Henryk Słonina: W największej cenie: kreatywność

Transkrypt

1 miesięcznik samorządność/gospodarka/integracja europejska rok IX, nr 79/80, 15 czerwca-15 sierpnia 2009, cena - 10 zł ISSN Henryk Słonina: W największej cenie: kreatywność

2

3 OD REDAKCJI nr 79/80 P isanie wakacyjnych wstępniaków to coroczna męka. Najwłaściwiej byłoby w to miejsce wstawić jeden wielki znak zapytania. Anomalia pogodowe i pokrewne katastroficzno-ogórkowe tematy już nudzą mimo, że zbierają coraz tragiczniejsze żniwo. Ludzie obojętnieją na doniesienia mediów o liczbie ofiar pożarów, powodzi, cyklonów. Przesyt. Objawia się on w wyłączaniu TV, a kierowcy koncentrują się na radiowych komunikatach o korkach chcą jak najszybciej dojechać w odludzie, tam spędzić urlop wyłączając telefon komórkowy i ciesząc się, że na jachcie szlag trafił akumulator. Brak prądu oznacza spokój. Kilka dni na Mazurach, kiedy głowa zaprzątnięta jest wyłącznie koncentracją na dokładnym wykonywaniu rozkazów kapitana, na trosce o prowiant i o to, by w miejscu biwaku nie brakło drewna na ognisko to czad, jak nie z tej ziemi. A sztorm na środku Śniardw, kiedy w promieniu półtora kilometra nie widać żagla, fale rzucają łajbą jak łupinką, widok zielonych ze strachu twarzy pozostałych członków załogi to dopiero przeżycie, i to w sensie dosłownym. Adrenalina wyzwalana jest naturalnie, nie w sztuczny sposób, tożsamy z wściekłością na nieudolność polityków, agresywne reklamy, czy presję obowiązku czytaj: pracoholizmu. Kiedy obserwowałem jak wykształceni mężczyźni, na co dzień poważni ludzie zrzucają maski stanowiące codzienne odzienie ich twarzy i zamieniają się w neandertalczyków zdolnych dla zdobycia opału ryzykować własne zdrowie, a czasami życie nachodziła mnie refleksja, że mimo tak zmienionej przez tysiąclecia naszej scenografii, mimo postępu cywilizacji, zdobyczy techniki i wszelkich udogodnień, jakie sobie stworzyliśmy nadal w naszej naturze tkwią bardzo silne atawizmy. W bezpośrednim kontakcie z naturą na plan pierwszy wysuwają się kwestie codziennie zupełnie niezauważane: troska o wodę pitną, o świeże mięso, o ciepło i światło w kajucie lub pod namiotem, o pogodę: a raczej o to, czy wiatr będzie sprzyjał jutrzejszemu żeglowaniu, o to, by nie być samemu, bo tak po prostu łatwiej przeżyć. A co więcej, o to, by żyć w zgodzie i porozumieniu z innymi. Współpracować, uczestniczyć w podziale ról. W tym mikrokosmosie społecznym wszystko jest i musi być jasne, klarowne: kto za co odpowiada i jakie ma zadania. Od skuteczności w wypełnianiu indywidualnych ról zależy samopoczucie i komfort reszty grupy. Można wpaść w zadumę, kiedy przychodzi do głowy, że uciekając od cywilizacji, mając dość zgiełku i chaosu, poczucia zagubienia, wpadamy na kilka dni niby w inną rzeczywistość, ale jednak w tę samą. Tylko w innym, łatwiejszym do zrozumienia wymiarze. Na co dzień przecież sami stworzyliśmy w swych wielkich i mniejszych miastach system oparty o podobne reguły zapewniający nie tylko przetrwanie w wielkich grupach, ale kreujących szanse na coraz lepsze warunki bytowania. W sumie sprowadza się on do zasady: ktoś pracuje, aby spać mógł ktoś I o tym jest całe to podwójne wydanie Euroregionów-Polska. Żeglowanie po wzburzonej lub spokojnej toni rzeczywistości, tej szarej, codziennej, zamkniętej w blokowiskach i ciasnych korytarzach ulic wymaga nie lada umiejętności, inteligencji, kreatywności i odwagi. To, że żyjemy w wielkich społecznościach w poczuciu względnego bezpieczeństwa jest zasługą tych ludzi, firm i instytucji, które wypełniają coraz lepiej swe role. To, że prawie nigdy tego nie zauważamy, że normalnością jest fakt, że z kranu leci zdrowa woda, autobusy zawożą nas do pracy na czas, że w zimie nie marzniemy w ścianach z betonu i i nie toniemy w masie śmieci, które sami produkujemy. Tak oczywistą oczywistością, że tylko, kiedy coś zazgrzyta w tym jakże skomplikowanym, ale sprawnym mechanizmie podnosimy krzyk. Z odludzia lepiej widać. W głuszy wyraźniej słyszy się głos własnego umysłu. A widok wschodzącego nad wodnym horyzontem słońca może skłonić do różnych, niekoniecznie romantycznych refleksji. Wiesz, że wrócisz do poukładanego logicznie świata, który, gdziekolwiek mieszkasz ma swego Gospodarza. A jeśli nie wierzysz w jego istnienie, to na pewno przekonasz się, że ci gospodarze, których sam wybierasz - dobrze sobie radzą. Tak jak Ty Jacek Broszkiewicz Redaktor naczelny Redaktor naczelny: Jacek Broszkiewicz tel.: redakcja@euroregiony.pl Zespół: Grażyna Brochwicz, Anna Kobylec, Krzysztof Kozik (Bielsko-Biała, Kopenhaga), Małgorzata Piętka, Gabriel Piotrowski, Piotr Ptak, Antoni Szczęsny, Witold Szwajkowski, Ewa Wanacka, Urszula Węgrzyk, Ewa Zasada (Wiedeń) Agnieszka Żuk (Paryż), Ewa Rojowiec, Dorota Kłysz. Stali felietoniści: Ryszard Tadeusiewicz, Piotr Wrzecioniarz, Ewa Wanacka. Stale współpracują: Danuta Kiera, Marek Starczewski, Ewa Szabelska, Bożena Wróblewska. Rada Redakcyjna: Honorowa Przewodnicząca Danuta Hübner b. Komisarz Unii Europejskiej ds. polityki regionalnej, Posłanka do Parlamentu Europejskiego prof. nadzw. dr Jacek Ławicki - Rektor Wyższej Szkoły Integracji Europejskiej w Szczecinie, prof. dr hab. inż. Ryszard Tadeusiewicz (Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie), prof. dr hab. Andrzej Limański (rektor Wyższej Szkoły Zarządzania Marketingowego i Jezyków Obcych w Katowicach), Piotr Uszok - Prezydent Katowic, prof. dr hab. Tadeusz Sporek (Akademia Ekonomiczna w Katowicach), prof. Piotr Wrzecioniarz (Politechnika Wrocławska) Redakcja: Al. Korfantego 22/ Katowice redakcja@euroregiony.pl DTP: Tomasz Koźmin Wydawca: Euro-Regional Press Project Katowice Spis treści: W największej cenie: kreatywność...4 Na rozdrożu? (1)...4 Żelazne reguły gry...7 Dobra, czysta woda...10 Przyszłość komunikacji - ekologiczny, niezawodny tramwaj...12 Elbląski sposób na odpady...14 Gardłowa sprawa...16 Solidarność, wychowanie, partnerstwo...18 W 100 lat po pierwszych przybyszach...18 Teraz!

4 nr 79/80 4 POLSKIE SAMORZĄDY 2009 MIASTO NA MEDAL: ELBLĄG W największej cenie: kreatywność Z HENRYKIEM SŁONINĄ Prezydentem Elbląga rozmawia Jacek Broszkiewicz Kilka lat temu miałem przyjemność rozmawiać z Panem o perspektywach rozwojowych Elbląga i pamiętam wrażenie, jakie zrobiły na mnie plany i rozpoczęta wówczas gigantyczna praca polegająca na odbudowie elbląskiej Starówki. Co zmieniło się od tego czasu? To przedsięwzięcie nadal jest priorytetem samorządu Elbląga zaplanowanym na wiele lat. Całe szczęście, że moi poprzednicy nie zagospodarowali terenu po prawie całkowicie zniszczonym podczas działań wojennych Starym Mieście co było modne zwłaszcza w latach 70 - tych i 80 - tych ubiegłego wieku. Dzięki takiemu stanu rzeczy, już w nowych warunkach, jako realni gospodarze, mogliśmy przystąpić do jego rekonstrukcji. Założyliśmy, że obszar Starego Miasta będzie w 30-tu procentach wierną kopią tego, co istniało przed 1945 rokiem. Pozostała zabudowa zyska charakter nowoczesny, aczkolwiek nawiązujący bardzo blisko do architektonicznego wzorca sprzed stuleci. Odbudowę realizujemy z dużą konsekwencją już przeszło ćwierć wieku. Rosną kolejne kwartały kamienic, kończymy ten najważniejszy skupiony w obrębie ulic Przymurze, Wigilijnej, Kowalskiej, Stary Rynek. Właśnie tam będzie znajdować się odbudowany przy udziale środków unijnych Ratusz Staromiejski, który będzie pełnić funkcje reprezentacyjne. Nie zamierzamy przenosić tam Urzędu Miejskiego. Znajdzie się tam siedziba Elbląskiej Orkiestry Kameralnej, która funkcjonuje od jesieni 2007 roku, a także siedziba Euroregionu Bałtyk. Obecnie jesteśmy na etapie procedury przetargowej i mamy nadzieję, że już niebawem rozpocznie się budowa. Na dziś odbudowa Starego Z PERSPEKTYWY UNII EUROPEJSKIEJ Miasta jest zaawansowana w 80 procentach inwestorom bardzo zależy na działkach w jej obszarze. To bardzo cieszy, tym bardziej, że to dzięki naszym wysiłkom i kreatywności potrafiliśmy skutecznie zachęcić inwestorów do lokowania w tej części miasta swoich pomysłów i kapitału. Idziemy dalej chcemy zagospodarować w podobny sposób Wyspę Spichrzów, która jest oddzielona od Starego Miasta rzeką Elbląg. Naszym zdaniem jest to dobre miejsce dla galerii handlowej, budynków użyteczności publicznej, zabudowy mieszkalno-usługowej, hoteli. Swoje miejsce znajdzie tam także marina. Zabudowa tej części miasta będzie swą architekturą nawiązywać do przeszłości. Realizacja tego rodzaju przedsięwzięć ma bezpośredni wpływ nie tylko na obraz miasta, ale na jego potencjał gospodarczy. Jak ocenia Pan perspektywy Elbląga w tej płaszczyźnie? To trudne pytanie. Elbląg bardzo dotkliwie przeżył okres transformacji gospodarczej na początku lat 90-tych. Bezrobocie było bardzo wysokie sięgało nawet 27 procent, do tego niemal zniknęliśmy z pola widzenia poważnych inwestorów. W końcu lat 90-tych, w rezultacie reformy administracyjnej Elbląg stracił status miasta wojewódzkiego. Mimo tych przeszkód obecnie stopa bezrobocia oscyluje w granicach 10 procent. Doskonale wiemy, co się dzieje w firmach zlokalizowanych w mieście. Powołałem specjalny zespół monitorujący sytuację gospodarczą na lokalnym rynku, co jest niezwykle przydatne w czasach recesji gospodarczej. Nie jest źle, wiele z przedsiębiorstw nie odczuwa spowolnienia gospodarczego i co najważniejsze inwestuje. Przykładem jest Zakład Metalurgiczny francuskiego koncernu Alstom, który właśnie uruchomił nową odlewnię, w której pracę znala- Na rozdrożu? (1) Z prof. DANUTĄ HÜBNER b. Komisarz Unii Europejskiej ds. polityki regionalnej, nowo wybraną posłanką do Parlamentu Europejskiego rozmawia Jacek Broszkiewicz Naszą rozmowę toczymy jeszcze przed rozstrzygnięciami personalnymi dotyczącymi obsady stanowisk w Parlamencie Europejskim i Komisji Europejskiej. Jest Pani już posłem do Parlamentu Europejskiego, osiągając znakomity wynik ponad 300 tysięcy głosów w Warszawie, posiada ogromne doświadczenie, wiedzę i sukcesy w prowadzeniu unijnej polityki rozwoju regionalnego. Jak widzi Pani przyszłość polskich euroregionów w kontekście nowych propozycji systemowych wysuwanych w tym obszarze? Istnieje wiele ścieżek i form współpracy transgranicznej, która leży w centrum uwagi euroregionów. Mimo, że nie są one częścią struktur Unii Europejskiej, to są adresatem poważnego wsparcia finansowego udzielanego z jej środków. Unia dofinansowuje nie tylko wielkie, strategiczne programy, ale także niewielkie przedsięwzięcia, które mogą przynieść wspaniałe dla ludzi rezultaty. Wydaje mi się, że należy wykorzystać każdą możliwość prowadzącą do poprawy życia europejczyków, także tych, którzy żyją w granicach ponad 300 euroregionów w granicach Unii Europejskiej i poza nią. Należy nie tylko kończyć programy współpracy transgranicznej, ale stale zastanawiać się, kreować nową wizję jej rozwijania, form i treści, jakie można stworzyć. Chcę zwrócić uwagę na różne wymiary kreowania rzeczywistości. Jeden jest związany z oczekiwaniami wobec UE przy realizacji wielkich projektów, inny może zaowocować znakomitym i chętnie dofinansowanym ze środków UE pomysłem, który zrodzi się podczas rozmowy dwóch starostów, czy burmistrzów. Wszystko zależy od ludzi, od ich nastawienia, odrzucenia kompleksów, woli parcia do przodu, odwagi. W tej części europy po prostu nie mamy czasu na powolne, systematyczne rozwiązywanie kolejnych mniejszej lub większej wagi problemów. Musimy iść szeroką ławą, wręcz zasypywać UE propozycjami w każdej dziedzinie. Wiem z doświadczenia, jak często starzy europejczycy pracujący w strukturach UE, ze zdumienia otwierają szeroko oczy, widząc na podstawie naszych, środkowo-europejskich wniosków, co fantastycznego można jeszcze wymyślić, zrobić. Swego rodzaju skostnienie myślenia Starej Europy, zatopione gdzieś korzeniami w dobrobycie - to dla nas swoisty handicap, to szansa nie tylko na pozyskanie dużych pieniędzy wyrównujących poziom dobrobytu i jakość życia, ale także na tchnienie w Europę nowego, ożywczego sposobu postrzegania życia. W tym jesteśmy bardzo dobrzy i z tego powinniśmy być dumni. Zachęcam więc do oryginalnego, szerokiego myślenia i wykorzystania absolutnie wszystkich możliwości pozostających w zasięgu ręki. Mówię o tym nie bez przyczyny, bowiem w pańskim pytaniu wyczuwam troskę o przyszłość euroregionów w kontekście tworzenia się Europejskich Ugrupowań Współpracy Transgranicznej. Jeśli ten pomysł będzie dobrze przeprowadzony i wyeliminuje przeszkody blokujące szerszy wymiar współpracy i podejmowania odważnych projektów to jestem jego gorącym

