządzony przez Atmoterm S.A. w 2013 r. Wśród celów szczegółowych Opracowania wskazano m.in. ocenę osiągniętych efektów ekologicznych wynikających z realizacji działań naprawczych, określonych w regionalnych programach ochrony powietrza z uwzględnieniem analizy stanu zanieczyszczenia powietrza w latach , poniesionych już kosztów w tym zakresie oraz barier, które nie pozwalają na efektywną realizację działań wynikających z programów ochrony powietrza. Na podstawie analizy sprawozdań z realizacji programów ochrony powietrza autorzy Opracowania wykazali, że w skali kraju i poszczególnych województw w bardzo niewielkim stopniu realizowane są działania w zakresie redukcji emisji. Oszacowali oni, że w wyniku prowadzonych działań nastąpiła redukcja emisji pyłu PM10 ze źródeł powierzchniowych wynosząca zaledwie 5,4% wymaganej w programach ochrony powietrza, a ze źródeł liniowych 10,9%. Ponadto w Opracowaniu wskazano, że ze względu na brak w wielu sprawozdaniach, składanych przez jednostki samorządu terytorialnego, ilościowych danych dotyczących osiągniętej redukcji emisji, wyniki te są obarczone dużą niepewnością (rzeczywista wielkość redukcji może być nieco wyższa). Autorzy Opracowania wskazali, że efektywnym działaniem na szczeblu krajowym, mającym na celu nadanie problemom dotrzymania norm jakości powietrza odpowiedniej rangi, będzie opracowanie KPOP. (dowód: akta kontroli str. 3-11) W dniu 31 marca 2014 r. Kierownictwo MOS podjęło decyzję o przystąpieniu do prac nad KPOP 6. Działania w zakresie poprawy jakości powietrza zostaną ujęte w następujących obszarach: techniczno-technologicznym (środki mające na celu opracowanie standardów emisyjnych dla paliw stałych dla sektora komunalno-bytowego i systemu nadzoru/kontroli oraz wymogów technicznych dla urządzeń, w których spalane są te paliwa), organizacyjno-promocyjnym (m.in. nadzór i kontrola nad jakością sprzedawanego paliwa stałego w punktach sprzedaży dla odbiorców indywidualnych, działania edukacyjno-promocyjne 7 ), prawnym (rozwiązania prawne zaproponowane przez Grupę roboczą dotyczące przede wszystkim sektora bytowo-komunalnego oraz transportu), finansowym (środki finansowe z bieżącej perspektywy finansowej UE na lata POIŚ oraz w ramach 16 regionalnych programów operacyjnych). W ramach KPOP przeprowadzona zostanie krajowa inwentaryzacja emisji małych źródeł sektora komunalno-bytowego w celu zidentyfikowania liczby tych źródeł w skali całego kraju, co umożliwi podjęcie działań na poziomie krajowym. 6 Zgodnie z art. 91c ust. 1 POŚ w przypadku gdy przekroczenie poziomów dopuszczalnych lub docelowych substancji w powietrzu występuje na znacznym obszarze kraju, a środki podjęte przez organy samorządu terytorialnego nie wpływają na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, minister właściwy do spraw środowiska może opracować krajowy program ochrony powietrza, który jest dokumentem o charakterze strategicznym wyznaczającym cele i kierunki działań, jakie powinny zostać uwzględnione w programach ochrony powietrza. 7 W 2015 r. planowane jest przeprowadzenie ogólnokrajowej kampanii informacyjno-promocyjnej w celu zwiększenia świadomości społeczeństwa w zakresie wpływu złej jakości powietrza na zdrowie ludzkie oraz stan środowiska pt.: Czyste powietrze. 4

5 Zaplanowano, że projekt KPOP zostanie w lipcu 2014 r. przedstawiony na posiedzeniu ścisłego kierownictwa Resortu, a po uzyskaniu jego akceptacji, skierowany do uzgodnień wewnątrzresortowych i międzyresortowych oraz konsultacji społecznych. (dowód: akta kontroli str. 3-11, 24-84) Sekretarz Stanu Pełnomocnik Rządu do spraw Polityki Klimatycznej wyjaśnił, że skala przeprowadzonych dotychczas działań na obszarze kraju jest niewielka, co może przedkładać się na brak wyraźnej i zauważalnej natychmiast poprawy jakości w strefach województw małopolskiego, śląskiego i mazowieckiego, tj. w tych częściach Polski, w których konieczne są najwyższe redukcje emisji pyłu PM10. W jego ocenie potrzebna jest długa perspektywa czasu, aby osiągnąć efekty zgodne z wymogami prawodawstwa unijnego i krajowego. Administracja rządowa nie ma bezpośredniego wpływu na zakres tworzonych programów ochrony powietrza, jak również na określone w nich działania