5 POLSKIE SAMORZĄDY 2009 MIASTO NA MEDAL: ELBLĄG nr 79/80 zło 200 osób. Dobrym przykładem jest także firma meblarska Stolpłyt Wójcik, która nie dość, że trzy lata temu dała pracę 350 ludziom, to obecnie przystępuje do rozbudowy zakładu, co zaowocuje zatrudnieniem kolejnych 100 pracowników. Oczywiście są firmy przeżywające przejściowe kłopoty, ale ich skala nie powoduje zwolnień, a ogranicza jedynie płace. Odpowiadając bezpośrednio na pana pytanie posłużę się obrazowym porównaniem. W 1998 budżet miasta zamykał się kwotą 171 milionów złotych, w tym z podatków CIT i PIT wpływy wynosiły 26 milionów. Rok 2008 zamknęliśmy wpływami z CIT i PIT w wysokości 107 milionów, zaś cały budżet miasta wzrósł do 425 milionów złotych! Dynamiczny rozwój gospodarczy miasta jest bezsporny. Jaką rolę odgrywa w nim elbląski samorząd i fundusze Unii Europejskiej, zwłaszcza w ostatnim 5-leciu? Staramy się stwarzać jak najlepsze warunki dla lokowania w mieście działalności gospodarczej. I robimy to skutecznie. Od początku postawiliśmy na pozyskiwanie funduszy unijnych, ponieważ najważniejszym elementem przyciągającym inwestorów jest sprawnie działająca, nowoczesna infrastruktura techniczna. Wysoki poziom usług municypalnych to także dobra zachęta dla kapitału. Zaczynaliśmy od projektów drobnych, takich których wartość sięgała kilkudziesięciu tysięcy euro. Dziś po 10-ciu latach otrzymujemy wsparcie finansowe na projekty, których wartość liczona jest w dziesiątkach milionów euro. Zdecydowałem się na podjęcie kroków, które dawały gwarancje sięgania po naprawdę duże pieniądze z UE. Uznałem, że muszę dysponować w urzędzie kadrą znakomitych, kreatywnych a przy tym młodych, pozbawionych kompleksów, fachowców. Nie tylko stworzyliśmy w urzędzie specjalny wydział strategii i funduszy unijnych, gdzie ci ludzie pracują, ale też zadbaliśmy o to, by w pozostałych wydziałach były przeszkolone osoby zajmujące się tą problematyką. Do realizacji każdego większego projektu były i są powoływane specjalne zespoły pod przewodnictwem pracownika wydziału strategii i funduszy unijnych. To o czym pan mówi to pewne rozwiązania systemowe, czy przełożyły się one na konkretne efekty? Z funduszy przedakcesyjnych PHARE i ISPA zrealizowaliśmy 12 dużych projektów inwestycyjnych wartości 200 milionów złotych w tym 109 milionów pozyskaliśmy z UE. W latach w ramach przeprowadzania przedsięwzięć dofinansowywanych ze ZPORR na ogólną ich wartość ponad 111 milionów z UE pozyskaliśmy 61 milionów. Zadania, jakie zostały, bądź są wykonywane przy unijnym wsparciu, to m.in. modernizacja ulic na Starym Mieście, przebudowa obiektu przemysłowego dla potrzeb biblioteki, doprowadzecd. na str. 6 Z PERSPEKTYWY UNII EUROPEJSKIEJ zwolennikiem. EUWT są już realnym faktem w Europie, co oznacza, że dostrzeżono realne ich możliwości i cele, które przy ich pomocy można spełnić. Tę sprawę pilotuje od samego początku eurodeputowany Jan Olbrycht, a EUWT to praktycznie jego, a więc nasz, polski pomysł. I warto, by to właśnie z naszej, także euroregionalnej, strony płynęły do Komisji /Europejskiej spostrzeżenia, uwagi, wątpliwości i sugestie, by ta nowa formuła współpracy transgranicznej była jak najlepsza. Głównym atutem EUWT jest fakt posiadania przez nie osobowości prawnej, jakiej nie mają euroregiony... Nie tylko, choć to bardzo ważny fakt. Chciałabym podkreślić, że pomysł tworzenia EUWT początkowo spotkał się z totalnym sprzeciwem państw, zwłaszcza starej 15 w UE. Jednak potem, po głębszej analizie pomysłu, dostrzeżono w nim te ożywcze prądy, o których wspomniałam wcześniej i po zmianach Komisja przyjęła stosowną regulację w tej sprawie. Podążanie ścieżką w kierunku tworzenia EUWT wymaga zaufania i dobrej znajomości partnerów. Euroregiony są więc naturalną platformą, na której takiej ugrupowanie może się zrodzić. To może nie być łatwe, bo euroregiony żyją swoim życiem, niezależnie od Unii Europejskiej, ale to od nich zależy, czy zdecydują się na ten krok, zwiększając przy tym swoje znaczenie i możliwości sprawcze. Euroregiony oferują dobre ramy do budowania mądrego i skutecznego Ugrupowania. Czy Europejskie Ugrupowania Współpracy Terytorialnej są alternatywą dla bytu euroregionów jako takich? Myślę, że należy się głęboko zastanowić zanim poweźmie się decyzję o likwidowaniu struktur osadzonych od kilkunastu lat w rzeczywistości polskiego pogranicza i Europy w ogóle. Nie postrzegam EUWT jako instrumentu, który ma zastąpić funkcjonowanie euroregionów. EUWT jest tylko instrumentem prawnym, pewną umową pomiędzy partnerami, umożliwiającym pokonanie największych barier ograniczających współpracę transgraniczną, transnarodową. Najpoważniejszą jest fakt, że ciągle jeszcze w ramach rynku wewnętrznego UE funkcjonują różne porządki prawne, mające bezpośredni wpływ na kształt współpracy, lub jej brak, transgranicznej. Mam na myśli rynek pracy, a właściwie sprzeczne przepisy regulujące np. umowy o pracę. Różnice na tym polu pomiędzy Luksemburgiem a Niemcami są prawdopodobnie równie wielkie jak pomiędzy Niemcami a Polską. EUWT daje szansę przyjęcia jednego z porządków prawnych, co powinno ułatwić nie tylko zawieranie umów o pracę w ramach partnerstwa firm lub instytucji z różnych krajów, a w konsekwencji umożliwi realizowanie naprawdę dużych i ciekawych projektów. Zatem EUWT ma ułatwiać działania na polu trnasgranicznym a nie zastępować ugruntowanej pozycji euroregionów. Czy euroregiony w kolejnych perspektywach finansowych UE mogą liczyć na zwiększone środki wspierające ich projekty? W latach te fundusze były bardzo skromne. Walka budżetowa w UE była bardzo zażarta jeśli idzie o okres finansowania w jej rezultacie udało się kilkukrotnie powiększyć kwoty kierowane na współpracę terytorialną. UE dysponuje na ten cel w sumie 8 miliardami euro, z czego 5,5 miliarda będzie bezpośrednio skierowane na współpracę transgraniczną. Ale jeśli wziąć pod uwagę obecną ilość nowych granic wewnętrznych i potrzeby w tym zakresie, to, niestety, należy stwierdzić, że i te pieniądze są dalece niewystarczające. Dziękuję za rozmowę. 5

6 nr 79/80 POLSKIE SAMORZĄDY 2009 MIASTO NA MEDAL: ELBLĄG 6 cd. ze str. 5 nie dróg do terenów po byłym poligonie, gdzie obecnie realizujemy budowę Elbląskiego Parku Technologicznego, budowa nowej linii tramwajowej, poprawa jakości wody pitnej, Elbląski Inkubator Nowoczesnych Technologii Informatycznych, który znalazł swoją siedzibę w nowej hali sportowej i wiele, wiele innych. Chciałbym przez chwilę zatrzymać się przy inkubatorze, w którym obecnie funkcjonuje 14 firm, ponieważ ten pomysł obrazuje filozofię naszego myślenia. Od dłuższego czasu przymierzaliśmy się do budowy inkubatora. Jednakże Elbląg jak każde inne miasto ma wiele innych potrzeb. Szczególną uwagę mieszkańcy zwracali na brak nowoczesnej hali sportowej. Okazało się, że jest szansa na realizację budowy dwóch obiektów w ramach jednego projektu. Pozyskaliśmy środki unijne na budowę obiektu, w którym będzie znajdować się inkubator przedsiębiorczości. Tym obiektem jest hala widowiskowo-sportowa, w której ku uciesze elblążan odbywają się rozgrywki na szczeblu ligowym, mecze reprezentacji, ale także koncerty oraz inne widowiska. Obecnie budujemy Centrum Logistyczne o powierzchni użytkowej 5000 metrów kwadratowych. Sięgnęliśmy skutecznie i w tym przypadku po pieniądze z Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej wykonawca jest już na placu budowy. Centrum działać będzie w ramach wspomnianego już Elbląskiego Parku Technologicznego, którego charakter wyznacza działalność badawczo-rozwojowa w dziedzinie informatyki, ochrony środowiska i metalurgii. Lokalizację znajdzie też tam dla siebie filia Instytutu Technologii Drewna z Poznania. Budowa centrum wraz z drogami dojazdowymi to koszt 78 mln złotych, z czego dofinansowanie z funduszy europejskich to około 55 mln złotych. Na wyposażenie laboratoriów, jakie powstaną w Parku z PO RPW ubiegamy się o dodatkowe ponad 12 milionów złotych. Już dostaliśmy ponad 1 milion 200 tysięcy euro z funduszy transgranicznych na działania miękkie, czyli wymianę doświadczeń, benchmarking, wspólne tworzenie strategii z partnerami projektu, do których zaliczają się Gdańsk, Gdynia. W projekcie uczestniczą także partnerzy ze Szwecji, Litwy, Niemiec, Danii. Jesteśmy liderem tego projektu. Na terenie Elbląskiego Parku Technologicznego oprócz naszych inwestycji buduje się hala, w której jeszcze w tym roku ruszy produkcja okien. Kolejni inwestorzy z branży metalurgicznej i oświetleniowej przygotowują obecnie teren pod budowę hal produkcyjnych. EPT nie ma osobowości prawnej, urząd miejski jest jego lokomotywą i będzie nią jak najdłużej się da. Rzecz jasna nadejdzie taki moment, że i EPT stanie się samodzielnym bytem gospodarczym przewiduję, że stanie się to na początku przyszłego roku. Przy podejmowaniu tego typu działań potrzebne jest jednak trzeźwe spojrzenie na rzeczywistość prawną i maksymalne wykorzystanie talentów naszych ludzi przy tworzeniu skomplikowanych mechanizmów i narzędzi finansowania poszczególnych projektów. Kreatywność i pomysłowość w tej dziedzinie to najbardziej pożądane zalety. To stwierdzenie obrazuje też moje przywiązanie do idei maksymalnego wykorzystania kapitału intelektualnego, jaki miasto posiada. A jest on niemały. Czy fundusze unijne to jedyne środki zewnętrzne, które Elbląg pozyskuje? Korzystamy nie tylko ze środków unijnych, ale stale przeczesujemy dostępność do wszelkich możliwych źródeł dofinansowywania naszych projektów. Na przykład na ocieplanie budynków użyteczności publicznej zdobyliśmy spore pieniądze z Funduszy Norweskich i Banku Gospodarstwa Krajowego w ramach tzw. premii termomodernizacyjnej. Ciągle poszukujemy nowych koncepcji dających gwarancję, że Elbląg w każdej dziedzinie życia społecznego i gospodarczego będzie miejscem rozpoznawalnym i atrakcyjnym nie tylko w wymiarze krajowym, ale i europejskim. Podpatrujemy pomysły innych samorządów, także naszych miast partnerskich. Ze szwedzkiego Ronneby przywiozłem i wdrożyłem ideę stworzenia Instytutu Informatyki w elbląskiej Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej. Ronneby przechodziło podobne do naszych koleje losu. W tym mieście praktycznie upadł cały przemysł, bezrobocie było duże, więc całą uwagę tamtejsze władze samorządowe skierowały na wykreowanie ośrodka najnowocześniejszych technologii informatycznych. Efekt jest taki, że szwedzkie Centrum ma swoją filię w Stanach Zjednoczonych mnóstwo ludzi znalazło nie tylko ciekawą pracę, ale i możliwości samorealizacji, nauki, rozwijania się. Bardzo chciałbym, by miasto, którym zarządzam, także poszło z rozmachem w tym kierunku. To właśnie dla absolwentów Instytutu Informatyki stworzyliśmy EINTI chcemy, by ci wykształceni, wartościowi młodzi ludzie pozostali w Elblągu i przyczyniali się do jego rozkwitu. O słuszności takiego kierunku myślenia świadczy fakt, że całą obsługę informatyczną koncern Alstom przeniósł ze Szwajcarii właśnie do naszego miasta. Powód tej decyzji jest oczywisty mamy dobrych specjalistów w tej dziedzinie, a przy tym relatywnie tanich w odniesieniu do kosztów tego typu pracy w Zachodniej Europie. Elbląg, położony nieco w głębi lądu ma jednak dostęp do Bałtyku. Jaką rolę w strategii rozwoju miasta odgrywa ten fakt? Korzystając z okazji chciałbym rozgraniczyć dwa odrębne pojęcia, które wiążą się z transportem rzecznym i morskim w regionie, a które są czasem błędnie interpretowane jako całość. Pierwszym z nich jest od lat projektowany kanał żeglugowy przez Mierzeję Wiślaną, przez którą przebiega granica państwa. O tym projekcie będzie pan miał okazję rozmawiać z dyrektorem Portu Elbląg. Natomiast drugim z nich jest Kanał Elbląski z pochylniami, który jest przedmiotem zainteresowania wszystkich gmin położonych wokół jego brzegów. Otrzymaliśmy środki z RPO na zagospodarowanie położonej w bliskim sąsiedztwie kanału Wyspy Spichrzów o czym już wspominałem. Inne samorządy koncentrują się na doprowadzaniu do niego dróg. Bo Kanał z pochylniami to unikat w skali światowej i potencjalnie niezwykła atrakcja turystyczna. Proszę sobie wyobrazić statek płynący jeziorem Drużno, potem kanałem, a następnie transportowany na wózkach drogą lądową, po czym znów trafiający na drogę wodną. Intrygujące jest to, że statki schodzące z pochylni na wodę ciągną za sobą te, które mają na nią wejść. Nie ma więc żadnego zewnętrznego zasilania energetycznego, to takie swoiste perpetuum mobile. Stawiamy sobie ambitny cel uczynienia z Kanału celu pielgrzymek turystów z całego świata. Zainteresowanie jest bardzo duże - w najbliższych dniach ma nas odwiedzić ambasador USA. Przed Elblągiem - a jestem o tym święcie przekonany jawią się lata prawdziwej prosperity. Naszą jako samorządu rolą i moim osobistym zadaniem jest to, by przybliżyć ten moment jak najbliżej. Chcemy tego bardzo więc odnosimy sukcesy. Dziękuję za rozmowę.

7 MIASTO NA MEDAL ELBLĄG: ALSTOM POWER SP. Z O.O. nr 79/80 Żelazne reguły gry Z EUGENIUSZEM SZAMPEM Dyrektorem Alstom Power sp. z o.o. Zakładu Metalurgicznego w Elblągu rozmawia Jacek Broszkiewicz Przedsiębiorstwo, którym Pan kieruje, jest w powszechnej opinii znakomitą wizytówką Elbląga w kontekście rozwoju potencjału gospodarczego miasta. Rozmawiamy w czasie, kiedy na wszelkie sposoby odmieniane jest groźne słowo: kryzys. To zjawisko szczególnie mocno odciska swoje piętno na branży stalowej, Tymczasem... Ostatnie 2-3 lata to okres, kiedy mieliśmy bardzo wypchany portfel zamówień. Byliśmy w komfortowej sytuacji mogliśmy prowadzić selekcję i wybierać te, które były najbardziej zyskowne, niestandardowe. Obecnie to się nieco zmieniło. Polski przemysł stoczniowy, który był naszym głównym klientem przez 35 lat, przeżywa trudny okres, co spowodowało konieczność przeprofilowania naszej produkcji, ale także zmiany własnościowe, które rozpoczęły się już w początkach lat 90. W tej chwili jesteśmy częścią francuskiego koncernu ALSTOM, a to już oznacza przyjęcie zupełnie innej niż dotychczas filozofii działania. Zaczęliśmy specjalizować się w niestandardowej produkcji. Już nie elementy kadłubów statków to może robić wiele firm z branży, stanowią główny przedmiot naszej działalności. Zajmujemy się odlewnictwem, a przy prowadzeniu tego typu aktywności gospodarczej zawsze trzeba umieć odpowiedzieć na trzy podstawowe pytania. Pierwsze brzmi: kiedy i jak postawić na dywersyfikację portfela zamówień, bo monokultura grozi zawsze bankructwem, i do jakiego stopnia dostosować swoje w tym względzie możliwości? Drugie: Czy właściwe jest obranie kierunku na wypełnianie nisz rynkowych? I ostatnie: Czy jesteśmy w stanie robić elementy z najwyższej półki? Oczywiście postawiliśmy na dywersyfikację i wspinanie się po szczeblach technologicznych, ale robiąc to tak, by nasze wyroby nie tylko były najnowocześniejsze, ale zachowały walory standardu inaczej mówiąc były modułami, które znajdą nabywców praktycznie na całym świecie. Dotyczy to na przykład energetyki. To oznaczało zatem obranie kursu na kompatybilność, czyli troskę o to, by to, co oferujemy pasowało do ogólnego profilu wytwarzania produktów stalowych. Ba! Zaczęliśmy je też kreować! Dążymy do unifikacji i standaryzacji produkcji, ale na najwyższym poziomie. W tym sektorze niektóre maszyny, czy urządzenia wytwarzane są w niezmienionej postaci bo są po prostu tak znakomite od lat. Przykładem może być oferta General Electric, który od lat w zasadzie nie zmienia niczego, no może poza kolorystyką. To doskonała pozycja w walce konkurencyjnej. Monopol w niektórych segmentach powoduje, że firma ma doskonałą sytuację to inni muszą się przystosowywać do jej modułów, bo cały świat z nich właśnie korzysta. Mamy więc do czynienia z dużymi zyskami, zamortyzowanymi kosztami stałym itd. Alstom w swej strategii także dąży do osiągnięcia takiej pozycji a w ramach jego struktury także i Zakład w Elblągu. Oczywiście, aby zrealizować te ambitne zamierzenia należy odpowiednio się do tego zadania przygotować, przede wszystkim zadbać o wyspecjalizowane zaplecze wytwórcze. W naszym przypadku oznaczało to przede wszystkim zmniejszenie ciężaru wytwarzanych odlewów. Kiedyś w tak zwanej gospodarce planowej minionego ustroju liczył się tonaż, jako miernik efektywności księżycowej ekonomii. Obecnie jest zupełnie odwrotnie. Ale to nie przychodzi tak łatwo, jak mogłoby się wydawać. Trzeba zacząć od rozwoju w dziedzinie technologii materiałowych, opracowywania najbardziej optymalnych rozwiązań dotyczących składu metalu. Rzecz jasna, najlepiej mieć własne zaplecze naukowo-badawcze w tej sferze i nim dysponujemy w ramach koncernu. Skoro nowe materiały, to inne, nowoczesne piece, technologie wytopu, formowania itp. Obowiązuje ciągła czujność i monitorowanie potrzeb różnych branż. Na przykład w energetyce pojawił się nowy typ urządzeń pracujących w oparciu o supekrytyczne, nadkrytyczne parametry. Musieliśmy na to zapotrzebowanie natychmiast zareagować, by nie wyprzedziła nas konkurencja. Błyskawicznie pojawiły się nowe piece, nowe materiały formierskie. To swego rodzaju kroki milowe w rozwoju tego zakładu, oznaczające odejście od wytwarzania i stosowania w produkcji, nisko kwalifikowanych materiałów, do bardzo wysoko kwalifikowanych, bardzo specjalistycznych, które czasami nawet rodzą duże problemy. Przecieramy przecież światowe szlaki w tej branży, a to bynajmniej nie oznacza kroczenia drogą usłaną różami. Mówi Pan o sposobie nie tylko na przetrwanie, lecz o metodach wybicia się na szczyty. To bardzo imponujący sposób podejścia do wyzwań, jakie stawia globalna gospodarka, z zwłaszcza stan kryzysowy, w jakim się obecnie znajduje... Nie mam powodu do odczuwania żadnych kompleksów. Kluczem do sukcesu, bo zakładam działania, które prowadzą tylko do niego, jest zaplanowanie sobie celu i przeanalizowanie jak w najbardziej efektywny sposób go zrealizować. W sumie dochodzenie do dużo mniejszej wadliwości odlewów, standaryzacji i unifikacji w ramach najwyższej półki, zmniejszania kosztów napraw i liczby rekla- cd. na str. 8 7

8 nr 79/80 MIASTO NA MEDAL ELBLĄG: ALSTOM POWER SP. Z O.O. 8 cd. ze str. 7 macji, spowodowało wprowadzenie statystycznych metod kontroli procesu wytwórczego. A zatem sięgnięcie po najnowocześniejsze zdobycze w dziedzinie elektroniki i informatyki, by nie wspomnieć o konieczności gruntownego przeszkolenia załogi po to, by mogła obsługiwać urządzenia nowej generacji. Ni obyło się bez rozczarowań. Wielu starych wytapiaczy po prostu uznało, że nie podoła temu wyzwaniu i odeszła na wcześniejsze emerytury. Młodzi, ze średnim wykształceniem, w obliczu faktu, że oto muszą zdobyć umiejętności elektronicznego sterowania procesem wytapiania stali, uznali, że muszą iść na studia. Przyznam, że to wspaniałe uczucie, kiedy można obserwować, jak rośnie motywacja, jakie siły witalne są wyzwalane w tych młodych umysłach, jak chce się im rozwijać, jak znika lęk, a pojawia się determinacja i odwaga do podejmowania wysiłku. Alstom finansuje w sposób ciągły i rotacyjny studia pięciu-sześciu pracowników edukujących się w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Traktujemy to jako swoistego rodzaju promocję i nagrodę za postawy, które ci młodzi ludzie prezentują. Oczywiście w wymiarze biznesowym inwestujemy w ich kapitał intelektualny, który zostanie spożytkowany dla dobra firmy. Chcemy mieć więc fachowców o najwyższych kwalifikacja i z rektorem AGH prof. Antonim Tajdusiem rozmawiamy o rozpoczęciu metalurgicznych studiów doktoranckich dla naszych pięciu inżynierów. Metalurgia to dla laików ciężka, toporna dziedzina przemysłu, choć dla każdego logicznie myślącego człowieka jest jasne, że bez niej nie można niczego w sensie materialnym zbudować. Tymczasem rozmawiamy o hi-techu w tym segmencie. To taki znak czasu? To coś więcej niż hi-tech. To konieczność połączenia już wynalazku z realną sferą gospodarki, doświadczenia, tradycji, nieraz skostniałego myślenia z bieżącymi wymaganiami. To niekiedy o wiele trudniejsze zadanie: wprowadzać rewolucyjne zmiany w dziedzinie, o której mogło by się zdawać wiemy już wszystko. Przełamanie barier mentalnych ma tu fundamentalne znaczenie dla postępu. I ja staram się na polu własnego działania przełamywać te zachowania u podległych mi ludzi. Oczywiście jestem świadom wartości materialnej firmy, którą kieruję: maszyn, technologii, urządzeń światowej klasy, ale uważam, że sukces i przyszłość elbląskiego Alstomu spoczywa w rękach, a raczej umysłach ludzi tu pracujących, ciągle podnoszących swoje kompetencje i fachowość. To kapitał intelektualny, kreatywność i odwaga, decydują o szansach na sukces. To oni muszą rozumieć co, kiedy i jak należy zrobić, to oni są autorami systemów automatycznej regeneracji materiałów, odzyskiwania komponentów używanych do produkcji stali, itp. To ogromna przyjemność widzieć, jak poszukują rozwiązań służących podnoszeniu jakości, oszczędnościom. Ponad 70 procent kosztów odlewu stanowi ciekły metal. Dlaczego tak drogo? Bo to są żelazostopy. Kiedy przechodzi się z etapu produkcji stali niskowęglowych na wysokowęglowe te koszty rosną bardzo mocno. Następuje przesunięcie w stronę ponoszenia dużych kosztów materiałowych, ale jednocześnie ogromnie zwiększa się pole do popisu w sferze oszczędności. Innymi słowy: Jeśli w znaczącym stopniu polepsza się jakość stali, to automatycznie spada liczba wadliwie wykonanych odlewów. To aptekarska robota. Jest dla mnie jasne, że u podłoża takiego działania podstawową kategorią jest zysk. Oczywiście. Jesteśmy w dość trudnej sytuacji. Tkwimy w strefie złotówki, a zakup materiałów opiera się o euro przeliczane aktualnym kursem. 80 procent naszych kosztów materiałowych uiszczamy więc na bazie tych przeliczników. Sytuacja jest paradoksalna, bo cena materiałów wysokostopowych na giełdzie w Londynie spadły o 15 procent, ale złotówka straciła na wartości wobec euro. Ciągle balansujemy to duża sztuka. Bardzo interesujące jest to, co mówi Pan o maksymalnym wykorzystaniu kapitału intelektualnego w przemyśle ciężkim. Co na tym polu można jeszcze wycisnąć z Elbląga? W ostatnim czasie uruchomiliśmy nową odlewnię żeliwa, co jest wynikiem postawienia na dywersyfikację produkcji i stworzeniem możliwości produkcji całej gamy