naprawcze. Należy zauważyć, że pierwsze efekty podejmowanych dotychczas działań zostały potwierdzone wynikami oceny jakości powietrza za 2012 r., z której wynika, że pierwszy raz od kilku lat została zredukowana liczba stref, w których notowane są przekroczenia standardów jakości dla pyłu PM10. Ponadto stwierdzono zmniejszenie wartości krajowego wskaźnika średniego narażenia dla pyłu PM2,5. Ponadto Sekretarz Stanu Pełnomocnik Rządu do spraw Polityki Klimatycznej wskazał, że ze względu na specyfikę zanieczyszczenia powietrza oraz udział sektorów odpowiedzialnych za zły stan powietrza, tj. przede wszystkim sektor komunalno-bytowy oraz sektor transportu, współodpowiedzialność za efektywną realizację KPOP ponosiłyby przede wszystkim resorty odpowiedzialne za politykę paliwową, politykę akcyzową, politykę transportową i alokację środków finansowych w ramach bieżącej perspektywy finansowej UE na lata oraz na ochronę zdrowia przed negatywnym wpływem środowiska. (dowód: akta kontroli str. 3-11) Problemy Polski związane z realizacją zobowiązań nałożonych dyrektywą CAFE są obarczone prawdopodobieństwem złożenia przez Komisję Europejską skargi do TSUE. Szacunkowa wysokość kar, grożących Polsce z tytułu naruszenia dyrektywy CAFE do 2030 r. wynosi: pierwszy wariant: okresowa kara pieniężna w wysokości około mln euro (około 3,8-4 mld zł) do uiszczenia przez 15 lat trwania uchybienia; drugi wariant: ryczałt od 28 mln euro ( mln zł) do zapłaty na dzień wydania wyroku. 8 (dowód: akta kontroli str. 3-11) W lutym 2009 r. Komisja Europejska, podnosząc naruszenie przez Rzeczpospolitą Polską art. 13 dyrektywy CAFE, dotyczącego obowiązku dotrzymania poziomów dopuszczalnych dla pyłu PM10, określonych w załączniku XI dyrektywy CAFE, wystosowała wezwanie do usunięcia naruszenia. W październiku 2010 r. została skierowana uzasadniona opinia przeciwko Rzeczypospolitej, na którą udzielono odpowiedzi w grudniu 2010 r. Jednocześnie wobec braku powiadomienia o środkach transpozycji dyrektywy CAFE, Komisja Europejska, po uprzednim wystosowaniu w dniu 16 lipca 2011 r. zarzutów formalnych oraz uzasadnionej opinii w dniu 16 lutego 2011 r., skierowała do TSUE skargę przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej (sprawa C-48/12). W związku z informacją o dokonaniu transpozycji dyrektywy, Komisja Europejska wycofała skargę w sprawie C-48/12, a w konsekwencji Prezes TSUE w dniu 8 stycznia 2013 r. zarządził wykreślenie sprawy z rejestru. Z powodu niedotrzymania obowiązku osiągnięcia poziomów dopuszczalnych dla pyłu PM10, określonych w załączniku XI dyrektywy CAFE, Komisja Europejska skierowała w dniu 26 kwietnia 2013 r. przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej dodatkowe zarzuty formalne w sprawie naruszenia nr 2008/2199, podnosząc naruszenie przepisów art. 13, art. 23 oraz art. 25 dyrektywy CAFE. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 26 czerwca 2013 r. odpowiedział na dodatkowe wezwanie Komisji Europejskiej. W marcu 2014 r. Komisja Europejska skierowała do Polski dodatkowe wezwanie do usunięcia uchybienia w związku z naruszeniem przepisów dyrektywy CAFE. W powyższym wezwaniu dodano kolejne zarzuty i poinformowano, że nie zastępuje ono dodatkowego wezwania do usunięcia uchybienia z dnia 26 kwietnia 2013 r. 8 Wyliczenia wysokości kar na podstawie Opracowania. 5

6 W dodatkowym wezwaniu z marca 2014 r. Komisja Europejska uznała, że zdanie drugie art. 23 ust. 1 akapit drugi dyrektywy CAFE, które brzmi: W przypadku przekroczenia wartości dopuszczalnych, których termin wejścia w życie wygasł, plany ochrony jakości powietrza określają odpowiednie działania, tak aby okres, w którym nie są one dotrzymywane, był jak najkrótszy, nie zostało prawidłowo implementowane do polskiego prawodawstwa. Polskie przepisy, tj. POŚ oraz rozporządzenie z Ministra Środowiska z dnia 11 września 2012 r. w sprawie programów ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych 9 nieprawidłowo transponują zawarty w dyrektywie CAFE obowiązek dotyczący podjęcia przez polski rząd odpowiednich działań, tak aby okres, w którym wartości dopuszczalne są przekraczane, był jak najkrótszy. Polska przekazała odpowiedź w maju 2014 r. W odpowiedzi Minister Środowiska, w imieniu