9 MIASTO NA MEDAL ELBLĄG: ALSTOM POWER SP. Z O.O. nr 79/80 nowych produktów. Wcześniej zadbaliśmy o to, by mieć wykwalifikowany personel na nowych stanowiskach pracy. Pamiętam, jak zastanawiałem się, co tym młodym i w średnim wieku mężczyznom zaproponować, aby pozyskać ich zainteresowanie na tyle skutecznie, by podjęli nie tylko pracę, ale i zdecydowali się podnosić kwalifikacje. Mężczyzn rajcują komputery. Postawiłem na działania zmierzające do całkowitej zmiany tradycyjnego myślenia o obsłudze pieca i technologii wytopu, symulacji procesów itp. Pokazałem, że to może być robota w białych rękawiczkach z palcami na klawiaturze komputera. I to chwyciło! Ci ludzie są zafascynowani kierowaniem procesami produkcji w ten sposób. Ba! Są niezwykle kreatywni, bardzo chętnie uczestniczą w symulacjach komputerowych różnego rodzaju wariantów zdarzeń i przebiegu poszczególnych etapów produkcji. To do pewnego stopnia jest zabawa, ale jeśli w odpowiedni sposób sformułuje się cel, na przykład: zaplanuj tę reakcję pod takim a nie innym kątem to wówczas mamy do czynienia z twórczym procesem myślowym, który owocuje korzyściami bardzo wymiernymi. Tworzyć warunki i zaufać indywidualnym zdolnościom ludzkiego rozumu oraz wyobraźni to dla mnie niesamowita frajda. Tym bardziej, że przynosi efekty ekonomiczne, ludzie czują się potrzebni, identyfikują z firmą. Chciałbym przy tym podkreślić, że o wiele łatwiej im w tej sytuacji zaakceptować bardzo surowe zasady obyczajowe w ZM Alstom nie do pomyślenia jest praca pod wpływem alkoholu, na terenie całej firmy obowiązuje zakaz palenia tytoniu. Wykroczenie przeciwko zasadom BiHP/EHS jest bardzo piętnowane. Podstawą jest wyraźne określenie zakresu kompetencji i odpowiedzialności. To żelazne zasady, od których odstępstwa nie toleruję. Alstom ma związki z Unią Europejską. A jakim wymiarze te relacje mają miejsce? Alstom kilka lat temu przeżywał spore problemy. Wynikały one z pomyłki technologicznej. Straty sięgały wielu miliardów euro, nie mówiąc o utracie reputacji. Był taki moment, że i los elbląskiej odlewni wisiał na włosku. Alstom przy pomocy Unii Europejskiej uratował się stosując bardzo odważną politykę. Część swoich walorów sprzedał, co wystarczyło na spłatę zobowiązań. Koncern uzyskał też zgodę Unii Europejskiej na opiekę państwa, ponieważ produkował wyroby o charakterze strategicznym dla interesów Francji - chodziło o przemysł nuklearny. Alstom skorzystał jednym słowem z pomocy publicznej. Nawiasem mówiąc, chciałoby się, aby i polskie starania na przykład zmierzają- Elbląski Zakład Metalurgiczny, należący do ALSTOM Power Sp. z o. o. z siedzibą w Warszawie, specjalizuje się w produkcji odlewów ze stopów żelaza, w tym: odlewów staliwnych o jednostkowej masie w zakresie kg odlewów z żeliwa sferoidalnego o jednostkowej masie w zakresie kg. Wytwarzane w Elblągu odlewy są istotnymi częściami składowymi turbin parowych, gazowych i wodnych, w jakie wyposażone są elektrownie w Polsce i w wielu innych krajach, jak na przykład Argentyna, Australia, Brazylia, Chiny, Finlandia, Francja, Indie, Kanada, Niemcy, Norwegia, Meksyk i USA. ce do uratowania naszego przemysłu były równie skuteczne, jak francuskie. Koncern utracił część rynków zbytu. Nie obawia się Pan, że w sytuacji kryzysowej elbląska fabryką może być pierwszą do odstrzału? Firma odważnie rozwija się technologicznie i materiałowo, co rodzi zarówno duże szanse na sukces, ale i rodzi pewne niebezpieczeństwo. Szansa dlatego, że nowe specjalistyczne produkty to również najnowsze technologie, czyli to, na co stawia cały gospodarczy świat. Działamy jednak w sektorze, w którym obowiązują bardzo ostre wymogi co do ochrony środowiska naturalnego. A spełnianie ich oznacza ponoszenie bardzo wysokich kosztów. Na fasadzie Zakładu, widocznej z wiaduktu nad Kanałem Elbląskim widać olbrzymi napis: Firma Przyjazna Środowisku... Staramy się o racjonalną gospodarkę wodą, odpadami. Bardzo dobrze oceniam w tej dziedzinie współpracę z władzami samorządowymi Elbląga, które zawsze prezentują życzliwy i pełen chęci pomocy stosunek do firmy, którą kieruję. Te relacje dotykają sfery, którą można zawrzeć w pytaniu o społeczną misję biznesu, w tym przypadku o misje ZM Alstom? Na poziomie lokalnym mamy do spełnienia kilka ważnych zadań. Pierwszoplanowym jest utrzymywanie miejsc pracy, którą uważam za najwyższe dobro, jakie człowiek może uzyskać. Daje mu ono poczucie godności, bezpieczeństwa, przydatności. Elbląski Alstom to nie tylko 300- osobowa załoga, ale i 360 osób pracujących w firmach zależnych. Przy budowie nowej odlewni wywalczyliśmy zgodę na oparcie realizacji tej inwestycji o lokalny potencjał wykonwczy. Odlewnię w rezultacie zbudowały przedsiębiorstwa elbląskie. Misję firmy pojmuję następująco: wspieram ducha przedsiębiorczości u siebie w Zakładzie i na zewnątrz. Ale nie daję ludziom na talerz ugotowanej i przyprawionej rybki, Dajemy im wędki. Dziękuję za rozmowę. 9

10 nr 79/80 MIASTO NA MEDAL ELBLĄG: Dobra, czysta woda Z TADEUSZEM GRODZIEWICZEM Dyrektorem Zarządu Elbląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. rozmawia Antoni Szczęsny 10 Gospodarka wodno-ściekowa to pięta achillesowa wielu polskich miast, zapewnienie dobrej wody do celów użytkowych również. Są to najczęstsze dezyderaty kierowane pod adresem samorządów lokalnych, szczególnie w czasie, gdy członkostwo w Unii Europejskiej daje możliwość pozyskania niemałych funduszy. Jak wygląda sytuacja w Elblągu? Od 2000 roku ubiegaliśmy się o środki unijne na poprawienie jakości wody w Elblągu, a w 2002 roku gmina otrzymała memorandum finansowe na tzw. dobrą wodę. W ramach dostosowania prawa polskiego do unijnego minister zdrowia musiał zmienić rozporządzenie dotyczące jakości wody. Spowodowało to sytuację, w której większość, albo przynajmniej znaczna część wody w kraju, stała się nagle niezdatna do picia. Również my stanęliśmy przed problemem poprawienia jej jakości, i wiedzieliśmy, że sami sobie z nim nie poradzimy, ponieważ koszty takiego przedsięwzięcia są ogromne. Tymczasem chcieliśmy rozwiązać sprawę kompleksowo, czyli poprawić jakość wody od źródła aż do użytkowników. Oznaczało to wykonanie prac modernizacyjnych na ujęciach wody, stacjach uzdatniania i czyszczenie ponad 230 km. sieci wodociągowej wraz z przyłączami do budynków. Woda u źródeł już jest czyta? Miasto Elbląg zaopatrywane jest w wodę wyłącznie ze studni głębinowych, co w praktyce oznacza jej stały skład., jednak zawiera ona w ponadnormatywnych ilościach mangan, żelazo oraz amoniak. Ponadto w Elblągu jest ponad 300 km głównej sieci wodociągowej, przez którą lata całe przepływała właśnie woda niezgodna z normą. W tej sytuacji tylko modernizacja zarówno ujęć, jak i stacji uzdatniania wody to jeszcze za mało. Zaistniała konieczność wyczyszczenia całej sieci w mieście, usunięcia różnego rodzaju osadów, które zaległy w rurach. Jaki zakres prac przewidywał realizowany program? Cały projekt jest realizowany za pomocą dwóch kontraktów na roboty. Pierwszy z nich już zakończony obejmował modernizację, a w zasadzie budowę od nowa stacji uzdatniania wody przy ul. Malborskiej o wydajności 13 tyś. m³ na dobę, wymianę sieci wodociągowej na 11 ulicach, oraz rozbudowę zbiornika retencyjnego wody czystej przy ul Częstochowskiej. Drugi kontrakt jest w końcowej fazie realizacji a obejmuje modernizację stacji uzdatniania wody przy ul. Królewieckiej o wydajności 15 tyś m³ na dobę, rozbudowę miejskiej sieci wodociągowej do nowo powstającej dzielnicy Modrzewina oraz osiedla Próchnik, budowę telemetrycznego systemu zarządzania systemem zaopatrzenia miasta w wodę, wspomniane już czyszczenie sieci wodociągowej, oraz wymianę instalacji technologicznej na ujęciach wody w Szopach gdzie realizowane jest podziemne uzdatnianie wody. Na czym ona polega? Chodzi o wodę, która zawiera ponadnormatywne żelazo. Metoda polega na wpompowywaniu z jednej studni do drugiej napowietrzonej wody, której uzdatnianie następuje w złożu. Następnie przez cztery doby pobiera się wodę czystą. Z czasem jednak jej jakość ulega pogorszeniu, więc proces wpompowywania powtarza się, i tak na przemian. Jest to tania metoda znana i stosowana w świecie od kilkudziesięciu lat. Kontrakty na roboty przy dwóch wspomnianych stacjach są współfinansowane z środków unijnych. Rząd jakich to pieniędzy? Dotacja wynosi mln euro, 60 procent, a całkowity koszt to ponad 22 mln euro. A co z kanalizacją? Ponieważ udało nam się podczas realizacji jednego z projektów unijnych zaoszczędzić milion euro, poprosiliśmy Komisję Europejską o zgodę na wykorzystanie tych środków na rozbudowę kanalizacji w mieście. Całe przedsięwzięcie mieliśmy zakończyć z końcem tego roku, ale ze względu na dodatkowe środki i większy zakres prac, czas jego realizacji prawdopodobnie wydłuży się do przyszłego roku. Kiedyś trudno było wykorzystywać rezerwy, ale na szczęście sytuacja się zmieniła. Zaoszczędziliście na wodzie, poradzicie sobie też ze ściekami... Na początku lat 90., konkretnie w 1992 roku, ukończyliśmy budowę mec h a n i c z n o - b i o l o g i c z n e j oczyszczalni ścieków w Elblągu. W ten sposób problem ścieków został w zasadzie załatwiony i pomimo, że oczyszczalnia powstała kilkanaście lat temu jest permanentnie unowocześniana i spełnia wszystkie dyrektywy Unii w zakresie odprowadzania ścieków do Zalewu, a w konsekwencji do Bałtyku. Jaka cześć miasta jest przyłączona do sieci? Można powiedzieć, że prawie w całości., są jednostkowe przypadki, gdzie nie ma kanalizacji, ale stanowią one poniżej pół procenta. Projekt Dobra woda dla Elbląga stawia przedsiębiorstwo w komfortowej sytuacji. Czyżby nie było już nic do zrobienia? Zawsze jest coś do zrobienia. Życie stawia coraz to nowe wyzwania a plany wieloletnie pokazują, że jest bardzo wiele do zrobienia w zakresie poprawy gospodarki ściekowej i to zarówno w odniesieniu do ścieków sanitarnych jak i wód opadowych i roztopowych, które z początkiem tego roku stały się również przedmiotem działalności półki. Ale wracając do projektu wodnego. Takie inwestycje robi się na wiele lat, nie na 5, 10, ale na dwa pokolenia. Można powiedzieć, że wymogi unijne będziemy spełniali z dużym zapasem, choć zdajemy sobie sprawę z tego, że w miarę rozwoju zamożności społeczeństw dyrektywy te będą coraz bardziej zaostrzane. Jakie zatem są plany na przyszłość? 40 procent nakładów inwestycyjnych na realizację projektów stanowią środki własne spółki, czyli kredyty, pożyczka oczywiście z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Będziemy je spłacać przez 10 lat. Dlatego zdolności inwestycyjne spółki nie będą w najbliższych latach zbyt duże. Zajmiemy się jednak oczyszczalnią ścieków, a konkretnie osadami. Jak panu wiadomo największym problemem oczyszczalni ścieków, jest znalezienie rozwiązania

11 ELBLĄSKIE PRZEDSIĘBIORSTWO WODOCIĄGÓW I KANALIZACJI SP. Z O.O. nr 79/80 dla zagospodarowania osadów. Oczywiście najlepiej jest je spalić, czyli zutylizować. My jednak przyjęliśmy trochę inną filozofię. Jesteśmy miastem średnim, budowa spalarni ścieków byłaby więc przedsięwzięciem bardzo drogim, a poza tym jego realizacja wpłynęłaby później na cenę. Naszym celem, który chcielibyśmy zrealizować w najbliższych latach, jest wykorzystanie osadów do produkcji nawozu. Aktualnie jest to taki nasz konik. Uzyskaliśmy certyfikat ministra rolnictwa, znamy technologię, bo tę lekcję też już przerobiliśmy. Temat jest ciekawy i bardzo kontrowersyjny, gdyż pewnie za lat kilkanaście pomysł spotka się z oporem ze strony odbiorców. Będzie to raczej opór mentalny... Oczywiście, ale nie należy go lekceważyć. Świat zachodni bardzo mocno wykorzystywał tę metodę, być może nie zachowano przy jej realizacji określonych reżimów, stąd w tamtych społeczeństwach już ten opór jest. W końcu mówimy o zdrowej żywności, a tu nawóz ze ścieków. Połowę osadów po przeróbce na nawóz, kompost możemy wykorzystać choćby do budowy terenów zielonych w mieście, na pobocza dróg, trawniki. Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że rolnicze wykorzystanie osadu po jego przeróbkach to jest koszt rzędu kilkunastu złotych za tonę, natomiast spalanie oznacza już liczbę trzycyfrową. Jaka jest masa tych osadów? Osady, w niedużym liczącym ponad 130 tys. mieszkańców Elblągu szacujemy rocznie na ok. 20 tys. ton. Można to oczywiście spalać lub współspalać w różnych ciepłowniach, gdybyśmy mieli np. sąsiedztwo jakieś elektrowni. My to jednak przerabiamy, ulepszamy dodając masę zieloną. Robimy co się da, by odpad stał się nawozem. W tym względzie spełniamy wszystkie wymogi w zakresie zawartości metali ciężkich, wszyscy odprowadzający ścieki, szczególnie z grupy przemysłowej, są pod bardzo baczną kontrolą. Są oczywiście na świecie technologie, które pozwalają na to, by odpad przestał być odpadem, by przywrócić go środowisku naturalnemu. Jednak bardzo dużo kosztują, a my musimy pracować nad gospodarką ściekową w konkretnych realiach, jednocześnie zdając sobie sprawę, że nacisk Unii Europejskiej będzie w przyszłości położony w kierunku ochrony wód morskich. Wszystko jest kwestią pieniędzy. Dzisiaj azot i fosfor ze ścieków usuwa się metodą biologiczną, ale ze wspomaganiem chemicznym, co sprawia, że na tym procesie zarabiają znowu fabryki chemiczne, tak że koło się zamyka. Chciałbym, by infrastruktura nadążała nad rozwojem miasta, by nie było czegoś takiego, co się prawnie dopuszcza korzystanie z przydomowych oczyszczalni ścieków. To są tak naprawdę bomby ekologiczne. Pragnę, aby znikły szamba, położone na obrzeżach miasta, tymczasem studnie głębinowe są zasilane z tamtych miejsc. Noszę się też z zamiarem pobierania opłat za odprowadzanie ścieków ze wszystkich terenów utwardzonych, wybetonowanych, czy wyasfaltowanych. One mają konkretnych właścicieli: supermarkety, parkingi. Z tej powierzchni otrzymujemy ogromną masę ścieków a żadnej zapłaty za ich utylizację. Trzeba skończyć z tą absurdalną sytuacją. Dziękuję za rozmowę. 1 2 Legenda Stacja uzdatniania wody Szopy Przepompownia wody Nowodworska 8 3 Stacja uzdatniania wody Malborska Stacja uzdatniania wody czycka Zbiornik wody Cz stochowska Stacja uzdatniania wody Królewiecka Zbiornik wody Królewiecka Stacja uzdatniania wody Krasny Las TEREN ROZWOJU MIASTA MODRZEWINA Dzia anie I modernizacja SUW Malborska Dzia anie II modernizacja SUW Królewiecka (6) i zbiornika (7) Dzia anie III rozbudowa zbiornika Cz stochowska Dzia anie IV zabezpieczenie antykorozyjne ruroci gu Szopy-Elblag 2 4 Dzia anie V wymiana, remonty(grubsza linia) i czyszczenie ruroci gów Dzia anie VI telemetryczny system zarz dzania zaopatrzeniem Elbl ga w wod (ca y przedstawiony obszar) Dzia anie VII rozbudowa zasi gu systemu zaopatrzenia w wod 1 3 Schemat systemu zaopatrzenia w wod miasta Elbl g z propozycj dzia a w ramach programu ISPA RYS. nr 2 11

12 nr 79/80 12 MIASTO NA MEDAL ELBLĄG: TRAMWAJE ELBLĄSKIE SP. Z O.O. Przyszłość komunikacji ekologiczny, niezawodny tramwaj Z inż. BOGDANEM KALIŃSKIM Dyrektorem Zarządu Tramwaje Elbląskie sp. z o.o. rozmawia Witold Szwajkowski Wyzwaniem dla służb publicznych, odpowiedzialnych za bezpieczne przemieszczanie się mieszkańców w terenach zurbanizowanych, jest postępujący rozwój motoryzacji. Mówi się o uzależnieniu Europejczyków od samochodów, co negatywnie wpływa na stan środowiska naturalnego. Problem ten nie omija również Elbląga. Czy transport publiczny może go rozwiązać? Na pewno, jeśli będzie dobrze zorganizowany. Nie wystarczy bowiem, by transport publiczny był dostępny, musi on być szybki, niezawodny, wygodny i oferować częste połączenia. Osiągnięcie takiego stanu nie jest natychmiastowe, to proces, który wymaga realizacji szeregu dobrze przemyślanych przedsięwzięć. Tak, jak o wytrzymałości łańcucha decyduje najsłabsze ogniwo, tak na jakość transportu publicznego w naszym mieście wpływ ma odpowiednia organizacja połączeń tramwajowych, stan taboru i cała infrastruktura techniczna. Dziś w Elblągu mamy odcinki trakcyjne dobre i bardzo dobre, ale mamy też i dostateczne. Tymczasem w przygotowanym programie rozwoju komunikacji miejskiej właśnie tramwaj jest tym środkiem transportu, który w przyszłości będzie spełniał wiodącą rolę. Dlatego osiągnięcie wytyczonego celu należy traktować jako priorytet. Czy dużo mieszkańców korzysta właśnie z tego środka komunikacji publicznej? Rola tramwaju w przewozach komunikacją publiczną wciąż rośnie. Znacząca zmiana nastąpiła 21 grudnia 2006 roku kiedy został oddany do eksploatacji nowy odcinek trakcyjny i sześć niskopodłogowych wagonów. Już w następnym roku liczba osób korzystających z tego środka komunikacji wzrosła z ok. 25 do 31 procent. W 2008 roku osiągnęliśmy kolejny wzrost do 39 procent w przewozach komunikacją miejską. Nowe wagony, bardzo przyjazne dla środowiska, spotkały się z dużym uznaniem ze strony mieszkańców. 21% przewozów pasażerskich tramwajami zrealizowano nowym taborem. Fakt ten jasno wskazuje kierunek strategii firmy... Oczywiście, jednak w pierwszej kolejności zależy nam na zmodernizowaniu taboru już istniejącego. Miasto ponosi duże nakłady na modernizację i budowę infrastruktury technicznej, dlatego nie posiada środków na jednoczesny zakup nowego taboru. Ile kilometrów torowisk jest w Elblągu? Ogółem 32,34 km toru pojedynczego, w tym eksploatowanych przez ruch osobowy 28,80 km toru pojedynczego. Część z nich wymaga modernizacji i remontów. W pierwszej kolejności, w ramach przebudowy drogi wojewódzkiej nr 503 zostaną zmodernizowane odcinki trakcyjne w ulicach: Pocztowej, Robotniczej i Browarnej o łącznej długości ok. 3,70 km toru pojedynczego. Przewiduje się wykonanie na całej długości trakcji dwutorowej, z bezpiecznymi peronami przystankowymi przystosowanymi dla osób niepełnosprawnych. Zostaną zlikwidowane dotychczasowe mijanki i niebezpieczne przystanki na ul. Browarnej, na których wsiadanie i wysiadanie odbywa się z jezdni i na jezdnię. Znacznej poprawie ulegnie szybkość przejazdów i bezpieczeństwo przewozów. To o czym Pan mówi wymaga sporych nakładów finansowych. Skąd otrzymacie fundusze? Spółka, prowadząca działalność non profit, a zatem nie przynosząca zysku, takich środków nie posiada. Także ze względu na wielkość nakładów inwestycyjnych beneficjantem może być tylko miasto. Jednak, choć mamy zbyt mały potencjał, by występować o fundusze indywidualnie, to jednak zaangażowanie zarówno moje, jak i kolegów z firmy w to przedsięwzięcie jest ogromne. Wszystkie projekty, zarówno te opracowywane w Urzędzie Miejskim, jak i przez niego zlecane, są przygotowywane z naszym udziałem. Oczywiście najważniejszym dla nas dokumentem jest uchwalony przez Radę Miejską Elbląga Zintegrowany Program Rozwoju Transportu Publicznego na lata Stanowi on punkt wyjścia wszystkich projektów przygotowywanych do realizacji w naszym mieście. Jest też podstawą do ubiegania się o środki z Unii Europejskiej na planowane zadania w zakresie infrastruktury transportu publicznego. Jaki jest koszt planowanych prac? Modernizację trakcji tramwajowej szacujemy na 58 milionów do 2013 roku. Oczywiście mówimy o projektach, które mają szanse otrzymania dofinansowania z Unii Europejskiej. Troska o rodzaj transportu publicznego, odbiega w przypadku Elbląga od starań miejskich przedsiębiorstw komunikacyjnych w innych miastach, gdzie główny nacisk kładzie się na transport autobusowy. Tu rozwiązanie problemu jest bardziej kompleksowe... Wybitny rzeczoznawca w tej dziedzinie, profesor Wojciech Suchorzewski z Politechniki Warszawskiej, twierdzi, że nawet dymiący autobus jest ekologiczny w porównaniu z komunikacją indywidualną. Składa się na to wiele czynników, między innymi ilość zużytego paliwa, stan dróg, korki. Jednak mam wrażenie, że w naszym kraju rezygnacja z transportu indywidualnego nie nastąpi szybko. To sprawa świadomości, a tę zmienić nie jest łatwo. W Oslo w Norwegii wprowadzono wyso-