Rządu Rzeczypospolitej Polskiej wskazał, że zaistniała sytuacja wynika w znacznej mierze z tzw. krajowej, w tym przypadku polskiej specyfiki w zakresie największej wrażliwości sektora, który jest w dominującym stopniu odpowiedzialny za powodowanie przekroczeń standardów jakości powietrza dla pyłu drobnego PM10, tj. sektora komunalno-bytowego. W odniesieniu do art. 23 dyrektywy CAFE należy zauważyć, że potrzebna jest długa perspektywa czasu, by zapewnić zgodność z wymogami tej dyrektywy, ale jednocześnie jest to jedyny obszar dotyczący zagadnień ochrony powietrza, z którym Rzeczpospolita Polska ma obecnie problem. Terminy przyjęcia programów ochrony powietrza określone w POŚ wynikają bezpośrednio z terminów określonych w dyrektywie CAFE. Według art. 23 informacje o programach ochrony powietrza oraz planach działań krótkoterminowych muszą być przekazane niezwłocznie, nie później jednak niż dwa lata po zakończeniu roku, w którym wystąpiły pierwsze przekroczenia. Termin ten warunkuje czas, w jakim należy opracować program ochrony powietrza. Odnosząc się do zarzutu Komisji Europejskiej w zakresie stwierdzenia, że ze względu na nieprawidłową transpozycję przepisów prawa Unii Europejskiej w zakresie przygotowania programów ochrony powietrza, nie przynoszą one spodziewanych efektów, wskazano, że w każdym programie określony został efekt ekologiczny, jaki ma być osiągnięty po zakończeniu jego realizacji. W wyżej wymienionej odpowiedzi wskazano również, że ze względu na skalę przekroczeń standardów jakości powietrza w Polsce oraz wysokość notowanych stężeń niektórych zanieczyszczeń powietrza, osiągnięcie spodziewanego efektu będzie możliwe w dłuższej perspektywie czasowej. W porównaniu do 2011 r. nastąpiło zmniejszenie liczby stref z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 z 42 do 38 w 2012 r. (dowód: akta kontroli str ) Sekretarz Stanu Pełnomocnik Rządu do spraw Polityki Klimatycznej wyjaśnił, że ustanowienie krajowych standardów emisyjnych dla tzw. małych obiektów energetycznego spalania wymaga zaangażowania innych resortów. Ponadto wskazał on że, MOS podjęło rozmowy z Ministerstwem Gospodarki w zakresie standardów jakości paliw stałych dotyczące możliwości zmian cen paliw, zwiększając atrakcyjność cenową paliw ekologicznych, przy jednoczesnym wycofywaniu dla odbiorców indywidualnych paliw stałych. (dowód: akta kontroli str. 3-11) W grudniu 2013 r. MOS zorganizowało spotkanie z przedstawicielami Ministerstwa Gospodarki w sprawie podjęcia działań na szczeblu centralnym w zakresie wyeliminowania przekroczeń standardów jakości powietrza. Przedmiotem spotkania były m.in. następujące kwestie: wykorzystanie obowiązujących przepisów POŚ do wydania nowych aktów wykonawczych regulujących kwestie wymagań jakościowych dla paliw stałych oraz prawne uwarunkowania dla określenia standardów emisyjnych dla urządzeń grzewczych wykorzystywanych w sektorze bytowo-komunalnym. Przedstawiciele MOS i Ministerstwa Gospodarki zadeklarowali chęć dalszej współpracy, mającej na celu wprowadzenie wymagań jakościowych dla paliw stałych oraz standardów emisyjnych dla urządzeń grzewczych. Na kolejne spotkanie, wyznaczone na maj 2014 r., przedstawiciele Ministerstwa Gospodarki nie przyszli, wskazując, że z uwagi na wcześniej podjęte zobowiązania, brak jest możliwości zapewnienia uczestnictwa przedstawicieli resortu w przedmiotowym spotkaniu. (dowód: akta kontroli str ) 9 Dz. U. z 2012 r. poz

7 Ustalone nieprawidłowości Uwagi dotyczące badanej działalności Przedstawiciele MOS i Ministerstwa Gospodarki uczestniczą w pracach Komitetu Regulacyjnego Komisji Europejskiej do spraw ustalenia wymogów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiającej ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią (tzw. ecodesign) 10. Celem prac Komitetu jest uzgodnienie propozycji wymagań technicznych dla urządzeń grzewczych na paliwa stałe. (dowód: akta kontroli str ) W okresie (do 30 maja) właściwe departamenty MOS 11 udzieliły łącznie trzech odpowiedzi na zapytania jednostek samorządu terytorialnego dotyczące postępowań kompensacyjnych, zastrzegając że są to wyłącznie opinie nie posiadające mocy wiążącej. Przedmiotem wydanych opinii 12 były: pojęcie obszaru, o którym