13 MIASTO NA MEDAL ELBLĄG: TRAMWAJE ELBLĄSKIE SP. Z O.O. nr 79/80 kie opłaty za przejazd indywidualnym samochodem zarówno do miasta, jak i śródmieścia. Jednak by 50 procent społeczeństwa doceniło korzyści z tego płynące musiało upłynąć aż 22 lata. Chcę powiedzieć, jak trzeba być zdeterminowanym żeby wprowadzać nowości, które nie są społecznie akceptowane. U nas trudno będzie o taką determinację. Inaczej jest w wielu miastach Unii Europejskiej, gdzie liczy się wszystkie koszty, również stopień zdrowotności społeczeństwa. Trudno być obojętnym na fakt, że w latach 70. minionego wieku doszło do takiej sytuacji, że w wielu miastach zachodniej Europy, prędkość komunikacyjna w śródmieściach spadła do wielkość równiej tej, kiedy pojazdy ciągnęły konie, a stan zdrowia społeczeństwa znacząco pogorszył się w wyniku zatrucia środowiska. Tramwaj to środek transportu ekologiczny, pojemny, o dużej przeciążalności, jednak jego przeciwnicy mówią, że jest drogi i mało rozwojowy. Wszystko zależy jednak od nakładów, jakie się w komunikację miejską zainwestuje. Przykład dobrze zorganizowanej komunikacji tramwajowej mamy w Poznaniu. Chodzi mi o szybki tramwaj, tzw. PeSTkę. Z perspektywy ponad 10 lat istnienia PST, jego uruchomienie jest przykładem trafionej inwestycji transportu publicznego i jej wpływu na rozwój miasta. Czas przejazdu ze skrajnych dzielnic do centrum skrócił się z 30 do 11 minut. Z podróży trasą PST korzysta codziennie ponad 90 tys. pasażerów. Istnienie PeSTki zapewniło rozwój peryferyjnym częściom Poznania, do których ona dociera. Warto zauważyć, że ceny nieruchomości usytuowane na trasie, którą tramwaj pokonuje znacząco wzrosły. W bezpośrednim sąsiedztwie przystanków PST powstają różnego rodzaju centra handlowo usługowe jak np. Centrum Plaza czy otwarta niedawno Galeria Pestka. Zatem dobry transport publiczny nie tylko spotyka się z aprobatą społeczną, ale wpływa na gospodarkę miasta. Oczywiście na osiągnięcie podobnych efektów w Elblągu potrzebne są znaczące nakłady, i jak już powiedziałem bez wsparcia środków unijnych osiągnięcie ich nie jest możliwe. Jednak kurs na prawie neutralne dla środowiska tramwaje będzie u nas kontynuowany. Jakie są szanse, na realizację tych zamierzeń? Oceniam je na procent. Zintegrowany Program Rozwoju Transportu Publicznego na lata zawiera wykaz zadań inwestycyjnych, one zaś aby mogły być wprowadzone w fazę realizacji wymagają opracowania dokumentacji projektowej, która musi obejmować swym zakresem wszystkie aspekty sfery technicznej, organizacyjnej, ekonomicznej, ochrony środowiska a do szczególnie ważnych dokumentów należy studium wykonalności. Gdy chodzi o drogę 503 to wiem, że Wojewoda Warmińsko Mazurski w drodze obwieszczenia poinformował, że została wydana decyzja o zezwoleniu na realizację przebudowy ulicy oraz drogowych obiektów inżynierskich stanowiących ciąg drogi wojewódzkiej nr 503 w obszarze miasta Elbląg. Daleko zaawansowana, można powiedzieć, że w końcowym stadium realizacji, jest dokumentacja projektowa przebudowy drogi 504. Stąd ten duży optymizm. Jednocześnie niezwykle ważnym jest fakt zabezpieczenia przez miasto środków własnych na ich realizację Rozumiem, że w zintegrowanym programie nie wypowiadacie wojny właścicielom samochodów... Docelowo zakładamy integrację transportu publicznego i indywidualnego. Powstaną węzły integracyjne samochodów osobowych i transportu publicznego wraz z darmowymi parkingami strzeżonymi dla posiadaczy imiennego biletu okresowego. Zakładamy też synchronizowanie, w miarę możliwości sygnalizacji świetlnej i wprowadzenie systemu inteligentnego zarządzania ruchem z priorytetem dla komunikacji zbiorowej oraz utworzenie centrum zarządzania ruchem. A komunikacja na odbudowywanej Starówce? Jeśli chodzi o możliwość wjazdu jest to kolejny problem do rozwiązania. W wielu miastach europejskich obowiązuje zakaz wjazdu indywidualnym transportem do śródmieść, by chronić często zabytkowe budynki. Tramwaj przestał jeździć na naszej starówce w 1968 roku, są jeszcze jego ślady pod bramą targową. Nie marzy się Panu, by podciągnąć tę nitkę dalej. Obecnie mamy dużo większe problemy i potrzeby w innych rejonach, jak choćby budowę w ramach modernizacji drogi 504, w ul. 12 lutego, nowego odcinka trakcji tramwajowej co umożliwi szybsze przemieszczanie się mieszkańców z północnych dzielnic miasta do śródmieścia, także w kierunku dworców PKP i autobusowego. Dziękuję za rozmowę. 13

14 nr 79/80 MIASTO NA MEDAL ELBLĄG: ZAKŁAD UTYLIZACJI ODPADÓW SP. Z O.O. Elbląski sposób na odpady Z mgr inż. MARIANEM WOJTKOWSKIM Dyrektorem Zakładu Utylizacji Odpadów, sp. z o.o. w Elblągu rozmawia Witold Szwajkowski 14 Rozmawiamy nazajutrz po podpisaniu przez firmę ważnej umowy. Czego ona dotyczy? Chodzi o umowę na dofinansowanie z środków unijnych projektu Racjonalizacja gospodarki odpadami komunalnymi i rekultywacja składowisk odpadów w Elblągu. Jest to zwieńczenie naszych prawie pięcioletnich starań, gdyż cała procedura zaczęła się w 2004 roku, gdy wniosek został wysłany do Komisji Europejskiej. Tam został zarejestrowany, ale nie udało nam się uzyskać pieniędzy, realizacja przedsięwzięcia musiała być przełożona na następne lata. W 2007 roku znaleźliśmy się na tzw. liście projektów kluczowych. Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w 2008 roku podpisana została pre-umowa, która zakładała ponowne opracowanie wniosku i Studium Wykonalności w nowej perspektywie lat Wniosek został ponownie złożony 22 grudnia ubiegłego roku. Po opinii komisji weryfikacyjnych I i II stopnia został zaakceptowany, a 29 czerwca w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko podpisaliśmy umowę na realizację potężnej inwestycji, ważnej nie tylko dla miasta, ale całego regionu. Koszty całkowite wyniosą 83 mln zł, z Funduszu Spójności otrzymamy ponad 47 mln zł, czyli około 57 procent dofinansowania. Pozostałe środki musimy pozyskać sami, z różnych źródeł, m.in. z Urzędu Miasta, jak również w formie pożyczek i kredytów komercyjnych. Jednak realizacja przedsięwzięcia pozwala na całkowitą zmianę filozofii postępowania z odpadami. Rozmiar tego przedsięwzięcia określa skalę problemu. Znaleźliście się w gronie nielicznych szczęściarzy, którzy nie wypadli z listy projektów kluczowych. Jakie zatem szczególne przesłanki musiały zaistnieć, by projekt został skierowany do realizacji? Przedsięwzięcie jednoznacznie określa sposób zagospodarowania odpadów nie tylko na terenie miasta, ale również 5 gmin, łącznie tj. 153 tys. mieszkańców. Głównym celem inwestycji jest bowiem stworzenie ponadlokalnego systemu gospodarki odpadami oraz ograniczenie ilości odpadów deponowanych na składowisku. Inwestycja ma na celu redukcję ilości składowych odpadów komunalnych, zwiększenie udziału odpadów poddanych odzyskowi i unieszkodliwianiu ich innymi metodami niż składowanie oraz likwidację zagrożeń wynikających ze składowania odpadów. Realizacja przedsięwzięcia w sposób kompleksowy rozwiązuje problem gospodarki odpadów. Przewiduje się budowę sortowni, kompostowni odpadów ulegających biodegradacji, instalacji doczyszczania i konfekcjonowania frakcji tworzyw sztucznych oraz kwatery składowania odpadów balastowych. Zaplanowano również rekultywację nieczynnego składowiska dla Elbląga w Gronowie Górnym. Ponadto inwestycja obejmuje selektywną zbiórkę odpadów i program edukacji ekologicznej. Nasze społeczeństwo jest przyzwyczajone do selektywnej zbiórki odpadów. Około 70 procent mieszkańców Elbląga ma dostęp do systemu selektywnej zbiórki odpadów w pojemnikach. Około 12 tys. mieszkańców segreguje odpady systemem workowym. Mamy 6 Punktów Gromadzenia Odpadów Niebezpiecznych, 5 punktów, do których mieszkańcy mogą bezpłatnie wyrzucać zużyte tonery, w aptekach stoją pojemniki na przeterminowane lekarstwa z gospodarstw domowych, zaś szkoły, placówki szkolno-wychowawcze i inne większe instytucje, zaopatrzone są w pojemniki na baterie. W projekcie kładziemy nacisk na edukację ekologiczną. Dlatego w projekcie uwzględniono również budowę sali przeznaczonej do tego celu. Sala edukacji ekologicznej wyposażona będzie w sprzęt komputerowy z oprogramowaniem, sprzęt audio-wizualny oraz nagłośnieniowy. Ponadto w przedsięwzięciu planuje się wykonanie instalacji do energetycznego wykorzystania biogazu z istniejących kwater. Jaka ilość odpadów trafia na składowisko? W skali roku jest to tysięcy ton, czyli 90 procent całego strumienia trafiającego do Zakładu. Podstawowym założeniem projektu jest rozbudowa Zakładu Utylizacji Odpadów, w ramach której przewiduje się wykonać: obiekty mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów, w których zainstalowane zostaną poszczególne instalacje do segregacji odpadów, konfekcjonowania tworzyw sztucznych, paliwa alternatywnego, instalacja przygotowania odpadów wielkogabarytowych i niebezpiecznych. Nasz projekt pozwoli na wyodrębnienie dużej masy odpadów orga-

15 MIASTO NA MEDAL ELBLĄG: ZAKŁAD UTYLIZACJI ODPADÓW SP. Z O.O. nr 79/80 nicznych, które poddane zostaną procesowi kompostowania. Kompost ten wykorzystany będzie do użyźniania terenów zielonych, których w mieście nie brakuje. Do jego produkcji będziemy mogli wykorzystać zielone odpady z przydomowych ogródków, myślimy też o zbieraniu odpadów organicznych z gospodarstw domowych. Systematycznie, co 2, 3 lata przeprowadzamy badania morfologii naszych odpadów, na ich podstawie stwierdziliśmy, że 50 proc. z nich stanowią właśnie odpady organiczne. Do zagospodarowania są jeszcze odpady surowcowe. Planujecie budowę sortowni odpadów... Chodzi o sortownię odpadów zmieszanych i pochodzących z selektywnej zbiórki. Jej zdolność przetwarzania szacujemy na co najmniej 54 tys. ton odpadów rocznie. Powstanie też linia doczyszczania frakcji opakowań szklanych. Sortownia będzie wyposażona m.in. w automaty pozwalające na przeprowadzenie perfekcyjnej analizy składu chemicznego odpadów, co umożliwi wyodrębnienie odpadów, o dużej wartości opałowej, tzn. paliwo alternatywne. Ponieważ w pobliskich miejscowościach Gdańsk, Olsztyn, Kwidzyn, najprawdopodobniej powstaną spalarnie odpadów, owa frakcja będzie mogła być tam kierowana. W Elblągu nie planujemy budowy spalarni ze względu na zbyt małą ilość odpadów na tym terenie oraz ze względu na położenie Elbląga, który należy do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura Chodzi o zachowanie zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt oraz jeszcze powszechnie występujących siedlisk ptasich. Planujemy zatem dowożenie odpadów paliwowych do innych instalacji. Ponadto Elbląg posiada elektrociepłownię i po pewnych modernizacjach można by pomyśleć o współspalaniu odpadów. Wymaga to jednak odpowiednich kotłów i instalacji do oczyszczenia. W perspektywie taka sytuacja może zaistnieć. Racjonalizacja gospodarki odpadami oznacza ograniczenie ich składowania, jaki procent śmieci będzie składowany? Przypuszczamy, że będzie to około 36 procent. Chodzi oczywiście o odpady dla środowiska obojętne. W sytuacji, gdy obecnie składujemy 90 procent, będzie to bardzo znaczący postęp. Kiedy planujecie zakończenie inwestycji? Obecnie rozpoczynają się postępowania przetargowe. A planowany czas zakończenia przedsięwzięcia jest przewidziany na czerwiec 2012 roku. Przedsięwzięcie podzielone jest na 9 kontraktów, a właściwie 8 kontraktów wykonawczych i jednego nadzorującego całość. Czy przewidujecie państwo udział lokalnych przedsiębiorstw jako podwykonawców? Podział na tak dużą ilość kontraktów pozwala na obniżenie ich wartości i stwarza możliwość wzięcia udziału w przetargach przez firmy lokalne. Istotne jest przecież, aby wydane przez nas pieniądze wróciły do miasta w formie podatków. Zatem przedsięwzięcie jest dobrze przemyślane. Wprawdzie nasza załoga nie jest zbyt liczna, jednak mamy spore doświadczenie i staramy się myśleć perspektywicznie. Dziękuję za rozmowę. 15

16 nr 79/80 MIASTO NA MEDAL ELBLĄG: PORT MORSKI ELBLĄG SP. Z O.O. Gardłowa sprawa 16 Z JULIANEM KOŁTOŃSKIM Dyrektorem Zarządu Portu Morskiego Elbląg sp. z o.o. rozmawia Witold Szwajkowski Granica Państwa przebiega przez środek Mierzei Wiślanej, co łączy się także z przebiegiem granicy morskiej dzielącej Polskę od Rosji. Dzieli ona na pół Zalew Wiślany skutecznie blokując dostęp do Cieśniny Piławskiej, nad którą leży Bałtijsk, otwierającej wyjście na Bałtyk. Ten stan rzeczy powoduje, że Port Elbląg jest niemal bytem wirtualnym, po prostu stoi... To prawda. Dlatego od lat nosimy się z zamiarem przekopania w części polskiej Mierzei Wiślanej kanału żeglugowego i uzyskanie w ten sposób bezpośredniego dostępu do Morza Bałtyckiego. Ten pomysł napotyka rozliczne trudności i na dziś sprawa przedstawia się następującą. W roku 2007 zostało powołane do życia Konsorcjum, które ma przeprowadzić tę inwestycję. W jego skład wchodzą wojewodowie pomorski i warmińsko mazurski, zarząd województwa warmińsko mazurskiego, gmina miasto Elbląg, Zarząd Portu Morskiego Elbląg, Gmina Sztutowo i Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych. Liderem Projektu a jednocześnie członkiem konsorcjum jest Urząd Morski w Gdyni, na którego zlecenie rok temu zostało opracowane studium wykonalności dla tego przedsięwzięcia, a w tym roku raport o wpływie inwestycji na środowisko naturalne. W bieżącym roku z inicjatywy rządu przygotowano korekty do istniejących już ważnych uchwał rządowych w tej sprawie podjętych w ostatnim dniu urzędowania premiera Jarosława Kaczyńskiego. Pierwsza dotyczyła strategii rozwoju polskich portów morskich, a druga wieloletniego programu na lata pod nazwą Budowa drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską. Ten drugi dokument miał kapitalne znaczenie dla zapoczątkowania prac związanych z budową kanału przez Mierzeję Wiślaną. Uchwała ta, była jednak realizowana w bardzo ograniczonym zakresie a ściślej ograniczyła się do opracowania studium wykonalności i raportu środowiskowego, ale nie została unieważniona przez obecną ekipę rządzącą. Wspomniane już korekty do uchwały polegające m.in. na przesunięciu terminu zakończenia inwestycji z roku 2013 na rok 2018! Z naszego, jako konsorcjum, punktu widzenie tak odległy termin zakończenia inwestycji jest absolutnie nie do przyjęcia. Przeczy bowiem wszelkim zasadom logiki, a przede wszystkim godzi w interes kraju i jego gospodarki, godzi w interesy regionu. Wszyscy uczestniczy Konsorcjum na propozycję rządu natychmiast zareagowali i poddali tak odległe w czasie zakończenie budowy ostrej krytyce. Krytyka ta ma jednak wymiar konstruktywny. Biorąc pod uwagę okoliczności związane z cyklem badań ekologicznych, uzgodnieniami międzynarodowymi, okresem wykonawstwa, zaproponowano aby przygotowanie realizację inwestycji zakończyć najpóźniej w 2015 roku. Dlaczego tak prostą operację przekopania wąskiej Mierzei planuje się na tak długi czas? W raporcie dotyczącym ochrony.środowiska bardzo silnie akcentowana jest kwestia przeprowadzenia kompleksowych badań naukowych dających odpowiedź na pytanie w jakim zakresie ta inwestycja wpłynie na ekosystem. Trzeba pamiętać, że Mierzeja Wiślana leży w obszarze Natura Musimy więc gruntownie przebadać wszelkie uwarunkowania ekologiczne, zyskać akceptację Unii Europejskiej, zyskać akceptację społeczną dla przedsięwzięcia, by nie dopuścić do sytuacji, jaka miała miejsce w przypadku Doliny Rospudy. Uważamy jednak, że w niektórych przypadkach ekolodzy nieco przesadzają, bowiem zakładają np. aż trzyletnie badania okresów lęgowych niektórych gatunków ptaków. Ja rozumiem, że każdy troszczy się o swój warsztat pracy i dąży do posiadania stałego zajęcia, a Instytuty Badawcze zabiegają o jak najbardziej lukratywne i rozciągnięte w czasie zlecenia, ale sądzę, że takie badania mogą być znacznie krótsze tym bardziej, że nie są to pierwsze badania na tym obszarze. Badania dla potrzeb inwestycyjnych nie powinny trwać w nieskończoność i wstrzymywać ważnych z punktu widzenia interesów gospodarczych kraju inwestycje a do takich inwestycji kanał przez Mierzeję Wiślaną bez wątpienia się zalicza. Przekopanie Mierzei Wiślanej to zadanie stosunkowo proste......technicznie wykonanie samego kanału nie jest zadaniem skomplikowanym. W jego skład w częściach zasadniczych wchodzą wykopanie rynny, jej obudowanie i wykonanie śluzy. Kanał ma mieć długość zaledwie 1100, a śluza 200 metrów. W jej obrysie powstaną dwa mosty... Ale znaczenie ogromne... Trudne do przecenienia. Kanał żeglugowy przez Mierzeję Wiślaną należy rozpatrywać jako jedno z ogniw realizowanych projektów udrożnienia wodnych dróg międzynarodowych, m.in. E-70, czyli szlaku łączącego m.in. Antwerpię poprzez Berlin z Kaliningradem oraz drogi morskiej E-60. Szlak ten wytyczony został tzw. Umową AGN, przyjętą przez Stały Komitet Transportu Lądowego Europejskiej Komisji Gospodarczej. Kanał warunkuje efektywne wykorzystanie tych dróg.. Ponadto budowa kanału jest warunkiem zapewnienia na polskich wodach Zalewu Wiślanego przestrzegania prawa UE oraz dostępność portów na Zalewie dla wszystkich bander bez ograniczeń. Musimy być świadomi faktu, że Zalew Wiślany po stronie polskiej jest akwenem wchodzącym w skład Unii Europejskiej, do którego obecnie od strony Bałtyku, poza Polską nie mają dostępu bandery krajów unijnych. Dostęp do portów polskich na zalewie jest możliwy tylko przez Cieśninę Piławską (Bałtijsk) czyli przez wody Federacji Rosyjskiej. Ważniejsze jest to, że budowa kanału skróci drogę jednostek płynących z morza do portu w Elblągu o 90 kilometrów i spowoduje zmniejszenie kosztów transportu oraz zagrożenia ekologiczne. Projektowany kanał ma również tę przewagę nad jedynym wyjściem na Bałtyk przez Bałtijsk, że szlak wodny będzie mógł być utrzymany w ruchu przez

17 MIASTO NA MEDAL ELBLĄG: PORT MORSKI ELBLĄG SP. Z O.O. nr 79/80 cały rok, bowiem w przypadku szlaków na wodach polskich możliwe i praktykowane jest, w razie potrzeby, łamanie lodu a także pogłębianie torów stosownie do potrzeb. Inwestycja więc nie tylko skraca, ale również zapewnia całoroczną dostępność portu Elbląg od strony morza i umożliwia wpływanie do portu jednostek wszystkich bander. W naszej rozmowie podskórnie przewija się kontekst współpracy w dziedzinie żeglugi z sąsiadem rosyjskim. Idea budowy kanału po polskiej stronie Mierzei Wiślanej pojawiła się zapewne z nie najlepszych doświadczeń w tej sferze... Nie chciałbym analizować charakteru tej współpracy. Dla mnie najważniejsze jest doprowadzenie do sytuacji, w której to Polska będzie decydowała o wykorzystaniu i dostępności swych portów dla żeglugi morskiej. Zalew Wiślany ma naturalne możliwości, by stać się częścią sprawnego morsko-rzecznego systemu transportowego. Integracja szlaków wodnych śródlądowych i morskich oraz ich zasadnicze skrócenie to sedno projektu. Z ekonomicznego punktu widzenia korzyści z tego odniesie również Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej, a zwłaszcza jego porty. Zalew jest akwenem zamkniętym i naturalną koleją rzeczy każda inwestycja zwiększająca dostęp do niego jest korzystna dla wszystkich. Najbardziej wymierna korzyść dla strony rosyjskiej to wpływy za pilotaż obcych statków. Firmy polskie i rosyjskie gotowe są do podjęcia intensywnej współpracy między portami, lepszego wykorzystania potencjału zarówno portów rosyjskich, jak i polskich a tym samym rozwinięcia wymiany handlowej. Budowa kanału żeglugowego przez Mierzeję Wiślana jest również niezbędna dla aglomeracji Trójmiejskiej zwłaszcza tamtejszych portów. Port Elbląg odciąży porty Trójmiejskie i całą aglomerację z części uciążliwych transportu towarów. Co oznacza budowa kanału dla Elbląga? Port Elbląg jest największym portem polskim w rejonie Zalewu Wiślanego. Położony nad rzeką Elbląg w odległości zaledwie 6 kilometrów od jej ujścia może i powinien stać się swoistym oknem na świat dla miasta. Z dotychczasowych opracowań i analiz wynika, że z trzech rozpatrywanych wariantów połączenia portu Elbląg i portów Zalewu Wiślanego z Morzem Bałtyckim tylko nowo zbudowany kanał przez Mierzeję zapewnia uzyskanie suwerennej drogi wodnej o parametrach odpowiadających potrzebom potencjału portowego Elbląga, normom międzynarodowym (Unii Europejskiej) dla tej kategorii dróg wodnych, a także pozwalające na uzyskanie opłacalnych wskaźników finansowo-ekonomicznych związanych z eksploatacją. Docelowo tj. w 2025 roku elbląski port rocznie będzie mógł obsługiwać 200 tysięcy pasażerów i przeładowywać do 3,2 mln ton towarów. Elbląg stanie się portem dla potrzeb żeglugi kabotażowej. Przez elbląski port będą przeładowywane towary z centrum kraju i państw ościennych: Federacji Rosyjskiej, Słowacji, Ukrainy i Białorusi. Największymi partnerami w obrotach będą państwa nadbałtyckie. Funkcjonowanie kanału pociągnie za sobą kolejne duże inwestycje związane ze zwiększaniem potencjału portowego ( terminale, obrotnica dla statków, połączenia kolejowe, bocznice, media: woda, ścieki, komunikacja). Jest oczywistym, że wzrost obrotów korzystnie wpłynie na rynek pracy w Elblągu i okolicach. Ponadto rozszerzą się możliwości rozwoju branży metalowej w mieście, zwłaszcza w zakresie produkcji wielkogabarytowych elementów i ekspedycji ich droga wodną. Uniknie się skomplikowanego transportu lądowego. Sądzę, że na sprawne, krótkie połączenia drogą morską z Bałtykiem oczekuje Zakład Metalurgiczny Alstom w Elblągu i inne firmy branży metalowej. Jestem przekonany, że w raz z aktywizacją przewozów znacząco zwiększy się też możliwość remontu małych jednostek pływających i, że wygenerowane zostaną a nowe rodzaje usług portowych. Budowa kanału to także szansa szybszego rozwoju gmin położonych nad Zalewem Wiślanym, w tym przede wszystkim poprzez rozwój turystyki wodnej i kulturowej. Prace pogłębiarskie, remonty nabrzeży, tworzenie nowych baz i zaplecz ostatnio prowadzono lub się prowadzi we Fromborku, Kątach Rybackich, Suchczu, Nabrzeżu i oczywiście w największych zakresie w Elblągu. Niebawem do realizacji wejdą dwa duże programy inwestycyjne z udziałem środków unijnych. Mówił Pan, że budowa kanału przez Mierzeję to zadanie proste. Jak długo może potrwać sama budowa? Rok. I to bez pośpiechu. Problem tkwi w spełnieniu wymogów raportu środowiskowego. Ekolodzy podnoszą kwestie zmętnienia wody podczas pogłębiania torów wodnych, ale największym problemem jest racjonalne zagospodarowanie urobku. To 4,5 miliona ton ziemi i piasku. Oczywiście mamy kilka wariantów rozwiązania tego problemu. Dobrze byłoby, gdybyśmy natrafili na złoża bursztyno- nośne, tak jak zdarzyło się to w Gdańsku. Wszyscy są za, tymczasem niewiele się dzieje. Polskie piekło? Nie chciałbym popadać w skrajne określenia. Mam nadzieję, że uporamy się z przeszkodami, zwycięży zdrowy rozsądek i inwestycja mająca wielkie znaczenie dla dwóch województw, ale także dla kraju - wreszcie ruszy. Dziękuję za rozmowę. OD REDAKCJI 15 lipca br Władymir Putin podpisał stanowisko dotyczące otwarcia rosyjskiej części Zalewu Wiślanego dla statków bander trzecich pływających do i z polskich portów, w tym Elbląga przez Zalew Kaliningradzki. Rozporządzenie premiera Federacji Rosyjskiej nic nie zmienia w sprawach żeglugi polskiej. Ten problem musi być rozwiązany odrębnym rozporządzeniem lub umową. 17