mowa w art. 225 ust. 1 POŚ, tryb i warunki udzielania pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji eksploatowanej na obszarze, na którym standardy jakości powietrza nie są dotrzymywane, właściwość organów do cofnięcia lub ograniczenia bez odszkodowania pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, okresu na jaki wydaje się pozwolenie w wyniku przeprowadzenia postępowania kompensacyjnego oraz możliwości odstąpienia od przeprowadzenia postępowania kompensacyjnego w sytuacji lokalizacji zakładów na terenach, na których ustanowiono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. W związku z zapytaniem skierowanym przez Starostwo Powiatowe w Krakowie Dyrektor Departamentu Prawnego MOS wyraził opinię, że kwestie związane z postępowaniem kompensacyjnym powinny być doregulowane. (dowód: akta kontroli str , ) Zastępca Dyrektora Departamentu Ochrony Powietrza MOS wyjaśnił, że MOS nie wydaje zaleceń co do stosowania przepisów POŚ przez organy ochrony środowiska. W przypadku pytań lub wątpliwości kierowanych do MOS, odpowiednie do sygnalizowanych problemów departamenty (prawny lub merytoryczny) przedstawiają swoje opinie w sprawie. (dowód: akta kontroli str ) W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono formalnych nieprawidłowości. NIK zwraca uwagę, że występujące od wielu lat przekroczenia standardów jakości powietrza wskazywały na potrzebę wcześniejszego podjęcia działań przez Ministra Środowiska, zwłaszcza w zakresie współpracy z innymi resortami, w tym Ministerstwem Gospodarki, w celu ustanowienia standardów emisyjnych dla nowych źródeł spalania małej mocy w gospodarstwach domowych oraz minimalnych wymagań jakościowych dla paliw stałych. Zdaniem NIK brak tych regulacji niekorzystnie wpływa na skuteczność działań naprawczych podejmowanych w ramach regionalnych programów ochrony powietrza. Działania podejmowane przez MOS w zakresie koordynacji zadań na rzecz ochrony powietrza w Polsce mogą przynieść efekty dopiero w dłuższej perspektywie czasowej. Zdaniem NIK konieczna jest intensyfikacja działań podejmowanych przez MOS. W 2005 r. minął termin osiągnięcia poziomów dopuszczalnych dla pyłu zawieszonego PM10. Prawdopodobnie nie uda się osiągnąć poziomów dopuszczalnych dla pyłu PM2,5 w zaplanowanym terminie (2015 r. - I faza) 13. Przekroczenia standardów jakości powietrza w zakresie pyłu PM10 występują w 83% stref w Polsce. W zakresie pyłu PM2,5 w blisko połowie stref (48%) wystąpiły stężenia wyższe od poziomu dopuszczalnego, powiększonego o margines tolerancji, a w zakresie benzo(a)pirenu w 91% stref Dz. Urz. UE L 285 z 31 października 2009 r., str Departament Prawny i Departament Ochrony Powietrza. 12 W odpowiedzi na pisma: ze Starostwa Powiatowego w Oświęcimiu z dnia 11 sierpnia 2011 r., Urzędu Miasta Częstochowy z dnia 28 stycznia 2014 r. oraz Starostwa Powiatowego w Krakowie z dnia 17 stycznia 2014 r. 13 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031). 14 Liczba stref w Polsce wynosi 46. Przekroczenia standardów jakości powietrza w zakresie pyłu PM10 występują w 38 strefach, dla pyłu PM2,5 w 22 strefach, a dla benzo(a)pirenu w 42 strefach. Dane na podstawie: Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2012, dostępnej na stronie internetowej: NPnQLH!

8 Wnioski pokontrolne Prawo zgłoszenia zastrzeżeń Obowiązek poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków IV. Uwagi i wnioski Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli 15, wnosi o przyśpieszenie prac nad opracowaniem KPOP oraz podjęcie skutecznej współpracy z innymi resortami w celu przygotowania propozycji rozwiązań prawnych, w szczególności w zakresie wprowadzenia standardów emisyjnych dla nowych źródeł spalania małej mocy, określenia minimalnych wymagań jakościowych dla paliw stałych oraz umożliwienia wdrożenia stref ograniczonej emisji komunikacyjnej. V. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli, w terminie 21 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania uwag i wniosków oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań. W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub zmienionego wystąpienia pokontrolnego. Warszawa, dnia lipca 2014 r. 15 Dz. U. z 2012 r., poz. 82 ze zm. 8