18 nr 79/80 PRAWA CZŁOWIEKA KONFERENCJA W OŚWIĘCIMIU Ja to już sygnalizowaliśmy w poprzednim wydaniu ERP - w wywiadzie z p. Prezydentem Oświęcimia Januszem Marszałkiem w połowie czerwca odbyła się w tym mieście ważna konferencja na temat praw człowieka połączona ze spotkaniem przedstawicieli polskich miast ze swymi kolegami zgrupowanymi we włoskiej sekcji Rady Gmin i Regionów Europy. Gospodarz konferencji jest Przewodniczącym Komisji Miast Partnerskich w tej wykraczającej poza ramy UE organizacji. Podczas konferencji władze Oświęcimia podpisały umowę o partnerstwie z włoskim miastem Arezzo. Solidarność, wychowanie, partnerstwo Deklaracja burmistrzów miast Włoch i Polski Odpowiedzialne uczestnictwo we współpracy miast partnerskich a realizacja podstawowych praw człowieka w społecznościach lokalnych 1. Egzystencjalne prawa człowieka do mieszkania, pracy, zdrowia, harmonij-nego rozwoju (edukacja, kultura, wypoczynek), przemieszczania się, dostępu do dóbr i zasobów, udziału w rządzeniu są realizowane w decydującym stopniu przez społeczności lokalne. Aby ta wielka odpowiedzialność mogła być wyko-nana, muszą one z jednej strony podejmować swoje obowiązki w duchu służby, wysokich kompetencji i uczciwości, a z drugiej dysponować odpowiednią częś-cią zasobów narodowych i niezbędnymi narzędziami prawno-finansowymi. 2. Wywiązanie się z tej odpowiedzialności jest możliwe tam, gdzie organy przed-stawicielskie są całkowicie otwarte na rozmaitych partnerów, a obywatele chętnie podejmują konstruktywny współudział w zarządzaniu. Odpowiedzią na te współ-zależności musi być solidarność z każdym człowiekiem, a zwłaszcza znajdującym się w potrzebie. Ta solidarność ma zawsze na uwadze dobro wspólne, którego efektem ma być świat bardziej ludzki. Na pierwszym miejscu trzeba więc stawiać kryteria moralne, a potem rozważać aspekty ekonomiczne, techniczne i organizacyjne. 3. Etyka solidarności będzie zasadniczą miarą działań publicznych, jeśli społecz-ności lokalne uznają za priorytet wychowanie młodego pokolenia do solidarności. Wówczas zagrożenia dla pokoju, sprawiedliwości, wolności i poszanowania god-ności każdego człowieka zostaną osłabione i wyeliminowane. 4. Przypominamy te zasady i te wartości, od których zależy przyszłość człowieka w Oświęcimiu miejscu, gdzie prawie 70 lat temu, w piekle KL Auschwitz-Birke-nau, zostały one podeptane w imię wszechwładnego panowania, nierówności i po-gardy dla innych ludzi w sposób nie mający precedensu w dziejach świata. Wyra-żamy w ten sposób nasze przekonanie, że trzeba stale wracać do historii, by oddać hołd ofiarom nieludzkiej przemocy i ostrzec przed skutkami łamania praw czło-wieka. Aby uniknąć podobnych tragedii w przyszłości, sami podejmujemy odpowiedzialność za powierzone nam osoby i ich prawa w duchu służby, kształto-wanej na bazie etyki solidarności. 5. Jednym z ważnych kierunków naszych działań jest partnerstwo z innymi mias-tami, będące wyrazem solidarności europejskiej i międzynarodowej oraz nieodzo-wnym narzędziem wspólnego zaangażowania miast, aby budować razem Europę zjednoczoną politycznie i demokra- 18 Stan ten trwałby nadal gdyby nie inicjatywa miejscowego biznesmena Benny Rasmussena, który w swojej firmie juŝ od kilku lat zatrudniał Polaków i widząc rosnące - mimo kryzysu, który też dotarł do Danii - zapotrzebowanie na polskich robotników postanowił zrobić coś aby pomóc przybywającym tutaj robotnikom z Polski. W jego głowie zrodził sie pomysł stworzenia swoistego w swoim rodzaju Centrum Integracji. Na realizację swojego zamierzenia wybrał budynek starej szkoły w Errindlev pod Maribo. Od samego początku w realizacji jego ambitnych zamierzeń pomaga mu pracujący od kilku lat w jego firmie Polak - Mariusz Kunkel. 1lutego powołano do życia Związek Polaków, który jest obecnie jednym ze współgospodarzy Centrum Integracji a NA TROPACH POLSKOŚCI W 100 lat po pierwszych przybyszach Maribo - niewielkie miasteczko na wyspie Lolland stało się miejscem gdzie ponad 100 lat temuprzybyła spora grupa robotników rolnych z Polski. Grupa ta była na tyle liczna, Ŝe powstały tutajpolskie szkoły i kościoły. Pozostało po nich dzisiaj tylko małe muzeum i zamknięty kilka lat temu Dom Polski, potomkowie tamtych osadników ni w ząb nie mówią po polsku a tylko nieliczni z nich pamiętają o swoich polskich przodkach i korzeniach. w 3 tygodnie później uroczyście zainaugurowano działalność Centrum. Członkowie związku korzystać mogą z pomocy sekretariatu gdzie uzyskują kompleksową pomoc w sprawach związanych ze znalezieniem pracy, legalizacją pobytu, sprawach podatkowych itp. P r z e w i d z i a n o także miejsce na gabinet lekarski, w którym przyjmować będzie mówiący po polsku lekarz. Siłownia, czytelnia polska, kafejka, intensywne kursy języka duńskiego (pierwszy kurs rozpoczął się 18 kwietnia) to pozostałe elementy tej duńsko-polskiej integracyjnej układanki, które świadczą o tym, Ŝe inicjatywa jest poważna i obliczona na wiele lat istnienia.

19 ODSTRESUJ SIĘ nr 79/80 tycznie, wspieraną przez ponadnarodowe insty-tucje, czego ukoronowaniem powinna być prawdziwa konstytucja europejska. Doceniając jego znaczenie będziemy dokładać starań, by służyło ono kształtowa-niu wzajemnych relacji naszych obywateli w duchu szacunku, wzajemnego zrozu-mienia i współpracy. Oświęcim, 16 czerwca 2009 r. Oprócz Benny Rasmussena finansowo w cały ten projekt zaangażowali się: Lolland Komune, związek zawodowy 3F, Spar Loland i wiele innych firm. Według założeń inicjatorów już po 2 latach działalności przedsięwzięcie to będzie się samo finansowało. Za rok, może za 2 lata ruszyć mają przygotowania do największej duńsko-niemieckiej inwestycji finansowanej przez UE - budowy 19 km mostu łączącego Danię z Niemcami. Kilka tysięcy ludzi znajdzie tutaj pracę. Wśród nich zapewne sporą grupę stanowić będą Polacy, dla których Centrum Intergracji pod Maribo będzie spełniało ważną rolę w adaptacji polskich robotników na duńskim rynku pracy. Ale to dopiero melodia przyszłości gdyż umowa czeka jeszcze na ratyfikacje przez (dwuizbowy) parlament niemiecki ( jednoizbowy parlament duński ratyfikował umowę w marcu tego roku). To dzięki takim ludziom jak Benny i Mariusz możemy być pewni, że przyszłość powołanego przez nich Centrum jawi się w jasnych kolorowych a Polacy w tamtej okolicy otrzymają potężną pomoc i wsparcie w niełatwym życiu na emigracji. Nikt nigdy go nie widział, nie ma więc formy ani natury chociaż naukowcy wymyślili jego definicję. Jakże często odczuwamy go boleśnie, gdy zwalnia ostro w naszym niecierpliwym czekaniu lub umyka szybciej niż możemy biec. Czasem leczy rany, pozwala obeschnąć łzom, poskładać roztrzaskane serce i odejść w przeszłość złym chwilom. Niemal cała ludzka twórczość zrodziła się z niezgody na zapomnienie, z pragnienia zatrzymania choć drobnych jego okruchów, wciąż wymykających się z rąk. Nasze osobiste doświadczenie czasu to odbicie własnej twarzy w lustrze, kolejna drobna zmarszczka, jakby bledszy uśmiech, kosmyk srebrnych włosów na skroni, którego jeszcze wczoraj nie było.krótka chwila refleksji a nawet niepokoju, że to już tyle lat za nami, by za moment znów dać porwać się wartkiemu nurtowi życia. Wciąż poganiani przez codzienność, osaczeni przez terminy, plany i umowy, z wolna hodujemy w sobie przyzwolenie na ciągły wyścig z czasem.. I tylko ciche, rytmiczne tykanie zegarka na przegubie naszej ręki daje nam złudne poczucie kontroli nad tym, czego kontrolować nie jesteśmy w stanie. Dawne dni odchodzą z naszych wspomnień, dziecięce marzenia blakną, coraz mniej rzeczy wywołuje nasze zdziwienie, coraz rzadziej wpadamy w zachwyt. Zamknięci w klimatyzowanych biurach, za przyciemnianymi szybami samochodów omijamy wzrokiem purpurowe zachody słońca a młoda, soczysta zieleń drzew dojrzewa nietknięta naszym spojrzeniem.. Pragniemy coraz więcej mieć, żyjemy dla przyszłości, dla dzieci, dla tego, co nadejdzie. Ale to przeszłość do nas mówi, jeżeli tylko chcemy ją usłyszeć. To ona naucza nas, że warto odłożyć broń w walce z czasem, zawrzeć z nim pokój bez zbędnych i z góry skazanych na niepowodzenie negocjacji. Trzeba wam wiedzieć że większość z tych dżentelmenów użyźnia teraz ziemię pod cmentarnymi żonkilami. A jednak jeśli tylko mocno wytężycie słuch, usłyszycie ich wołanie - powiedział do swoich uczniów John Keating, charyzmatyczny nauczyciel w elitarnej szkole dla chłopców w filmie opartym na prozie Nancy Kleinbaum Stowarzyszenie Umarłych Poetów. Pewnie marzenia wielu z nas podążały nieraz za słowami Johna Keatinga -żyć pełnią życia wykorzenić wszystko co nie jest życiem, abym w chwili śmierci nie dokrył, że nie żyłem Przeszłość przypomina nam o przemijaniu, nie podpowiadając żadnych rozwiązań ani nie wskazując wyjść awaryjnych. Są jednak takie miejsca na świecie, gdzie czas nie ma władzy nad życiem. a jego doświadczenie dla zagonionego Europejczyka staje się głębokim doznaniem. Pod błękitnym niebem Afryki rytm życia wyznacza uczucie głodu i sytości, aktywność związana jest z poszukiwaniem jedzenia a odpoczynek jest przywilejem i najwyższym dobrem. Ten rytm życia jest niemal taki sam w stadzie lwów żyjących na bezkresnych równinach Serengeti jak i w wioskach tubylczych plemion, od wieków żyjących na tych terenach. Często też wykształcenie, czy zdobyta pozycja społeczna nie zmieniają mentalności tych ludzi i sposobu pojmowania czasu. Afrykański czas nie płynie jak górska rzeka, nie wyznaczają go zegarki. kalendarze, rozkłady jazdy, plany a pojęcie punktualności jest tu mgliste jak świt nad jeziorem Wiktorii. Tu czas nie jest przeciwnikiem, niemal nikt o nim nie pamięta, nie bierze pod uwagę, nie walczy, nie podejmuje wyścigu Tu czas uczy pokory i zgody, każe odłożyć broń i uciszyć gniew, że wciąż upływa. Doświadczenie czasu w afrykańskim stylu pozostawia trwały ślad w naszych europejskich umysłach, i pozwala na mniejszą lub większą korektę naszego wewnętrznego oprogramowania. Dlatego jeśli jesteś Bardzo Mądrym Panem, zajmującym ważne stanowisko, zawsze w idealnie skrojonym garniturze i kolorystycznie dopasowanym krawacie lub Przedsiębiorczą Kobietą Biznesu z nienagannym makijażem i ułożoną fryzurą, gdy któregoś ranka znów dostrzeżesz drobną zmarszczkę na swojej twarzy uśmiechnij się łagodnie do siebie i powiedz: - Witaj Czasie. Jak dobrze, że wciąż cię mam. Ida Cedrych* * Autorka jest lekarzem onkologiem, doktorantem w Instytucie Onkologii w Gliwicach Krzysztof Kozik, Kopenhaga 19